I. Tổng quan về đất yếu vùng ĐBSCL
Đất yếu là thuật ngữ phổ biến trong lĩnh vực địa kỹ thuật, đặc biệt ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Đất yếu được định nghĩa là loại đất không đủ khả năng chịu tải, có độ bền thấp và biến dạng lớn, không phù hợp làm nền tự nhiên cho công trình xây dựng. Đặc điểm chính của đất yếu bao gồm hàm lượng nước cao, độ bão hòa lớn (G > 0,8), độ sệt lớn (B > 1), khả năng chống cắt thấp (c và φ nhỏ), hệ số rỗng lớn (e > 1,0), và mô đun biến dạng nhỏ (E < 50 kG/cm²). Những đặc tính này dẫn đến nguy cơ lún, sập hoặc hư hỏng công trình nếu không được xử lý đúng cách. Việc đánh giá chính xác các tính chất cơ lý của đất yếu là cơ sở quan trọng để đề ra các giải pháp xử lý nền móng hiệu quả, đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức khoa học và kinh nghiệm thực tế.
1.1. Đặc điểm đất yếu ở ĐBSCL
ĐBSCL là vùng trũng thấp, có hệ thống sông ngòi dày đặc, đất sét bão hòa nước và thường xuyên ngập lũ. Điều này khiến đất yếu ở khu vực này có biến dạng lớn theo thời gian, gây khó khăn trong xây dựng. Đất yếu ở ĐBSCL thường có chiều dày lớn, từ vài mét đến vài chục mét, và thường bị nhiễm phèn. Những đặc điểm này đòi hỏi các giải pháp xử lý nền đất yếu phải đảm bảo cả về kỹ thuật và kinh tế.
1.2. Tình hình nghiên cứu và ứng dụng CXMĐ
Cọc xi măng đất (CXMĐ) là một trong những giải pháp hiệu quả để xử lý nền đất yếu. Phương pháp này đã được áp dụng rộng rãi ở ĐBSCL, đặc biệt trong các dự án như đường vào sân đỗ cảng hàng không Cần Thơ và đường băng sân bay Cần Thơ. CXMĐ không chỉ tăng cường độ ổn định của nền đất mà còn mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, chất lượng CXMĐ phụ thuộc nhiều vào đặc điểm đất nền, đặc biệt là đất nhiễm phèn, đòi hỏi nghiên cứu kỹ lưỡng để lựa chọn loại xi măng và phụ gia phù hợp.
II. Cơ sở lý thuyết và công nghệ thi công CXMĐ
Cọc xi măng đất (CXMĐ) là phương pháp gia cố nền đất yếu bằng cách trộn đất với xi măng và nước để tạo thành cọc có khả năng chịu tải cao. Phương pháp này dựa trên cơ sở hóa lý của quá trình phản ứng giữa xi măng và đất, tạo ra các liên kết bền vững. Các phương pháp tính toán thiết kế CXMĐ bao gồm tiêu chuẩn Việt Nam, Nhật Bản, Châu Âu và Trung Quốc, mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng. Công nghệ thi công CXMĐ trộn ướt (Wet Mixing) là quá trình phun hỗn hợp xi măng và nước vào đất nền, tạo ra cọc có độ bền cao. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng CXMĐ bao gồm loại đất, tuổi xi măng, hàm lượng xi măng, lượng nước, độ pH và độ rỗng của đất.
2.1. Phương pháp tính toán thiết kế CXMĐ
Các phương pháp tính toán thiết kế CXMĐ được áp dụng phổ biến bao gồm tiêu chuẩn Việt Nam (22 TCN 262-2000), quy trình Nhật Bản, tiêu chuẩn Châu Âu và quy trình Trung Quốc. Mỗi phương pháp có cách tiếp cận khác nhau trong việc xác định sức chịu tải của cọc, độ lún của nền đất và kiểm tra ổn định. Việc lựa chọn phương pháp tính toán phụ thuộc vào đặc điểm địa chất và yêu cầu kỹ thuật của công trình.
2.2. Công nghệ thi công trộn ướt
Công nghệ thi công trộn ướt (Wet Mixing) là quá trình phun hỗn hợp xi măng và nước vào đất nền bằng thiết bị chuyên dụng. Quá trình này tạo ra cọc có độ bền cao và khả năng chịu tải tốt. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng CXMĐ bao gồm loại đất, tuổi xi măng, hàm lượng xi măng, lượng nước, độ pH và độ rỗng của đất. Việc kiểm soát chặt chẽ các yếu tố này là điều kiện tiên quyết để đảm bảo chất lượng và hiệu quả của CXMĐ.
III. Nghiên cứu ứng dụng CXMĐ tại Long An
Tỉnh Long An có diện tích lớn với đất yếu phân bố rộng, đặc biệt là đất nhiễm phèn. Nghiên cứu này tập trung vào việc lựa chọn loại xi măng và phụ gia phù hợp để xử lý nền đất yếu nhiễm phèn bằng phương pháp CXMĐ. Các thí nghiệm được thực hiện với các loại xi măng như Holcim PCB-40, Holcim Stable Soil (HSS) và Xỉ Sài Gòn, cùng với các phụ gia như DZ33 và OED. Kết quả thí nghiệm cho thấy xi măng HSS và Xỉ Sài Gòn có khả năng tăng cường độ nén của mẫu XMĐ so với xi măng PCB-40. Việc sử dụng phụ gia cũng giúp cải thiện đáng kể cường độ của CXMĐ.
3.1. Lựa chọn xi măng và phụ gia
Nghiên cứu lựa chọn loại xi măng và phụ gia phù hợp để xử lý nền đất yếu nhiễm phèn tại Long An. Các thí nghiệm được thực hiện với xi măng Holcim PCB-40, Holcim Stable Soil (HSS) và Xỉ Sài Gòn, cùng với các phụ gia như DZ33 và OED. Kết quả cho thấy xi măng HSS và Xỉ Sài Gòn có khả năng tăng cường độ nén của mẫu XMĐ so với xi măng PCB-40.
3.2. Kết quả thí nghiệm và đánh giá
Kết quả thí nghiệm cho thấy việc sử dụng phụ gia giúp cải thiện đáng kể cường độ của CXMĐ. Các mẫu XMĐ sử dụng xi măng HSS và Xỉ Sài Gòn có cường độ nén cao hơn so với xi măng PCB-40. Điều này khẳng định hiệu quả của việc lựa chọn loại xi măng và phụ gia phù hợp trong xử lý nền đất yếu nhiễm phèn tại Long An.
IV. Ứng dụng thực tế và kiểm toán nền đất yếu
Nghiên cứu ứng dụng giải pháp CXMĐ cho công trình tuyến đường N1 tại huyện Mộc Hóa, Long An. Công trình này được thiết kế với chiều cao đắp đất từ 4m đến 5,5m trên nền đất yếu có chiều dày từ 15m đến 18m. Phương pháp tính toán độ lún và ổn định của nền đường được thực hiện theo tiêu chuẩn 22 TCN 262-2000 và kiểm toán bằng phần mềm Geoslope. Kết quả cho thấy giải pháp CXMĐ giúp giảm đáng kể độ lún và tăng cường độ ổn định của nền đường. Phần mềm Geoslope và Plaxis được sử dụng để kiểm tra ổn định nền công trình, cho kết quả chính xác và đáng tin cậy.
4.1. Thiết kế và tính toán nền đường
Công trình tuyến đường N1 tại huyện Mộc Hóa được thiết kế với chiều cao đắp đất từ 4m đến 5,5m trên nền đất yếu có chiều dày từ 15m đến 18m. Phương pháp tính toán độ lún và ổn định của nền đường được thực hiện theo tiêu chuẩn 22 TCN 262-2000. Kết quả cho thấy giải pháp CXMĐ giúp giảm đáng kể độ lún và tăng cường độ ổn định của nền đường.
4.2. Kiểm toán bằng phần mềm Geoslope và Plaxis
Phần mềm Geoslope và Plaxis được sử dụng để kiểm tra ổn định nền công trình. Kết quả tính toán cho thấy giải pháp CXMĐ giúp tăng cường độ ổn định và giảm độ lún của nền đường. Các mô hình tính toán được xây dựng chi tiết, đảm bảo độ chính xác và đáng tin cậy trong việc đánh giá hiệu quả của giải pháp CXMĐ.
