Khảo Sát Tình Hình Sử Dụng Thuốc Ở Bệnh Nhân Suy Tim Mạn Tính Điều Trị Nội Trú Tại Trung Tâm Y Tế Thị Xã Vĩnh Châu

• Tác giả: Bùi Ngọc Quý
• Người hướng dẫn: TS. Trần Quang Đệ
• Trường học: Trường Đại Học Tây Đô
• Chuyên ngành: Dược Lý Và Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Khảo Sát Tình Hình Sử Dụng Thuốc Ở Bệnh Nhân Suy Tim Mạn Tính Tại Sóc Trăng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM KẾT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. MỘT SỐ KHÁI QUÁT VỀ SUY TIM MẠN TÍNH
• 1.1.1. Định nghĩa suy tim
• 1.1.2. Triệu chứng lâm sàng
• 1.2. CÁC THUỐC TRONG ĐIỀU TRỊ SUY TIM MẠN TÍNH
• 1.2.1. Thuốc ức chế men chuyển dạng angiotensin (ACEI)
• 1.2.2. Nhóm thuốc ức chế thụ thể AT1 của angiotensin II (ARB)
• 1.2.3. Thuốc ức chế kép thụ thể Angiotensin Neprilysin (ARNI)
• 1.2.4. Thuốc chẹn beta
• 1.2.5. Nhóm lợi tiểu kháng aldosterone
• 1.2.6. Thuốc ức chế đồng vận Natri-glucose 2 (SGLT2i)
• 1.2.7. Các nhóm thuốc khác, áp dụng trong các trường hợp cụ thể
• 1.3. CÁC VẤN ĐỀ TƯƠNG TÁC THUỐC THƯỜNG GẶP TRONG ĐIỀU TRỊ SUY TIM MẠN TÍNH
• 1.3.1. Định nghĩa tương tác thuốc
• 1.3.2. Cơ chế tương tác thuốc
• 1.3.3. Phân độ tương tác thuốc
• 1.3.4. Các giai đoạn tương tác thuốc (U.Food and Drug (2013)), (Ingolf Cascorbi (2012))
• 1.3.5. Biện pháp kiểm soát tương tác thuốc
• 1.3.6. Các tương tác thuốc thường gặp
• 1.3.7. Phương pháp kiểm tra tương tác thuốc
• 1.4. MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG ĐIỀU TRỊ SUY TIM MẠN TÍNH
• 1.4.1. Yếu tố cá nhân
• 1.4.2. Yếu tố thuộc về thuốc
• 1.4.3. Yếu tố thuộc về cán bộ y tế
• 1.5. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.6. NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN KHOA NỘI TỔNG HỢP CỦA TRUNG TÂM Y TẾ THỊ XÃ VĨNH CHÂU
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Tiêu chuẩn chọn mẫu
• 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.1.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.2. Cỡ mẫu, phương pháp chọn mẫu
• 2.2.3. Nội dung nghiên cứu
• 2.2.4. Công cụ và phương pháp thu thập số liệu
• 2.2.5. Phương pháp kiểm soát sai lệch
• 2.2.6. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 2.3. Y ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.4. THÔNG TIN CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 3.4.1. Thể trạng cơ thể
• 3.4.2. Số lượng bệnh mắc
• 3.4.3. Số thuốc trong đơn thuốc
• 3.4.4. Số ngày điều trị
• 3.5. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG THUỐC Ở BỆNH NHÂN SUY TIM MẠN TÍNH ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI TRUNG TÂM Y TẾ THỊ XÃ VĨNH CHÂU, TỈNH SÓC TRĂNG
• 3.5.1. Tỷ lệ các nhóm thuốc được sử dụng trong điều trị suy tim mạn tính
• 3.5.2. Tỷ lệ các thuốc trong điều trị suy tim mạn tính
• 3.5.3. Phác đồ điều trị suy tim mạn tính
• 3.6. TỶ LỆ TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG HỒ SƠ BỆNH ÁN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ BỆNH NHÂN VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN CÁC LOẠI TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG ĐƠN THUỐC CỦA BỆNH NHÂN SUY TIM MẠN TÍNH
• 3.6.1. Tỷ lệ tương tác thuốc trong hồ sơ bệnh án điều trị nội trú
• 3.6.2. Một số yếu tố liên quan đến các loại tương tác thuốc trong đơn thuốc
• 3. CHƯƠNG 3: BÀN LUẬN
• 3.1. THÔNG TIN CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 3.1.1. Số lượng bệnh mắc
• 3.2. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG THUỐC Ở BỆNH NHÂN SUY TIM MẠN TÍNH ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI TRUNG TÂM Y TẾ THỊ XÃ VĨNH CHÂU, TỈNH SÓC TRĂNG
• 3.2.1. Danh mục các thuốc điều trị suy tim mạn tính được sử dụng
• 3.2.2. Tỷ lệ các nhóm thuốc và các thuốc được sử dụng trong điều trị suy tim mạn tính
• 3.2.3. Phác đồ điều trị suy tim mạn tính
• 3.2.4. Các kiểu phối hợp thuốc trong mẫu nghiên cứu
• 3.3. TỶ LỆ TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG HỒ SƠ BỆNH ÁN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ BỆNH NHÂN VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN CÁC LOẠI TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG ĐƠN THUỐC CỦA BỆNH NHÂN SUY TIM MẠN TÍNH
• 3.3.1. Tỷ lệ tương tác thuốc trong hồ sơ bệnh án điều trị nội trú
• 3.3.2. Một số yếu tố liên quan đến các loại tương tác thuốc trong đơn thuốc
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 4.1. Tình hình sử dụng thuốc ở bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị nội trú tại trung tâm y tế thị xã Vĩnh Châu
• 4.2. Tỷ lệ tương tác thuốc trong hồ sơ bệnh án điều trị nội trú bệnh nhân và một số yếu tố liên quan đến tương tác thuốc
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1
• PHỤ LỤC 2
• PHỤ LỤC 3

I. Tổng Quan Về Suy Tim Mạn Tính Tình Hình Dùng Thuốc

Suy tim mạn tính là một hội chứng lâm sàng phức tạp, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới và Việt Nam. Ước tính có từ 320.000 đến 1.6 triệu người Việt Nam mắc bệnh này. Bệnh xảy ra khi tim không còn khả năng bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Điều trị suy tim mạn tính bao gồm nhiều loại thuốc, trong đó có thuốc ức chế men chuyển, lợi tiểu, chẹn beta và các thuốc khác. Nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc ở bệnh nhân suy tim mạn tính là rất quan trọng để tối ưu hóa hiệu quả điều trị và giảm thiểu các tác dụng phụ, đặc biệt là tương tác thuốc. Bùi Ngọc Quý (2022) đã thực hiện một nghiên cứu tại Sóc Trăng để khảo sát vấn đề này.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Suy Tim Mạn Tính Hiện Nay

Suy tim được định nghĩa là tình trạng tim không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Có nhiều cách phân loại suy tim. Phân loại theo Hiệp hội Tim mạch New York (NYHA) dựa trên mức độ giới hạn hoạt động thể lực. Phân loại của Hội Tim mạch Châu Âu (ESC) và Hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA/ACC) dựa trên giai đoạn tiến triển của bệnh. Các thăm dò cận lâm sàng (Bộ Y tế (2020)) như định lượng Peptide lợi niệu (NPs) trong máu và điện tâm đồ cũng được sử dụng trong chẩn đoán. Việc hiểu rõ định nghĩa và phân loại suy tim mạn tính là bước đầu tiên để có phương pháp điều trị phù hợp, đảm bảo hiệu quả và an toàn cho bệnh nhân.

1.2. Các Triệu Chứng Lâm Sàng Của Suy Tim Mạn Tính

Triệu chứng của suy tim mạn tính rất đa dạng, phụ thuộc vào loại suy tim (trái, phải hoặc toàn bộ). Suy tim trái thường gây khó thở khi gắng sức, cơn hen tim và phù phổi cấp. Suy tim phải thường gây phù, gan to và tĩnh mạch cổ nổi. Suy tim toàn bộ thường là sự kết hợp của cả hai. Các triệu chứng khác có thể bao gồm mệt mỏi, ho và đau ngực. Việc nhận biết sớm các triệu chứng này giúp chẩn đoán và điều trị kịp thời, cải thiện tiên lượng cho bệnh nhân.

II. Các Thuốc Điều Trị Suy Tim Mạn Tính Tổng Quan Sử Dụng

Điều trị suy tim mạn tính bao gồm sử dụng nhiều nhóm thuốc khác nhau. Các nhóm thuốc chính bao gồm thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACEI), thuốc ức chế thụ thể angiotensin (ARB), thuốc ức chế kép thụ thể Angiotensin Neprilysin (ARNI), thuốc chẹn beta, lợi tiểu kháng aldosterone và thuốc ức chế đồng vận Natri-glucose 2 (SGLT2i). Việc lựa chọn thuốc và phác đồ điều trị phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân. Sử dụng thuốc hợp lý giúp kiểm soát triệu chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh. Cần chú ý đến liều lượng và cách dùng của từng loại thuốc.

2.1. Vai Trò Của Thuốc Ức Chế Men Chuyển ACEI trong Điều Trị

Thuốc ức chế men chuyển (ACEI) là một trong những nhóm thuốc nền tảng trong điều trị suy tim mạn tính. ACEI hoạt động bằng cách ức chế sản xuất angiotensin II, một chất gây co mạch và giữ muối nước. Bằng cách này, ACEI giúp giảm huyết áp, giảm gánh nặng cho tim và cải thiện chức năng tim. Theo nghiên cứu của Bùi Ngọc Quý, ACEI là nhóm thuốc được sử dụng nhiều nhất trong điều trị suy tim mạn tính tại Trung tâm Y tế Thị xã Vĩnh Châu (69.3%).

2.2. Các Nhóm Thuốc Khác Lợi Tiểu Chẹn Beta Thuốc Mới

Ngoài ACEI, các nhóm thuốc khác như lợi tiểu và chẹn beta cũng đóng vai trò quan trọng. Lợi tiểu giúp giảm ứ dịch, giảm gánh nặng cho tim. Chẹn beta giúp làm chậm nhịp tim, giảm huyết áp và cải thiện chức năng tim. Các thuốc mới như ARNI và SGLT2i cũng đang được sử dụng ngày càng rộng rãi. ARNI kết hợp ức chế thụ thể angiotensin và neprilysin, giúp tăng cường tác dụng bảo vệ tim. SGLT2i ban đầu được sử dụng trong điều trị đái tháo đường, nhưng gần đây đã chứng minh hiệu quả trong điều trị suy tim.

III. Tương Tác Thuốc ở Bệnh Nhân Suy Tim Mạn Thách Thức

Tương tác thuốc là một vấn đề thường gặp trong điều trị suy tim mạn tính, đặc biệt khi bệnh nhân phải sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc. Tương tác thuốc có thể làm thay đổi tác dụng của thuốc, gây ra các tác dụng phụ không mong muốn, thậm chí đe dọa tính mạng. Việc hiểu rõ về các tương tác thuốc tiềm ẩn và có biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị. Theo Bùi Ngọc Quý, tỷ lệ đơn thuốc có tương tác thuốc ý nghĩa lâm sàng là rất cao (85.2%).

3.1. Định Nghĩa Cơ Chế và Phân Loại Tương Tác Thuốc

Tương tác thuốc xảy ra khi một thuốc ảnh hưởng đến tác dụng của một thuốc khác. Cơ chế của tương tác thuốc rất phức tạp, có thể liên quan đến hấp thu, phân bố, chuyển hóa hoặc thải trừ thuốc. Tương tác thuốc được phân loại dựa trên mức độ nghiêm trọng (nhẹ, trung bình, nặng) và mức độ chắc chắn (đã được chứng minh, có thể xảy ra, ít khả năng xảy ra). Việc hiểu rõ cơ chế và phân loại tương tác thuốc giúp đánh giá nguy cơ và đưa ra biện pháp phòng ngừa phù hợp.

3.2. Các Tương Tác Thuốc Thường Gặp trong Điều Trị Suy Tim

Có rất nhiều tương tác thuốc có thể xảy ra trong điều trị suy tim. Một số tương tác thường gặp bao gồm tương tác giữa ACEI và lợi tiểu (có thể gây hạ huyết áp quá mức), tương tác giữa digoxin và các thuốc khác (có thể gây ngộ độc digoxin) và tương tác giữa NSAID và các thuốc điều trị suy tim (có thể làm giảm hiệu quả của thuốc). Việc sử dụng các công cụ tra cứu tương tác thuốc và tư vấn dược sĩ lâm sàng là rất quan trọng để phát hiện và phòng ngừa các tương tác thuốc tiềm ẩn.

3.3. Kiểm Tra Tương Tác Thuốc Phương Pháp Công Cụ Hữu Ích

Để kiểm tra tương tác thuốc, dược sĩ và bác sĩ có thể sử dụng nhiều phương pháp và công cụ khác nhau. Có thể tra cứu thông tin trong các cơ sở dữ liệu về tương tác thuốc như Drug interactions-Micromedex Solutions. Các cơ sở dữ liệu này cung cấp thông tin chi tiết về cơ chế, mức độ nghiêm trọng và biện pháp phòng ngừa cho từng tương tác thuốc. Ngoài ra, có thể sử dụng phần mềm quản lý đơn thuốc có tích hợp chức năng kiểm tra tương tác thuốc.

IV. Khảo Sát Tình Hình Sử Dụng Thuốc Suy Tim tại Sóc Trăng

Nghiên cứu của Bùi Ngọc Quý đã khảo sát tình hình sử dụng thuốc ở bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng trong giai đoạn 2020-2021. Nghiên cứu này sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang hồi cứu và thu thập dữ liệu từ 290 hồ sơ bệnh án. Kết quả nghiên cứu cho thấy ACEI là nhóm thuốc được sử dụng nhiều nhất, tiếp theo là các thuốc phối hợp sẵn và lợi tiểu.

4.1. Phương Pháp Nghiên Cứu và Đối Tượng Tham Gia

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang hồi cứu. Các hồ sơ bệnh án được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện. Tiêu chuẩn chọn mẫu là bệnh nhân được chẩn đoán suy tim mạn tính và điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế Thị xã Vĩnh Châu trong giai đoạn nghiên cứu. Tiêu chuẩn loại trừ là bệnh nhân có bệnh lý nặng khác ảnh hưởng đến kết quả nghiên cứu.

4.2. Kết Quả Về Phác Đồ Điều Trị Suy Tim Mạn Tính

Nghiên cứu cho thấy phác đồ điều trị phối hợp 3 thuốc được sử dụng phổ biến nhất (33.1%), trong đó kháng Aldosterone + UCMC (ức chế men chuyển) + lợi tiểu là phác đồ được sử dụng nhiều nhất (12.1%). Các phác đồ phối hợp 4 thuốc, 2 thuốc và 1 thuốc cũng được sử dụng. Điều này cho thấy xu hướng sử dụng đa trị liệu trong điều trị suy tim mạn tính.

V. Tỷ Lệ Tương Tác Thuốc Yếu Tố Liên Quan Nghiên Cứu Sóc Trăng

Nghiên cứu của Bùi Ngọc Quý đã xác định tỷ lệ tương tác thuốc và các yếu tố liên quan đến tương tác thuốc trong đơn thuốc của bệnh nhân suy tim mạn tính. Kết quả cho thấy tỷ lệ đơn thuốc có tương tác thuốc ý nghĩa lâm sàng là rất cao (85.2%). Các yếu tố liên quan đến tương tác thuốc bao gồm tuổi cao, số lượng thuốc sử dụng, phác đồ điều trị phức tạp và thời gian nằm viện kéo dài.

5.1. Tỷ Lệ Tương Tác Thuốc Ý Nghĩa Lâm Sàng Trong Đơn Thuốc

Trong 290 đơn thuốc, có 247 đơn thuốc (chiếm 85,2%) có tương tác có ý nghĩa lâm sàng. Trung bình mỗi đơn thuốc trong nghiên cứu có 4,62±3,85 cặp tương tác, trong đó có 3,7±3,49 cặp tương tác có ý nghĩa lâm sàng. Điều này cho thấy gánh nặng tương tác thuốc trong điều trị suy tim mạn tính là rất lớn.

5.2. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Tới Tương Tác Thuốc

Bệnh nhân lớn tuổi, sử dụng nhiều thuốc, phác đồ điều trị suy tim mạn tính càng phức tạp, thời gian nằm viện càng lâu thì tỷ lệ tương tác thuốc càng cao, p<0,05. Điều này cho thấy cần đặc biệt chú ý đến nguy cơ tương tác thuốc ở những bệnh nhân này.

VI. Kết Luận và Kiến Nghị Tối Ưu Sử Dụng Thuốc Suy Tim

Nghiên cứu của Bùi Ngọc Quý đã cung cấp những thông tin quan trọng về tình hình sử dụng thuốc và tương tác thuốc ở bệnh nhân suy tim mạn tính tại Sóc Trăng. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần tăng cường công tác dược lâm sàng tại bệnh viện, đặc biệt là hoạt động phân tích đơn thuốc trước khi cấp phát thuốc cho bệnh nhân. Cần tích cực cập nhật thông tin thuốc để tránh tương tác thuốc bất lợi xảy ra. Các bác sĩ và dược sĩ cần phối hợp chặt chẽ để tối ưu hóa phác đồ điều trị, đảm bảo an toàn và hiệu quả cho người bệnh.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Chính và Ý Nghĩa Thực Tiễn

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ tương tác thuốc trong điều trị suy tim mạn tính là rất cao và các yếu tố như tuổi, số lượng thuốc, phác đồ điều trị phức tạp và thời gian nằm viện có liên quan đến nguy cơ tương tác thuốc. Kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của việc tăng cường công tác dược lâm sàng để giảm thiểu nguy cơ tương tác thuốc và cải thiện hiệu quả điều trị.

6.2. Kiến Nghị Để Cải Thiện Tình Hình Sử Dụng Thuốc

Để cải thiện tình hình sử dụng thuốc ở bệnh nhân suy tim mạn tính, cần có các biện pháp sau: (1) Tăng cường đào tạo về dược lâm sàng cho cán bộ y tế. (2) Xây dựng quy trình phân tích đơn thuốc và tư vấn cho bệnh nhân. (3) Cập nhật thường xuyên thông tin về tương tác thuốc. (4) Sử dụng các công cụ hỗ trợ ra quyết định lâm sàng. (5) Tăng cường sự phối hợp giữa bác sĩ và dược sĩ.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh suy tim mạn tính là một trong những bệnh lý tim mạch phổ biến và có tỷ lệ tử vong cao trên thế giới cũng như tại Việt Nam, với ước tính khoảng 320.000 đến 1,6 triệu người mắc bệnh. Việc phát hiện và điều trị hiệu quả suy tim mạn tính là yếu tố then chốt để cải thiện tiên lượng và giảm thiểu các biến chứng nặng nề. Tuy nhiên, trong quá trình điều trị, tương tác thuốc là một vấn đề thường gặp, có thể gây ra các biến cố bất lợi, thay đổi tác dụng thuốc hoặc độc tính, thậm chí đe dọa tính mạng bệnh nhân. Nghiên cứu này nhằm khảo sát tình hình sử dụng thuốc và tỷ lệ tương tác thuốc ở bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng trong giai đoạn từ tháng 10/2020 đến tháng 6/2021. Mục tiêu cụ thể gồm: (1) khảo sát tình hình sử dụng thuốc ở bệnh nhân suy tim mạn tính; (2) xác định tỷ lệ tương tác thuốc và các yếu tố liên quan đến tương tác thuốc trong đơn thuốc của bệnh nhân. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị, giảm thiểu rủi ro do tương tác thuốc, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng công tác dược lâm sàng tại các cơ sở y tế tuyến huyện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

• Lý thuyết về suy tim mạn tính: Suy tim là tình trạng cung lượng tim không đủ đáp ứng nhu cầu oxy của cơ thể, được phân loại theo mức độ nặng nhẹ dựa trên các tiêu chuẩn như NYHA, ESC và AHA/ACC. Các nhóm thuốc điều trị chính bao gồm thuốc ức chế men chuyển (ACEI), thuốc ức chế thụ thể angiotensin (ARB), thuốc chẹn beta, lợi tiểu kháng aldosterone, thuốc ức chế đồng vận Natri-glucose 2 (SGLT2i) và các thuốc phối hợp khác.

• Lý thuyết tương tác thuốc: Tương tác thuốc là sự thay đổi tác dụng của thuốc khi dùng đồng thời với thuốc khác hoặc các yếu tố khác như thức ăn, dược liệu. Tương tác thuốc được phân loại theo cơ chế dược động học và dược lực học, cũng như mức độ nghiêm trọng (nhẹ, trung bình, nghiêm trọng). Việc kiểm soát tương tác thuốc dựa trên các cơ sở dữ liệu tra cứu chuyên ngành như Drug Interactions-Micromedex Solutions và Drug Interaction Facts.

• Khái niệm chính: Suy tim mạn tính, tương tác thuốc, phác đồ điều trị, dược động học, dược lực học.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang - hồi cứu.

• Nguồn dữ liệu: 290 hồ sơ bệnh án của bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế thị xã Vĩnh Châu, Sóc Trăng từ 01/10/2020 đến 31/06/2021.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Cỡ mẫu 290 bệnh án, chọn mẫu thuận tiện dựa trên công thức tính cỡ mẫu cho ước lượng một tỷ lệ với p=0,6136, sai số 0,03 và dự phòng 10%.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 22.0 để phân tích dữ liệu, xác định tần số, tỷ lệ, kiểm định chi-square để đánh giá mối liên quan giữa các yếu tố với tỷ lệ tương tác thuốc.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 10/2020 đến tháng 6/2021, xử lý và phân tích dữ liệu trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

• Đặc điểm đối tượng nghiên cứu: Tuổi trung bình 70,11±13,60, nhóm tuổi 80-98 chiếm 27,9%. Nữ chiếm 62,8%, nam 37,2%. 67,2% bệnh nhân sống ở nông thôn. BMI trung bình 22,48±4,62 kg/m2, 37,6% thể trạng bình thường, 21% béo phì. 57,6% bệnh nhân mắc từ 6-10 bệnh lý kèm theo.

• Tình hình sử dụng thuốc: ACEI được sử dụng nhiều nhất (69,3%), tiếp theo là thuốc phối hợp sẵn (49,3%), lợi tiểu (30%), nhóm nitrat (23,8%), chẹn beta (20,7%). Phác đồ điều trị phổ biến nhất là phối hợp 3 thuốc (33,1%), kế đến 4 thuốc (24,5%).

• Tỷ lệ tương tác thuốc: Trong 290 đơn thuốc, có 1336 lượt tương tác thuốc, trong đó 63% là tương tác dược động học, 37% dược lực học. Mức độ tương tác gồm 19,8% nhẹ, 71,3% trung bình và 19,8% nghiêm trọng. 85,2% đơn thuốc có tương tác có ý nghĩa lâm sàng. Trung bình mỗi đơn thuốc có 4,62±3,85 cặp tương tác, trong đó 3,7±3,49 cặp có ý nghĩa lâm sàng.

• Yếu tố liên quan đến tương tác thuốc: Bệnh nhân lớn tuổi, sử dụng nhiều thuốc, phác đồ điều trị phức tạp và thời gian nằm viện dài có tỷ lệ tương tác thuốc cao hơn (p<0,05).

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ sử dụng ACEI cao phù hợp với khuyến cáo điều trị suy tim mạn tính, giúp cải thiện tiên lượng bệnh. Tỷ lệ tương tác thuốc cao (85,2%) phản ánh thực trạng phức tạp trong điều trị đa thuốc ở bệnh nhân suy tim mạn tính, nhất là khi phối hợp nhiều nhóm thuốc. Tương tác dược động học chiếm ưu thế do ảnh hưởng đến hấp thu, chuyển hóa và thải trừ thuốc, trong khi tương tác dược lực học liên quan đến tác dụng cộng hưởng hoặc đối kháng của thuốc. Kết quả tương tự các nghiên cứu quốc tế và trong nước, cho thấy cần tăng cường công tác dược lâm sàng để kiểm soát tương tác thuốc. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ tương tác và bảng tần suất các cặp tương tác phổ biến như enalapril+furosemide (39,3%), enalapril+spironolactone (29,7%).

Đề xuất và khuyến nghị

• Tăng cường phân tích đơn thuốc trước khi cấp phát: Áp dụng phần mềm tra cứu tương tác thuốc để phát hiện sớm các tương tác có hại, giảm tỷ lệ biến cố bất lợi.

• Đào tạo và cập nhật kiến thức cho cán bộ y tế: Tổ chức các khóa đào tạo về tương tác thuốc và phác đồ điều trị suy tim mạn tính, nâng cao năng lực nhận diện và xử lý tương tác thuốc.

• Xây dựng quy trình phối hợp liên chuyên khoa: Tăng cường phối hợp giữa bác sĩ, dược sĩ và điều dưỡng trong quản lý điều trị, đặc biệt với bệnh nhân đa bệnh lý và đa thuốc.

• Theo dõi chặt chẽ bệnh nhân cao tuổi và bệnh nhân dùng nhiều thuốc: Thiết lập hệ thống giám sát và đánh giá định kỳ để điều chỉnh phác đồ phù hợp, giảm thiểu tương tác thuốc.

• Thời gian thực hiện: Triển khai ngay trong vòng 12 tháng tới tại Trung tâm Y tế thị xã Vĩnh Châu và mở rộng ra các cơ sở y tế tuyến huyện khác.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

• Bác sĩ lâm sàng và chuyên khoa tim mạch: Nâng cao hiểu biết về tương tác thuốc trong điều trị suy tim, cải thiện hiệu quả và an toàn điều trị.

• Dược sĩ lâm sàng và quản lý thuốc: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng quy trình kiểm soát tương tác thuốc, tư vấn và hỗ trợ điều trị.

• Nhà quản lý y tế và chính sách: Tham khảo để phát triển các chính sách quản lý thuốc và đào tạo nhân lực y tế phù hợp.

• Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Dược, Y học: Tài liệu tham khảo khoa học về tương tác thuốc và điều trị suy tim mạn tính, phục vụ học tập và nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

1. Tương tác thuốc là gì và tại sao quan trọng trong điều trị suy tim?
   Tương tác thuốc là sự thay đổi tác dụng của thuốc khi dùng cùng thuốc khác, có thể làm tăng độc tính hoặc giảm hiệu quả điều trị. Trong suy tim, điều trị đa thuốc phổ biến nên kiểm soát tương tác thuốc giúp tránh biến cố bất lợi.

2. Nhóm thuốc nào được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị suy tim mạn tính?
   Nhóm thuốc ức chế men chuyển (ACEI) được sử dụng nhiều nhất với tỷ lệ 69,3%, tiếp theo là thuốc phối hợp sẵn và lợi tiểu.

3. Tỷ lệ tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng trong nghiên cứu là bao nhiêu?
   Tỷ lệ tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng chiếm 85,2% trong các đơn thuốc của bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị nội trú.

4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến tỷ lệ tương tác thuốc ở bệnh nhân suy tim?
   Tuổi cao, số lượng thuốc sử dụng nhiều, phác đồ điều trị phức tạp và thời gian nằm viện dài làm tăng tỷ lệ tương tác thuốc.

5. Làm thế nào để giảm thiểu tương tác thuốc trong điều trị suy tim?
   Phân tích đơn thuốc kỹ lưỡng, sử dụng phần mềm tra cứu tương tác, đào tạo nhân viên y tế và theo dõi sát bệnh nhân đặc biệt là người cao tuổi và đa bệnh lý.

Kết luận

• Nghiên cứu đã khảo sát 290 bệnh nhân suy tim mạn tính điều trị nội trú, ghi nhận tuổi trung bình 70,11±13,60 và tỷ lệ nữ chiếm 62,8%.
• ACEI là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến nhất (69,3%), phác đồ phối hợp 3 thuốc chiếm 33,1%.
• Tỷ lệ tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng cao (85,2%), với trung bình 3,7 cặp tương tác có ý nghĩa lâm sàng trên mỗi đơn thuốc.
• Các yếu tố như tuổi cao, số lượng thuốc nhiều, phác đồ điều trị phức tạp và thời gian nằm viện dài làm tăng tỷ lệ tương tác thuốc.
• Cần đẩy mạnh công tác dược lâm sàng, phân tích đơn thuốc và cập nhật kiến thức để giảm thiểu tương tác thuốc, nâng cao hiệu quả điều trị suy tim mạn tính.

Hành động tiếp theo: Triển khai các giải pháp kiểm soát tương tác thuốc tại Trung tâm Y tế thị xã Vĩnh Châu trong 12 tháng tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu và ứng dụng tại các cơ sở y tế khác.