Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động cho vay điều hòa vốn đối với Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) tại Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam (NHHTXVN) đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế nông thôn và đảm bảo nguồn vốn cho các thành viên. Trong giai đoạn 2020-2023, NHHTXVN đã duy trì vai trò là ngân hàng đầu mối, điều hòa vốn cho gần 1.200 QTDND trên toàn quốc với tổng dư nợ cho vay QTDND đạt khoảng 3.592 tỷ đồng năm 2020, tăng lên 5.590 tỷ đồng năm 2022, trước khi giảm mạnh xuống còn 1.592 tỷ đồng năm 2023 do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và sự phục hồi của nguồn vốn huy động tại chỗ. Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng chính sách, quy trình cho vay điều hòa vốn, đánh giá các chỉ tiêu tài chính như tỷ lệ nợ xấu, chênh lệch lãi suất, đồng thời xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay nhằm đề xuất giải pháp hoàn thiện đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính NHHTXVN giai đoạn 2020-2023 và khảo sát 30 QTDND thành viên năm 2024. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều hòa vốn, giảm thiểu rủi ro tín dụng và thúc đẩy phát triển bền vững hệ thống QTDND, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về hợp tác xã tài chính và mô hình quản trị rủi ro tín dụng. Lý thuyết hợp tác xã tài chính nhấn mạnh đặc điểm tổ chức do thành viên sở hữu, mục tiêu phục vụ lợi ích thành viên, và vai trò trong mở rộng tiếp cận tín dụng cho các phân khúc dân cư khó tiếp cận ngân hàng thương mại. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng tập trung vào các yếu tố như đánh giá khả năng trả nợ, phân loại nợ, và quản lý nợ xấu nhằm đảm bảo an toàn vốn. Các khái niệm chính bao gồm: chính sách tín dụng, quy trình cho vay, tỷ lệ nợ rủi ro, chênh lệch lãi suất cho vay và huy động, cũng như các nhân tố chủ quan (năng lực tài chính, chất lượng nhân sự, công nghệ thông tin) và khách quan (chính sách vĩ mô, khuôn khổ pháp lý) ảnh hưởng đến hoạt động cho vay.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích dữ liệu thứ cấp và thu thập dữ liệu sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động của NHHTXVN giai đoạn 2020-2023, bao gồm các chỉ tiêu huy động vốn, dư nợ cho vay, tỷ lệ nợ xấu, và kết quả kinh doanh. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát và phỏng vấn 30 QTDND thành viên, bao gồm các nhóm QTDND chưa có nhu cầu vay, đã yêu cầu vay nhưng chưa được hỗ trợ, và đã nhận vốn vay. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho các loại hình QTDND và vùng địa lý khác nhau. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng, xác định hạn chế và nguyên nhân. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2024, với đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và tăng trưởng dư nợ cho vay QTDND: Dư nợ cho vay QTDND chiếm tỷ trọng dưới 20% tổng dư nợ NHHTXVN, với mức 3.592 tỷ đồng năm 2020, tăng 60,57% lên 5.590 tỷ đồng năm 2022, sau đó giảm 71,52% xuống 1.592 tỷ đồng năm 2023. Tăng trưởng chủ yếu tập trung vào cho vay ngắn hạn, chiếm trên 70% tổng dư nợ QTDND.

  2. Chính sách cho vay điều hòa vốn: NHHTXVN áp dụng chính sách cho vay với lãi suất ưu đãi thấp hơn mức cho vay khách hàng không phải thành viên, thời hạn vay chủ yếu dưới 12 tháng, tối đa 36 tháng. Điều kiện vay bao gồm QTDND phải có tỷ lệ nợ xấu dưới 3%, đóng đầy đủ phí, và mục đích vay rõ ràng. Tài sản bảo đảm chủ yếu là quyền đòi nợ từ các hợp đồng cho vay thành viên, chiếm tỷ trọng lớn trong dư nợ có TSBĐ.

  3. Tỷ lệ nợ rủi ro và nợ xấu: Tỷ lệ nợ nhóm 3 đến nhóm 5 (nợ xấu) duy trì ở mức thấp, khoảng 1,49% năm 2020 và giảm còn 0,6% năm 2023, cho thấy hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng của NHHTXVN. Tỷ lệ nợ rủi ro tổng thể cũng được kiểm soát tốt, góp phần đảm bảo an toàn vốn.

  4. Sự hài lòng và hạn chế trong quy trình cho vay: Khảo sát 30 QTDND cho thấy một số hạn chế về thủ tục cho vay còn phức tạp, thời gian giải ngân chưa tối ưu, và khó khăn trong việc sử dụng tài sản bảo đảm là quyền đòi nợ. Tuy nhiên, chính sách lãi suất ưu đãi và hỗ trợ gia hạn nợ được đánh giá cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự biến động dư nợ cho vay QTDND là do ảnh hưởng của dịch Covid-19 làm giảm nhu cầu vay vốn và khả năng huy động vốn tại chỗ của QTDND. Việc tập trung cho vay ngắn hạn phù hợp với đặc thù hoạt động của QTDND và giúp giảm thiểu rủi ro tín dụng. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, tỷ lệ nợ xấu thấp hơn mức trung bình của các tổ chức tín dụng khác, phản ánh hiệu quả quản lý tín dụng của NHHTXVN. Tuy nhiên, việc sử dụng quyền đòi nợ làm tài sản bảo đảm còn nhiều khó khăn về mặt pháp lý và thực thi, ảnh hưởng đến khả năng thu hồi nợ khi xảy ra rủi ro. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quy trình cho vay còn hạn chế, làm giảm tính minh bạch và tốc độ xử lý hồ sơ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dư nợ, bảng phân loại nợ và biểu đồ tỷ lệ nợ xấu theo năm để minh họa rõ hơn xu hướng và hiệu quả hoạt động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách cho vay điều hòa vốn: Rà soát và điều chỉnh điều kiện vay, mở rộng phạm vi tài sản bảo đảm hợp pháp, giảm bớt thủ tục hành chính để tăng tính linh hoạt và hỗ trợ kịp thời cho QTDND. Mục tiêu giảm thời gian xét duyệt hồ sơ xuống dưới 15 ngày, thực hiện trong vòng 2 năm, do Ban Quản lý rủi ro NHHTXVN chủ trì.

  2. Tối ưu quy trình cho vay: Áp dụng công nghệ số hóa hồ sơ, tự động hóa quy trình thẩm định và phê duyệt tín dụng nhằm rút ngắn thời gian giải ngân và nâng cao minh bạch. Mục tiêu tăng tỷ lệ hồ sơ giải ngân đúng hạn lên 90% trong 3 năm tới, do Trung tâm CNTT phối hợp với các chi nhánh thực hiện.

  3. Nâng cao năng lực nhân sự và đào tạo: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị rủi ro tín dụng, kỹ năng thẩm định và sử dụng công nghệ cho cán bộ tín dụng tại NHHTXVN và QTDND. Mục tiêu nâng cao năng lực cho 100% cán bộ tín dụng trong 2 năm, do Khối Nhân sự & Đào tạo đảm nhiệm.

  4. Tăng cường giám sát và kiểm soát rủi ro: Thiết lập hệ thống giám sát tín dụng trực tuyến, cập nhật thường xuyên tình hình sử dụng vốn và nợ xấu, đồng thời xây dựng cơ chế xử lý nợ xấu hiệu quả. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ xấu xuống dưới 1% trong 5 năm, do Ban Quản lý rủi ro và Phòng Kiểm toán nội bộ phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và cán bộ NHHTXVN: Nghiên cứu giúp hiểu rõ thực trạng, hạn chế và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay điều hòa vốn, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.

  2. Quản lý và nhân viên QTDND: Cung cấp kiến thức về chính sách, quy trình cho vay, giúp cải thiện năng lực thẩm định và quản lý tín dụng, nâng cao chất lượng dịch vụ cho thành viên.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để điều chỉnh khung pháp lý, chính sách hỗ trợ phát triển hệ thống QTDND và ngân hàng hợp tác xã, góp phần ổn định thị trường tín dụng nông thôn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về mô hình cho vay điều hòa vốn, quản trị rủi ro tín dụng trong hệ thống hợp tác xã tài chính tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động cho vay điều hòa vốn là gì?
    Cho vay điều hòa vốn là hoạt động NHHTXVN cung cấp vốn cho QTDND nhằm hỗ trợ mở rộng tín dụng cho thành viên, đảm bảo thanh khoản và phát triển kinh doanh bền vững.

  2. Tại sao dư nợ cho vay QTDND biến động lớn trong giai đoạn 2020-2023?
    Ảnh hưởng của dịch Covid-19 làm giảm nhu cầu vay vốn và khả năng huy động vốn tại chỗ của QTDND, dẫn đến sự biến động mạnh trong dư nợ cho vay.

  3. Chính sách cho vay điều hòa vốn có ưu đãi gì?
    Lãi suất cho vay thấp hơn mức cho vay khách hàng không phải thành viên, thời hạn vay linh hoạt, có thể vay không cần tài sản bảo đảm trong một số trường hợp.

  4. Tỷ lệ nợ xấu của QTDND tại NHHTXVN hiện ra sao?
    Tỷ lệ nợ xấu duy trì ở mức thấp, khoảng 0,6% năm 2023, cho thấy hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng và kiểm soát chất lượng cho vay.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả cho vay điều hòa vốn?
    Hoàn thiện chính sách, tối ưu quy trình cho vay, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực nhân sự và tăng cường giám sát rủi ro là các giải pháp trọng tâm.

Kết luận

  • Hoạt động cho vay điều hòa vốn tại NHHTXVN đóng vai trò quan trọng trong phát triển hệ thống QTDND và kinh tế nông thôn.
  • Dư nợ cho vay QTDND biến động do ảnh hưởng dịch bệnh và khả năng huy động vốn tại chỗ của QTDND.
  • Tỷ lệ nợ xấu được kiểm soát tốt, phản ánh hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng.
  • Hạn chế chính là thủ tục cho vay còn phức tạp, tài sản bảo đảm chủ yếu là quyền đòi nợ khó xử lý.
  • Đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách, quy trình, công nghệ và nhân sự nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động đến năm 2030.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Các bên liên quan được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay điều hòa vốn, góp phần phát triển bền vững hệ thống QTDND và ngân hàng hợp tác xã Việt Nam.