Tổng quan nghiên cứu

Tình trạng vi khuẩn đa kháng thuốc (Multidrug-resistant organisms - MDROs) đang là thách thức lớn đối với y tế toàn cầu, đặc biệt tại các khoa Hồi sức tích cực (ICU) nơi tập trung nhiều bệnh nhân nặng. Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện tại ICU ở Việt Nam lên đến 27,9%, với các tác nhân chủ yếu là Acinetobacter baumannii (24,4%), Pseudomonas aeruginosa (13,8%) và Klebsiella pneumoniae (11,6%), trong đó tỷ lệ kháng Carbapenem cao tới 89,2%, 55,7% và 14,9% tương ứng. Nhiễm khuẩn do vi khuẩn đa kháng không chỉ làm tăng tỷ lệ tử vong mà còn kéo dài thời gian nằm viện và gây gánh nặng kinh tế lớn cho người bệnh và hệ thống y tế.

Nghiên cứu được thực hiện tại Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ tháng 06/2018 đến tháng 09/2019, khảo sát 227 người bệnh, trong đó có 37 trường hợp bội nhiễm Staphylococcus aureus kháng Methicillin (MRSA), 97 trường hợp bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem và 93 trường hợp không bội nhiễm vi khuẩn đa kháng. Mục tiêu chính là phân tích chi phí trực tiếp cho y tế, thời gian nằm viện và tỷ lệ tử vong của các nhóm người bệnh này nhằm cung cấp bằng chứng khoa học hỗ trợ cải thiện chính sách phòng ngừa và điều trị.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá gánh nặng kinh tế và y tế do vi khuẩn đa kháng gây ra, từ đó góp phần nâng cao nhận thức của nhân viên y tế về thực hành phòng ngừa lây nhiễm và sử dụng kháng sinh hợp lý, đồng thời hỗ trợ hoạch định chính sách y tế hiệu quả hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về vi khuẩn đa kháng thuốc, chi phí y tế và quản trị sức khỏe, bao gồm:

  • Khái niệm vi khuẩn đa kháng thuốc (MDR, XDR, PDR): Vi khuẩn có khả năng kháng với ≥1 kháng sinh trong ≥3 nhóm kháng sinh (MDR), kháng với hầu hết các nhóm kháng sinh (XDR) hoặc kháng với tất cả các kháng sinh (PDR).
  • Mô hình phân tích chi phí y tế: Phân loại chi phí thành chi phí trực tiếp cho y tế (thuốc, dịch vụ y tế, vật tư, cận lâm sàng, phẫu thuật, giường bệnh), chi phí trực tiếp không cho y tế và chi phí gián tiếp.
  • Khung phân tích gánh nặng kinh tế: Tập trung vào chi phí điều trị, thời gian nằm viện và kết quả điều trị (giảm/khỏi, bệnh nặng, tử vong) của người bệnh tại ICU có bội nhiễm vi khuẩn đa kháng.

Các khái niệm chính bao gồm: Staphylococcus aureus kháng Methicillin (MRSA), trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem (CRE, CRAB, CRPsA), chi phí điều trị kháng sinh, thời gian nằm viện trung bình, và tỷ lệ tử vong.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, hồi cứu.
  • Địa điểm và thời gian: Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, từ tháng 06/2018 đến tháng 09/2019.
  • Đối tượng nghiên cứu: 227 người bệnh, gồm 37 người bệnh bội nhiễm MRSA, 97 người bệnh bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem và 93 người bệnh không bội nhiễm vi khuẩn đa kháng.
  • Cỡ mẫu: Tính toán dựa trên tỷ lệ nhiễm khuẩn đa kháng ước tính khoảng 18%, sai số 5%, với cỡ mẫu cuối cùng là 227 người bệnh.
  • Thu thập dữ liệu: Trích xuất từ hồ sơ bệnh án điện tử, phiếu khảo sát chi phí trực tiếp cho y tế, bao gồm chi phí thuốc, dịch vụ y tế, vật tư y tế, cận lâm sàng, phẫu thuật-thủ thuật và giường bệnh.
  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Stata 13, áp dụng các phép kiểm phi tham số Mann-Whitney, Kruskal-Wallis để so sánh chi phí và thời gian nằm viện giữa các nhóm, kiểm định Chi2 để so sánh tỷ lệ tử vong với mức ý nghĩa p < 0,05.
  • Kiểm soát sai lệch: Định nghĩa rõ ràng tiêu chuẩn chọn mẫu, loại trừ người bệnh mất theo dõi, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chi phí trực tiếp cho y tế trung bình:

    • Người bệnh bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem có chi phí trung bình cao nhất, đạt 462,5 triệu đồng (±304,1 triệu đồng).
    • Người bệnh bội nhiễm MRSA có chi phí trung bình 233,8 triệu đồng (±132,4 triệu đồng).
    • Người bệnh không bội nhiễm vi khuẩn đa kháng có chi phí thấp nhất, 94,8 triệu đồng (±65,4 triệu đồng).

  2. Thời gian nằm viện trung bình:

    • Nhóm bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem có thời gian nằm viện trung bình 43,0 ngày.
    • Nhóm bội nhiễm MRSA có thời gian nằm viện trung bình 27,2 ngày.
    • Nhóm không bội nhiễm vi khuẩn đa kháng có thời gian nằm viện trung bình 9,3 ngày.

  3. Tỷ lệ tử vong:

    • Tỷ lệ tử vong ở nhóm bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem là 48,5%.
    • Tỷ lệ tử vong ở nhóm bội nhiễm MRSA là 35,1%.
    • Tỷ lệ tử vong ở nhóm không bội nhiễm vi khuẩn đa kháng là 7,5%.

  4. So sánh chi phí và kết quả điều trị:

    • Chi phí điều trị và thời gian nằm viện của nhóm bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem cao hơn đáng kể so với nhóm MRSA và nhóm không bội nhiễm (p < 0,0001).
    • Tỷ lệ tử vong nhóm bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem cao gấp 1,9 lần nhóm không bội nhiễm, nhóm MRSA cao gấp 1,4 lần nhóm không bội nhiễm (p < 0,05).

Thảo luận kết quả

Người bệnh bội nhiễm vi khuẩn đa kháng, đặc biệt là trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem, chịu gánh nặng kinh tế và y tế nặng nề hơn hẳn so với nhóm không bội nhiễm. Chi phí thuốc chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi phí điều trị, phản ánh nhu cầu sử dụng kháng sinh đắt tiền và kéo dài. Thời gian nằm viện kéo dài làm tăng chi phí giường bệnh và dịch vụ y tế, đồng thời làm tăng nguy cơ biến chứng và tử vong.

So với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với báo cáo tại Mỹ và châu Âu về chi phí và tỷ lệ tử vong do vi khuẩn đa kháng. Sự khác biệt chi phí và thời gian nằm viện giữa các nhóm có ý nghĩa thống kê, cho thấy cần thiết phải có các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm khuẩn hiệu quả tại ICU.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh chi phí trung bình và thời gian nằm viện giữa ba nhóm, cùng bảng phân tích tỷ lệ tử vong để minh họa rõ ràng sự khác biệt và mức độ ảnh hưởng của vi khuẩn đa kháng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn tại ICU: Áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa cách ly, vệ sinh tay và khử khuẩn dụng cụ nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm chéo vi khuẩn đa kháng. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục. Chủ thể: nhân viên y tế và quản lý bệnh viện.

  2. Xây dựng chính sách sử dụng kháng sinh hợp lý: Thiết lập hướng dẫn điều trị kháng sinh dựa trên kết quả cấy vi sinh và kháng sinh đồ, hạn chế sử dụng kháng sinh phổ rộng không cần thiết. Thời gian: trong 6 tháng tới. Chủ thể: bác sĩ lâm sàng, dược sĩ bệnh viện.

  3. Đào tạo nâng cao nhận thức nhân viên y tế: Tổ chức các khóa đào tạo về vi khuẩn đa kháng, tác động kinh tế và y tế, cũng như kỹ năng phòng ngừa lây nhiễm. Thời gian: hàng quý. Chủ thể: phòng đào tạo và quản lý nhân sự.

  4. Tăng cường giám sát và báo cáo tình trạng vi khuẩn đa kháng: Thiết lập hệ thống giám sát liên tục để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các trường hợp bội nhiễm. Thời gian: triển khai trong 3 tháng. Chủ thể: phòng kiểm soát nhiễm khuẩn và ban lãnh đạo bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên y tế tại các khoa Hồi sức tích cực: Nắm bắt được gánh nặng kinh tế và y tế do vi khuẩn đa kháng, từ đó nâng cao ý thức phòng ngừa và tuân thủ quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn.

  2. Quản lý bệnh viện và nhà hoạch định chính sách y tế: Sử dụng dữ liệu chi phí và kết quả điều trị để xây dựng chính sách sử dụng kháng sinh hợp lý và đầu tư vào các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, kinh tế y tế: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích chi phí và tác động của vi khuẩn đa kháng trong môi trường bệnh viện.

  4. Các tổ chức y tế và phòng chống dịch bệnh: Áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển chương trình giám sát và can thiệp nhằm giảm thiểu gánh nặng do vi khuẩn đa kháng gây ra.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vi khuẩn đa kháng là gì và tại sao nó nguy hiểm?
    Vi khuẩn đa kháng là những vi khuẩn kháng với nhiều loại kháng sinh, làm cho việc điều trị trở nên khó khăn, kéo dài thời gian nằm viện và tăng nguy cơ tử vong. Ví dụ, MRSA và trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem là những chủng phổ biến tại ICU.

  2. Chi phí điều trị vi khuẩn đa kháng có cao hơn so với vi khuẩn không đa kháng không?
    Có, chi phí điều trị trung bình của người bệnh bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem lên đến 462,5 triệu đồng, cao gấp gần 5 lần so với nhóm không bội nhiễm (94,8 triệu đồng).

  3. Thời gian nằm viện ảnh hưởng thế nào đến chi phí?
    Thời gian nằm viện kéo dài làm tăng chi phí giường bệnh, dịch vụ y tế và thuốc men. Nhóm bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem có thời gian nằm viện trung bình 43 ngày, gấp hơn 4 lần nhóm không bội nhiễm.

  4. Tỷ lệ tử vong của người bệnh bội nhiễm vi khuẩn đa kháng ra sao?
    Tỷ lệ tử vong ở nhóm bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem là 48,5%, cao gấp gần 6,5 lần so với nhóm không bội nhiễm (7,5%).

  5. Làm thế nào để giảm gánh nặng kinh tế do vi khuẩn đa kháng?
    Tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn, sử dụng kháng sinh hợp lý, đào tạo nhân viên y tế và giám sát chặt chẽ tình trạng vi khuẩn đa kháng là các biện pháp hiệu quả để giảm chi phí và cải thiện kết quả điều trị.

Kết luận

  • Người bệnh bội nhiễm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem chịu gánh nặng kinh tế lớn nhất với chi phí điều trị trung bình 462,5 triệu đồng và thời gian nằm viện 43 ngày.
  • Người bệnh bội nhiễm MRSA có chi phí và thời gian nằm viện thấp hơn nhưng vẫn cao hơn nhóm không bội nhiễm vi khuẩn đa kháng.
  • Tỷ lệ tử vong ở nhóm bội nhiễm vi khuẩn đa kháng cao hơn đáng kể, đặc biệt nhóm trực khuẩn Gram âm kháng Carbapenem.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng quan trọng để cải thiện chính sách phòng ngừa và sử dụng kháng sinh tại các khoa Hồi sức tích cực.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn, đào tạo nhân viên và giám sát chặt chẽ nhằm giảm thiểu gánh nặng kinh tế và y tế do vi khuẩn đa kháng gây ra.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu gánh nặng kinh tế do vi khuẩn đa kháng!