I. Tổng quan Đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên 1961 1968
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đấu tranh chính trị và đấu tranh quân sự là hai hình thức cơ bản, quyết định thắng lợi. Nhân dân miền Nam, đặc biệt là nhân dân Tây Nguyên, kết hợp chặt chẽ hai hình thức này để từng bước đánh bại chiến lược chiến tranh của Mỹ. Đấu tranh chính trị là hình thức đấu tranh của đông đảo quần chúng, công nhân, nông dân, sinh viên, học sinh, trí thức, tín đồ tôn giáo, tiểu thương, tư sản dân tộc. Diễn ra dưới nhiều hình thức: mít tinh, biểu tình, tuyệt thực, bãi khóa, đình công, bãi thị. Tính chất: hợp pháp, nửa hợp pháp, không hợp pháp. Mục tiêu: chống lại chính sách thực dân mới của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Trên cơ sở phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, đấu tranh chính trị hình thành nên đội quân nòng cốt trong các cuộc đấu tranh giành dân, giữ đất, nổi dậy giành quyền làm chủ; hỗ trợ đắc lực cho đấu tranh quân sự và làm chỗ dựa cho lực lượng vũ trang. Do điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của từng địa phương, hình thức và cấp độ đấu tranh cũng khác nhau. Đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên là một ví dụ.
1.1. Vị trí chiến lược của Tây Nguyên trong kháng chiến
Tây Nguyên là địa bàn chiến lược quan trọng với cả hai bên. Mỹ và chính quyền VNCH cho rằng “muốn chiến thắng ở miền Nam Việt Nam thì phải kiểm soát cho được vùng Cao nguyên Trung phần Đông Dương”. Với lực lượng cách mạng, “Tây Nguyên - một địa bàn trọng yếu đóng vai trò xương sống chiến lược của toàn bộ chiến trường miền Nam”. Tây Nguyên có thể làm bàn đạp để tiến xuống các tỉnh đồng bằng Khu V, Nam Bộ, qua Hạ Lào và Đông Bắc Campuchia. Âm mưu của đế quốc Mỹ và CQSG đối với Tây Nguyên là bằng mọi giá phải chiếm lĩnh địa bàn chiến lược trọng yếu này.
1.2. Mục tiêu và thủ đoạn của Mỹ và chính quyền Sài Gòn
Mục tiêu của Mỹ và chính quyền Sài Gòn là biến Tây Nguyên thành bàn đạp quân sự để khống chế miền Trung và Đông Nam Bộ, khóa chặt biên giới Việt Nam - Lào, Việt Nam - Campuchia, cắt đứt tuyến giao thông chiến lược Bắc - Nam, tiêu diệt lực lượng và cơ sở cách mạng ở miền núi, từ đó tiến lên tiêu diệt lực lượng cách mạng trên toàn miền Nam. Mỹ và CQSG còn dùng những thủ đoạn vừa khủng bố, vừa mua chuộc để chia rẽ khối đoàn kết các dân tộc, nhằm thực hiện ý đồ giành thắng lợi về chính trị tại đây.
1.3. Vai trò của Đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên trong kháng chiến
Đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên vừa là mũi tiến công sắc bén, tạo bàn đạp cho lực lượng vũ trang tác chiến vừa có vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, giác ngộ cách mạng cho đông đảo quần chúng, đa số là đồng bào các dân tộc thiểu số; vạch trần cuộc chiến tranh phi nghĩa do Mỹ tiến hành ở Việt Nam, bản chất tay sai, phản dân tộc của CQSG, là cơ sở tăng cường tình đoàn kết giữa các dân tộc, từng bước tập hợp và tổ chức quần chúng thành đội quân chính trị. Lực lượng ĐTCT cùng với lực lượng vũ trang nhân dân thực hiện sự kết hợp chặt chẽ ĐTCT với ĐTQS, nổi dậy với tiến công, đánh bại các nỗ lực chiến tranh của Mỹ và CQSG.
II. Yếu tố tác động Đấu tranh Chính trị Tây Nguyên 1961 1965
Giai đoạn 1961-1965, đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên chịu tác động từ nhiều yếu tố. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của Tây Nguyên có ảnh hưởng lớn. Truyền thống yêu nước, cách mạng của nhân dân Tây Nguyên là nền tảng vững chắc. Tình hình Tây Nguyên trước năm 1961 cũng là một yếu tố quan trọng. Mỹ tiến hành chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” ở Tây Nguyên, gây nhiều khó khăn cho cách mạng. Chủ trương của Đảng về đấu tranh chính trị là kim chỉ nam cho hành động. Tất cả các yếu tố này đã tạo nên bức tranh phức tạp, đa dạng của đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên trong giai đoạn này.
2.1. Đặc điểm Tự nhiên kinh tế xã hội Tây Nguyên
Địa hình chia cắt, dân cư thưa thớt, trình độ dân trí thấp là những đặc điểm nổi bật của Tây Nguyên. Điều này gây khó khăn cho việc xây dựng cơ sở cách mạng, tuyên truyền, vận động quần chúng. Tuy nhiên, chính điều kiện tự nhiên khắc nghiệt lại hun đúc tinh thần đoàn kết, ý chí chiến đấu của đồng bào các dân tộc. Kinh tế chủ yếu là nông nghiệp, lạc hậu, đời sống nhân dân khó khăn. Mâu thuẫn xã hội gay gắt, đặc biệt là mâu thuẫn giữa đồng bào các dân tộc với chính quyền Sài Gòn.
2.2. Truyền thống yêu nước và cách mạng của nhân dân
Nhân dân Tây Nguyên có truyền thống yêu nước, chống ngoại xâm lâu đời. Từ xa xưa, đồng bào đã kiên cường chống lại ách đô hộ của phong kiến, thực dân. Trong kháng chiến chống Pháp, Tây Nguyên là một trong những căn cứ địa vững chắc của cách mạng. Truyền thống yêu nước, cách mạng là nguồn sức mạnh to lớn, là động lực thúc đẩy đấu tranh chính trị phát triển.
2.3. Chủ trương của Đảng về đấu tranh chính trị
Đảng xác định rõ vị trí, vai trò của đấu tranh chính trị trong kháng chiến chống Mỹ. Chủ trương của Đảng là kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị với đấu tranh quân sự, xây dựng lực lượng chính trị hùng mạnh, phát động quần chúng đấu tranh chống Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Đảng bộ các tỉnh Tây Nguyên đã cụ thể hóa chủ trương của Đảng phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, lãnh đạo, chỉ đạo đấu tranh chính trị giành nhiều thắng lợi.
III. Các hình thức Đấu tranh Chính trị ở Tây Nguyên 1961 1965
Đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên giai đoạn 1961-1965 diễn ra sôi nổi, đa dạng với nhiều hình thức phong phú. Ở nông thôn, nổi bật là đấu tranh chống càn quét, gom dân, phá ấp chiến lược. Ở đô thị, công nhân, sinh viên, học sinh, trí thức đấu tranh đòi tự do dân chủ, cải thiện dân sinh. Các hình thức đấu tranh hợp pháp, nửa hợp pháp và bất hợp pháp được vận dụng linh hoạt, sáng tạo. Tất cả các hình thức đấu tranh đều hướng tới mục tiêu chung là đánh đổ chính quyền Sài Gòn, giải phóng Tây Nguyên.
3.1. Đấu tranh chính trị ở nông thôn chống ấp chiến lược
Đồng bào các dân tộc Tây Nguyên kiên quyết đấu tranh chống lại chính sách gom dân, lập ấp chiến lược của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Họ tổ chức các cuộc biểu tình, tuần hành, vây đồn bót, phá ấp chiến lược, đòi trở về buôn làng cũ. Nhiều buôn làng đã trở thành pháo đài kiên cường, chống lại sự kìm kẹp của địch. Theo tài liệu gốc, việc phá ấp chiến lược là một trong những hình thức đấu tranh hiệu quả nhất của đồng bào Tây Nguyên.
3.2. Đấu tranh chính trị ở đô thị đòi tự do dân chủ
Công nhân, sinh viên, học sinh, trí thức ở các đô thị Tây Nguyên đấu tranh đòi tự do dân chủ, cải thiện dân sinh. Họ tổ chức mít tinh, biểu tình, bãi khóa, bãi thị, đưa ra các yêu sách chính trị, kinh tế. Phong trào đấu tranh ở đô thị đã thu hút sự tham gia của đông đảo quần chúng, tạo nên sức mạnh to lớn, gây áp lực lên chính quyền Sài Gòn.
3.3. Sự tham gia của các tôn giáo trong đấu tranh chính trị
Đồng bào các tôn giáo ở Tây Nguyên cũng tích cực tham gia đấu tranh chính trị. Họ đấu tranh đòi bình đẳng tôn giáo, chống lại sự đàn áp, kỳ thị của chính quyền Sài Gòn. Nhiều chức sắc tôn giáo đã đứng lên lãnh đạo quần chúng đấu tranh, góp phần vào thắng lợi chung của cách mạng. Theo báo cáo từ TTLTQGII, sự tham gia của các tôn giáo đã tạo nên một lực lượng đấu tranh mạnh mẽ, rộng khắp.
IV. Tác động Chiến tranh Cục bộ và Đấu tranh Chính trị 1965 1968
Từ năm 1965, Mỹ chuyển sang chiến lược “Chiến tranh cục bộ” ở miền Nam. Tình hình Tây Nguyên có nhiều thay đổi. Mỹ tăng cường quân đội, vũ khí, đẩy mạnh các hoạt động quân sự, gây nhiều khó khăn cho cách mạng. Tuy nhiên, Đảng bộ các tỉnh Tây Nguyên đã kịp thời đề ra chủ trương, biện pháp phù hợp, tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh chính trị, kết hợp với đấu tranh quân sự, từng bước đánh bại chiến lược mới của địch.
4.1. Chính sách của Mỹ và chính quyền Sài Gòn ở Tây Nguyên
Trong “Chiến tranh cục bộ”, Mỹ và chính quyền Sài Gòn tăng cường đàn áp, khủng bố, càn quét, đốt phá, nhằm tiêu diệt lực lượng cách mạng, bình định Tây Nguyên. Chúng sử dụng nhiều thủ đoạn tàn bạo, dã man, gây nhiều đau thương, mất mát cho đồng bào. Theo tài liệu lưu trữ, chính sách bình định của Mỹ và chính quyền Sài Gòn tập trung vào việc kiểm soát chặt chẽ dân cư, cắt đứt liên lạc giữa dân với cách mạng.
4.2. Chủ trương của Đảng bộ các tỉnh Tây Nguyên giai đoạn mới
Trước tình hình mới, Đảng bộ các tỉnh Tây Nguyên chủ trương đẩy mạnh đấu tranh chính trị kết hợp với đấu tranh quân sự, xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh, phát động chiến tranh nhân dân rộng khắp. Đảng tăng cường công tác vận động quần chúng, xây dựng cơ sở cách mạng trong vùng địch kiểm soát, tạo thế trận liên hoàn, bao vây, cô lập địch.
4.3. Đấu tranh chính trị trong Tổng tiến công Mậu Thân 1968
Trong Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, lực lượng đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên đã phối hợp chặt chẽ với lực lượng vũ trang, nổi dậy tấn công địch ở các đô thị, thị xã, căn cứ quân sự. Quần chúng nhân dân tham gia tích cực vào các hoạt động phá hoại giao thông, cắt đứt liên lạc, tiêu diệt địch, góp phần vào thắng lợi chung của chiến dịch.
V. Đặc điểm và vai trò của Đấu tranh Chính trị ở Tây Nguyên
Đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên có nhiều đặc điểm nổi bật. Thứ nhất, có sự tham gia đông đảo của đồng bào các dân tộc thiểu số. Thứ hai, hình thức, biện pháp đấu tranh phong phú, đa dạng. Thứ ba, quy mô đấu tranh thường không lớn. Đấu tranh chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc đánh bại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” và “Chiến tranh cục bộ” của Mỹ ở Tây Nguyên; tăng cường tình đoàn kết các dân tộc; khẳng định vị trí quan trọng của đấu tranh chính trị trong “ba mũi giáp công”.
5.1. Sự tham gia của đồng bào dân tộc thiểu số
Đồng bào các dân tộc thiểu số là lực lượng chủ yếu tham gia đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên. Họ có tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí chiến đấu kiên cường, gắn bó mật thiết với cách mạng. Đảng bộ các tỉnh Tây Nguyên đã phát huy vai trò của các già làng, trưởng buôn để tập hợp lực lượng, vận động đồng bào tham gia đấu tranh.
5.2. Tính đa dạng của hình thức đấu tranh chính trị
Đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên diễn ra dưới nhiều hình thức phong phú, đa dạng, từ đấu tranh ôn hòa đến đấu tranh vũ trang, từ đấu tranh công khai đến đấu tranh bí mật. Các hình thức đấu tranh được vận dụng linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, từng giai đoạn.
5.3. Vai trò đoàn kết các dân tộc trong đấu tranh chính trị
Đấu tranh chính trị góp phần tăng cường tình đoàn kết, gắn bó giữa đồng bào các dân tộc trên địa bàn Tây Nguyên. Trong quá trình đấu tranh, các dân tộc đã cùng nhau chia sẻ khó khăn, gian khổ, giúp đỡ nhau vượt qua thử thách, xây dựng mối quan hệ đoàn kết, gắn bó keo sơn.
VI. Bài học Kinh nghiệm từ Đấu tranh Chính trị ở Tây Nguyên
Từ thực tiễn đấu tranh chính trị ở Tây Nguyên, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm quan trọng. Cần phát huy vai trò của các già làng, trưởng buôn để tập hợp lực lượng; quan tâm xây dựng, phát triển tổ chức cơ sở Đảng và các đoàn thể quần chúng; bám dân, hiểu dân và tôn trọng lợi ích của dân; phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Những bài học này có giá trị thực tiễn sâu sắc, có thể vận dụng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
6.1. Phát huy vai trò của già làng trưởng buôn trong kháng chiến
Già làng, trưởng buôn có uy tín lớn trong cộng đồng, có khả năng tập hợp, vận động quần chúng. Đảng bộ các tỉnh Tây Nguyên đã phát huy vai trò của các già làng, trưởng buôn để tuyên truyền, vận động đồng bào tham gia cách mạng, xây dựng cơ sở cách mạng, tổ chức đấu tranh.
6.2. Xây dựng tổ chức cơ sở Đảng đoàn thể phù hợp
Tổ chức cơ sở Đảng và các đoàn thể quần chúng là nền tảng của cách mạng, là lực lượng nòng cốt lãnh đạo đấu tranh chính trị. Cần quan tâm xây dựng, phát triển tổ chức cơ sở Đảng và các đoàn thể quần chúng phù hợp với điều kiện miền núi, đảm bảo tính bí mật, an toàn, hiệu quả.
6.3. Bám dân hiểu dân và tôn trọng lợi ích của nhân dân
Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân. Cần bám dân, hiểu dân và tôn trọng lợi ích của nhân dân. Phải làm cho dân tin Đảng, yêu nước, giác ngộ cách mạng, tự nguyện tham gia đấu tranh bảo vệ Tổ quốc.
