THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG CÁC BÀI TẬP THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ DUY VÀ LẬP LUẬN TOÁN HỌC CHO HỌC SINH LỚP 6 TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN

Theo các nhà nghiên cứu, tư duy toán học là nền tảng để phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy phản biện. Các kỹ năng này rất quan trọng cho sự thành công trong học tập và cuộc sống sau này. Việc phát triển tư duy toán học từ sớm giúp học sinh hình thành thói quen suy nghĩ logic, sáng tạo và có hệ thống. 'Tư duy là nền tảng quan trọng, là nơi khởi nguồn cho mọi hành động; các hành động này thì sẽ hình thành thói quen; và thói quen sẽ xây dựng nhân cách và vận mệnh của con người.'

Mục tiêu chính là giúp học sinh không chỉ nắm vững kiến thức toán học mà còn có khả năng vận dụng kiến thức đó để giải quyết các vấn đề thực tế. Điều này đòi hỏi giáo viên phải thay đổi phương pháp dạy học, tập trung vào việc phát triển các kỹ năng tư duy và lập luận cho học sinh. Cần thiết kế các bài tập toán giúp HS thông qua quá trình giải các BT, từng bước hình thành và phát triển năng lực tư duy và lập luận toán học cho HS lớp 6.

Học sinh thường gặp khó khăn trong việc áp dụng kiến thức đã học vào các tình huống mới, đặc biệt là các bài toán yêu cầu khả năng phân tích, tổng hợp và trừu tượng hóa. Các thao tác tư duy cơ bản bao gồm việc phân tích và tổng hợp; so sánh, tìm kiếm sự tương tự và trừu tượng hóa cũng như quá trình khái quát hóa và đặc biệt hóa.

Giáo viên thiếu nguồn tài liệu tham khảo để xây dựng các bài giảng và bài tập phát triển tư duy. Các tài liệu hiện có thường tập trung vào truyền đạt kiến thức mà ít chú trọng đến việc rèn luyện kỹ năng tư duy cho học sinh. Cần thiết kế các BT toán giúp HS thông qua quá trình giải các BT, từng bước hình thành và phát triển năng lực tư duy và lập luận toán học cho HS lớp 6.

Chương trình học nặng nề và thời gian hạn hẹp khiến giáo viên khó có thể dành đủ thời gian để phát triển năng lực tư duy cho từng học sinh. Việc truyền đạt kiến thức cơ bản thường được ưu tiên hơn là việc rèn luyện kỹ năng tư duy.

Giáo viên nên tạo ra các bài toán mở, có nhiều cách giải khác nhau để khuyến khích học sinh suy nghĩ linh hoạt và sáng tạo. Tình huống có vấn đề giúp học sinh kết nối kiến thức toán học với thực tế cuộc sống. Tư duy nảy sinh qua hoạt động và bằng hoạt động tích cực, giúp con người nhận thức được vấn đề mới, hình thành nên tri thức mới và cách giải quyết những vấn đề đó.

Giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách phân tích bài toán, xác định các yếu tố liên quan, và lựa chọn phương pháp giải phù hợp. Học sinh cũng cần được rèn luyện kỹ năng tổng hợp thông tin, khái quát hóa kết quả và áp dụng vào các bài toán tương tự. Quá trình tư duy tiến hành thông qua việc chủ thể thực hiện các hoạt động trí tuệ để giải quyết vấn đề.

Tạo môi trường học tập cởi mở, nơi học sinh có thể tự do trình bày ý kiến và tranh luận về các phương pháp giải toán khác nhau. Giáo viên cần khuyến khích học sinh đặt câu hỏi và phản biện lại các lập luận chưa chặt chẽ. Tư duy có khả năng phân biệt và trích xuất các đặc điểm có tính chất đặc thù, riêng lẻ của từng sự vật và hiện tượng, từ đó bảo toàn cái chung và cái bản chất cốt lõi của sự vật hiện tượng.

Bài tập cần bám sát chương trình sách giáo khoa, phù hợp với trình độ của học sinh và đảm bảo tính khoa học. Bài tập nên có tính ứng dụng thực tế để học sinh thấy được vai trò của toán học trong cuộc sống. Bài tập cần đa dạng về hình thức để tạo hứng thú cho học sinh.Trên cơ sở hiểu rõ yêu cầu cần đạt về năng lực toán học đối với HS THCS trong chương trình môn Toán 2018, nếu xác định rõ một số thành tố biểu hiện cụ thể về năng lực tư duy và lập luận toán học đối với HS lớp 6 trong chương trình môn Toán 2018 thì sẽ thiết kế được hệ thống BT góp phần phát triển

Xác định mục tiêu của bài tập, lựa chọn nội dung phù hợp, xây dựng tình huống có vấn đề, lựa chọn hình thức bài tập, và thiết kế hướng dẫn chi tiết. Cần thiết kế các bài tập toán giúp HS thông qua quá trình giải các BT, từng bước hình thành và phát triển năng lực tư duy và lập luận toán học cho HS lớp 6.

Các bài tập về số học, hình học, đại số, thống kê và xác suất. Mỗi chủ đề cần có các bài tập từ dễ đến khó để học sinh có thể từng bước nâng cao khả năng tư duy. Nhận định về các dạng bài tập và số lượng bài trong nội dung môn Toán lớp iii 6 có ưu thế phát triển năng lực tư duy và lập luận toán học.

Sử dụng các bài kiểm tra, phỏng vấn và quan sát để đánh giá sự tiến bộ của học sinh. Cần so sánh kết quả giữa nhóm học sinh được dạy theo phương pháp mới và nhóm học sinh được dạy theo phương pháp truyền thống.Thực hiện việc dạy một số giáo án soạn theo hướng của đề tài nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các BT đã thiết kế.

So sánh điểm số, kỹ năng giải toán và thái độ học tập của học sinh trước và sau khi áp dụng phương pháp mới. Cần sử dụng các công cụ thống kê để phân tích dữ liệu một cách khoa học. Tổ chức thực nghiệm . Nội dung thực nghiệm . Đánh giá kết quả thực nghiệm.

Rút ra những bài học kinh nghiệm về việc thiết kế bài tập, lựa chọn phương pháp dạy học và tổ chức hoạt động học tập. Cần chia sẻ kinh nghiệm này với các giáo viên khác để lan tỏa phương pháp dạy học hiệu quả. Trong quá trình thực hiện luận văn, mặc dù đã rất cố gắng và phấn đấu hết mình với sự nỗ lực của bản thân để hoàn thành xong luận văn cũng không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế.

Ứng dụng công nghệ thông tin, cá nhân hóa học tập, và chú trọng phát triển các kỹ năng mềm. Cần cập nhật kiến thức và phương pháp dạy học để đáp ứng yêu cầu của thời đại mới. Toán học ngày nay thiên về cách suy nghĩ và khám phá, là sự tư duy và những lập luận có lý.

Giáo viên không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn, hỗ trợ và truyền cảm hứng cho học sinh. Cần trang bị cho giáo viên những kỹ năng cần thiết để sử dụng công nghệ và áp dụng các phương pháp dạy học mới. Trong hệ thống giáo dục phổ thông, trường THCS đóng vai trò quan trọng, là bậc học giúp HS đạt được kiến thức phổ thông cơ bản

Xây dựng chương trình đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu tham khảo, và tạo môi trường học tập tích cực. Cần có sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của học sinh. Từ những yêu cầu khách quan nêu trên cùng với nhu cầu nâng cao năng lực nghề nghiệp của bản thân để đáp ứng yêu cầu dạy học trong giai đoạn tới, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài