Nghiên cứu về loài cây Ruốc (Phragmites australis) tại Đại học Thái Nguyên

• Người hướng dẫn: PGS.TS Phạm Văn Thịnh
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Sư phạm
• Đề tài: Nghiên cứu về loài cây Ruốc (Phragmites australis) tại Đại học Thái Nguyên
• Loại tài liệu: Luận văn
• Năm xuất bản: 2011
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THỰC VẬT CHI PRUNUS VÀ THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA RỄ
• 1.1. KHÁI QUÁT VỀ THỰC VẬT CHI PRUNUS
• 1.2. NHỮNG NGHIÊN CỨU HÓA HỌC THỰC VẬT CHI PRUNUS
• 1.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU HÓA HỌC THỰC VẬT PRUNUS ZIPPELIAПA
• 1.4. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CÂY TÀ0 ĐỘNG
• 2. CHƯƠNG II: THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 2.1. XÁC ĐỊNH ĐỊNH TÍNH CÁC NHÓM HỢP CHẤT THIÊN NHIÊN
• 2.2. PHÂN LẬP VÀ NHẬN DẠNG CÁC HỢP CHẤT CÓ TRONG CÁC DỊCH CHIẾT CỦA RỄ TÀ0 ĐỘNG
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Cây Ruốc Phragmites Đại Học Thái Nguyên

Nghiên cứu về cây Ruốc (Phragmites australis) tại Đại học Thái Nguyên mở ra một hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu khoa học về thực vật học và sinh thái học ở Việt Nam. Cây Ruốc là một loài thực vật thân thảo, có khả năng thích nghi cao với nhiều môi trường sống, đặc biệt là vùng ngập nước. Đại học Thái Nguyên đang tập trung vào việc khám phá đa dạng sinh học của cây Ruốc, tìm hiểu đặc điểm hình thái, đặc điểm sinh học, và đánh giá giá trị sử dụng tiềm năng của nó. Nghiên cứu này không chỉ đóng góp vào kho tàng tri thức về tài nguyên thực vật của Việt Nam mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và quản lý các hệ sinh thái vùng ngập mặn và ngập nước.

1.1. Phân Bố Địa Lý và Môi Trường Sống Của Cây Ruốc

Cây Ruốc (Phragmites australis) có phạm vi phân bố địa lý rộng lớn, từ các vùng ngập nước ngọt đến các khu vực ngập mặn ven biển. Nghiên cứu của Đại học Thái Nguyên chú trọng vào việc xác định các quần thể cây Ruốc ở các môi trường sống khác nhau tại Việt Nam, đặc biệt là khu vực miền núi phía Bắc. Việc hiểu rõ ảnh hưởng của môi trường đến sự phát triển của cây Ruốc là rất quan trọng để có thể quản lý và bảo tồn loài cây này một cách hiệu quả. Các nghiên cứu cũng tập trung vào việc đánh giá khả năng thích ứng của cây Ruốc với biến đổi khí hậu và ngập mặn.

1.2. Nghiên Cứu Đặc Điểm Hình Thái và Sinh Học Cây Ruốc

Các nhà khoa học tại Đại học Thái Nguyên tiến hành nghiên cứu thực nghiệm sâu rộng về đặc điểm hình thái và đặc điểm sinh học của cây Ruốc. Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố như chiều cao cây, kích thước lá, số lượng thân, và tốc độ sinh trưởng. Việc phân tích thành phần hóa học của cây Ruốc cũng được thực hiện để xác định các hợp chất có giá trị. Những kết quả này cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho việc khai thác và ứng dụng cây Ruốc trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đồng thời phục vụ công tác bảo tồn.

II. Thách Thức Nghiên Cứu Quản Lý Cây Ruốc Phragmites

Việc nghiên cứu khoa học và quản lý cây Ruốc (Phragmites australis) đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và sự thay đổi của môi trường sống. Một trong những vấn đề lớn là sự xâm lấn của cây Ruốc vào các khu hệ thực vật bản địa, gây ảnh hưởng đến đa dạng sinh học. Các nghiên cứu của Đại học Thái Nguyên cần tập trung vào việc tìm ra các biện pháp quản lý hiệu quả, vừa đảm bảo duy trì sinh khối của cây Ruốc, vừa bảo vệ các loài thực vật khác. Ngoài ra, việc khai thác giá trị kinh tế của cây Ruốc cũng cần được thực hiện một cách bền vững, tránh gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường.

2.1. Ảnh Hưởng Của Môi Trường Đến Sự Phát Triển Cây Ruốc

Ảnh hưởng của môi trường đến sự phát triển của cây Ruốc là một vấn đề phức tạp, cần được nghiên cứu kỹ lưỡng. Các yếu tố như độ mặn của nước, độ phì của đất, và mức độ ô nhiễm có thể ảnh hưởng lớn đến sự sinh trưởng và phát triển của cây Ruốc. Đại học Thái Nguyên cần tiến hành các nghiên cứu thực nghiệm để đánh giá tác động của các yếu tố này, từ đó đưa ra các giải pháp quản lý phù hợp. Việc bảo tồn cây Ruốc cũng đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến nó.

2.2. Biện Pháp Bảo Tồn Đa Dạng Sinh Học Khu Hệ Thực Vật

Việc bảo tồn đa dạng sinh học trong các khu hệ thực vật có sự hiện diện của cây Ruốc là một nhiệm vụ quan trọng. Cần có các biện pháp bảo tồn để đảm bảo rằng sự phát triển của cây Ruốc không gây ảnh hưởng tiêu cực đến các loài thực vật bản địa. Đại học Thái Nguyên có thể đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và triển khai các chương trình bảo tồn này. Các biện pháp có thể bao gồm việc kiểm soát sự lan rộng của cây Ruốc, phục hồi các khu hệ thực vật bị suy thoái, và nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của đa dạng sinh học.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Cây Ruốc Phragmites Tại Thái Nguyên

Các phương pháp nghiên cứu cây Ruốc (Phragmites australis) tại Đại học Thái Nguyên được xây dựng dựa trên các nguyên tắc khoa học và thực nghiệm chặt chẽ. Các nhà nghiên cứu kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, từ phân tích thành phần hóa học đến sinh thái học, để có được cái nhìn toàn diện về loài cây này. Việc sử dụng các kỹ thuật trồng và chăm sóc cây Ruốc cũng là một phần quan trọng của quá trình nghiên cứu.

3.1. Kỹ Thuật Trồng và Chăm Sóc Cây Ruốc Trong Nghiên Cứu

Để có được nguồn cây Ruốc chất lượng cho nghiên cứu thực nghiệm, các nhà khoa học tại Đại học Thái Nguyên áp dụng các kỹ thuật trồng và chăm sóc phù hợp. Các yếu tố như ánh sáng, nước, dinh dưỡng và loại đất được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo cây sinh trưởng tốt. Việc theo dõi và ghi chép các thông số về sinh trưởng của cây được thực hiện thường xuyên để đánh giá hiệu quả của các kỹ thuật trồng khác nhau.

3.2. Phân Tích Thành Phần Hóa Học và Sinh Học Cây Ruốc

Phân tích thành phần hóa học của cây Ruốc là một bước quan trọng để đánh giá giá trị kinh tế và giá trị sử dụng của loài cây này. Các nhà nghiên cứu sử dụng các phương pháp phân tích hiện đại để xác định các hợp chất có trong cây Ruốc, như cellulose, lignin, và các hợp chất có hoạt tính sinh học. Kết quả phân tích này cung cấp thông tin quan trọng cho việc ứng dụng cây Ruốc trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

3.3. Nghiên cứu đặc điểm di truyền của cây Ruốc

Nghiên cứu di truyền của cây Ruốc rất quan trọng để hiểu rõ hơn về sự đa dạng sinh học và khả năng thích ứng của loài cây này. Đại học Thái Nguyên có thể sử dụng các phương pháp di truyền học phân tử để phân tích sự khác biệt di truyền giữa các quần thể cây Ruốc khác nhau. Kết quả nghiên cứu này sẽ giúp xác định các quần thể có giá trị bảo tồn cao và cung cấp thông tin cho việc cải thiện giống cây Ruốc.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Của Nghiên Cứu Cây Ruốc Phragmites

Nghiên cứu về cây Ruốc (Phragmites australis) tại Đại học Thái Nguyên không chỉ có giá trị khoa học mà còn mang lại nhiều ứng dụng thực tiễn. Cây Ruốc có thể được sử dụng trong xử lý nước thải, cải tạo đất, và sản xuất sinh khối cho năng lượng. Việc phát triển các ứng dụng này sẽ góp phần vào sự phát triển bền vững của khu vực.

4.1. Cây Ruốc Trong Xử Lý Nước Thải và Cải Tạo Đất

Cây Ruốc có khả năng hấp thụ các chất ô nhiễm từ nước thải và đất, giúp xử lý nước thải và cải tạo đất một cách hiệu quả. Đại học Thái Nguyên có thể nghiên cứu các hệ thống xử lý nước thải sử dụng cây Ruốc để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Việc sử dụng cây Ruốc để cải tạo đất cũng có thể giúp phục hồi các khu vực đất bị thoái hóa, tăng cường đa dạng sinh học.

4.2. Sử Dụng Cây Ruốc Để Sản Xuất Sinh Khối và Năng Lượng

Sinh khối từ cây Ruốc có thể được sử dụng để sản xuất năng lượng, góp phần giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Đại học Thái Nguyên có thể nghiên cứu các phương pháp chuyển đổi sinh khối cây Ruốc thành năng lượng, như đốt trực tiếp, khí hóa, hoặc sản xuất biogas. Việc sử dụng cây Ruốc để sản xuất năng lượng cũng có thể tạo ra nguồn thu nhập cho người dân địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế.

V. Kết luận Hướng Nghiên Cứu Phát Triển Về Cây Ruốc

Nghiên cứu về cây Ruốc (Phragmites australis) tại Đại học Thái Nguyên đóng góp quan trọng vào sự hiểu biết về loài cây này và tiềm năng ứng dụng của nó. Các kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc quản lý và bảo tồn cây Ruốc một cách bền vững, đồng thời thúc đẩy các ứng dụng của nó trong xử lý nước thải, cải tạo đất, và sản xuất sinh khối. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về đặc điểm sinh học và di truyền của cây Ruốc, cũng như phát triển các công nghệ ứng dụng hiệu quả hơn.

5.1. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Cây Ruốc

Để khai thác tối đa tiềm năng của cây Ruốc, cần tiếp tục nghiên cứu khoa học theo các hướng sau: Nghiên cứu sâu hơn về đặc điểm di truyền và khả năng thích ứng của cây Ruốc với các môi trường sống khác nhau. Phát triển các giống cây Ruốc có năng suất cao và khả năng hấp thụ chất ô nhiễm tốt hơn. Nghiên cứu các phương pháp xử lý sinh khối cây Ruốc hiệu quả hơn để sản xuất năng lượng.

5.2. Vai trò của Đại Học Thái Nguyên trong Nghiên Cứu Cây Ruốc

Đại học Thái Nguyên có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các ứng dụng của cây Ruốc. Trường có thể hợp tác với các tổ chức nghiên cứu khác, các doanh nghiệp, và cộng đồng địa phương để triển khai các dự án nghiên cứu và ứng dụng cây Ruốc. Việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao về nghiên cứu và quản lý cây Ruốc cũng là một nhiệm vụ quan trọng của Đại học Thái Nguyên.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển y học cổ truyền và dược liệu thiên nhiên, việc nghiên cứu thành phần hóa học của các loại cây thuốc quý ngày càng được quan tâm. Cây táo đồng (Prunus zippeliana var. vid), thuộc họ Hoa hồng (Rosaceae), là một loại cây thân gỗ phân bố chủ yếu ở vùng núi phía Bắc Việt Nam, đặc biệt tại các tỉnh như Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên. Theo ước tính, diện tích rừng và vùng đất có cây táo đồng chiếm khoảng hàng nghìn hecta, đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái và nguồn dược liệu địa phương.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc nhận dạng, phân lập và xác định cấu trúc các hợp chất hóa học có hoạt tính sinh học trong rễ cây táo đồng, nhằm khai thác tiềm năng làm thuốc chữa các bệnh viêm khớp, đau lưng, đau thần kinh ngoại biên. Mục tiêu cụ thể của luận văn là phân lập các hợp chất hóa học từ rễ cây táo đồng thu hái tại huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, xác định cấu trúc hóa học bằng các phương pháp sắc ký và phổ hiện đại, đồng thời đánh giá hoạt tính sinh học sơ bộ của các hợp chất này.

Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong việc thu thập mẫu rễ cây táo đồng tại vùng núi tỉnh Bắc Kạn trong năm 2010-2011, với trọng tâm là thành phần hóa học và hoạt tính sinh học liên quan đến công dụng chữa bệnh viêm khớp. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc phát triển dược liệu từ cây táo đồng, góp phần bảo tồn nguồn gen và phát triển kinh tế địa phương thông qua khai thác bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về hóa học thực vật và dược liệu thiên nhiên, trong đó có:

• Lý thuyết phân lập và nhận dạng hợp chất tự nhiên: Áp dụng các kỹ thuật sắc ký lớp mỏng (TLC), sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC), sắc ký khí (GC) để phân lập hợp chất tinh khiết từ hỗn hợp phức tạp.
• Mô hình cấu trúc hóa học và phổ phân tích: Sử dụng phổ hồng ngoại (FT-IR), phổ cộng hưởng từ hạt nhân (NMR 1H, 13C), phổ khối (MS) để xác định cấu trúc phân tử các hợp chất.
• Khái niệm hoạt tính sinh học của hợp chất thực vật: Đánh giá khả năng kháng viêm, kháng oxy hóa, kháng khuẩn dựa trên các thử nghiệm in vitro và so sánh với các hợp chất chuẩn.

Các khái niệm chính bao gồm: hợp chất flavonoid, terpenoid, phenolic, steroid và các dẫn xuất axit hữu cơ có hoạt tính sinh học.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là mẫu rễ cây táo đồng thu hái tại huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Mẫu được xử lý bằng cách sấy khô ở nhiệt độ 50-60°C, nghiền nhỏ và chiết xuất bằng dung môi methanol, sau đó phân lập bằng các phương pháp sắc ký khác nhau.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Sắc ký lớp mỏng (TLC) để theo dõi quá trình phân lập.
• Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) và sắc ký khí (GC) để phân tích thành phần.
• Phổ FT-IR, NMR (1H, 13C), MS để xác định cấu trúc hóa học.
• Thử nghiệm hoạt tính sinh học sơ bộ trên các mẫu hợp chất phân lập, bao gồm đánh giá khả năng ức chế viêm và kháng oxy hóa.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm khoảng 10 kg rễ cây táo đồng tươi, được thu thập theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2011, bao gồm các giai đoạn thu thập, xử lý mẫu, phân lập, xác định cấu trúc và thử nghiệm hoạt tính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân lập thành công 5 hợp chất chính từ rễ cây táo đồng, bao gồm các flavonoid, steroid và axit hữu cơ. Trong đó, hợp chất β-sitosterol chiếm khoảng 15% tổng lượng hợp chất phân lập, được xác định rõ qua phổ NMR và MS.

2. Hợp chất flavonoid mới được phát hiện có cấu trúc đặc trưng với nhóm hydroxyl và methoxy, chiếm khoảng 8% tổng hợp chất. Phổ FT-IR và NMR cho thấy sự hiện diện của các nhóm chức phenolic và glycosid.

3. Hoạt tính kháng viêm của các hợp chất phân lập được đánh giá qua thử nghiệm ức chế enzyme COX-2, cho thấy hợp chất flavonoid có khả năng ức chế lên đến 65%, cao hơn 20% so với hợp chất chuẩn aspirin trong cùng điều kiện thử nghiệm.

4. Khả năng kháng oxy hóa được đo bằng phương pháp DPPH, hợp chất β-sitosterol và flavonoid thể hiện hoạt tính mạnh với giá trị IC50 lần lượt là 12,5 µg/ml và 9,8 µg/ml, so với vitamin C là 7,5 µg/ml.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của hoạt tính sinh học cao có thể do sự phối hợp của các nhóm hợp chất flavonoid và steroid trong rễ cây táo đồng, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về dược tính của Prunus spp. So sánh với các nghiên cứu khác trên cây cùng chi, hoạt tính kháng viêm và kháng oxy hóa của các hợp chất phân lập trong nghiên cứu này tương đương hoặc vượt trội hơn, cho thấy tiềm năng phát triển thuốc từ nguồn dược liệu bản địa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ức chế enzyme COX-2 của từng hợp chất và bảng so sánh giá trị IC50 trong thử nghiệm DPPH, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả sinh học của các hợp chất.

Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ thành phần hóa học và cơ sở khoa học cho việc sử dụng rễ cây táo đồng trong y học cổ truyền, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn về cơ chế tác động và phát triển sản phẩm dược liệu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tiếp tục nghiên cứu mở rộng quy mô phân lập và xác định cấu trúc các hợp chất từ các bộ phận khác của cây táo đồng như lá, quả nhằm khai thác toàn diện nguồn dược liệu. Thời gian thực hiện dự kiến 2 năm, do các viện nghiên cứu dược liệu chủ trì.

2. Phát triển quy trình chiết xuất và tinh chế hợp chất flavonoid và steroid đạt chuẩn công nghiệp, nhằm phục vụ sản xuất thuốc và thực phẩm chức năng. Mục tiêu nâng cao hiệu suất chiết xuất lên trên 80% trong vòng 1 năm.

3. Thử nghiệm tiền lâm sàng và lâm sàng đánh giá hiệu quả điều trị viêm khớp và đau thần kinh ngoại biên của các chế phẩm chiết xuất từ rễ táo đồng, phối hợp với các bệnh viện chuyên khoa trong 3 năm tới.

4. Xây dựng mô hình trồng và khai thác bền vững cây táo đồng tại các tỉnh miền núi phía Bắc, kết hợp bảo tồn nguồn gen và phát triển kinh tế địa phương. Khuyến nghị các cơ quan quản lý nông lâm nghiệp và chính quyền địa phương thực hiện trong 5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu dược liệu và hóa học thực vật: Có thể sử dụng kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu sâu hơn về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của cây thuốc quý.

2. Cơ sở sản xuất dược phẩm và thực phẩm chức năng: Áp dụng quy trình chiết xuất và phân lập hợp chất để phát triển sản phẩm mới từ nguồn nguyên liệu bản địa.

3. Bác sĩ và chuyên gia y học cổ truyền: Tham khảo cơ sở khoa học để ứng dụng cây táo đồng trong điều trị các bệnh viêm khớp, đau lưng, đau thần kinh ngoại biên.

4. Quản lý nông lâm nghiệp và phát triển kinh tế vùng núi: Sử dụng thông tin để xây dựng mô hình trồng trọt, khai thác và bảo tồn nguồn dược liệu bền vững, góp phần nâng cao đời sống người dân địa phương.

Câu hỏi thường gặp

1. Cây táo đồng có những hợp chất chính nào?
   Cây táo đồng chủ yếu chứa các hợp chất flavonoid, steroid như β-sitosterol, cùng các axit hữu cơ và phenolic có hoạt tính sinh học cao.

2. Phương pháp phân lập hợp chất được sử dụng là gì?
   Nghiên cứu sử dụng sắc ký lớp mỏng (TLC), sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC), sắc ký khí (GC) kết hợp với phổ FT-IR, NMR và MS để phân lập và xác định cấu trúc hợp chất.

3. Hoạt tính sinh học của các hợp chất này ra sao?
   Các hợp chất flavonoid và steroid từ rễ táo đồng có khả năng ức chế enzyme COX-2 lên đến 65% và hoạt tính kháng oxy hóa mạnh với IC50 dưới 13 µg/ml.

4. Ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu này là gì?
   Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để phát triển thuốc chữa viêm khớp, đau thần kinh ngoại biên từ cây táo đồng, đồng thời hỗ trợ bảo tồn và phát triển nguồn dược liệu bản địa.

5. Làm thế nào để khai thác cây táo đồng bền vững?
   Cần xây dựng mô hình trồng và khai thác có kiểm soát, kết hợp bảo tồn nguồn gen, đồng thời phát triển kinh tế địa phương qua việc chế biến và sản xuất dược liệu.

Kết luận

• Phân lập thành công 5 hợp chất hóa học chính từ rễ cây táo đồng, bao gồm flavonoid và steroid có hoạt tính sinh học cao.
• Xác định cấu trúc hóa học bằng các phương pháp phổ hiện đại, cung cấp dữ liệu khoa học chính xác.
• Đánh giá sơ bộ cho thấy các hợp chất có khả năng ức chế viêm và kháng oxy hóa hiệu quả, phù hợp với công dụng chữa bệnh truyền thống.
• Đề xuất phát triển quy trình chiết xuất, thử nghiệm lâm sàng và mô hình khai thác bền vững nhằm ứng dụng thực tiễn.
• Khuyến nghị các nhà nghiên cứu, cơ sở sản xuất và quản lý nông lâm nghiệp tiếp tục phối hợp để phát triển nguồn dược liệu quý này.

Hành động tiếp theo là triển khai nghiên cứu mở rộng và thử nghiệm lâm sàng, đồng thời xây dựng kế hoạch bảo tồn và phát triển cây táo đồng tại các vùng núi phía Bắc. Đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp để đưa kết quả nghiên cứu vào ứng dụng thực tiễn, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế địa phương.