Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định phòng ngừa rủi ro tài chính tại các công ty phi tài chính ở Việt Nam

Quản trị rủi ro tài chính ngày càng trở nên quan trọng trong bối cảnh thị trường biến động. Các công ty, đặc biệt là công ty phi tài chính, phải đối mặt với nhiều loại rủi ro như rủi ro tỷ giá, rủi ro lãi suất, và rủi ro lạm phát. Quản trị rủi ro hiệu quả giúp doanh nghiệp bảo vệ lợi nhuận, duy trì khả năng thanh toán và đảm bảo sự ổn định trong hoạt động kinh doanh. Theo Võ Thị Mỹ Xuyên (2014), quản lý rủi ro góp phần thực hiện mục tiêu chính là tối đa hóa sự giàu có của cổ đông và sự phát triển của công ty.

Mặc dù tầm quan trọng của phòng ngừa rủi ro là rõ ràng, nhiều công ty phi tài chính ở Việt Nam vẫn chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp quản trị rủi ro hiệu quả. Nguyên nhân có thể do thiếu kiến thức, nguồn lực hạn chế, hoặc nhận thức chưa đầy đủ về các rủi ro tài chính tiềm ẩn. Bài nghiên cứu này nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định phòng ngừa rủi ro, từ đó giúp các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro.

Việc sử dụng đòn bẩy tài chính (nợ) có thể khuếch đại cả lợi nhuận và thua lỗ của doanh nghiệp. Mặc dù nợ có thể giúp tăng lợi nhuận trong điều kiện thị trường thuận lợi, nhưng nó cũng làm tăng rủi ro tài chính trong trường hợp thị trường suy thoái. Các công ty có tỷ lệ nợ cao sẽ phải đối mặt với áp lực trả nợ lớn, đặc biệt khi doanh thu giảm sút. Do đó, việc quản lý cấu trúc vốn một cách thận trọng là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro tài chính.

Biến động thị trường, bao gồm cả biến động tỷ giá hối đoái, lãi suất và giá cả hàng hóa, có thể ảnh hưởng đáng kể đến khả năng thanh toán của doanh nghiệp. Chẳng hạn, sự tăng giá đột ngột của nguyên liệu đầu vào có thể làm tăng chi phí sản xuất, giảm lợi nhuận và ảnh hưởng đến dòng tiền. Các công ty cần theo dõi sát sao biến động thị trường và thực hiện các biện pháp phòng ngừa rủi ro như sử dụng các công cụ phái sinh để bảo vệ dòng tiền.

Quản trị dòng tiền hiệu quả là yếu tố then chốt để duy trì khả năng thanh khoản và phòng ngừa rủi ro thanh khoản. Các công ty cần dự báo dòng tiền một cách chính xác, quản lý chặt chẽ các khoản phải thu và phải trả, và duy trì một lượng tiền mặt dự trữ đủ lớn để đối phó với những biến động bất ngờ. Việc sử dụng các công cụ như chiết khấu hóa đơn và factoring có thể giúp cải thiện dòng tiền và giảm thiểu rủi ro thanh khoản.

Các công ty hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu phải đối mặt với rủi ro tỷ giá. Sự biến động của tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng đến doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ. Để kiểm soát rủi ro tỷ giá, các công ty có thể sử dụng các công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai tiền tệ, hợp đồng quyền chọn tiền tệ và hoán đổi tiền tệ. Các công cụ này cho phép doanh nghiệp khóa tỷ giá hối đoái ở một mức nhất định, giúp bảo vệ lợi nhuận khỏi những biến động bất lợi.

Việc tập trung vào một nguồn vốn duy nhất có thể làm tăng rủi ro tín dụng cho doanh nghiệp. Nếu nguồn vốn này gặp vấn đề, chẳng hạn như ngân hàng siết chặt tín dụng, doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc huy động vốn. Để giảm thiểu rủi ro tín dụng, các công ty nên đa dạng hóa nguồn vốn, tìm kiếm các nguồn vốn khác nhau như phát hành trái phiếu, vay từ các tổ chức tài chính phi ngân hàng, hoặc huy động vốn từ thị trường chứng khoán.

Nghiên cứu cho thấy rằng các công ty lớn hơn có xu hướng thực hiện phòng ngừa rủi ro nhiều hơn so với các công ty nhỏ hơn. Điều này có thể là do các công ty lớn hơn có nguồn lực tài chính và nhân lực tốt hơn để thực hiện các biện pháp quản trị rủi ro phức tạp. Ngoài ra, các công ty lớn hơn thường phải đối mặt với rủi ro tài chính lớn hơn, do đó họ có động cơ mạnh mẽ hơn để phòng ngừa rủi ro.

Lý thuyết cho rằng các công ty có chi phí kiệt quệ tài chính cao sẽ có xu hướng thực hiện phòng ngừa rủi ro nhiều hơn để giảm thiểu nguy cơ phá sản. Tuy nhiên, nghiên cứu của Võ Thị Mỹ Xuyên (2014) không tìm thấy bằng chứng mạnh mẽ về mối liên hệ này tại các công ty phi tài chính ở Việt Nam. Điều này có thể là do các công ty Việt Nam chưa nhận thức đầy đủ về chi phí kiệt quệ tài chính, hoặc họ có các biện pháp thay thế để giảm thiểu rủi ro phá sản.

Một số công ty hàng đầu tại Việt Nam đã xây dựng và triển khai thành công các mô hình phòng ngừa rủi ro tài chính toàn diện. Các mô hình này bao gồm các bước nhận diện rủi ro, đánh giá rủi ro, xây dựng các kịch bản và các biện pháp ứng phó. Việc áp dụng các mô hình phòng ngừa rủi ro này giúp các công ty chủ động ứng phó với các biến động bất lợi và bảo vệ lợi nhuận.

Bảo hiểm rủi ro tài chính là một công cụ quan trọng để bảo vệ doanh nghiệp khỏi những tổn thất do rủi ro tài chính gây ra. Các công ty có thể mua các loại bảo hiểm khác nhau để bảo vệ khỏi rủi ro tỷ giá, rủi ro lãi suất, rủi ro tín dụng, và rủi ro thanh khoản. Việc lựa chọn các giải pháp bảo hiểm phù hợp cần dựa trên đánh giá rủi ro kỹ lưỡng và phân tích chi phí-lợi ích.

Sự phát triển của công nghệ và các phương pháp quản trị rủi ro tiên tiến đang mở ra những cơ hội mới cho các công ty. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) có thể giúp nhận diện rủi ro một cách nhanh chóng và chính xác hơn, từ đó đưa ra các quyết định phòng ngừa rủi ro hiệu quả hơn. Các công ty cần nắm bắt cơ hội này để đổi mới trong quản trị rủi ro tài chính và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Quy định pháp luật đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và ổn định, khuyến khích các công ty thực hiện phòng ngừa rủi ro. Việc hoàn thiện khung pháp lý về quản trị rủi ro, tăng cường giám sát và kiểm tra hoạt động tài chính, và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm có thể góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa rủi ro trên toàn thị trường.