I. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Luận án tiến sĩ 'Tương trợ tư pháp hình sự theo pháp luật quốc tế và Việt Nam - Lý luận và thực tiễn' bắt đầu bằng việc tổng quan các công trình nghiên cứu khoa học liên quan. Các nghiên cứu ngoài nước và trong nước đều được xem xét, đánh giá để xác định khoảng trống nghiên cứu. Tương trợ tư pháp hình sự được nhận diện là một lĩnh vực quan trọng nhưng chưa được nghiên cứu toàn diện. Các công trình trước đây chủ yếu tập trung vào các khía cạnh riêng lẻ như quy định pháp luật hoặc thực tiễn thi hành. Luận án này hướng đến việc hệ thống hóa lý luận và thực tiễn, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật.
1.1. Các công trình nghiên cứu ngoài nước
Các nghiên cứu ngoài nước về tương trợ tư pháp hình sự chủ yếu tập trung vào các công ước quốc tế như Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (UNTOC) và Công ước chống tham nhũng (UNCAC). Những nghiên cứu này nhấn mạnh vai trò của hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng chống tội phạm. Tuy nhiên, các nghiên cứu này thường không đi sâu vào việc áp dụng các quy định pháp luật quốc tế vào thực tiễn của từng quốc gia.
1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước
Trong nước, các nghiên cứu về tương trợ tư pháp hình sự chủ yếu tập trung vào các quy định của pháp luật Việt Nam và thực tiễn thi hành. Các công trình này thường phân tích các văn bản pháp luật như Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Tuy nhiên, các nghiên cứu này còn hạn chế trong việc so sánh với pháp luật quốc tế và đề xuất các giải pháp hoàn thiện.
II. Lý luận cơ bản về tương trợ tư pháp hình sự
Chương này tập trung vào việc làm rõ các khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc của tương trợ tư pháp hình sự. Luận án định nghĩa tương trợ tư pháp hình sự là hoạt động hợp tác giữa các quốc gia nhằm hỗ trợ nhau trong việc thu thập chứng cứ, điều tra và xử lý các vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài. Các nguyên tắc cơ bản bao gồm tôn trọng chủ quyền quốc gia, bảo đảm quyền con người và tuân thủ các quy định pháp luật quốc tế.
2.1. Khái niệm và đặc điểm
Tương trợ tư pháp hình sự được định nghĩa là một hình thức hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp hình sự. Đặc điểm nổi bật của hoạt động này là tính chất xuyên quốc gia và sự phụ thuộc vào các quy định pháp luật quốc tế. Luận án cũng phân biệt tương trợ tư pháp hình sự với các hình thức hợp tác khác như dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.
2.2. Nguyên tắc tương trợ tư pháp hình sự
Các nguyên tắc cơ bản của tương trợ tư pháp hình sự bao gồm tôn trọng chủ quyền quốc gia, bảo đảm quyền con người và tuân thủ các quy định pháp luật quốc tế. Luận án nhấn mạnh rằng việc tuân thủ các nguyên tắc này là điều kiện tiên quyết để đảm bảo hiệu quả của hoạt động tương trợ tư pháp hình sự.
III. Thực trạng pháp luật quốc tế về tương trợ tư pháp hình sự
Chương này phân tích các quy định của pháp luật quốc tế về tương trợ tư pháp hình sự, bao gồm các công ước đa phương và song phương. Luận án chỉ ra rằng các quy định pháp luật quốc tế đã tạo ra một khuôn khổ pháp lý vững chắc cho hoạt động tương trợ tư pháp hình sự. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc áp dụng các quy định này vào thực tiễn.
3.1. Các công ước quốc tế
Các công ước quốc tế như UNTOC và UNCAC đã đặt ra các quy định cụ thể về tương trợ tư pháp hình sự. Những công ước này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng chống tội phạm. Luận án cũng phân tích các hiệp định song phương mà Việt Nam đã ký kết với các quốc gia khác.
3.2. Thách thức trong thực thi
Mặc dù các quy định pháp luật quốc tế đã tạo ra một khuôn khổ pháp lý vững chắc, việc áp dụng các quy định này vào thực tiễn vẫn gặp nhiều thách thức. Các thách thức bao gồm sự khác biệt về hệ thống pháp luật giữa các quốc gia và sự thiếu hụt nguồn lực để thực hiện các hoạt động tương trợ tư pháp hình sự.
IV. Thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành tại Việt Nam
Chương này tập trung vào việc phân tích thực trạng pháp luật Việt Nam về tương trợ tư pháp hình sự và thực tiễn thi hành. Luận án chỉ ra rằng mặc dù Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc hoàn thiện pháp luật, vẫn còn nhiều hạn chế và bất cập cần được khắc phục.
4.1. Thực trạng pháp luật
Pháp luật Việt Nam về tương trợ tư pháp hình sự chủ yếu được quy định trong Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Luận án chỉ ra rằng các quy định này còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong việc đáp ứng các yêu cầu của pháp luật quốc tế.
4.2. Thực tiễn thi hành
Thực tiễn thi hành pháp luật Việt Nam về tương trợ tư pháp hình sự cho thấy nhiều vướng mắc và khó khăn. Các vướng mắc bao gồm sự thiếu đồng bộ giữa các quy định pháp luật và sự thiếu hụt nguồn lực để thực hiện các hoạt động tương trợ tư pháp hình sự.
