Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam phát triển mạnh mẽ và hội nhập quốc tế sâu rộng, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) ngày càng trở nên thiết yếu. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, năm 2021, số lượng và giá trị giao dịch thanh toán điện tử qua kênh mobile banking tăng lần lượt 198% và 210%, trong khi giao dịch qua internet banking và ví điện tử cũng tăng từ 37% đến 86%. Tại Quảng Bình, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) chi nhánh Quảng Bình đã có những bước phát triển đáng kể trong việc mở rộng dịch vụ TTKDTM giai đoạn 2021-2023. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn còn nhiều hạn chế như phạm vi khách hàng sử dụng còn hẹp, mạng lưới kênh phân phối chưa phát triển đồng bộ, và mức độ hài lòng của khách hàng chưa cao.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng phát triển dịch vụ TTKDTM tại BIDV Quảng Bình, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất giải pháp mở rộng và nâng cao hiệu quả hoạt động trong giai đoạn 2021-2028. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại chi nhánh Quảng Bình, với dữ liệu thu thập từ năm 2021 đến 2023, bao gồm số liệu thứ cấp từ phòng tài chính kế hoạch và khảo sát khách hàng. Việc phát triển TTKDTM không chỉ góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương mà còn nâng cao hiệu quả quản lý vĩ mô, giảm chi phí lưu thông tiền mặt và tăng tính minh bạch trong các giao dịch tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết lưu thông tiền tệ: Phân biệt giữa lưu thông tiền mặt và lưu thông không dùng tiền mặt, nhấn mạnh vai trò của TTKDTM trong việc tăng hiệu quả luân chuyển vốn và giảm chi phí lưu thông.
  • Mô hình chất lượng dịch vụ ngân hàng: Đánh giá chất lượng dịch vụ dựa trên các tiêu chí như đa dạng sản phẩm, hiện đại hóa hệ thống, an toàn tin cậy và sự hài lòng của khách hàng.
  • Các khái niệm chính: Thanh toán không dùng tiền mặt, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng, ngân hàng điện tử, rủi ro thanh toán, và các chỉ tiêu đánh giá phát triển dịch vụ TTKDTM như tỷ lệ doanh số, số lượng giao dịch, phí dịch vụ, số lượng máy ATM và POS.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ phòng tài chính kế hoạch BIDV Quảng Bình, bao gồm kết quả kinh doanh, doanh số thanh toán, số lượng khách hàng, số lượng máy ATM và POS giai đoạn 2021-2023. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 200 khách hàng sử dụng dịch vụ TTKDTM tại chi nhánh.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên đơn giản với cỡ mẫu 200 phiếu, trong đó 150 phiếu hợp lệ được sử dụng để phân tích.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích thực trạng, phân tích nhân tố khám phá để xác định các nhân tố ảnh hưởng, so sánh các chỉ tiêu qua các năm và giữa các chi nhánh ngân hàng khác trên địa bàn tỉnh.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2021 đến 2023, đề xuất giải pháp phát triển đến năm 2028.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận từ dịch vụ TTKDTM: Doanh thu từ dịch vụ TTKDTM tại BIDV Quảng Bình tăng trung bình trên 35% mỗi năm, từ 30,98 tỷ đồng năm 2021 lên 61,55 tỷ đồng năm 2023, chiếm tỷ trọng 17% trong tổng doanh thu. Lợi nhuận từ dịch vụ này chiếm 4-7% tổng lợi nhuận ngân hàng, tuy có xu hướng giảm tỷ trọng nhưng giá trị tuyệt đối tăng mạnh.

  2. Tăng trưởng số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ: Số lượng khách hàng sử dụng TTKDTM tăng từ 1.432 người năm 2021 lên 3.432 người năm 2023, với tốc độ tăng trưởng dao động 45-49% mỗi năm. Tuy nhiên, so với các chi nhánh khác trong hệ thống BIDV, thị phần và số lượng khách hàng của chi nhánh Quảng Bình chỉ đạt mức trung bình.

  3. Mạng lưới kênh phân phối và hạ tầng kỹ thuật: Số lượng máy ATM tăng từ 5 lên 7 máy, máy POS từ 21 lên 25 máy trong giai đoạn 2021-2023, mạng lưới phòng giao dịch và điểm giao dịch mở rộng rất hạn chế. Điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận dịch vụ của khách hàng, đặc biệt tại các vùng nông thôn.

  4. Chất lượng dịch vụ và mức độ hài lòng khách hàng: Khảo sát cho thấy 45% khách hàng chưa hài lòng với chính sách chăm sóc khách hàng và phí duy trì tài khoản. Mức độ hài lòng cao nhất thuộc về chính sách sử dụng sản phẩm và phí chuyển khoản liên ngân hàng. Khách hàng đánh giá dịch vụ TTKDTM còn hạn chế về tính tiện ích và sự đa dạng sản phẩm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên bao gồm thói quen sử dụng tiền mặt phổ biến, trình độ dân trí và thu nhập bình quân thấp tại Quảng Bình, cơ sở hạ tầng công nghệ và mạng lưới phân phối chưa đồng bộ, cùng với các rào cản về pháp lý và bảo mật thông tin. So sánh với các chi nhánh ngân hàng khác, BIDV Quảng Bình cần đẩy mạnh đầu tư công nghệ, mở rộng mạng lưới kênh phân phối và nâng cao chất lượng dịch vụ để tăng sức cạnh tranh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu, số lượng khách hàng, biểu đồ so sánh thị phần giữa các chi nhánh, và bảng đánh giá mức độ hài lòng khách hàng theo từng tiêu chí. Việc phân tích sâu các nhân tố ảnh hưởng sẽ giúp xác định các điểm cần cải thiện ưu tiên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng đối tượng khách hàng sử dụng TTKDTM: Tăng cường chiến lược tiếp thị, khuyến khích mở tài khoản cá nhân và doanh nghiệp bằng các chính sách ưu đãi phí duy trì và giao dịch, phối hợp với các tổ chức, doanh nghiệp để triển khai thanh toán lương qua tài khoản. Mục tiêu tăng số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ lên ít nhất 50% trong 3 năm tới.

  2. Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ: Phát triển thêm các sản phẩm thanh toán điện tử, thẻ đa năng, ngân hàng điện tử với tính năng tiện ích cao, phù hợp với nhu cầu khách hàng. Đầu tư nâng cấp hệ thống Mobile Banking, Internet Banking với bảo mật cao và giao diện thân thiện. Thời gian thực hiện từ 2024 đến 2026.

  3. Mở rộng mạng lưới kênh phân phối hiện đại: Tăng số lượng máy ATM lên 16 máy, máy POS lên 40 máy, mở thêm phòng giao dịch và điểm giao dịch tại các khu vực trọng điểm, đặc biệt vùng nông thôn. Đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin để đảm bảo vận hành ổn định, giảm tình trạng nghẽn mạng. Kế hoạch thực hiện đến năm 2027.

  4. Giảm chi phí giao dịch và nâng cao chính sách chăm sóc khách hàng: Rà soát và điều chỉnh biểu phí dịch vụ cạnh tranh, miễn phí giao dịch cho khách hàng có số dư lớn hoặc giao dịch thường xuyên. Tăng cường đào tạo nhân viên về kỹ năng chăm sóc khách hàng, nâng cao thái độ phục vụ chuyên nghiệp. Thực hiện ngay từ năm 2024.

  5. Tăng cường hợp tác với các ngân hàng và tổ chức công nghệ: Phát triển liên minh thẻ, hợp tác với các công ty fintech để mở rộng mạng lưới thanh toán điện tử, nâng cao tính liên thông và tiện lợi cho khách hàng. Thời gian triển khai từ 2024 đến 2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng: Để tham khảo các giải pháp phát triển dịch vụ TTKDTM, nâng cao hiệu quả kinh doanh và cải thiện chất lượng dịch vụ khách hàng.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hoàn thiện hành lang pháp lý và thúc đẩy phát triển hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt trên địa bàn.

  3. Các doanh nghiệp và tổ chức tài chính: Tìm hiểu về các phương thức thanh toán hiện đại, lựa chọn đối tác ngân hàng phù hợp để tối ưu hóa hoạt động tài chính.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh và chuyên gia tài chính - ngân hàng: Nghiên cứu thực trạng, phân tích nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế số.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thanh toán không dùng tiền mặt là gì và tại sao nó quan trọng?
    Thanh toán không dùng tiền mặt là hình thức thanh toán qua các phương tiện điện tử hoặc chuyển khoản ngân hàng mà không sử dụng tiền mặt trực tiếp. Nó giúp tăng hiệu quả luân chuyển vốn, giảm chi phí lưu thông tiền mặt và nâng cao tính minh bạch trong giao dịch.

  2. Những hình thức thanh toán không dùng tiền mặt phổ biến tại BIDV Quảng Bình?
    Bao gồm ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, séc, thẻ ngân hàng (ghi nợ và tín dụng), ngân hàng điện tử (Internet Banking, Mobile Banking), và các dịch vụ thanh toán qua máy ATM, POS.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển TTKDTM tại Quảng Bình là gì?
    Khó khăn gồm thói quen sử dụng tiền mặt phổ biến, cơ sở hạ tầng công nghệ và mạng lưới phân phối hạn chế, mức độ nhận thức và hài lòng của khách hàng chưa cao, cùng với các rào cản pháp lý và bảo mật thông tin.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự hài lòng của khách hàng với dịch vụ TTKDTM?
    Cần đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ, giảm chi phí giao dịch, cải thiện chính sách chăm sóc khách hàng và tăng cường đào tạo nhân viên về kỹ năng phục vụ.

  5. Các giải pháp công nghệ nào được đề xuất để phát triển TTKDTM?
    Đầu tư nâng cấp hệ thống Mobile Banking, Internet Banking với bảo mật cao, mở rộng mạng lưới ATM, POS, phát triển ngân hàng điện tử và hợp tác với các công ty fintech để mở rộng mạng lưới thanh toán điện tử.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại BIDV Quảng Bình giai đoạn 2021-2023, đồng thời phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển.
  • Doanh thu và số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ TTKDTM tăng trưởng ổn định, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế về mạng lưới phân phối và mức độ hài lòng khách hàng.
  • Giải pháp trọng tâm bao gồm mở rộng đối tượng khách hàng, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cấp công nghệ, mở rộng mạng lưới kênh phân phối và giảm chi phí giao dịch.
  • Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa BIDV Quảng Bình, BIDV Hội sở chính, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan chức năng để hoàn thiện hành lang pháp lý và hỗ trợ phát triển dịch vụ.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các bước phát triển dịch vụ TTKDTM đến năm 2028 nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Call to action: Các nhà quản lý ngân hàng, chuyên gia tài chính và các cơ quan quản lý nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành ngân hàng Việt Nam.