I. Thực trạng quấy rối tình dục nữ sinh viên và tính cấp thiết của công tác phòng ngừa
Tình trạng quấy rối tình dục nữ sinh viên đang là vấn đề bức xúc. Hậu quả nặng nề, ảnh hưởng đến sự phát triển cá nhân và xã hội. Thông tin đại chúng liên tục phản ánh các vụ việc đau lòng. Mặc dù Việt Nam đã ký Công ước quốc tế về quyền trẻ em và ban hành nhiều văn bản pháp luật, phụ nữ và trẻ em gái vẫn dễ bị tổn thương. Thống kê của UN Women cho thấy tỷ lệ quấy rối tình dục cao ở nơi công cộng và nơi làm việc. Đáng lo ngại là sự bị động của nạn nhân và thái độ thờ ơ của người chứng kiến. Bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái trở nên bình thường, được xã hội “chấp nhận”. Ngành công tác xã hội (CTXH) đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết vấn đề này. Đề án 32 và Quyết định số 327 khẳng định vai trò của CTXH trong giáo dục, đặc biệt là phòng ngừa quấy rối tình dục. Ứng dụng CTXH nhóm là hướng tiếp cận mới, hiệu quả trong phòng ngừa quấy rối tình dục cho sinh viên.
1.1. Thống kê và thực trạng
Theo khảo sát, 87% phụ nữ và trẻ em gái từng bị quấy rối tình dục ở nơi công cộng và nơi làm việc. 89% nam giới và người chứng kiến thấy hành vi này. 66% phụ nữ và trẻ em gái không phản ứng, 65% nam giới và người chứng kiến không can thiệp. Khảo sát 66 sinh viên Đà Nẵng: 39,3% chứng kiến quấy rối tình dục, 21,3% bị quấy rối tình dục. Các hình thức quấy rối tình dục phổ biến: liếc mắt, huýt sáo, trêu ghẹo, bình phẩm thô tục, nhìn chằm chằm, tán tỉnh, quấy rối qua email/tin nhắn, gợi ý quan hệ tình dục để được thăng chức/giữ việc, phô bày bộ phận sinh dục, cưỡng hiếp, sờ mó, đụng chạm cố ý. Thực trạng quấy rối tình dục nữ sinh viên cho thấy sự cần thiết của các chương trình phòng ngừa và can thiệp hiệu quả. Nâng cao nhận thức về vấn đề này là vô cùng quan trọng để bảo vệ quyền lợi của nữ sinh viên.
1.2. Vai trò của công tác xã hội nhóm
Công tác xã hội nhóm là phương pháp can thiệp hiệu quả. Nó giúp sinh viên nâng cao kiến thức, kỹ năng phòng ngừa quấy rối tình dục. Sinh viên, đặc biệt là nữ sinh viên, là đối tượng dễ bị tổn thương do sống xa gia đình, môi trường sống không an toàn, đi làm thêm, sử dụng phương tiện công cộng. Công tác xã hội nhóm giúp sinh viên trang bị kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ và ứng phó với các tình huống quấy rối tình dục. Công tác xã hội nhóm cũng góp phần xây dựng môi trường an toàn hơn cho nữ sinh viên. Việc tích hợp công tác xã hội nhóm vào giảng dạy, hoạt động ngoại khóa giúp giáo viên, nhân viên CTXH, chuyên gia tâm lý hỗ trợ sinh viên phòng ngừa và ứng phó với quấy rối tình dục. Vai trò của công tác xã hội trong phòng chống quấy rối ngày càng được khẳng định.
II. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu dựa trên lý thuyết hành vi con người trong môi trường xã hội, xem xét quấy rối tình dục trong bối cảnh văn hóa Việt Nam. Áp dụng phương pháp CTXH nhóm, tương tác nhóm để nâng cao năng lực phòng ngừa quấy rối tình dục nữ sinh viên. Phương pháp nghiên cứu kết hợp: nghiên cứu tài liệu, chuyên gia, điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát, thực nghiệm, thống kê. Phỏng vấn chuyên gia giúp thu thập ý kiến từ những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực phòng ngừa quấy rối tình dục. Bảng hỏi giúp đánh giá thực trạng kiến thức, kỹ năng, nhu cầu của nữ sinh viên về phòng ngừa quấy rối tình dục. Quan sát giúp đánh giá kỹ năng nhóm viên, tương tác nhóm, từ đó điều chỉnh hoạt động CTXH nhóm. Thực nghiệm đánh giá tính khả thi của hoạt động CTXH nhóm trong việc nâng cao năng lực phòng ngừa quấy rối tình dục.
2.1. Phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng
Nghiên cứu sử dụng cả phương pháp định tính và định lượng. Phương pháp định tính bao gồm phỏng vấn chuyên gia và phỏng vấn sâu giúp làm rõ hơn những vấn đề phức tạp liên quan đến quấy rối tình dục, nhận thức của sinh viên, và hiệu quả của công tác xã hội nhóm. Phương pháp định lượng sử dụng bảng hỏi để thu thập dữ liệu từ một mẫu số lượng lớn sinh viên, giúp phân tích thống kê về thực trạng quấy rối tình dục, kiến thức, kỹ năng, và nhu cầu của sinh viên. Kết quả nghiên cứu được phân tích bằng phần mềm SPSS 22, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy. Sự kết hợp giữa hai phương pháp này giúp cung cấp một bức tranh toàn diện về vấn đề nghiên cứu.
2.2. Đóng góp mới của luận án
Luận án tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nước về quấy rối tình dục và CTXH nhóm. Làm rõ lý luận về CTXH nhóm trong phòng ngừa quấy rối tình dục nữ sinh viên. Phản ánh thực trạng, hiệu quả hoạt động CTXH hiện nay. Chỉ ra hạn chế năng lực phòng ngừa quấy rối tình dục của nữ sinh viên. Đề xuất hoạt động CTXH nhóm phù hợp, hiệu quả trong việc nâng cao năng lực phòng ngừa quấy rối tình dục. Thử nghiệm và đánh giá hiệu quả hoạt động. Cung cấp tài liệu tham khảo cho các lĩnh vực chính sách công, công tác xã hội, tâm lý, giáo dục học. Góp phần xây dựng cộng đồng an toàn, không bạo lực.
III. Kết quả nghiên cứu và đề xuất
Luận án phân tích thực trạng quấy rối tình dục nữ sinh viên, đánh giá hiệu quả hoạt động CTXH nhóm hiện tại. Đề xuất hoạt động CTXH nhóm mới, thử nghiệm và đánh giá hiệu quả. Kết quả cho thấy hoạt động CTXH nhóm đúng quy trình giúp nâng cao kiến thức, kỹ năng phòng ngừa quấy rối tình dục nữ sinh viên. Đề xuất này giúp nữ sinh viên tự bảo vệ bản thân, phát huy chuyên môn.
3.1. Kết quả nghiên cứu thực tiễn
Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động CTXH nhóm nếu được tổ chức bài bản, đúng quy trình sẽ mang lại hiệu quả tích cực trong việc nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng ngừa quấy rối tình dục cho nữ sinh viên. Sinh viên tham gia chương trình có sự cải thiện đáng kể về kiến thức, kỹ năng nhận biết và ứng phó với các tình huống quấy rối tình dục. Kết quả cũng cho thấy sự khác biệt về năng lực phòng ngừa giữa sinh viên đã từng trải nghiệm quấy rối tình dục và chưa từng trải nghiệm. Việc xây dựng các hoạt động CTXH nhóm cần dựa trên nhu cầu và đặc điểm tâm lý của nữ sinh viên để đạt hiệu quả cao nhất. Các hoạt động can thiệp cần được kết hợp hài hòa giữa việc phòng chống quấy rối tình dục và hỗ trợ tâm lý cho nạn nhân.
3.2. Đề xuất và khuyến nghị
Cần đẩy mạnh giáo dục giới tính và phòng chống quấy rối tình dục trong trường học. Phát triển các chương trình CTXH nhóm chuyên nghiệp, phù hợp với văn hóa Việt Nam. Tăng cường đào tạo cán bộ công tác xã hội về quấy rối tình dục và kỹ năng can thiệp. Xây dựng môi trường trường học an toàn, thân thiện. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong việc bảo vệ nữ sinh viên. Hỗ trợ pháp lý cho nạn nhân quấy rối tình dục. Luận án khuyến nghị tăng cường nghiên cứu về quấy rối tình dục trong môi trường học đường. An toàn cho nữ sinh viên cần được ưu tiên hàng đầu.
