Tổng quan nghiên cứu

Ngành du lịch hiện là một trong những ngành kinh tế trọng điểm của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Thành phố Đà Nẵng với vị trí địa lý thuận lợi, bờ biển dài hơn 93 km cùng nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng đã trở thành điểm đến hấp dẫn trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu (BĐKH) đang đặt ra nhiều thách thức nghiêm trọng đối với sự phát triển bền vững của ngành du lịch tại đây. Theo số liệu thống kê, từ năm 2009 đến 2019, lượng khách du lịch đến Đà Nẵng đã tăng gấp 8 lần, trong đó khách quốc tế tăng nhanh nhất giai đoạn 2018-2019 với mức tăng hơn 2 lần. Mặc dù vậy, các hiện tượng thiên tai như bão, lũ lụt, xâm nhập mặn và hạn hán ngày càng diễn biến phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến cơ sở hạ tầng, tài nguyên du lịch và hoạt động kinh doanh dịch vụ. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá tính tổn thương do BĐKH đối với ngành du lịch thành phố Đà Nẵng, từ đó đề xuất các giải pháp ứng phó hiệu quả nhằm phát triển du lịch bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ các năm gần đây, sử dụng phương pháp GIS và phân tích đa tiêu chí để đánh giá mức độ phơi nhiễm, nhạy cảm và khả năng thích ứng của ngành du lịch tại 7 quận, huyện trên địa bàn thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về tính tổn thương do biến đổi khí hậu của IPCC, trong đó tính tổn thương được xác định bởi ba thành phần chính: độ phơi nhiễm (Exposure), độ nhạy cảm (Sensitivity) và khả năng thích ứng (Adaptive Capacity). Mô hình đánh giá tính tổn thương được biểu diễn bằng công thức:

$$ V = E + S - AC $$

trong đó $V$ là chỉ số tổn thương tổng hợp, $E$ là chỉ số phơi nhiễm, $S$ là chỉ số nhạy cảm và $AC$ là chỉ số khả năng thích ứng. Các khái niệm chuyên ngành như áp thấp nhiệt đới, xói mòn bờ biển, đa dạng sinh học, cơ sở hạ tầng du lịch, và các hiện tượng thiên tai được sử dụng để xây dựng bộ tiêu chí đánh giá. Phương pháp phân tích thứ bậc (AHP) được áp dụng để xác định trọng số các tiêu chí dựa trên ma trận so sánh cặp, đảm bảo tính nhất quán trong đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đà Nẵng, Trung tâm phòng chống thiên tai miền Trung, Sở Tài nguyên và Môi trường, cùng các báo cáo nghiên cứu liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ 7 quận, huyện của thành phố Đà Nẵng, bao gồm Liên Chiểu, Thanh Khê, Hải Châu, Cẩm Lệ, Ngũ Hành Sơn, Sơn Trà và Hòa Vang. Phương pháp phân tích sử dụng GIS để xây dựng cơ sở dữ liệu không gian, chuẩn hóa dữ liệu theo thang 0-1, và áp dụng mô hình AHP để tính trọng số các tiêu chí. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm thu thập số liệu, xử lý dữ liệu GIS, phân tích AHP và tổng hợp kết quả đánh giá tính tổn thương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ phơi nhiễm (E): Giá trị chỉ số phơi nhiễm dao động từ 0,0666 đến 0,6524, trong đó quận Sơn Trà có mức phơi nhiễm cao nhất (0,6524), quận Thanh Khê thấp nhất (0,0666). Khoảng 14,3% quận huyện có mức phơi nhiễm cao, 42,85% ở mức trung bình và 42,85% còn lại ở mức thấp.

  2. Mức độ nhạy cảm (S): Giá trị chỉ số nhạy cảm dao động từ 0,1771 đến 0,8044, quận Hải Châu có mức nhạy cảm rất cao nhất (0,8044), quận Cẩm Lệ thấp nhất (0,1771). 14,3% quận huyện có mức nhạy cảm rất cao, 28,6% cao, 14,3% trung bình và 42,9% thấp.

  3. Khả năng thích ứng (AC): Giá trị chỉ số thích ứng dao động từ 0,0575 đến 1,0, quận Hải Châu có khả năng thích ứng rất cao nhất (1,0), quận Cẩm Lệ thấp nhất (0,0575). 14,3% quận huyện có khả năng thích ứng rất cao, 14,3% cao, 28,6% trung bình và 42,9% thấp.

  4. Tính tổn thương tổng hợp (V): Giá trị tổn thương dao động từ 0,0001 đến 1,0, quận Sơn Trà có mức tổn thương rất cao nhất (1,0), quận Thanh Khê thấp nhất (0,0001). 14,3% quận huyện có mức tổn thương rất cao, 14,3% cao, 42,9% trung bình và 28,6% thấp.

Thảo luận kết quả

Mức độ tổn thương cao nhất tập trung ở các quận ven biển như Sơn Trà và Ngũ Hành Sơn, do đây là những khu vực có độ phơi nhiễm và nhạy cảm cao nhưng khả năng thích ứng còn hạn chế. Ngược lại, quận Hải Châu mặc dù có độ nhạy cảm rất cao nhưng nhờ khả năng thích ứng tốt nên mức độ tổn thương thấp. Các quận nội thành như Thanh Khê, Hải Châu có mức độ tổn thương thấp do có cơ sở hạ tầng tốt và nguồn lực kinh tế cao. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác động của BĐKH đến các khu vực ven biển và đô thị lớn. Biểu đồ và bảng số liệu minh họa rõ sự phân bố không đồng đều về mức độ tổn thương, giúp các nhà quản lý dễ dàng xác định vùng ưu tiên can thiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Bảo vệ và phát triển rừng phòng hộ ven biển: Tăng cường trồng và bảo vệ rừng phòng hộ nhằm giảm thiểu xói mòn bờ biển, bảo vệ các khu du lịch ven biển, thực hiện trong vòng 3-5 năm, do Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chủ trì.

  2. Nâng cấp hệ thống cấp nước và xử lý nước thải: Đầu tư nâng cấp nhà máy nước, mở rộng mạng lưới cấp nước sạch, đồng thời xây dựng hệ thống xử lý nước thải hiện đại, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, thực hiện trong 2 năm, do Sở Xây dựng và Dawaco phối hợp thực hiện.

  3. Phòng chống sạt lở và ngập lụt: Xây dựng các công trình kè, đê điều, nâng cấp hệ thống thoát nước, đặc biệt tại các khu vực có nguy cơ cao như quận Liên Chiểu, Sơn Trà, hoàn thành trong 3 năm, do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố chủ trì.

  4. Tuyên truyền nâng cao nhận thức và đào tạo nguồn nhân lực: Xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về BĐKH cho cán bộ quản lý, nhân viên ngành du lịch; tổ chức các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng và du khách về bảo vệ môi trường và ứng phó BĐKH, triển khai liên tục, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp các trường đại học thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý ngành du lịch: Giúp hoạch định chính sách phát triển du lịch bền vững, xây dựng kế hoạch ứng phó BĐKH phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các doanh nghiệp du lịch: Nắm bắt các rủi ro do BĐKH gây ra, từ đó điều chỉnh chiến lược kinh doanh, đầu tư cơ sở hạ tầng thích ứng.

  3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành địa lý du lịch, môi trường: Cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phát triển các đề tài liên quan.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về biến đổi khí hậu và phòng chống thiên tai: Hỗ trợ xây dựng các chương trình, dự án giảm thiểu rủi ro thiên tai trong lĩnh vực du lịch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Biến đổi khí hậu ảnh hưởng như thế nào đến ngành du lịch Đà Nẵng?
    BĐKH gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ lụt, xâm nhập mặn, ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng, tài nguyên du lịch và hoạt động kinh doanh dịch vụ, làm giảm lượng khách và doanh thu.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá tính tổn thương do BĐKH?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp GIS kết hợp phân tích đa tiêu chí AHP để đánh giá mức độ phơi nhiễm, nhạy cảm và khả năng thích ứng của ngành du lịch.

  3. Quận nào ở Đà Nẵng có mức độ tổn thương cao nhất?
    Quận Sơn Trà có mức độ tổn thương rất cao nhất với chỉ số tổn thương đạt 1,0, do có độ phơi nhiễm và nhạy cảm cao nhưng khả năng thích ứng còn hạn chế.

  4. Các giải pháp chính để ứng phó với BĐKH trong du lịch là gì?
    Bao gồm bảo vệ rừng phòng hộ ven biển, nâng cấp hệ thống cấp nước và xử lý nước thải, phòng chống sạt lở và ngập lụt, tuyên truyền nâng cao nhận thức và đào tạo nguồn nhân lực.

  5. Làm thế nào để nâng cao khả năng thích ứng của ngành du lịch với BĐKH?
    Cần đầu tư cơ sở hạ tầng hiện đại, phát triển các sản phẩm du lịch thân thiện môi trường, tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp về ứng phó BĐKH.

Kết luận

  • Đề tài đã xây dựng bộ tiêu chí đánh giá tính tổn thương do BĐKH đối với ngành du lịch Đà Nẵng với 10 chỉ số chính.
  • Phương pháp GIS và AHP được áp dụng hiệu quả trong việc phân tích và xác định trọng số các tiêu chí.
  • Mức độ tổn thương cao nhất tập trung ở các quận ven biển như Sơn Trà và Ngũ Hành Sơn.
  • Khả năng thích ứng của ngành du lịch Đà Nẵng nhìn chung ở mức trung bình, cần được nâng cao để giảm thiểu rủi ro.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm bảo vệ tài nguyên, nâng cấp hạ tầng và tăng cường nhận thức cộng đồng, doanh nghiệp.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, cập nhật dữ liệu thường xuyên và mở rộng nghiên cứu đến cấp phường xã.

Call to action: Các nhà quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để phát triển ngành du lịch Đà Nẵng bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.