Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Thuốc và Biến Cố Bất Lợi Trên Bệnh Nhân Đa U Tủy Xương Tại Viện Huyết Học - Truyền Máu Trung Ương

• Tác giả: Bùi Bích Hà
• Người hướng dẫn: TS. Hoàng Thị Kim Huyền
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý và Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Thuốc và Biến Cố Bất Lợi Trên Bệnh Nhân Đa U Tủy Xương
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Dược Học
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tổng quan về bệnh đa u tủy xương
• 1.1.1. Dịch tễ học
• 1.1.2. Yếu tố nguy cơ và cơ chế bệnh sinh
• 1.1.2.1. Yếu tố nguy cơ
• 1.1.2.2. Cơ chế bệnh sinh
• 1.1.3. Tiêu chuẩn chẩn đoán
• 1.1.4. Phân loại đa u tủy xương
• 1.1.4.1. Phân chia theo giai đoạn
• 1.1.4.2. Phân nhóm nguy cơ theo di truyền tế bào
• 1.1.5. Tổng quan về điều trị bệnh đa u tủy xương
• 1.1.6. Một số phác đồ trong điều trị ĐUTX
• 1.1.6.1. Điều trị ban đầu cho BN mới chẩn đoán
• 1.1.6.2. Điều trị bệnh tái phát và kháng thuốc
• 1.1.6.3. Điều trị đặc hiệu
• 1.1.6.4. Các thuốc điều trị bệnh ĐUTX
• 1.1.6.5. Ghép tế bào gốc. Điều trị hỗ trợ
• 1.1.7. Các biến cố bất lợi thường gặp và một số thuốc điều trị dự phòng biến cố bất lợi trên bệnh nhân đa u tủy xương
• 1.1.7.1. Các biến cố bất lợi thường gặp của phác đồ điều trị ĐUTX
• 1.1.7.1.1. ADE trên hệ tạo máu
• 1.1.7.1.2. ADE trên hệ tiêu hóa
• 1.1.7.1.3. ADE trên gan
• 1.1.7.1.4. ADE trên thận, tiết niệu
• 1.1.7.1.5. ADE trên thần kinh
• 1.1.7.1.6. ADE trên tim mạch
• 1.1.7.1.7. ADE trên da
• 1.1.7.1.8. Rối loạn toàn thân
• 1.1.7.2. Một số thuốc dự phòng các biến cố bất lợi ở bệnh nhân đa u tủy xương
• 1.2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 1.2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 1.2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.2.4.1. Thiết kế nghiên cứu. Mẫu nghiên cứu. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu
• 1.2.4.2. Mục tiêu 1: Phân tích tình hình sử dụng thuốc điều trị trên bệnh nhân đa u tủy xương tại Viện huyết học - Truyền máu Trung ương
• 1.2.4.3. Mục tiêu 2: Phân tích biến cố bất lợi và một số thuốc điều trị dự phòng trên bệnh nhân đa u tủy xương tại Viện huyết học - Truyền máu Trung ương
• 1.2.5. Một số quy ước dùng trong nghiên cứu
• 1.2.6. Phương pháp xử lý số liệu
• 1.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 1.3.1. Đặc điểm về tình hình sử dụng thuốc điều trị trên bệnh nhân đa u tủy xương tại Viện huyết học - Truyền máu Trung ương
• 1.3.1.1. Đặc điểm của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 1.3.1.2. Đặc điểm sử dụng thuốc trong điều trị đa u tủy xương
• 1.3.1.3. Đặc điểm lựa chọn phác đồ trên bệnh nhân đa u tủy xương mới chẩn đoán
• 1.3.1.4. Sự thay đổi phác đồ
• 1.3.1.5. Đặc điểm sử dụng thuốc bortezomib trong điều trị đa u tủy xương
• 1.3.1.6. Các thuốc dùng kèm trong phác đồ điều trị
• 1.3.2. Đặc điểm các biến cố bất lợi và một số thuốc điều trị dự phòng trên bệnh nhân đa u tủy xương tại Viện huyết học - Truyền máu Trung ương
• 1.3.2.1. Đặc điểm các biến cố bất lợi ghi nhận trên bệnh nhân đa u tủy xương
• 1.3.2.2. Đặc điểm một số thuốc điều trị dự phòng các biến cố bất lợi
• 1.3.3. Phân tích tình hình sử dụng thuốc điều trị trên bệnh nhân đa u tủy xương tại Viện huyết học - Truyền máu Trung ương
• 1.3.3.1. Đặc điểm của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 1.3.3.2. Phân tích thuốc sử dụng trong điều trị đa u tủy xương
• 1.3.3.3. Đặc điểm lựa chọn phác đồ trên BN đa u tủy xương mới chẩn đoán
• 1.3.3.4. Sự thay đổi phác đồ
• 1.3.3.5. Phân tích việc sử dụng thuốc bortezomib trong phác đồ điều trị đa u tủy xương
• 1.3.3.6. Phân tích các thuốc dùng kèm trong phác đồ điều trị
• 1.3.3.7. Phân tích các biến cố bất lợi và một số thuốc điều trị dự phòng trên bệnh nhân đa u tủy xương tại Viện huyết học - Truyền máu Trung ương
• 1.3.3.7.1. Phân tích các biến cố bất lợi ghi nhận trên bệnh nhân đa u tủy xương
• 1.3.3.7.2. Các ADE theo hệ cơ quan tổ chức
• 1.3.3.7.3. Các ADE theo mức độ độc tính
• 1.3.3.7.4. Các ADE theo phác đồ điều trị
• 1.3.3.8. Phân tích một số thuốc điều trị dự phòng các biến cố bất lợi
• 2. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Đa U Tủy Xương Dịch Tễ Yếu Tố Nguy Cơ

Đa u tủy xương (ĐUTX) là một bệnh lý huyết học ác tính, phổ biến thứ hai sau lymphoma ở người lớn. Bệnh đặc trưng bởi sự tăng sinh ác tính của các tế bào plasma, dẫn đến sản xuất quá mức protein đơn dòng (M-protein) trong máu hoặc nước tiểu. ĐUTX gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như thiếu máu, suy thận, tổn thương xương và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân. Theo GLOBOCAN 2020, tại Việt Nam, ĐUTX chiếm khoảng 0.3% tổng số ca ung thư mới mắc, xếp thứ 26 trong các bệnh ung thư có tỷ lệ mắc mới cao nhất. Nghiên cứu tập trung vào phân tích tình hình sử dụng thuốc, đặc biệt là các thuốc điều trị đa u tủy xương, và đánh giá các biến cố bất lợi liên quan đến thuốc ở bệnh nhân ĐUTX.

1.1. Dịch Tễ Học Đa U Tủy Xương Tỷ Lệ Mắc Tử Vong

Đa u tủy xương (ĐUTX) là một bệnh ung thư hiếm gặp, chiếm tỷ lệ nhỏ trong các bệnh ung thư nói chung nhưng lại là một trong những bệnh lý huyết học ác tính quan trọng. Số liệu thống kê cho thấy sự khác biệt về tỷ lệ mắc và tử vong do ĐUTX giữa các quốc gia và khu vực trên thế giới. Việc thu thập và phân tích dữ liệu dịch tễ học đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá gánh nặng bệnh tật và xây dựng các chiến lược phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị hiệu quả. GLOBOCAN cung cấp các thông tin giá trị về tình hình ung thư trên toàn cầu, bao gồm cả ĐUTX.

1.2. Yếu Tố Nguy Cơ và Cơ Chế Bệnh Sinh Đa U Tủy Xương

Căn nguyên chính xác của Đa U Tủy Xương (ĐUTX) vẫn chưa được xác định đầy đủ, nhưng nhiều yếu tố nguy cơ đã được xác định, bao gồm yếu tố chủng tộc, di truyền, tuổi tác và tiếp xúc với một số hóa chất nhất định. Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng, với nhiều bệnh nhân ĐUTX mang các bất thường nhiễm sắc thể. Cơ chế bệnh sinh của ĐUTX liên quan đến sự tăng sinh ác tính của tế bào plasma trong tủy xương, dẫn đến sản xuất protein đơn dòng và gây tổn thương cho các cơ quan khác nhau. Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ và cơ chế bệnh sinh có ý nghĩa quan trọng trong việc phòng ngừa và phát triển các phương pháp điều trị ĐUTX hiệu quả hơn.

II. Thách Thức Điều Trị Đa U Tủy Xương Biến Cố Bất Lợi Kháng Thuốc

Điều trị đa u tủy xương đã có những tiến bộ đáng kể trong những năm gần đây với sự ra đời của nhiều loại thuốc mới, bao gồm các thuốc điều hòa miễn dịch, thuốc ức chế proteasome và kháng thể đơn dòng. Tuy nhiên, việc điều trị ĐUTX vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là biến cố bất lợi liên quan đến thuốc, tình trạng kháng thuốc và sự khác biệt trong đáp ứng điều trị giữa các bệnh nhân. Cân bằng giữa hiệu quả điều trị và quản lý tác dụng phụ của thuốc là rất quan trọng. Nghiên cứu này tập trung vào phân tích các biến cố bất lợi thường gặp trong quá trình điều trị ĐUTX và đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa và xử trí.

2.1. Các Biến Cố Bất Lợi Thường Gặp Trong Điều Trị Đa U Tủy Xương

Điều trị Đa U Tủy Xương (ĐUTX) có thể gây ra nhiều biến cố bất lợi (ADE) ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan khác nhau trong cơ thể. Các ADE thường gặp bao gồm các vấn đề về huyết học (như giảm bạch cầu, thiếu máu, giảm tiểu cầu), tổn thương hệ tiêu hóa (như buồn nôn, nôn, tiêu chảy), tổn thương thận, thần kinh, tim mạch và da. Việc theo dõi và quản lý các biến cố bất lợi là một phần quan trọng trong quá trình điều trị ĐUTX để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Phác đồ điều trị ĐUTX và đặc điểm của bệnh nhân có thể ảnh hưởng đến nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của ADE.

2.2. Kháng Thuốc Trong Điều Trị Đa U Tủy Xương Vấn Đề Nhức Nhối

Kháng thuốc là một thách thức lớn trong điều trị Đa U Tủy Xương (ĐUTX). Các tế bào ĐUTX có thể phát triển khả năng kháng lại các thuốc điều trị, làm giảm hiệu quả của phác đồ. Cơ chế kháng thuốc rất phức tạp và có thể liên quan đến nhiều yếu tố, bao gồm đột biến gen, thay đổi biểu hiện gen và tương tác với vi môi trường tủy xương. Nghiên cứu về cơ chế kháng thuốc là rất quan trọng để phát triển các chiến lược điều trị mới nhằm vượt qua tình trạng này. Phác đồ điều trị cần được cá thể hóa để đối phó với tình trạng kháng thuốc.

III. Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Thuốc Điều Trị Đa U Tủy Xương Hiện Nay

Việc phân tích tình hình sử dụng thuốc điều trị đa u tủy xương (ĐUTX) là rất quan trọng để đánh giá hiệu quả và tính an toàn của các phác đồ điều trị hiện hành. Phân tích này bao gồm việc xác định các loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất, liều lượng, đường dùng, thời gian điều trị và các thuốc dùng kèm. Nghiên cứu sử dụng thuốc giúp xác định các xu hướng trong thực hành điều trị, đánh giá tuân thủ phác đồ và xác định các vấn đề tiềm ẩn liên quan đến an toàn thuốc và hiệu quả điều trị. Dữ liệu thu thập được từ nghiên cứu này sẽ cung cấp thông tin quan trọng để cải thiện quản lý thuốc và tối ưu hóa kết quả điều trị ĐUTX.

3.1. Đặc Điểm Lựa Chọn Phác Đồ Điều Trị Ban Đầu Cho Bệnh Nhân ĐUTX

Lựa chọn phác đồ điều trị ban đầu cho bệnh nhân Đa U Tủy Xương (ĐUTX) là một quyết định quan trọng cần xem xét nhiều yếu tố, bao gồm giai đoạn bệnh, nguy cơ di truyền tế bào, tuổi tác, tình trạng sức khỏe tổng thể và các bệnh đồng mắc. Các phác đồ điều trị hiện nay thường kết hợp nhiều loại thuốc khác nhau, chẳng hạn như các thuốc điều hòa miễn dịch (thalidomide, lenalidomide), thuốc ức chế proteasome (bortezomib, carfilzomib) và kháng thể đơn dòng (daratumumab). Quyết định lựa chọn phác đồ cần được cá thể hóa dựa trên đánh giá toàn diện về bệnh nhân.

3.2. Sự Thay Đổi Phác Đồ Điều Trị và Yếu Tố Ảnh Hưởng

Trong quá trình điều trị Đa U Tủy Xương (ĐUTX), việc thay đổi phác đồ điều trị có thể cần thiết do nhiều lý do, bao gồm tình trạng bệnh tiến triển, xuất hiện biến cố bất lợi nghiêm trọng hoặc kháng thuốc. Quyết định thay đổi phác đồ cần được đưa ra dựa trên đánh giá cẩn thận về tình hình lâm sàng của bệnh nhân và các lựa chọn điều trị thay thế. Việc theo dõi chặt chẽ và đánh giá đáp ứng điều trị thường xuyên là rất quan trọng để xác định thời điểm cần thiết để thay đổi phác đồ.

IV. Đánh Giá Biến Cố Bất Lợi và Thuốc Dự Phòng Trên Bệnh Nhân ĐUTX

Đánh giá các biến cố bất lợi (ADE) và việc sử dụng thuốc dự phòng trên bệnh nhân Đa U Tủy Xương (ĐUTX) là rất quan trọng để cải thiện an toàn thuốc và chất lượng cuộc sống. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các ADE thường gặp liên quan đến các phác đồ điều trị ĐUTX, đánh giá mức độ nghiêm trọng và ảnh hưởng của chúng đến bệnh nhân. Đồng thời, nghiên cứu cũng xem xét việc sử dụng các thuốc dự phòng để giảm thiểu nguy cơ mắc ADE, chẳng hạn như thuốc dự phòng huyết khối tĩnh mạch, thuốc kháng virus và thuốc bảo vệ thận. Việc hiểu rõ các ADE và các biện pháp phòng ngừa giúp các bác sĩ đưa ra quyết định điều trị tốt hơn và cải thiện kết quả cho bệnh nhân ĐUTX.

4.1. Đặc Điểm Các Biến Cố Bất Lợi Ghi Nhận Trên Bệnh Nhân ĐUTX

Các biến cố bất lợi (ADE) ghi nhận trên bệnh nhân Đa U Tủy Xương (ĐUTX) rất đa dạng và có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan khác nhau. Các ADE thường gặp bao gồm giảm bạch cầu, thiếu máu, giảm tiểu cầu, tổn thương thận, thần kinh ngoại biên, nhiễm trùng và các vấn đề về tiêu hóa. Mức độ nghiêm trọng của các ADE có thể khác nhau, từ nhẹ đến đe dọa tính mạng. Việc theo dõi chặt chẽ và ghi lại các ADE là rất quan trọng để quản lý hiệu quả và giảm thiểu tác động tiêu cực đến bệnh nhân.

4.2. Sử Dụng Thuốc Điều Trị Dự Phòng Các Biến Cố Bất Lợi

Việc sử dụng thuốc điều trị dự phòng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ mắc các biến cố bất lợi (ADE) ở bệnh nhân Đa U Tủy Xương (ĐUTX). Các thuốc dự phòng thường được sử dụng bao gồm thuốc kháng virus (như acyclovir hoặc valacyclovir) để ngăn ngừa tái hoạt động của virus herpes zoster, thuốc dự phòng huyết khối tĩnh mạch (như aspirin hoặc warfarin) và thuốc bảo vệ thận (như allopurinol) để giảm nguy cơ tổn thương thận do điều trị. Việc sử dụng thuốc dự phòng cần được cân nhắc cẩn thận dựa trên đánh giá nguy cơ của từng bệnh nhân.

V. Nghiên Cứu Dược Lâm Sàng Tối Ưu Hóa Sử Dụng Thuốc Trên Bệnh Nhân

Nghiên cứu dược lâm sàng đóng vai trò then chốt trong việc tối ưu hóa sử dụng thuốc trên bệnh nhân Đa U Tủy Xương (ĐUTX). Các nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá hiệu quả, an toàn và tính kinh tế của các phác đồ điều trị khác nhau, cũng như xác định các yếu tố tiên lượng và dự đoán đáp ứng điều trị. Dược lâm sàng bao gồm các hoạt động như theo dõi sử dụng thuốc, đánh giá sử dụng thuốc và cung cấp thông tin tư vấn sử dụng thuốc cho bác sĩ và bệnh nhân. Kết quả từ các nghiên cứu dược lâm sàng cung cấp bằng chứng quan trọng để hướng dẫn thực hành lâm sàng và cải thiện kết quả điều trị ĐUTX.

5.1. Theo Dõi Sử Dụng Thuốc Đảm Bảo An Toàn và Hiệu Quả

Theo dõi sử dụng thuốc là một hoạt động quan trọng trong dược lâm sàng nhằm đảm bảo rằng bệnh nhân Đa U Tủy Xương (ĐUTX) đang sử dụng thuốc một cách an toàn và hiệu quả. Theo dõi sử dụng thuốc bao gồm việc kiểm tra liều lượng, đường dùng, thời gian điều trị và các thuốc dùng kèm, cũng như phát hiện và xử trí các tương tác thuốc và biến cố bất lợi. Việc theo dõi sử dụng thuốc giúp phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến an toàn thuốc và hiệu quả điều trị, từ đó có thể điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời.

5.2. Đánh Giá Sử Dụng Thuốc Xác Định Vấn Đề và Giải Pháp

Đánh giá sử dụng thuốc là một quá trình có hệ thống nhằm xem xét và đánh giá cách thức sử dụng thuốc trong thực tế lâm sàng, so sánh với các tiêu chuẩn và hướng dẫn điều trị đã được thiết lập. Trong lĩnh vực Đa U Tủy Xương (ĐUTX), đánh giá sử dụng thuốc có thể được thực hiện để xác định các vấn đề liên quan đến chỉ định thuốc, liều dùng thuốc, tương tác thuốc và tuân thủ điều trị. Kết quả từ đánh giá sử dụng thuốc có thể được sử dụng để phát triển các biện pháp can thiệp nhằm cải thiện thực hành kê đơn và sử dụng thuốc, từ đó nâng cao chất lượng điều trị cho bệnh nhân.

VI. Kết Luận Đề Xuất Hướng Đến Tương Lai Điều Trị Đa U Tủy Xương

Nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc và biến cố bất lợi trên bệnh nhân Đa U Tủy Xương (ĐUTX) cung cấp thông tin quan trọng để cải thiện thực hành lâm sàng và nâng cao chất lượng điều trị cho bệnh nhân. Kết quả nghiên cứu này có thể được sử dụng để xây dựng các hướng dẫn điều trị, phát triển các chương trình giáo dục cho bệnh nhân và nhân viên y tế, và khuyến khích việc sử dụng thuốc hợp lý. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu để đánh giá hiệu quả và tính an toàn của các phác đồ điều trị mới, cũng như tìm kiếm các phương pháp điều trị cá thể hóa dựa trên đặc điểm di truyền và sinh học của từng bệnh nhân.

6.1. Cải Thiện Tuân Thủ Điều Trị và Chất Lượng Cuộc Sống

Tuân thủ điều trị là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị Đa U Tủy Xương (ĐUTX). Việc cải thiện tuân thủ điều trị có thể đạt được thông qua nhiều biện pháp, bao gồm cung cấp thông tin giáo dục cho bệnh nhân, tạo mối quan hệ tốt giữa bệnh nhân và bác sĩ, và sử dụng các công cụ hỗ trợ tuân thủ (như hộp chia thuốc, nhắc nhở uống thuốc). Ngoài ra, việc nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ĐUTX cũng là một mục tiêu quan trọng trong điều trị, thông qua việc giảm thiểu các biến cố bất lợi, kiểm soát các triệu chứng và hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân.

6.2. Ứng Dụng Dược Động Học và Dược Lực Học Cá Thể Hóa Điều Trị

Trong tương lai, việc ứng dụng các kiến thức về dược động học (PK) và dược lực học (PD) có thể giúp cá thể hóa điều trị Đa U Tủy Xương (ĐUTX). Dược động học nghiên cứu sự hấp thu, phân bố, chuyển hóa và thải trừ thuốc trong cơ thể, trong khi dược lực học nghiên cứu tác động của thuốc lên cơ thể. Việc hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến PK/PD của thuốc có thể giúp điều chỉnh liều lượng và lựa chọn thuốc phù hợp với từng bệnh nhân, từ đó tối ưu hóa hiệu quả điều trị và giảm thiểu biến cố bất lợi. Liều dùng thuốc cần được cá thể hóa.

Tổng quan nghiên cứu

Đa u tủy xương (ĐUTX) là bệnh lý huyết học ác tính phổ biến thứ hai ở người lớn, với tỷ lệ mắc mới toàn cầu khoảng 0,91% trong tổng số các bệnh ung thư, theo dữ liệu GLOBOCAN 2020. Tại Việt Nam, ĐUTX chiếm khoảng 0,30% trong tổng số ca ung thư mới, xếp thứ 26 về tỷ lệ mắc mới. Bệnh đặc trưng bởi sự tăng sinh ác tính của tế bào plasmo, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như thiếu máu, suy thận, đau và tổn thương xương, tăng canxi máu, và dễ nhiễm trùng. Tỷ lệ tử vong cao và tính phức tạp của bệnh đòi hỏi sự phối hợp điều trị đa dạng và theo dõi chặt chẽ các biến cố bất lợi liên quan đến thuốc (ADE).

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích tình hình sử dụng thuốc điều trị và các biến cố bất lợi trên bệnh nhân ĐUTX tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 12 năm 2021. Nghiên cứu tập trung vào đặc điểm lựa chọn phác đồ điều trị, sử dụng thuốc bortezomib và các thuốc phối hợp, đồng thời đánh giá các biến cố bất lợi và thuốc dự phòng biến cố. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc tối ưu hóa phác đồ điều trị, nâng cao hiệu quả và an toàn cho bệnh nhân ĐUTX, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài thời gian sống thêm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Cơ chế bệnh sinh ĐUTX: Tăng sinh tế bào plasmo ác tính trong tủy xương, tiết protein đơn dòng gây tổn thương đa cơ quan, bao gồm thận, xương và hệ miễn dịch. Các yếu tố như IL-6, cytokin và môi trường tủy xương đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bệnh.

• Phân loại và tiên lượng bệnh: Sử dụng hệ thống phân chia giai đoạn quốc tế ISS và R-ISS, cùng phân nhóm nguy cơ dựa trên bất thường di truyền tế bào (FISH), giúp định hướng điều trị và dự đoán kết quả.

• Các nhóm thuốc điều trị ĐUTX: Thuốc alkyl hóa (melphalan, cyclophosphamid), thuốc ức chế proteasome (bortezomib, carfilzomib), thuốc điều hòa miễn dịch (thalidomid, lenalidomid), glucocorticoid (dexamethason), kháng thể đơn dòng (daratumumab), và các thuốc hỗ trợ khác.

• Quản lý biến cố bất lợi liên quan đến thuốc (ADE): Phân loại ADE theo hệ thống CTCAE, đánh giá mức độ nghiêm trọng và ảnh hưởng đến quá trình điều trị.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu hồi cứu mô tả, thu thập dữ liệu từ phần mềm quản lý bệnh viện và hồ sơ bệnh án của bệnh nhân ĐUTX điều trị nội trú tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương từ 01/04/2021 đến 31/12/2021.

• Mẫu nghiên cứu: 106 bệnh nhân ĐUTX mới chẩn đoán, với tổng cộng 408 đợt điều trị được phân tích. Mẫu được chọn thuận tiện theo tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ rõ ràng.

• Nguồn dữ liệu: Hồ sơ bệnh án điện tử, đơn thuốc, kết quả xét nghiệm cận lâm sàng, thông tin lâm sàng và thuốc dự phòng biến cố.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20 và Microsoft Excel 2010 để xử lý số liệu. Thống kê mô tả các biến liên tục (trung bình ± độ lệch chuẩn) và biến phân loại (tỷ lệ phần trăm). Phân tích ADE theo mức độ CTCAE, so sánh tỷ lệ sử dụng thuốc và biến cố theo nhóm tuổi, phác đồ điều trị.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong khoảng 9 tháng năm 2021, phân tích và báo cáo kết quả trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm bệnh nhân: Tuổi trung bình 64,3 ± 9,2 tuổi, trong đó 72,6% trên 60 tuổi. Tỷ lệ nữ chiếm 51,9%. Khoảng 62,3% bệnh nhân không suy thận, 37,7% có suy thận với mức lọc cầu thận (eGFR) dưới 60 ml/phút. Thiếu máu phổ biến với 95,3% bệnh nhân, trong đó 48,1% thiếu máu nhẹ và 44,3% thiếu máu trung bình.

2. Lựa chọn phác đồ điều trị: Phác đồ VTD (bortezomib, thalidomid, dexamethason) được sử dụng phổ biến nhất, chiếm 82,1% ở bệnh nhân mới chẩn đoán, tiếp theo là VRD (bortezomib, lenalidomid, dexamethason) với 8,5%. Tỷ lệ sử dụng phác đồ VTD cao ở mọi nhóm tuổi, kể cả trên 70 tuổi (75,9%). Trong 408 đợt điều trị, 70,3% sử dụng phác đồ VTD, 13,7% VRD, 9,8% phác đồ phối hợp cyclophosphamid đơn lẻ.

3. Sử dụng thuốc bortezomib: Được dùng trong 95,3% đợt điều trị, chủ yếu với liều 1,3 mg/m2 da (99,5%). Đường dùng chủ yếu tiêm dưới da (78,7%). Trong 4 chu kỳ đầu, 86,9% bệnh nhân tiêm đủ 4 mũi bortezomib với tần suất 2 mũi/tuần. Từ chu kỳ 5 đến 8, 91,6% tiêm 1 mũi/tuần. Lý do giãn hoặc giảm liều gồm suy nhược, biến chứng suy gan, thận, nhiễm trùng nặng.

4. Biến cố bất lợi (ADE): Ghi nhận 989 biến cố trên 398 đợt điều trị của 100 bệnh nhân. Phần lớn ADE là mức độ nhẹ và trung bình (69,7% và 22,8%). Biến cố độ 3 và 4 chiếm 7,6%, trong đó thiếu máu độ 3 chiếm 5,8%. Các ADE phổ biến gồm thiếu máu (42,2%), giảm bạch cầu trung tính (29,6%), giảm tiểu cầu (32,2%), tăng ALT (28,4%). Biến cố nặng nhất gồm giảm tiểu cầu độ 4 (1,3%), giảm bạch cầu độ 4 (0,5%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy bệnh nhân ĐUTX tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương chủ yếu là người cao tuổi, có nhiều bệnh lý đi kèm và tỷ lệ suy thận, thiếu máu cao, phù hợp với đặc điểm dịch tễ toàn cầu. Việc lựa chọn phác đồ VTD chiếm ưu thế phản ánh sự phù hợp với hướng dẫn điều trị hiện hành và khả năng dung nạp của bệnh nhân. Sử dụng bortezomib với liều chuẩn và đường tiêm dưới da giúp giảm độc tính thần kinh so với tiêm tĩnh mạch, phù hợp với thực tế lâm sàng.

Tỷ lệ biến cố bất lợi chủ yếu ở mức độ nhẹ và trung bình cho thấy phác đồ điều trị được kiểm soát tốt, tuy nhiên vẫn cần chú ý theo dõi và xử trí kịp thời các ADE nặng, đặc biệt là thiếu máu và giảm tiểu cầu. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ ADE tương tự hoặc thấp hơn, có thể do sự kiểm soát chặt chẽ và dự phòng biến cố tại viện. Việc giãn liều hoặc giảm số mũi bortezomib ở bệnh nhân suy yếu hoặc có biến chứng là cần thiết để cân bằng hiệu quả và an toàn.

Dữ liệu cũng cho thấy tầm quan trọng của thuốc dự phòng như acyclovir để ngăn ngừa nhiễm virus, thuốc chống đông để phòng huyết khối, góp phần giảm thiểu biến cố và nâng cao chất lượng điều trị. Biểu đồ và bảng số liệu minh họa rõ ràng tỷ lệ sử dụng phác đồ, phân bố ADE theo mức độ và hệ cơ quan, giúp trực quan hóa kết quả nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường theo dõi và quản lý ADE: Thiết lập quy trình giám sát chặt chẽ các biến cố bất lợi, đặc biệt thiếu máu, giảm bạch cầu và tiểu cầu, nhằm phát hiện sớm và xử trí kịp thời, giảm thiểu tác động đến quá trình điều trị.

2. Cá thể hóa phác đồ điều trị: Đề xuất điều chỉnh liều và tần suất sử dụng bortezomib dựa trên tuổi tác, tình trạng suy thận, bệnh lý đi kèm và mức độ dung nạp thuốc, nhằm tối ưu hóa hiệu quả và giảm độc tính.

3. Mở rộng sử dụng thuốc dự phòng: Khuyến khích sử dụng thuốc dự phòng nhiễm trùng (acyclovir, valacyclovir) và dự phòng huyết khối tĩnh mạch theo hướng dẫn, đặc biệt ở nhóm bệnh nhân có nguy cơ cao, nhằm giảm tỷ lệ biến cố và tử vong.

4. Đào tạo và nâng cao nhận thức nhân viên y tế: Tổ chức các khóa đào tạo về quản lý ADE, cập nhật phác đồ điều trị mới và kỹ thuật sử dụng thuốc an toàn, giúp nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân ĐUTX.

5. Thực hiện nghiên cứu tiếp theo: Khuyến nghị nghiên cứu dài hạn theo dõi hiệu quả điều trị và biến cố bất lợi sau điều trị, đặc biệt ở nhóm bệnh nhân ghép tế bào gốc, nhằm hoàn thiện chiến lược điều trị và chăm sóc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ chuyên khoa huyết học và ung bướu: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tế về lựa chọn phác đồ và quản lý biến cố bất lợi, hỗ trợ quyết định điều trị phù hợp cho bệnh nhân ĐUTX.

2. Dược sĩ lâm sàng và quản lý thuốc: Thông tin chi tiết về sử dụng thuốc bortezomib, phối hợp thuốc và thuốc dự phòng giúp tối ưu hóa phác đồ điều trị, giảm thiểu tác dụng phụ và nâng cao an toàn thuốc.

3. Nhân viên y tế tại các bệnh viện điều trị ung thư: Nghiên cứu giúp hiểu rõ đặc điểm bệnh nhân, biến cố bất lợi và các biện pháp dự phòng, từ đó cải thiện quy trình chăm sóc và theo dõi bệnh nhân.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y dược: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về dịch tễ, cơ chế bệnh sinh, điều trị và quản lý biến cố bất lợi trong ĐUTX, hỗ trợ phát triển nghiên cứu và học thuật.

Câu hỏi thường gặp

1. Đa u tủy xương là gì và tại sao cần theo dõi biến cố bất lợi?
   ĐUTX là bệnh lý ác tính của tế bào plasmo trong tủy xương, gây tổn thương đa cơ quan. Theo dõi biến cố bất lợi giúp phát hiện sớm tác dụng phụ của thuốc, đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

2. Phác đồ điều trị nào được sử dụng phổ biến nhất cho bệnh nhân ĐUTX tại Việt Nam?
   Phác đồ VTD (bortezomib, thalidomid, dexamethason) chiếm ưu thế với tỷ lệ sử dụng trên 80%, phù hợp với hướng dẫn điều trị và khả năng dung nạp của bệnh nhân.

3. Bortezomib được sử dụng như thế nào trong điều trị ĐUTX?
   Bortezomib chủ yếu dùng liều 1,3 mg/m2 da, tiêm dưới da hoặc tĩnh mạch, với tần suất 2 mũi/tuần trong 4 chu kỳ đầu, sau đó giảm xuống 1 mũi/tuần. Việc điều chỉnh liều dựa trên tình trạng bệnh nhân và biến cố bất lợi.

4. Các biến cố bất lợi thường gặp khi điều trị ĐUTX là gì?
   Thiếu máu, giảm bạch cầu trung tính, giảm tiểu cầu, tăng men gan (ALT, AST) và nhiễm trùng là các biến cố phổ biến. Phần lớn ở mức độ nhẹ đến trung bình, nhưng cần theo dõi để xử trí kịp thời.

5. Thuốc dự phòng nào được khuyến cáo sử dụng cho bệnh nhân ĐUTX?
   Thuốc dự phòng nhiễm virus (acyclovir, valacyclovir) và thuốc chống huyết khối (aspirin, enoxaparin) được khuyến cáo, đặc biệt ở bệnh nhân có nguy cơ cao hoặc sau ghép tế bào gốc, nhằm giảm biến cố và tử vong.

Kết luận

• Bệnh nhân ĐUTX tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương chủ yếu là người cao tuổi, có nhiều bệnh lý đi kèm và tỷ lệ suy thận, thiếu máu cao.
• Phác đồ VTD là lựa chọn điều trị phổ biến nhất, với bortezomib được sử dụng rộng rãi và hiệu quả.
• Biến cố bất lợi chủ yếu ở mức độ nhẹ và trung bình, trong đó thiếu máu và giảm tiểu cầu là phổ biến nhất.
• Việc quản lý ADE và sử dụng thuốc dự phòng đóng vai trò quan trọng trong nâng cao hiệu quả và an toàn điều trị.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cá thể hóa điều trị, tăng cường theo dõi ADE và mở rộng sử dụng thuốc dự phòng nhằm cải thiện chất lượng chăm sóc bệnh nhân ĐUTX.

Hành động tiếp theo: Áp dụng các khuyến nghị trong thực hành lâm sàng, triển khai đào tạo nhân viên y tế và tiến hành nghiên cứu tiếp theo để hoàn thiện chiến lược điều trị ĐUTX. Đọc thêm và áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả điều trị và an toàn cho bệnh nhân.