Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Khả Năng Vay Vốn Ngân Hàng Của Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa Tại Ngân Hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Tấn Hưng
• Người hướng dẫn: PGS-TS. Trầm Thị Xuân Hương
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP.Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính - Ngân Hàng
• Đề tài: Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Khả Năng Vay Vốn Ngân Hàng Của Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa Tại Ngân Hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam Trên Địa Bàn TP.HCM
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: TP.HCM

• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. Mục tiêu nghiên cứu
• 2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
• 3. Phƣơng pháp nghiên cứu
• 4. Ý nghĩa của đề tài
• 5. Kết cấu của luận văn
• 1. CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG VAY VỐN NGÂN HÀNG CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
• 1.1. TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
• 1.1.1. Khái niệm về DNNVV
• 1.1.2. Đặc điểm của DNNVV
• 1.1.3. Vai trò của DNNVV trong nền kinh tế
• 1.1.4. Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với DNNVV
• 1.1.4.1. Khái niệm tín dụng ngân hàng
• 1.1.4.2. Đặc điểm và rủi ro của tín dụng ngân hàng đối với DNNVV
• 1.1.4.3. Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với DNNVV
• 1.2. CÁC NGHIÊN CỨU VỀ NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG VAY VỐN NGÂN HÀNG CỦA DNNVV
• 1.2.1. Nghiên cứu ở nƣớc ngoài
• 1.2.2. Nghiên cứu ở Việt Nam
• 1.2.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến khả năng vay vốn ngân hàng của DNNVV
• 1.2.3.1. Tổng tài sản của doanh nghiệp
• 1.2.3.2. Số năm hoạt động của doanh nghiệp
• 1.2.3.3. Ngành nghề kinh doanh
• 1.2.3.4. Tài sản đảm bảo
• 1.2.3.5. Kết quả kinh doanh
• 1.2.3.6. Năng lực quản lý của chủ doanh nghiệp
• 1.2.3.7. Các khoản nợ của doanh nghiệp
• 1.2.3.8. Quan hệ với ngân hàng
• 1.3. MÔ HÌNH SỬ DỤNG TRONG NGHIÊN CỨU
• 1.3.1. Mô hình cơ sở
• 1.3.2. Mô hình tổng quát
• 1.4. Kết luận Chƣơng 1
• 2. CHƢƠNG 2: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG VAY VỐN NGÂN HÀNG CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TPHCM
• 2.1. THỰC TRẠNG VỀ CÁC DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN TP
• 2.1.1. Về loại hình doanh nghiệp của các DNNVV tại TP
• 2.1.2. Về quy mô lao động của các DNNVV
• 2.1.3. Về doanh thu, chi phí và lợi nhuận của DNNVV tại TP
• 2.1.4. Về đóng góp vào ngân sách nhà nƣớc
• 2.2. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM
• 2.2.1. Tổng quan về Eximbank
• 2.2.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân Hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam
• 2.2.2.1. Huy động vốn
• 2.2.2.2. Hoạt động cho vay
• 2.2.2.3. Các hoạt động khác
• 2.3. THỰC TRẠNG CHO VAY DNNVV TẠI EXIMBANK TRÊN ĐỊA BÀN TP
• 2.3.1. Các sản phẩm cho vay đƣợc EximBank áp dụng cho các DNNVV
• 2.3.2. Thực trạng cho vay khách hàng doanh nghiệp tại EximBank trên địa bàn TP
• 2.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG VAY VỐN NGÂN HÀNG CỦA DNNVV TẠI EXIMBANK TRÊN ĐỊA BÀN TP
• 2.4.1. Nghiên cứu định tính
• 2.4.2. Đặc điểm các DNNVV đƣợc khảo sát
• 2.4.2.1. Thời gian hoạt động và số lượng lao động
• 2.4.2.2. Loại hình doanh nghiệp
• 2.4.2.3. Lĩnh vực hoạt động
• 2.4.2.4. Thông tin về người quản lý doanh nghiệp
• 2.4.2.5. Một số thông tin về tài chính doanh nghiệp
• 2.4.2.6. Tình hình tiếp cận vốn Eximbank địa bàn TP.HCM của các DNNVV được khảo sát
• 2.4.3. Nghiên cứu định lƣợng
• 2.4.3.1. Mô hình nghiên cứu thực nghiệm
• 2.4.3.2. Kết quả nghiên cứu định lượng
• 2.5. Kết luận Chƣơng 2
• 3. CHƢƠNG 3: SỬ DỤNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI KHẢ NĂNG VAY VỐN CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TP
• 3.1. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG DNNVV CỦA EXIMBANK TRONG THỜI GIAN TỚI
• 3.1.1. Định hƣớng phát triển chung của Eximbank trong giai đoạn 2015 – 2020
• 3.1.2. Định hƣớng phát triển tín dụng DNNVV của Eximbank trong giai đoạn 2015 – 2020
• 3.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI KHẢ NĂNG VAY VỐN CỦA CÁC DNNVV TẠI EXIMBANK TRÊN ĐỊA BÀN TP
• 3.2.1. Đới với các DNNVV
• 3.2.1.1. Về trình độ của người quản lý doanh nghiệp
• 3.2.1.2. Về tỷ suất lợi nhuận của doanh nghiệp
• 3.2.1.3. Về mối quan hệ với Eximbank
• 3.2.1.4. Về hệ thống sổ sách kế toán
• 3.2.1.5. Về kế hoạch kinh doanh và kế hoạch vay vốn
• 3.2.2. Đối với Eximbank
• 3.2.2.1. Về tài sản đảm bảo vay vốn ngân hàng
• 3.2.2.2. Về quy trình, thủ tục vay vốn
• 3.2.2.3. Về chính sách đối với DNNVV
• 3.2.3. Kiến nghị với các cấp có thẩm quyền
• 3.2.3.1. Ổn định nền kinh tế vĩ mô
• 3.2.3.2. Hoàn thiện khung pháp lý
• 3.2.3.3. Hỗ trợ đào tạo, phát triển nhân lực
• 3.2.3.4. Hỗ trợ đổi mới, nâng cao năng lực công nghệ, trình độ kỹ thuật
• 3.2.3.5. Hỗ trợ về thông tin và tư vấn
• 3.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI
• 3.4. HƢỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• 3.5. Kết luận Chƣơng 3
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan về Vay Vốn Ngân Hàng cho Doanh Nghiệp Nhỏ Vừa

Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập và thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, việc tiếp cận nguồn vốn ngân hàng vẫn là một thách thức lớn. Theo số liệu khảo sát, chỉ một phần nhỏ các DNNVV tiếp cận được nguồn vốn tín dụng từ ngân hàng, phần còn lại phải dựa vào vốn tự có hoặc các nguồn vay khác với lãi suất cao. Vì vậy, nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng vay vốn của các DNNVV là rất cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh ngày càng gay gắt. Nghiên cứu này tập trung vào các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn vay của DNNVV tại TP.HCM, một trung tâm kinh tế lớn của Việt Nam.

1.1. Định nghĩa và Phân loại Doanh Nghiệp Nhỏ và Vừa DNNVV

Trên thế giới có nhiều định nghĩa khác nhau về DNNVV, phụ thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội của từng quốc gia. Ngân hàng Thế giới (WB) phân loại doanh nghiệp theo số lượng lao động. Liên minh Châu Âu (EU) dựa trên số lượng lao động, doanh thu và tổng tài sản. Tại Việt Nam, Nghị định 56/2009/NĐ-CP quy định về trợ giúp phát triển DNNVV, phân loại theo quy mô tổng nguồn vốn hoặc số lượng lao động bình quân năm. Việc hiểu rõ các tiêu chí phân loại giúp các ngân hàng xác định đối tượng khách hàng tiềm năng và xây dựng chính sách tín dụng phù hợp.

1.2. Vai Trò của Tín Dụng Ngân Hàng đối với Doanh Nghiệp Nhỏ và Vừa

Tín dụng ngân hàng đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của DNNVV, cung cấp nguồn vốn cần thiết để đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh. Tiếp cận được nguồn vốn ngân hàng, các DNNVV có thể cải thiện công nghệ, đào tạo nhân lực, và phát triển thị trường, góp phần vào tăng trưởng kinh tế và tạo công ăn việc làm. Do đó, việc tạo điều kiện để DNNVV tiếp cận nguồn vốn ngân hàng là một nhiệm vụ quan trọng của chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.

II. Cách Xác Định Điều Kiện Vay Vốn Ngân Hàng Cho DNNVV Tại TP

Để xác định điều kiện vay vốn ngân hàng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần xem xét nhiều yếu tố, từ đặc điểm của doanh nghiệp đến chính sách của ngân hàng. Một số tiêu chí đánh giá khả năng vay vốn của doanh nghiệp bao gồm lịch sử tín dụng, tình hình tài chính, tài sản đảm bảo, và kế hoạch kinh doanh. Ngân hàng cũng xem xét ngành nghề kinh doanh, kinh nghiệm quản lý, và mối quan hệ với ngân hàng. Việc đáp ứng đầy đủ các điều kiện vay vốn giúp DNNVV tăng cơ hội tiếp cận nguồn vốn ngân hàng.

2.1. Hồ Sơ Vay Vốn Ngân Hàng Cho Doanh Nghiệp Nhỏ và Vừa Checklist

Chuẩn bị đầy đủ và chính xác hồ sơ vay vốn là bước quan trọng để DNNVV tiếp cận nguồn vốn ngân hàng. Hồ sơ vay vốn thường bao gồm giấy phép đăng ký kinh doanh, báo cáo tài chính, kế hoạch kinh doanh, và các giấy tờ liên quan đến tài sản đảm bảo. Báo cáo tài chính cần minh bạch và được kiểm toán, thể hiện rõ tình hình hoạt động kinh doanh và khả năng trả nợ. Kế hoạch kinh doanh cần chi tiết, khả thi, và chứng minh được hiệu quả sử dụng vốn vay. Việc chuẩn bị hồ sơ vay vốn kỹ lưỡng giúp DNNVV tạo ấn tượng tốt với ngân hàng và tăng cơ hội được duyệt vay.

2.2. Tiêu Chí Đánh Giá Khả Năng Trả Nợ Của Doanh Nghiệp Phân Tích Chi Tiết

Khả năng trả nợ là yếu tố then chốt mà ngân hàng xem xét khi quyết định cho vay. Ngân hàng đánh giá khả năng trả nợ dựa trên các chỉ số tài chính như tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu, tỷ lệ thanh khoản, và dòng tiền. Lịch sử tín dụng của doanh nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng. Doanh nghiệp có nợ xấu hoặc chậm trả nợ sẽ gặp khó khăn trong việc vay vốn. Do đó, DNNVV cần quản lý dòng tiền hiệu quả, duy trì tỷ lệ nợ hợp lý, và xây dựng lịch sử tín dụng tốt để tăng khả năng trả nợ.

III. Phương Pháp Nâng Cao Khả Năng Vay Vốn Ngân Hàng Cho DNNVV

Để nâng cao khả năng vay vốn cho doanh nghiệp, cần có sự phối hợp từ cả phía doanh nghiệp và ngân hàng. Giải pháp nâng cao khả năng vay vốn cho doanh nghiệp bao gồm cải thiện tình hình tài chính, xây dựng kế hoạch kinh doanh khả thi, tăng cường tài sản đảm bảo, và mở rộng quan hệ với ngân hàng. Ngân hàng cần có chính sách tín dụng linh hoạt, quy trình thẩm định đơn giản, và chính sách hỗ trợ vay vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Ngoài ra, chuyên gia tư vấn vay vốn doanh nghiệp có thể hỗ trợ DNNVV trong việc chuẩn bị hồ sơ và đàm phán với ngân hàng.

3.1. Cải Thiện Báo Cáo Tài Chính để Tiếp Cận Vốn Ngân Hàng Hướng Dẫn

Báo cáo tài chính là công cụ quan trọng để ngân hàng đánh giá tình hình hoạt động và khả năng trả nợ của doanh nghiệp. Để cải thiện báo cáo tài chính, DNNVV cần đảm bảo tính chính xác, minh bạch, và tuân thủ các chuẩn mực kế toán. Báo cáo tài chính cần thể hiện rõ tình hình doanh thu, chi phí, lợi nhuận, và các khoản nợ. Doanh nghiệp nên sử dụng phần mềm kế toán chuyên nghiệp và có kiểm toán độc lập để đảm bảo tính tin cậy của báo cáo tài chính. Báo cáo tài chính tốt giúp DNNVV tạo ấn tượng tốt với ngân hàng và tăng cơ hội được duyệt vay.

3.2. Xây Dựng Kế Hoạch Kinh Doanh Khả Thi Bí Quyết Thành Công

Kế hoạch kinh doanh là bản đồ hành động cho doanh nghiệp, giúp ngân hàng đánh giá tiềm năng phát triển và hiệu quả sử dụng vốn vay. Một kế hoạch kinh doanh khả thi cần bao gồm phân tích thị trường, chiến lược kinh doanh, kế hoạch tài chính, và kế hoạch quản lý rủi ro. Kế hoạch kinh doanh cần cụ thể, chi tiết, và có các mục tiêu rõ ràng, có thể đo lường được. Doanh nghiệp nên sử dụng các công cụ phân tích chuyên nghiệp và tham khảo ý kiến của các chuyên gia để xây dựng kế hoạch kinh doanh tốt.

IV. Ứng Dụng Thực Tế và Kết Quả Nghiên Cứu Về Vay Vốn DNNVV

Nghiên cứu thực tế tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam (Eximbank) cho thấy các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng vay vốn của DNNVV bao gồm trình độ của người quản lý, tỷ suất lợi nhuận, quan hệ với ngân hàng, và hệ thống sổ sách kế toán. Eximbank có nhiều sản phẩm cho vay phù hợp với DNNVV, nhưng thủ tục vay vốn còn phức tạp và yêu cầu tài sản đảm bảo cao. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp để Eximbank cải thiện quy trình tín dụng, giảm bớt yêu cầu về tài sản đảm bảo, và tăng cường chính sách hỗ trợ vay vốn cho DNNVV.

4.1. Thực Trạng Vay Vốn Của Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa Tại Eximbank TP.HCM

Tại TP.HCM, Eximbank là một trong những ngân hàng cho vay vốn doanh nghiệp nhỏ và vừa hàng đầu. Tuy nhiên, thực trạng cho vay DNNVV tại Eximbank vẫn còn nhiều hạn chế. Dư nợ cho vay DNNVV có xu hướng giảm trong những năm gần đây do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế và khó khăn trong việc vay vốn ngân hàng của doanh nghiệp. Eximbank cần có giải pháp để tháo gỡ những khó khăn này và đẩy mạnh hoạt động cho vay đối với DNNVV.

4.2. Phân Tích Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Khả Năng Vay Vốn Tại Eximbank

Nghiên cứu chỉ ra rằng các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng vay vốn của DNNVV tại Eximbank bao gồm tình hình tài chính, tài sản đảm bảo, uy tín doanh nghiệp, và mối quan hệ với ngân hàng. Doanh nghiệp có báo cáo tài chính minh bạch, tài sản thế chấp giá trị, uy tín tốt, và mối quan hệ lâu năm với Eximbank sẽ có cơ hội vay vốn cao hơn. Eximbank nên xem xét kỹ lưỡng các nhân tố này khi thẩm định hồ sơ vay vốn.

V. Kiến Nghị Giải Pháp Tăng Cường Tiếp Cận Vốn Cho DNNVV tại TP

Để tăng cường khả năng tiếp cận vốn cho DNNVV tại TP.HCM, cần có sự phối hợp của nhiều bên liên quan. Ngân hàng Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ vay vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, giảm lãi suất, và tạo điều kiện thuận lợi cho DNNVV vay vốn. Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa cần hỗ trợ DNNVV trong việc xây dựng kế hoạch kinh doanh, cải thiện báo cáo tài chính, và mở rộng quan hệ với ngân hàng. Vườn ươm doanh nghiệp cần cung cấp các chương trình đào tạo, tư vấn, và hỗ trợ tài chính cho DNNVV.

5.1. Vai Trò của Ngân Hàng Nhà Nước Trong Hỗ Trợ Vay Vốn Cho DNNVV

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đóng vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường thuận lợi cho DNNVV tiếp cận nguồn vốn ngân hàng. NHNN có thể ban hành các chính sách hỗ trợ như giảm lãi suất tái cấp vốn, nới lỏng các quy định về cho vay, và thành lập các quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNNVV. NHNN cũng cần tăng cường giám sát hoạt động của các ngân hàng thương mại để đảm bảo chính sách hỗ trợ vay vốn được thực hiện hiệu quả.

5.2. Giải Pháp Cải Thiện Mối Quan Hệ Giữa Doanh Nghiệp Và Ngân Hàng

Mối quan hệ với ngân hàng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng vay vốn của DNNVV. Để cải thiện mối quan hệ này, DNNVV cần xây dựng lòng tin với ngân hàng bằng cách cung cấp thông tin trung thực, minh bạch, và tuân thủ các cam kết. DNNVV cũng nên tham gia các hoạt động của ngân hàng như hội thảo, sự kiện, và sử dụng các dịch vụ của ngân hàng để tăng cường mối quan hệ. Ngân hàng cũng cần chủ động tìm kiếm, tiếp cận, và tư vấn cho DNNVV để xây dựng mối quan hệ lâu dài.

VI. Tương Lai và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Vay Vốn DNNVV

Trong bối cảnh kinh tế số, DNNVV cần tận dụng các công nghệ mới để tiếp cận nguồn vốn ngân hàng một cách hiệu quả hơn. Các nền tảng cho vay trực tuyến (P2P lending) và các giải pháp tài chính dựa trên blockchain có thể giúp DNNVV giảm chi phí vay vốn và tăng tốc độ giải ngân. Nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các giải pháp tài chính mới và đề xuất các chính sách hỗ trợ phù hợp để DNNVV tận dụng tối đa các cơ hội trong kỷ nguyên số.

6.1. Ứng Dụng Công Nghệ Fintech Trong Tiếp Cận Vốn Cho DNNVV

Công nghệ Fintech đang tạo ra những thay đổi lớn trong lĩnh vực tài chính, mang đến nhiều cơ hội mới cho DNNVV tiếp cận nguồn vốn. Các nền tảng cho vay ngang hàng (P2P lending) cho phép DNNVV vay vốn trực tiếp từ các nhà đầu tư cá nhân, bỏ qua các thủ tục phức tạp của ngân hàng. Các giải pháp tài chính dựa trên blockchain giúp DNNVV giảm chi phí giao dịch và tăng tính minh bạch. DNNVV cần chủ động tìm hiểu và ứng dụng các công nghệ Fintech để làm thế nào để tiếp cận nguồn vốn ngân hàng hiệu quả hơn.

6.2. Nghiên Cứu Về Các Chương Trình Tài Trợ Vốn Ưu Đãi Cho Doanh Nghiệp

Các chương trình tài trợ vốn ưu đãi đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ DNNVV vượt qua khó khăn và phát triển. Nghiên cứu cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình này và đề xuất các giải pháp để cải thiện tính khả thi và dễ tiếp cận. Các chương trình cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm của từng ngành nghề và từng loại hình doanh nghiệp. Thông tin về thông tin về các khoản vay ưu đãi cần được công khai và dễ dàng tiếp cận.

Tổng quan nghiên cứu

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) – trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước. Tính đến năm 2014, TP.HCM có khoảng 165.000 DNNVV, chiếm hơn 96% tổng số doanh nghiệp trên địa bàn và 30% tổng số DNNVV cả nước. DNNVV tạo việc làm cho hơn 4 triệu lao động, đóng góp lớn vào ngân sách nhà nước với mức thuế nộp hàng năm tăng đều qua các năm, đạt hơn 72 nghìn tỷ đồng năm 2014. Tuy nhiên, khả năng tiếp cận vốn ngân hàng của các DNNVV còn hạn chế, chỉ khoảng 30% doanh nghiệp có thể vay vốn từ ngân hàng, trong khi 70% còn lại phải sử dụng vốn tự có hoặc vay với lãi suất cao từ các nguồn khác.

Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam (Eximbank) là một trong những ngân hàng thương mại cổ phần hàng đầu, với mạng lưới rộng khắp và nhiều sản phẩm tín dụng đa dạng dành cho DNNVV. Dù vậy, dư nợ cho vay DNNVV tại Eximbank trên địa bàn TP.HCM có xu hướng giảm trong những năm gần đây, gây ra sự mất cân đối giữa nguồn vốn ngân hàng dồi dào và nhu cầu vốn thực tế của doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng vay vốn ngân hàng của DNNVV tại Eximbank trên địa bàn TP.HCM, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả tiếp cận vốn vay. Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu từ năm 2011 đến 2014, sử dụng phương pháp định tính và định lượng để đánh giá các yếu tố nội tại của doanh nghiệp và mối quan hệ với ngân hàng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với các nhà quản lý ngân hàng và các DNNVV trong việc cải thiện chính sách tín dụng và nâng cao năng lực tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về tín dụng ngân hàng và khả năng vay vốn của DNNVV. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết tín dụng ngân hàng: Tín dụng ngân hàng là giao dịch tài sản giữa bên cho vay và bên đi vay, trong đó ngân hàng cung cấp vốn tạm thời với điều kiện hoàn trả vốn và lãi đúng hạn. Đặc điểm tín dụng đối với DNNVV bao gồm quy mô tín dụng thấp, thời hạn vay chủ yếu ngắn hạn, yêu cầu tài sản đảm bảo, và rủi ro cao do thông tin bất đối xứng và năng lực tài chính hạn chế của doanh nghiệp.

2. Mô hình hồi quy Logit đa biến: Sử dụng để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng vay vốn của DNNVV. Biến phụ thuộc là khả năng vay vốn (có hoặc không), các biến độc lập gồm tổng tài sản, số năm hoạt động, ngành nghề kinh doanh, vốn tự có, tài sản đảm bảo, kết quả kinh doanh, năng lực quản lý, các khoản nợ và quan hệ với ngân hàng.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV): Theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP, phân loại dựa trên số lao động và tổng nguồn vốn.
• Tài sản đảm bảo: Tài sản dùng để bảo đảm nghĩa vụ trả nợ, gồm vật chất, giấy tờ có giá và quyền tài sản.
• Năng lực quản lý: Trình độ học vấn, kinh nghiệm và khả năng điều hành của chủ doanh nghiệp.
• Quan hệ với ngân hàng: Mối quan hệ lâu dài giúp giảm rủi ro thông tin và tăng khả năng tiếp cận vốn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

• Phương pháp định tính: Thu thập dữ liệu lịch sử, phỏng vấn chuyên gia thẩm định và cán bộ tín dụng tại các chi nhánh Eximbank TP.HCM để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng vay vốn.

• Phương pháp định lượng: Thu thập dữ liệu sơ cấp từ bảng câu hỏi khảo sát các DNNVV có nhu cầu vay vốn tại Eximbank trên địa bàn TP.HCM trong giai đoạn 2011 đến nay. Mẫu khảo sát được lấy theo phương pháp thuận tiện với quy mô khoảng vài trăm doanh nghiệp. Phân tích dữ liệu bằng mô hình hồi quy Logit đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố.

• Timeline nghiên cứu:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: số liệu tài chính và hoạt động của Eximbank giai đoạn 2011-2013.
  • Thu thập dữ liệu sơ cấp: khảo sát DNNVV năm 2014.
  • Phân tích và xử lý dữ liệu: sử dụng phần mềm SPSS và Eviews.
  • Đề xuất giải pháp dựa trên kết quả phân tích.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tổng tài sản của doanh nghiệp: Đây là nhân tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến khả năng vay vốn. Doanh nghiệp có tổng tài sản lớn hơn có xác suất vay vốn thành công cao hơn, với tỷ lệ vay vốn đạt khoảng 91% trong nhóm doanh nghiệp có tổng tài sản lớn, so với 34% ở nhóm doanh nghiệp có tổng tài sản nhỏ.

2. Số năm hoạt động: Doanh nghiệp hoạt động lâu năm có khả năng vay vốn cao hơn do uy tín và kinh nghiệm quản lý tốt hơn. Các doanh nghiệp hoạt động trên 5 năm có tỷ lệ vay vốn thành công cao hơn khoảng 20% so với doanh nghiệp mới thành lập.

3. Ngành nghề kinh doanh: Các doanh nghiệp hoạt động trong ngành nghề ít rủi ro và được ưu tiên chính sách có khả năng tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Ngược lại, doanh nghiệp trong ngành rủi ro cao phải chịu lãi suất vay cao và hạn mức vay thấp hơn.

4. Vốn tự có và tài sản đảm bảo: Doanh nghiệp có vốn tự có cao và tài sản đảm bảo đầy đủ có tỷ lệ vay vốn thành công cao hơn 30% so với doanh nghiệp thiếu vốn tự có hoặc không có tài sản đảm bảo.

5. Năng lực quản lý của chủ doanh nghiệp: Trình độ học vấn và kinh nghiệm quản lý của chủ doanh nghiệp có ảnh hưởng tích cực đến khả năng vay vốn. Doanh nghiệp do người quản lý có trình độ đại học trở lên có tỷ lệ vay vốn thành công cao hơn 15%.

6. Quan hệ với ngân hàng: Mối quan hệ lâu dài và chặt chẽ với Eximbank giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn vốn hơn, giảm thiểu rủi ro thông tin bất đối xứng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, khẳng định vai trò quan trọng của các yếu tố tài chính và phi tài chính trong quyết định cho vay của ngân hàng. Tổng tài sản và tài sản đảm bảo là cơ sở để ngân hàng đánh giá năng lực tài chính và khả năng hoàn trả nợ của doanh nghiệp. Số năm hoạt động và năng lực quản lý phản ánh uy tín và kinh nghiệm, giúp giảm rủi ro tín dụng.

Ngành nghề kinh doanh và quan hệ với ngân hàng là những yếu tố đặc thù, thể hiện sự ưu tiên và hỗ trợ của ngân hàng đối với các lĩnh vực kinh tế trọng điểm và khách hàng thân thiết. Việc sử dụng mô hình hồi quy Logit cho phép đánh giá chính xác xác suất vay vốn dựa trên các biến độc lập, kết quả có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ vay vốn thành công theo từng nhóm doanh nghiệp phân loại theo tổng tài sản, số năm hoạt động, và trình độ quản lý.

Tuy nhiên, một số yếu tố như kết quả kinh doanh và các khoản nợ chưa cho thấy ảnh hưởng rõ ràng, có thể do đặc thù hoạt động của DNNVV và sự biến động kinh tế trong giai đoạn nghiên cứu. Điều này gợi ý cần có thêm nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố bên ngoài và chính sách hỗ trợ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Nâng cao năng lực tài chính và quản lý của DNNVV: Doanh nghiệp cần tăng cường vốn tự có, cải thiện quản lý tài chính và nâng cao trình độ quản lý thông qua đào tạo và tư vấn chuyên môn. Mục tiêu tăng tỷ lệ vốn tự có lên ít nhất 20% trong vòng 3 năm, do các hiệp hội doanh nghiệp và cơ quan đào tạo thực hiện.

2. Tăng cường tài sản đảm bảo và minh bạch thông tin: DNNVV nên xây dựng hệ thống sổ sách kế toán rõ ràng, minh bạch và chuẩn bị tài sản đảm bảo phù hợp để nâng cao uy tín với ngân hàng. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, phối hợp với các tổ chức tư vấn tài chính.

3. Phát triển mối quan hệ lâu dài với ngân hàng: Doanh nghiệp cần chủ động xây dựng và duy trì quan hệ tín dụng với Eximbank, thường xuyên cập nhật thông tin tài chính và kế hoạch kinh doanh. Ngân hàng cũng nên thiết lập các chương trình chăm sóc khách hàng thân thiết nhằm tăng cường sự gắn kết.

4. Chính sách tín dụng ưu đãi và thủ tục vay vốn đơn giản hơn từ Eximbank: Ngân hàng cần cải tiến quy trình thẩm định, giảm thiểu thủ tục hành chính, đồng thời thiết kế các sản phẩm tín dụng phù hợp với đặc thù DNNVV, như cho vay không tài sản đảm bảo với hạn mức nhỏ, lãi suất ưu đãi. Mục tiêu thực hiện trong 2 năm tới, do Eximbank chủ trì.

5. Hỗ trợ đào tạo và tư vấn cho DNNVV: Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức tài chính nên phối hợp tổ chức các chương trình đào tạo về quản lý tài chính, kỹ năng vay vốn và phát triển kinh doanh cho DNNVV nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. Thời gian triển khai liên tục, ưu tiên trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý ngân hàng thương mại: Đặc biệt là cán bộ tín dụng và lãnh đạo Eximbank, giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng vay vốn của DNNVV để xây dựng chính sách tín dụng phù hợp, nâng cao hiệu quả cho vay và giảm thiểu rủi ro.

2. Chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa: Nhận thức được các yếu tố quyết định khả năng vay vốn, từ đó có kế hoạch cải thiện năng lực tài chính, quản lý và xây dựng mối quan hệ với ngân hàng nhằm tăng cơ hội tiếp cận vốn vay.

3. Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ phát triển doanh nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các chính sách hỗ trợ, chương trình đào tạo và tư vấn nhằm thúc đẩy phát triển DNNVV và nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn ngân hàng.

4. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành tài chính – ngân hàng: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực nghiệm để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về tín dụng doanh nghiệp và phát triển DNNVV tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tổng tài sản lại quan trọng trong việc vay vốn ngân hàng?
   Tổng tài sản phản ánh năng lực tài chính và khả năng thanh toán của doanh nghiệp. Ngân hàng dựa vào tài sản để đánh giá rủi ro và làm tài sản đảm bảo, từ đó quyết định cho vay. Ví dụ, doanh nghiệp có tổng tài sản lớn có tỷ lệ vay vốn thành công lên đến 91%.

2. Số năm hoạt động ảnh hưởng thế nào đến khả năng vay vốn?
   Doanh nghiệp hoạt động lâu năm thường có uy tín, kinh nghiệm quản lý và mối quan hệ tốt hơn với ngân hàng, giúp tăng khả năng vay vốn. Các doanh nghiệp trên 5 năm hoạt động có tỷ lệ vay thành công cao hơn khoảng 20%.

3. Ngành nghề kinh doanh có ảnh hưởng đến lãi suất vay không?
   Có. Ngành nghề ít rủi ro và được ưu tiên chính sách thường được hưởng lãi suất thấp hơn và hạn mức vay cao hơn so với ngành nghề rủi ro cao. Điều này giúp ngân hàng kiểm soát rủi ro tín dụng hiệu quả hơn.

4. Làm thế nào để DNNVV cải thiện năng lực quản lý nhằm tăng khả năng vay vốn?
   Doanh nghiệp nên đầu tư vào đào tạo quản lý, nâng cao trình độ học vấn và kinh nghiệm của chủ doanh nghiệp, đồng thời áp dụng các công cụ quản lý hiện đại. Điều này giúp giảm rủi ro và tăng niềm tin của ngân hàng.

5. Quan hệ với ngân hàng có thực sự giúp doanh nghiệp dễ vay vốn hơn?
   Có. Mối quan hệ lâu dài giúp giảm thông tin bất đối xứng, ngân hàng có thể giám sát và đánh giá chính xác hơn năng lực tài chính của doanh nghiệp, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho vay vốn. Ví dụ, các doanh nghiệp có quan hệ thân thiết với Eximbank dễ dàng được duyệt hồ sơ vay hơn.

Kết luận

• DNNVV tại TP.HCM chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế nhưng khả năng tiếp cận vốn ngân hàng còn hạn chế, chỉ khoảng 30% doanh nghiệp vay được vốn.
• Các nhân tố ảnh hưởng chính đến khả năng vay vốn gồm tổng tài sản, số năm hoạt động, ngành nghề kinh doanh, vốn tự có, tài sản đảm bảo, năng lực quản lý và quan hệ với ngân hàng.
• Mô hình hồi quy Logit đa biến cho thấy tổng tài sản và tài sản đảm bảo là yếu tố quyết định nhất, trong khi năng lực quản lý và quan hệ ngân hàng cũng đóng vai trò quan trọng.
• Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực tài chính, cải thiện quản lý, tăng cường tài sản đảm bảo, phát triển quan hệ ngân hàng và cải tiến chính sách tín dụng từ Eximbank.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về tín dụng DNNVV và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp tại Việt Nam.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo, cải tiến quy trình tín dụng tại Eximbank và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi địa lý và ngành nghề.

Call to action: Các nhà quản lý ngân hàng và chủ doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao hiệu quả tiếp cận vốn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.