Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 1961-1975, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước tại huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam diễn ra với nhiều biến động phức tạp. Đội công tác cấp xã ra đời trong bối cảnh phong trào cách mạng miền Nam chuyển hướng từ đấu tranh chính trị đơn thuần sang kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang theo tinh thần Nghị quyết 15 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa II). Đây là lực lượng nòng cốt, chỗ dựa cho nhân dân trong việc xây dựng cơ sở chính trị, phát động quần chúng, diệt ác ôn, phá kìm, đồng thời trực tiếp tham gia chiến đấu và giữ vững các hành lang chiến lược quan trọng trên địa bàn huyện Núi Thành.

Nghiên cứu tập trung phân tích quá trình ra đời, cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ và phương thức hoạt động của đội công tác cấp xã trên địa bàn huyện Núi Thành trong suốt cuộc kháng chiến. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đội công tác cấp xã hoạt động từ năm 1961 đến năm 1975, với trọng tâm là các xã trọng điểm như Kỳ Sanh, Kỳ Khương, Kỳ Xuân, Kỳ Hòa, Kỳ Trung, Kỳ Liên, Kỳ Bích, Kỳ Chánh, Kỳ Vinh và Lý Tín.

Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ nằm ở việc làm sáng tỏ vai trò đặc biệt của đội công tác cấp xã trong chiến tranh nhân dân mà còn góp phần cung cấp tài liệu học thuật quý giá phục vụ công tác giáo dục truyền thống cách mạng, hun đúc lòng yêu nước và ý thức giữ gìn các giá trị lịch sử cho thế hệ trẻ tỉnh Quảng Nam và huyện Núi Thành. Qua đó, nghiên cứu cũng rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu về xây dựng thế trận lòng dân, vận dụng sáng tạo chủ trương của Đảng vào thực tiễn cách mạng địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính trong nghiên cứu lịch sử và chiến tranh nhân dân:

  1. Lý thuyết chiến tranh nhân dân: Nhấn mạnh vai trò của quần chúng nhân dân trong cuộc kháng chiến, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, xây dựng thế trận chiến tranh toàn dân, toàn diện. Khái niệm "hai chân, ba mũi giáp công" được áp dụng để phân tích phương thức hoạt động của đội công tác cấp xã, trong đó "hai chân" là đấu tranh chính trị và quân sự, "ba mũi giáp công" là quân sự, chính trị và binh địch vận.

  2. Lý thuyết tổ chức Đảng và chính quyền cơ sở trong chiến tranh cách mạng: Phân tích vai trò của chi bộ đội công tác xã như một tổ chức Đảng cơ sở, đồng thời thực hiện chức năng chính quyền cấp xã trong điều kiện chiến tranh, đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện và chỉ đạo phong trào cách mạng tại địa phương.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đội công tác cấp xã, chiến tranh nhân dân, đấu tranh chính trị kết hợp vũ trang, thế trận chiến tranh nhân dân, binh địch vận, xây dựng làng xã chiến đấu, và tổ chức Đảng cơ sở.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp logic, phân tích, tổng hợp, đối chiếu và so sánh các nguồn tư liệu đa dạng nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm các tài liệu lưu trữ gốc như báo cáo công tác của Huyện ủy Nam Tam Kỳ, các văn bản chỉ đạo, các tập sách lịch sử đảng bộ xã, huyện và tỉnh Quảng Nam, hồi ký nhân chứng lịch sử, các bài viết nghiên cứu và kỷ yếu hội thảo liên quan.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ đội công tác cấp xã trên địa bàn huyện Núi Thành trong giai đoạn 1961-1975, với số lượng đội công tác dao động từ 10 đến 15 đội, mỗi đội có từ 3 đến 9 thành viên tùy thời kỳ.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính để làm rõ quá trình hình thành, tổ chức và hoạt động của đội công tác cấp xã; phân tích định lượng qua thống kê số lượng đội viên, thành phần xã hội, số liệu về các trận đánh, tổn thất và kết quả hoạt động; đồng thời so sánh với các nghiên cứu lịch sử khác để đánh giá vai trò và ý nghĩa.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu bao quát toàn bộ giai đoạn 1961-1975, chia thành hai giai đoạn chính: 1961-1968 (xây dựng lực lượng, phát triển phong trào đấu tranh chính trị và vũ trang) và 1969-1975 (khôi phục lực lượng, củng cố thế trận, trực tiếp chiến đấu với quân Mỹ và giải phóng quê hương).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quá trình ra đời và phát triển đội công tác cấp xã: Từ năm 1961 đến 1966, huyện Núi Thành thành lập khoảng 15 đội công tác cấp xã với số lượng thành viên dao động từ 3 đến 9 người mỗi đội. Ví dụ, Đội công tác xã Kỳ Sanh được thành lập tháng 8/1961 với 4 thành viên, Đội công tác xã Lý Tín thành lập tháng 4/1966 với 9 thành viên. Đội công tác xã là lực lượng đặc thù, vừa là tổ chức Đảng cơ sở, vừa là lực lượng vũ trang tại chỗ, thực hiện nhiều chức năng đa dạng từ đấu tranh chính trị, binh địch vận đến chiến đấu trực tiếp.

  2. Hoạt động xây dựng lực lượng và phát động quần chúng: Trong giai đoạn 1961-1965, đội công tác cấp xã đã vận động hàng nghìn thanh niên thoát ly tham gia cách mạng, xây dựng cơ sở du kích mật, tổ chức các chi bộ hợp pháp trong vùng địch kiểm soát. Ví dụ, đến cuối năm 1963, huyện có hơn 600 thanh niên thoát ly, xã Kỳ Xuân có 19 đoàn viên thanh niên hợp pháp, đội du kích B gồm 15 người. Các đội công tác đã tổ chức nhiều trận đánh tiêu diệt ác ôn, phá ấp chiến lược, mở rộng vùng giải phóng.

  3. Chiến đấu và giữ vững thế trận chiến tranh nhân dân (1965-1968): Khi Mỹ đổ quân vào Chu Lai năm 1965, đội công tác cấp xã đã phối hợp với du kích và bộ đội địa phương tổ chức các trận phục kích, đánh bại nhiều cuộc càn quét của địch. Ví dụ, du kích xã Kỳ Sanh diệt 17 tên Mỹ trong một trận phục kích ngày 24/6/1965, bắn rơi máy bay HU1A đầu tiên trên vành đai Chu Lai. Đội công tác xã đã phát huy nghệ thuật chiến tranh nhân dân, sử dụng vũ khí thô sơ, tự tạo để tiêu hao sinh lực địch.

  4. Khôi phục và củng cố lực lượng (1969-1975): Sau giai đoạn khó khăn do chiến tranh cục bộ và chiến tranh Việt Nam hóa, đội công tác cấp xã tập trung củng cố tổ chức, nâng cao chất lượng cán bộ, đảng viên, giữ thế chủ động trên từng thôn, ấp. Đến năm 1973, huyện Nam Tam Kỳ có 12 đội công tác với 82 người, trong đó 76,6% là đảng viên. Đội công tác xã tiếp tục phối hợp với các lực lượng vũ trang thực hiện tổng tiến công và nổi dậy giải phóng quê hương vào mùa Xuân năm 1975.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy đội công tác cấp xã ở huyện Núi Thành đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng và phát triển thế trận chiến tranh nhân dân tại địa phương. Sự ra đời của đội công tác cấp xã là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển hướng chiến lược của phong trào cách mạng theo Nghị quyết 15 của Trung ương Đảng. Qua các giai đoạn, đội công tác xã không chỉ là lực lượng vũ trang tại chỗ mà còn thực hiện chức năng tổ chức Đảng và chính quyền cơ sở, điều phối các hoạt động chính trị, quân sự, binh địch vận, sản xuất và y tế.

So sánh với các nghiên cứu về lực lượng vũ trang địa phương trong kháng chiến miền Nam, đội công tác cấp xã ở Núi Thành có đặc điểm nổi bật là sự đa năng, linh hoạt và khả năng thích ứng cao với điều kiện chiến tranh ác liệt, địa hình phức tạp. Các số liệu thống kê về số lượng đội viên, thành phần xã hội, các trận đánh tiêu biểu và sự hy sinh của cán bộ đội công tác cho thấy tính chiến đấu kiên cường và sự đóng góp to lớn của lực lượng này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện sự biến động số lượng đội viên qua các năm, bảng thống kê các trận đánh tiêu biểu và tỷ lệ thành phần xã hội trong đội công tác cấp xã. Các bảng và biểu đồ này giúp minh họa rõ nét quá trình phát triển và vai trò của đội công tác cấp xã trong kháng chiến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nghiên cứu mở rộng phạm vi: Khuyến nghị mở rộng nghiên cứu về đội công tác cấp xã trên toàn tỉnh Quảng Nam hoặc khu vực Khu 5 để có cái nhìn toàn diện hơn về vai trò và hoạt động của lực lượng này trong kháng chiến chống Mỹ. Thời gian thực hiện: 2-3 năm; chủ thể: các viện nghiên cứu lịch sử, trường đại học.

  2. Phát huy giá trị lịch sử trong giáo dục truyền thống: Đề xuất xây dựng các chương trình giáo dục, truyền thông về đội công tác cấp xã nhằm hun đúc lòng yêu nước, ý thức giữ gìn di sản cách mạng cho thế hệ trẻ tại Quảng Nam và huyện Núi Thành. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường học.

  3. Bảo tồn và phát huy di tích lịch sử: Khuyến nghị bảo tồn các di tích, địa điểm liên quan đến hoạt động của đội công tác cấp xã, đồng thời phát triển du lịch lịch sử cách mạng nhằm góp phần phát triển kinh tế địa phương. Thời gian: 3-5 năm; chủ thể: UBND tỉnh Quảng Nam, ngành văn hóa.

  4. Ứng dụng bài học kinh nghiệm trong xây dựng lực lượng vũ trang cơ sở hiện nay: Đề xuất vận dụng các bài học về xây dựng thế trận lòng dân, tổ chức lực lượng đa năng, linh hoạt từ đội công tác cấp xã vào công tác xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân và chính quyền cơ sở trong thời bình. Thời gian: liên tục; chủ thể: Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, các địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu lịch sử và chiến tranh cách mạng: Luận văn cung cấp tài liệu chi tiết, hệ thống về đội công tác cấp xã, giúp các nhà nghiên cứu hiểu sâu sắc về chiến tranh nhân dân và tổ chức Đảng trong kháng chiến.

  2. Giảng viên và sinh viên ngành Lịch sử, Chính trị: Tài liệu học thuật quý giá để giảng dạy, nghiên cứu về lịch sử kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt là vai trò của lực lượng vũ trang và tổ chức chính trị cơ sở.

  3. Cán bộ lãnh đạo, quản lý địa phương: Tham khảo để vận dụng bài học kinh nghiệm trong xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang nhân dân, tổ chức chính quyền cơ sở, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân.

  4. Người làm công tác giáo dục truyền thống và bảo tồn di sản: Sử dụng luận văn làm cơ sở để xây dựng các chương trình giáo dục, tuyên truyền và bảo tồn các giá trị lịch sử cách mạng tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đội công tác cấp xã là gì và vai trò chính của họ trong kháng chiến?
    Đội công tác cấp xã là lực lượng vũ trang và tổ chức Đảng cơ sở hoạt động tại xã, thực hiện nhiệm vụ xây dựng cơ sở chính trị, vận động quần chúng, đấu tranh chính trị và vũ trang. Họ là nòng cốt trong việc phát động nhân dân đánh địch, giữ vững thế trận chiến tranh nhân dân.

  2. Quá trình hình thành đội công tác cấp xã diễn ra như thế nào?
    Bắt đầu từ năm 1961, các đội công tác cấp xã được thành lập dựa trên chủ trương của Huyện ủy Tam Kỳ nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển hướng đấu tranh theo Nghị quyết 15. Ban đầu mỗi đội có 3-5 thành viên, sau đó phát triển về số lượng và tổ chức.

  3. Các đội công tác cấp xã đã đạt được những thành tựu gì?
    Họ đã vận động hàng nghìn thanh niên tham gia cách mạng, tổ chức nhiều trận đánh tiêu diệt ác ôn, phá ấp chiến lược, xây dựng làng xã chiến đấu, giữ vững các hành lang chiến lược, góp phần quan trọng vào các chiến thắng lớn như Tổng tiến công Mậu Thân 1968 và giải phóng quê hương năm 1975.

  4. Làm thế nào đội công tác cấp xã phối hợp với các lực lượng khác?
    Đội công tác cấp xã phối hợp chặt chẽ với du kích xã, bộ đội địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội để tổ chức đấu tranh chính trị, binh địch vận và chiến đấu vũ trang, tạo thành thế trận chiến tranh nhân dân toàn diện.

  5. Bài học kinh nghiệm nào có thể rút ra từ hoạt động của đội công tác cấp xã?
    Bài học quan trọng là xây dựng thế trận lòng dân, tổ chức lực lượng đa năng, linh hoạt, vận dụng sáng tạo chủ trương của Đảng vào thực tiễn, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân và kết hợp chặt chẽ giữa đấu tranh chính trị và vũ trang.

Kết luận

  • Đội công tác cấp xã ở huyện Núi Thành là lực lượng đặc thù, vừa là tổ chức Đảng cơ sở, vừa là lực lượng vũ trang tại chỗ, đóng vai trò trung tâm trong chiến tranh nhân dân.
  • Quá trình ra đời và phát triển của đội công tác cấp xã gắn liền với chuyển hướng chiến lược của phong trào cách mạng miền Nam theo Nghị quyết 15.
  • Đội công tác cấp xã đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng cơ sở chính trị, phát động quần chúng, tổ chức chiến đấu và giữ vững các hành lang chiến lược trên địa bàn huyện.
  • Nghiên cứu cung cấp tài liệu học thuật quý giá, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng và rút ra bài học kinh nghiệm cho công tác xây dựng lực lượng vũ trang và chính quyền cơ sở hiện nay.
  • Hướng nghiên cứu tiếp theo là mở rộng phạm vi nghiên cứu đội công tác cấp xã trên toàn tỉnh Quảng Nam hoặc khu vực Khu 5 để có cái nhìn toàn diện hơn.

Kêu gọi hành động: Các nhà nghiên cứu, cán bộ giáo dục và lãnh đạo địa phương nên khai thác và vận dụng kết quả nghiên cứu này để phát huy giá trị lịch sử, giáo dục truyền thống và xây dựng lực lượng vững mạnh trong thời kỳ mới.