PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VÀ PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ THỰC HIỆN ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ

• Tác giả: Nguyễn Minh Công
• Người hướng dẫn: Ts. Lê Thị Anh Đào
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Quốc Tế
• Đề tài: Pháp Luật Quốc Tế Và Pháp Luật Việt Nam Về Thực Hiện Điều Ước Quốc Tế
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sỹ Luật Học
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do lựa chọn đề tài
• 0.2. Tình hình nghiên cứu đề tài
• 0.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.3.1. Mục đích nghiên cứu
• 0.3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
• 0.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 0.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 0.5. Phương pháp nghiên cứu
• 0.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 0.6.1. Ý nghĩa khoa học
• 0.6.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 0.7. Bố cục của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ VÀ THỰC HIỆN ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ
• 1.1. Khai niệm điều ước quốc tế
• 1.1.1. Định nghĩa điều ước quốc tế
• 1.1.2. Đặc điểm của điều ước quốc tế
• 1.1.2.1. Chủ thể của điều ước quốc tế
• 2. CHƯƠNG 2: SỰ TƯƠNG THÍCH GIỮA QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÀ PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VỀ THỰC HIỆN ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ
• 2.1. Nguyên tắc thực hiện điều ước quốc tế
• 2.1.1. Nguyên tắc Pacta sunt servanda
• 2.1.2. Nguyên tắc thực hiện điều ước quốc tế trong pháp luật Việt Nam
• 2.2. Cách thức thực hiện điều ước quốc tế
• 2.2.1. Quy định của pháp luật quốc tế về cách thức thực hiện điều ước quốc tế
• 2.2.2. Quy định của pháp luật Việt Nam về cách thức thực hiện điều ước quốc tế
• 2.3. Vai trò của cơ quan nhà nước Việt Nam về thực hiện điều ước quốc tế
• 2.3.1. Quy trình ban hành kế hoạch thực hiện điều ước quốc tế tại Việt Nam
• 2.3.2. Trách nhiệm của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về thực hiện điều ước quốc tế
• 2.3.3. Trách nhiệm của Bộ Ngoại giao về thực hiện điều ước quốc tế
• 2.3.4. Trách nhiệm của Bộ Tư pháp về thực hiện điều ước quốc tế
• 2.3.5. Quyền và nghĩa vụ của cơ quan đề xuất
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN VIỆT NAM THỰC HIỆN ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ TRONG MỘT SỐ LĨNH VỰC VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
• 3.1. Thực tiễn Việt Nam thực hiện điều ước quốc tế tại Việt Nam
• 3.1.1. Thực tiễn Việt Nam thực hiện điều ước quốc tế trong lĩnh vực phòng chống và thích ứng với biến đổi khí hậu
• 3.1.2. Thực tiễn Việt Nam thực hiện điều ước quốc tế trong lĩnh vực tương trợ tư pháp hình sự
• 3.1.3. Thực tiễn Việt Nam thực hiện điều ước quốc tế trong lĩnh vực tương trợ tư pháp dân sự
• 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện điều ước quốc tế tại Việt Nam
• 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về thực hiện điều ước quốc tế
• 3.2.2. Giải pháp thực tiễn thực hiện điều ước quốc tế
• KẾT LUẬN CHUNG

I. Tổng Quan Pháp Luật Quốc Tế và Điều Ước Quốc Tế 55

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, điều ước quốc tế đóng vai trò then chốt, điều chỉnh quan hệ giữa các quốc gia và tổ chức quốc tế. Việt Nam, với tư cách là một thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế, đã tham gia ký kết và gia nhập hàng trăm điều ước quốc tế, bao gồm cả song phương và đa phương. Việc thực hiện hiệu quả những cam kết này không chỉ nâng cao uy tín quốc gia mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Pháp luật quốc tế quy định rõ ràng nghĩa vụ của các quốc gia thành viên trong việc thực thi điều ước quốc tế, đòi hỏi sự thiện chí và tận tâm. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả, cần có sự tương thích giữa pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam.

1.1. Khái niệm và đặc điểm chính của điều ước quốc tế

Điều ước quốc tế là thỏa thuận bằng văn bản giữa các chủ thể của luật quốc tế, tạo ra các quyền và nghĩa vụ pháp lý ràng buộc. Theo Công ước Viên năm 1969, điều ước phải được pháp luật quốc tế điều chỉnh, phân biệt nó với các thỏa thuận thuần túy chính trị. Yếu tố then chốt là ý định của các bên trong việc xác lập các nghĩa vụ pháp lý. Điều này được nhấn mạnh bởi GS. Humphrey Waldock. Cần giải thích điều ước theo ngữ nghĩa thông thường, đối tượng và mục đích để đảm bảo hiệu quả.

1.2. Vai trò của thực hiện điều ước quốc tế trong hội nhập

Việc thực hiện nghiêm túc điều ước quốc tế không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là yếu tố quan trọng để Việt Nam hội nhập thành công vào nền kinh tế toàn cầu. Nó tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, ổn định, thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy thương mại quốc tế. Các điều ước về quyền con người, bảo vệ môi trường, và tương trợ tư pháp góp phần xây dựng xã hội công bằng, dân chủ và phát triển bền vững. Nghị quyết 48-NQ/TW nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện pháp luật về hội nhập quốc tế.

II. Vướng Mắc Thách Thức Thực Thi Điều Ước Quốc Tế 59

Mặc dù Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc thực hiện điều ước quốc tế, vẫn còn tồn tại không ít thách thức. Sự khác biệt giữa pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam đôi khi gây khó khăn trong việc nội luật hóa và áp dụng các quy định của điều ước. Năng lực của cán bộ thực thi pháp luật còn hạn chế, dẫn đến việc áp dụng sai hoặc không đầy đủ các quy định. Thiếu nguồn lực tài chính và kỹ thuật cũng là một rào cản lớn, đặc biệt trong việc thực hiện các điều ước liên quan đến bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

2.1. Các rào cản pháp lý trong việc nội luật hóa điều ước

Quá trình nội luật hóa điều ước quốc tế tại Việt Nam thường gặp phải những vướng mắc liên quan đến tính tương thích giữa các quy định của điều ước và hệ thống pháp luật hiện hành. Cần rà soát kỹ lưỡng để phát hiện và giải quyết các xung đột pháp luật, đảm bảo rằng các quy định mới không vi phạm Hiến pháp hoặc các luật hiện hành. Việc này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và sự tham gia của các chuyên gia pháp lý.

2.2. Hạn chế về năng lực và nguồn lực thực thi điều ước

Năng lực của cán bộ thực thi pháp luật đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả của điều ước quốc tế. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật quốc tế cho cán bộ, đặc biệt là những người trực tiếp tham gia vào quá trình thực hiện điều ước. Bên cạnh đó, cần đảm bảo nguồn lực tài chính và kỹ thuật đầy đủ để thực hiện các dự án và chương trình liên quan đến điều ước, đặc biệt là trong các lĩnh vực đòi hỏi công nghệ và chuyên môn cao.

III. Hướng Dẫn Cách Hoàn Thiện Pháp Luật Thực Thi 52

Để khắc phục những hạn chế trên, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam để đảm bảo tính tương thích với pháp luật quốc tế là một trong những ưu tiên hàng đầu. Tăng cường năng lực cho cán bộ thực thi pháp luật thông qua đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn. Huy động nguồn lực tài chính và kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế và các quốc gia phát triển. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật để nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp về điều ước quốc tế.

3.1. Rà soát và sửa đổi pháp luật Việt Nam để tương thích ĐƯQT

Việc rà soát pháp luật hiện hành là bước quan trọng để đảm bảo tính tương thích với điều ước quốc tế. Cần xác định những quy định nào cần được sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ để phù hợp với các cam kết quốc tế. Quá trình này cần sự tham gia của các chuyên gia pháp lý, đại diện các bộ, ngành liên quan và các bên liên quan khác. Sửa đổi pháp luật cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của Hiến pháp và pháp luật quốc tế.

3.2. Nâng cao hiệu quả cơ chế giám sát thực hiện điều ước quốc tế

Cần xây dựng và hoàn thiện cơ chế giám sát việc thực hiện điều ước quốc tế một cách hiệu quả. Cơ chế này cần đảm bảo sự tham gia của các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội dân sự và các bên liên quan khác. Việc giám sát cần tập trung vào việc đánh giá tiến độ thực hiện, phát hiện các vấn đề và khó khăn, và đề xuất các giải pháp khắc phục. Cần có cơ chế báo cáo định kỳ và công khai thông tin về việc thực hiện điều ước.

IV. Phương Pháp Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Thực Thi 57

Ngoài việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, cần có những giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu quả thực thi điều ước quốc tế. Tăng cường hợp tác quốc tế trong việc chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ kỹ thuật. Xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành và địa phương. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý và giám sát việc thực hiện điều ước. Khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội dân sự và người dân vào quá trình thực hiện điều ước.

4.1. Tăng cường hợp tác quốc tế về chia sẻ kinh nghiệm và kỹ thuật

Việc hợp tác quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực thực thi điều ước quốc tế. Cần tăng cường trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi các mô hình thành công từ các quốc gia khác. Các tổ chức quốc tế có thể cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo chuyên gia và tài trợ cho các dự án liên quan đến điều ước. Việt Nam cần chủ động tham gia vào các diễn đàn quốc tế để đóng góp ý kiến và xây dựng các tiêu chuẩn chung.

4.2. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành và địa phương hiệu quả

Việc thực hiện điều ước quốc tế thường liên quan đến nhiều bộ, ngành và địa phương khác nhau. Cần xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả để đảm bảo sự thống nhất trong chỉ đạo và điều hành. Cơ chế này cần quy định rõ trách nhiệm và quyền hạn của từng cơ quan, đồng thời tạo điều kiện cho việc trao đổi thông tin và phối hợp hành động. Cần có người đứng đầu chịu trách nhiệm chung về việc thực hiện điều ước.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Nghiên Cứu Điều Ước Quốc Tế 55

Nghiên cứu các trường hợp cụ thể về việc thực hiện điều ước quốc tế tại Việt Nam sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những thành công và hạn chế. Ví dụ, việc thực hiện Công ước Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu đã mang lại những kết quả đáng khích lệ trong việc giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, việc thực hiện các điều ước liên quan đến quyền con người vẫn còn gặp nhiều khó khăn do sự khác biệt về quan điểm và giá trị.

5.1. Phân tích việc thực hiện điều ước quốc tế về biến đổi khí hậu

Việc thực hiện Công ước Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu tại Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể, thể hiện qua việc xây dựng và triển khai các chính sách, chương trình và dự án liên quan đến giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc huy động nguồn lực tài chính và kỹ thuật, nâng cao năng lực cho cán bộ và tăng cường sự tham gia của cộng đồng.

5.2. Đánh giá việc thực hiện điều ước quốc tế về quyền con người

Việc thực hiện các điều ước quốc tế về quyền con người tại Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn do sự khác biệt về quan điểm và giá trị, cũng như những hạn chế về thể chế và năng lực. Cần tăng cường đối thoại và hợp tác với các tổ chức quốc tế và các quốc gia khác để chia sẻ kinh nghiệm và tìm kiếm các giải pháp phù hợp. Cần đảm bảo rằng pháp luật và chính sách của Việt Nam tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về quyền con người.

VI. Triển Vọng Tương Lai Pháp Luật Quốc Tế và Việt Nam 54

Trong bối cảnh thế giới ngày càng toàn cầu hóa, vai trò của pháp luật quốc tế và điều ước quốc tế sẽ ngày càng trở nên quan trọng. Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường hợp tác quốc tế để đảm bảo rằng các cam kết quốc tế được thực hiện một cách hiệu quả. Điều này không chỉ góp phần nâng cao uy tín quốc gia mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.

6.1. Dự báo xu hướng phát triển của pháp luật quốc tế về điều ước

Xu hướng phát triển của pháp luật quốc tế về điều ước sẽ tiếp tục tập trung vào việc giải quyết các vấn đề toàn cầu, như biến đổi khí hậu, an ninh mạng và di cư. Các điều ước mới sẽ được ký kết để điều chỉnh các lĩnh vực mới nổi, như trí tuệ nhân tạo và không gian mạng. Các cơ chế giải quyết tranh chấp sẽ được củng cố để đảm bảo việc tuân thủ các điều ước.

6.2. Kế hoạch hành động để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật

Cần xây dựng kế hoạch hành động cụ thể để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về điều ước quốc tế. Kế hoạch này cần xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp và nguồn lực cần thiết. Kế hoạch cần được thực hiện một cách đồng bộ và có sự tham gia của tất cả các bên liên quan. Cần có cơ chế theo dõi, đánh giá và báo cáo định kỳ để đảm bảo rằng kế hoạch được thực hiện đúng tiến độ và đạt được kết quả mong muốn.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, Việt Nam đã ký kết và gia nhập hơn một trăm điều ước quốc tế (ĐƯQT) mỗi năm, bao gồm các thỏa thuận song phương và đa phương trên nhiều lĩnh vực như thương mại, biên giới, văn hóa, khoa học kỹ thuật, bảo vệ môi trường và nhân quyền. Theo Công ước Viên về Luật ĐƯQT năm 1969, các quốc gia có nghĩa vụ thực hiện triệt để các cam kết quốc tế với tinh thần tận tâm và thiện chí. Tuy nhiên, việc thực hiện ĐƯQT tại Việt Nam còn tồn tại nhiều thách thức về mặt pháp lý và thực tiễn, đặc biệt trong việc tương thích giữa quy định pháp luật quốc tế và pháp luật trong nước.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm sáng tỏ sự tương thích giữa pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế về thực hiện ĐƯQT, đồng thời phân tích thực tiễn áp dụng trong các lĩnh vực phòng chống biến đổi khí hậu, tương trợ tư pháp hình sự và dân sự. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các văn bản pháp luật và thực tiễn thực hiện ĐƯQT tại Việt Nam đến tháng 3 năm 2024, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam về ĐƯQT, góp phần nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Đồng thời, luận văn cũng là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý và thực thi pháp luật trong lĩnh vực luật quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: học thuyết nhất nguyên luận và học thuyết nhị nguyên luận trong thực hiện ĐƯQT. Học thuyết nhất nguyên luận cho rằng ĐƯQT có hiệu lực trực tiếp trong hệ thống pháp luật quốc gia mà không cần nội luật hóa, trong khi học thuyết nhị nguyên luận yêu cầu chuyển hóa các quy định của ĐƯQT thành văn bản pháp luật trong nước để có hiệu lực.

Ba khái niệm trọng tâm được nghiên cứu gồm:

• Điều ước quốc tế (ĐƯQT): Thỏa thuận bằng văn bản giữa các chủ thể luật quốc tế nhằm điều chỉnh quyền và nghĩa vụ pháp lý.
• Thực hiện điều ước quốc tế: Hoạt động áp dụng và tuân thủ các quy định của ĐƯQT trong phạm vi quốc gia và quốc tế.
• Nguyên tắc Pacta sunt servanda: Nguyên tắc cơ bản yêu cầu các bên phải thực hiện ĐƯQT một cách tận tâm và thiện chí.

Ngoài ra, luận văn phân tích các nguyên tắc pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam về thực hiện ĐƯQT, bao gồm nguyên tắc không trái Hiến pháp, tôn trọng chủ quyền quốc gia, bảo đảm lợi ích quốc gia và tuân thủ ĐƯQT mà Việt Nam là thành viên.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp thu thập thông tin, phân tích, đánh giá và lịch sử. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các văn bản pháp luật quốc tế như Công ước Viên năm 1969, Công ước Viên năm 1986, Hiến pháp Việt Nam 2013, Luật ĐƯQT 2016, cùng các văn bản pháp luật chuyên ngành và báo cáo thực tiễn của các cơ quan nhà nước Việt Nam.

Phương pháp chọn mẫu tập trung vào các văn bản pháp luật có liên quan trực tiếp đến thực hiện ĐƯQT và các báo cáo thực tiễn trong các lĩnh vực phòng chống biến đổi khí hậu, tương trợ tư pháp hình sự và dân sự. Phân tích so sánh được áp dụng để đánh giá sự tương thích giữa pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế, đồng thời làm rõ các thuận lợi, khó khăn trong thực tiễn.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2005 đến tháng 3 năm 2024, bao gồm giai đoạn trước và sau khi Luật ĐƯQT 2016 có hiệu lực, nhằm đánh giá sự phát triển và hoàn thiện của hệ thống pháp luật Việt Nam về ĐƯQT.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Sự tương thích giữa pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế về thực hiện ĐƯQT:
   Luật ĐƯQT 2016 đã thể chế hóa nguyên tắc Pacta sunt servanda, đồng thời quy định rõ bốn nguyên tắc cơ bản trong thực hiện ĐƯQT, bao gồm không trái Hiến pháp, tôn trọng chủ quyền, bảo đảm lợi ích quốc gia và tuân thủ ĐƯQT. Tuy nhiên, Việt Nam chưa có văn bản pháp luật quy định vị trí pháp lý của ĐƯQT trong hệ thống pháp luật quốc gia, dẫn đến một số khó khăn trong áp dụng trực tiếp ĐƯQT.

2. Cách thức thực hiện ĐƯQT tại Việt Nam:
   Việt Nam áp dụng đồng thời hai cách thức: áp dụng trực tiếp và nội luật hóa ĐƯQT. Tính đến tháng 7/2020, chỉ có khoảng 8 ĐƯQT được phép áp dụng trực tiếp. Phần lớn các ĐƯQT được thực hiện thông qua nội luật hóa, bằng cách sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản pháp luật trong nước. Cách thức này giúp đảm bảo tính phù hợp với điều kiện quốc gia nhưng có thể gây chậm trễ trong thực thi.

3. Thực tiễn thực hiện ĐƯQT trong lĩnh vực phòng chống và thích ứng với biến đổi khí hậu:
   Việt Nam đã tham gia 18 ĐƯQT về biến đổi khí hậu, trong đó có Công ước khung Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) và Nghị định thư Montreal. Luật Bảo vệ môi trường 2020 và các nghị định hướng dẫn đã nội luật hóa các cam kết quốc tế. Tuy nhiên, pháp luật còn sơ sài, chưa cụ thể và chưa có các quy định chi tiết hướng dẫn thực hiện, dẫn đến khó khăn trong áp dụng thực tế.

4. Thực tiễn thực hiện ĐƯQT trong lĩnh vực tương trợ tư pháp hình sự:
   Việt Nam đã ký kết 23 ĐƯQT song phương và 10 ĐƯQT đa phương về tương trợ tư pháp hình sự. Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã xử lý hàng ngàn hồ sơ tương trợ tư pháp, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nước ngoài để rút ngắn thời gian giải quyết. Việc nội luật hóa ĐƯQT trong Luật Tương trợ tư pháp 2007 đã tạo hành lang pháp lý vững chắc, góp phần nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.

Thảo luận kết quả

Việc Việt Nam thể chế hóa nguyên tắc Pacta sunt servanda trong Luật ĐƯQT 2016 thể hiện sự phù hợp với chuẩn mực quốc tế, đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia và chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, việc thiếu văn bản quy định vị trí pháp lý của ĐƯQT trong hệ thống pháp luật quốc gia gây khó khăn cho việc áp dụng trực tiếp, làm giảm tính kịp thời và hiệu quả của ĐƯQT.

So sánh với các quốc gia như Nga, Pháp áp dụng học thuyết nhất nguyên luận, Việt Nam có xu hướng kết hợp cả hai học thuyết để cân bằng giữa hiệu quả và chủ quyền. Tuy nhiên, việc nội luật hóa có thể gây chậm trễ và tạo gánh nặng cho cơ quan lập pháp.

Trong lĩnh vực biến đổi khí hậu, mặc dù Việt Nam đã có nhiều cam kết quốc tế và chính sách nội luật hóa, nhưng các quy định còn mang tính khái quát, thiếu hướng dẫn cụ thể, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn. Điều này tương tự với nhiều quốc gia đang phát triển, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan nhà nước và cộng đồng quốc tế.

Lĩnh vực tương trợ tư pháp hình sự là điểm sáng trong thực hiện ĐƯQT tại Việt Nam, với sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan tố tụng và đối tác quốc tế, góp phần nâng cao năng lực phòng chống tội phạm xuyên quốc gia.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng ĐƯQT được áp dụng trực tiếp và nội luật hóa theo từng năm, bảng tổng hợp các ĐƯQT về biến đổi khí hậu và tương trợ tư pháp, cũng như biểu đồ tiến độ xử lý hồ sơ tương trợ tư pháp hình sự.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về thực hiện ĐƯQT:
   Ban hành văn bản quy định rõ vị trí pháp lý của ĐƯQT trong hệ thống pháp luật quốc gia, làm rõ tiêu chí và quy trình áp dụng trực tiếp ĐƯQT nhằm tăng tính minh bạch và hiệu quả thực thi trong vòng 2 năm tới, do Quốc hội và Bộ Tư pháp chủ trì.

2. Tăng cường nội luật hóa có chọn lọc và kịp thời:
   Rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật liên quan để phù hợp với các cam kết quốc tế, đặc biệt trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và tương trợ tư pháp, đảm bảo không để xảy ra khoảng trống pháp lý, thực hiện trong 3 năm, do Bộ Tư pháp phối hợp với các bộ ngành liên quan.

3. Nâng cao năng lực và phối hợp liên ngành:
   Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ thực thi pháp luật về ĐƯQT, đồng thời thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả giữa Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Viện Kiểm sát và các cơ quan liên quan, thực hiện liên tục hàng năm.

4. Thúc đẩy hợp tác quốc tế và chuyển giao công nghệ:
   Mở rộng hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và tương trợ tư pháp, đồng thời tiếp nhận chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý, nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện ĐƯQT, ưu tiên trong 5 năm tới, do Bộ Ngoại giao và Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về luật quốc tế và ĐƯQT:
   Giúp hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý, thực thi ĐƯQT trong các lĩnh vực kinh tế, môi trường và tư pháp.

2. Các nhà nghiên cứu và giảng viên luật quốc tế:
   Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn toàn diện về thực hiện ĐƯQT, phục vụ nghiên cứu, giảng dạy và phát triển học thuật.

3. Cán bộ thực thi pháp luật và tư pháp:
   Hỗ trợ hiểu rõ nguyên tắc, quy trình và thực tiễn áp dụng ĐƯQT, nâng cao năng lực xử lý các vụ việc liên quan đến hợp tác quốc tế.

4. Doanh nghiệp và tổ chức quốc tế hoạt động tại Việt Nam:
   Giúp nhận diện các cam kết quốc tế liên quan, từ đó tuân thủ pháp luật và tận dụng cơ hội hợp tác quốc tế hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Điều ước quốc tế là gì và có vai trò như thế nào?
   Điều ước quốc tế là thỏa thuận bằng văn bản giữa các chủ thể luật quốc tế nhằm điều chỉnh quyền và nghĩa vụ pháp lý. Vai trò của ĐƯQT là tạo cơ sở pháp lý cho quan hệ quốc tế, điều chỉnh các lĩnh vực như thương mại, môi trường, nhân quyền và an ninh.

2. Nguyên tắc Pacta sunt servanda có ý nghĩa gì trong thực hiện ĐƯQT?
   Nguyên tắc này yêu cầu các bên ký kết ĐƯQT phải thực hiện cam kết một cách tận tâm và thiện chí, đảm bảo tính ràng buộc và hiệu quả của điều ước trong quan hệ quốc tế.

3. Việt Nam áp dụng ĐƯQT theo cách thức nào?
   Việt Nam áp dụng cả hai cách thức: áp dụng trực tiếp ĐƯQT và nội luật hóa ĐƯQT thông qua việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản pháp luật trong nước, tùy thuộc vào tính chất và nội dung của từng điều ước.

4. Những khó khăn chính trong thực hiện ĐƯQT về biến đổi khí hậu tại Việt Nam là gì?
   Pháp luật hiện hành còn sơ sài, thiếu các quy định chi tiết và hướng dẫn cụ thể, dẫn đến khó khăn trong việc triển khai thực tế và giám sát thực hiện các cam kết quốc tế.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện ĐƯQT tại Việt Nam?
   Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường nội luật hóa kịp thời, nâng cao năng lực cán bộ thực thi, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế và chuyển giao công nghệ để đảm bảo thực hiện đầy đủ và hiệu quả các cam kết quốc tế.

Kết luận

• ĐƯQT là công cụ pháp lý quan trọng điều chỉnh quan hệ quốc tế, Việt Nam đã ký kết và thực hiện nhiều ĐƯQT trên các lĩnh vực trọng yếu.
• Luật ĐƯQT 2016 đã thể chế hóa các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế, tạo nền tảng pháp lý cho việc thực hiện ĐƯQT tại Việt Nam.
• Việt Nam áp dụng đồng thời hai cách thức thực hiện ĐƯQT: áp dụng trực tiếp và nội luật hóa, mỗi cách thức có ưu nhược điểm riêng.
• Thực tiễn thực hiện ĐƯQT trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và tương trợ tư pháp đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế cần khắc phục.
• Các giải pháp đề xuất nhằm hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực thực thi và thúc đẩy hợp tác quốc tế sẽ góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện ĐƯQT trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và thực thi pháp luật cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường nghiên cứu, giám sát để đảm bảo thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế, góp phần nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.