Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, chất lượng giáo dục đại học ngày càng trở thành vấn đề trọng tâm được nhiều quốc gia quan tâm. Tại Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực đào tạo giáo viên ngoại ngữ, việc đánh giá và nâng cao chất lượng hoạt động giảng dạy đại học đóng vai trò then chốt nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội, với hơn 130 giảng viên và hơn 2.000 sinh viên mỗi năm, là một trong những đơn vị đào tạo hàng đầu về sư phạm ngoại ngữ tại Việt Nam. Tuy nhiên, việc đánh giá chất lượng hoạt động giảng dạy tại khoa này vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong việc xây dựng bộ tiêu chí và công cụ đánh giá phù hợp, khách quan.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng và chuẩn hóa bộ tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động giảng dạy của giảng viên tại Khoa Sư phạm Tiếng Anh, đồng thời khảo sát thực trạng năng lực giảng dạy và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo. Nghiên cứu được tiến hành trong khoảng thời gian từ tháng 6/2022 đến tháng 1/2023, tập trung vào giảng viên và cán bộ quản lý của khoa. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả công tác giảng dạy mà còn hỗ trợ nhà trường trong việc kiểm định chất lượng giáo dục theo các tiêu chuẩn quốc tế như AUN-QA, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học tại Việt Nam.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình đánh giá chất lượng giáo dục đại học, trong đó nổi bật là mô hình đánh giá chất lượng giảng dạy của Arreola (1986) với 7 phương diện: thông thạo nội dung, phát triển chương trình, thiết kế khóa học, chuyển tải kiến thức, đánh giá giảng dạy, sẵn sàng hỗ trợ người học và đáp ứng yêu cầu hành chính. Ngoài ra, mô hình SERVQUAL được áp dụng để đánh giá chất lượng dịch vụ giáo dục, tập trung vào các khía cạnh như nguồn lực, hành vi cá nhân giảng viên, chuyên môn giảng viên, truyền thông và quản lý giảng dạy.
Các khái niệm chính bao gồm:
- Chất lượng giảng dạy: Sự phù hợp với mục tiêu đào tạo, đáp ứng nhu cầu người học và chuẩn mực giáo dục.
- Năng lực giảng dạy: Khả năng vận dụng kiến thức chuyên môn, kỹ năng sư phạm, tổ chức lớp học và đánh giá học tập.
- Đánh giá chất lượng: Quá trình thu thập thông tin, phân tích và đưa ra nhận định về mức độ đạt được các tiêu chí đã đề ra.
- Kiểm định chất lượng giáo dục: Hoạt động độc lập nhằm xác nhận sự phù hợp của cơ sở giáo dục hoặc chương trình đào tạo với các tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng.
- Nguồn dữ liệu: Bao gồm tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, văn bản pháp luật liên quan đến kiểm định và đánh giá chất lượng giáo dục, ý kiến chuyên gia, khảo sát thực trạng từ giảng viên và cán bộ quản lý Khoa Sư phạm Tiếng Anh.
- Cỡ mẫu: 135 giảng viên tham gia khảo sát chính thức, cùng 40 giảng viên khảo sát thử nghiệm để chuẩn hóa công cụ.
- Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu thuận tiện trong đội ngũ giảng viên đang công tác tại khoa.
- Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy tuyến tính và phân tích phương sai (ANOVA) nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.
- Timeline nghiên cứu: Từ tháng 6/2022 đến tháng 1/2023, gồm các giai đoạn xây dựng cơ sở lý luận, thiết kế công cụ, khảo sát thử nghiệm, khảo sát chính thức và phân tích dữ liệu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Năng lực giảng dạy của giảng viên được đánh giá ở mức khá cao với điểm trung bình tổng thể khoảng 4.1 trên thang điểm 5. Trong đó, tiêu chí về trình độ chuyên môn đạt mức cao nhất với điểm trung bình 4.3, phản ánh sự cập nhật kiến thức và kỹ năng chuyên môn tốt của giảng viên.
Kế hoạch giảng dạy và tổ chức thực hiện giảng dạy có ảnh hưởng tích cực đến chất lượng giảng dạy, với hệ số hồi quy lần lượt là 0.35 và 0.28, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng lớn trong mô hình nghiên cứu. Điều này cho thấy việc chuẩn bị kỹ lưỡng và tổ chức linh hoạt các hoạt động giảng dạy góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo.
Thái độ và phẩm chất nghề nghiệp của giảng viên cũng đóng vai trò quan trọng, với điểm trung bình 4.0 và ảnh hưởng tích cực đến sự hài lòng của sinh viên. Giảng viên thể hiện sự nhiệt tình, trách nhiệm và tinh thần cầu tiến trong công tác giảng dạy.
Hoạt động kiểm tra, đánh giá được thực hiện đa dạng và phù hợp với mục tiêu môn học, tuy nhiên vẫn còn một số hạn chế về tính minh bạch và công khai trong quy trình kiểm tra, đánh giá, ảnh hưởng đến sự tin tưởng của người học.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của năng lực chuyên môn và kế hoạch giảng dạy trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy đại học. Việc tổ chức linh hoạt và đa dạng phương pháp giảng dạy cũng được khẳng định là yếu tố then chốt giúp tăng cường sự tương tác và hiệu quả học tập của sinh viên. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, điểm mạnh của Khoa Sư phạm Tiếng Anh là đội ngũ giảng viên có trình độ chuyên môn cao và thái độ tích cực, tuy nhiên cần cải thiện hơn nữa về hoạt động kiểm tra, đánh giá để đảm bảo tính minh bạch và công bằng.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình từng tiêu chí đánh giá, bảng phân tích hồi quy thể hiện mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến chất lượng giảng dạy, và biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ hài lòng của sinh viên theo từng khía cạnh.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho giảng viên nhằm cập nhật kiến thức mới và kỹ năng sư phạm hiện đại, dự kiến thực hiện trong vòng 12 tháng, do Ban Giám hiệu và Phòng Đào tạo chủ trì.
Xây dựng và hoàn thiện kế hoạch giảng dạy chi tiết, linh hoạt phù hợp với đặc thù từng môn học và đối tượng sinh viên, triển khai ngay trong năm học tiếp theo, do các bộ môn và giảng viên chịu trách nhiệm.
Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá theo hướng minh bạch, đa dạng và công bằng, áp dụng các hình thức đánh giá liên tục và đánh giá qua sản phẩm học tập, thực hiện trong 6 tháng tới, do Phòng Khảo thí và Đảm bảo chất lượng phối hợp với khoa thực hiện.
Phát triển hệ thống thu thập và phân tích phản hồi từ sinh viên một cách thường xuyên và có hệ thống, nhằm kịp thời điều chỉnh hoạt động giảng dạy, dự kiến triển khai trong vòng 3 tháng, do Ban Đảm bảo chất lượng và Khoa phối hợp thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục đại học: Nghiên cứu cung cấp công cụ và tiêu chí đánh giá năng lực giảng dạy, giúp họ tự đánh giá và cải tiến phương pháp giảng dạy.
Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực đo lường và đánh giá giáo dục: Luận văn trình bày mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích dữ liệu chi tiết, có thể làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.
Các cơ sở đào tạo sư phạm và trường đại học: Tham khảo để xây dựng hệ thống đánh giá chất lượng giảng dạy phù hợp với đặc thù từng đơn vị, nâng cao hiệu quả đào tạo.
Cơ quan quản lý giáo dục và tổ chức kiểm định chất lượng: Cung cấp thông tin thực tiễn về đánh giá chất lượng giảng dạy, hỗ trợ xây dựng chính sách và tiêu chuẩn kiểm định.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao cần đánh giá chất lượng hoạt động giảng dạy đại học?
Đánh giá giúp xác định mức độ đáp ứng mục tiêu đào tạo, phát hiện điểm mạnh và hạn chế để cải tiến, nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong đào tạo.Các tiêu chí chính để đánh giá chất lượng giảng dạy là gì?
Bao gồm kế hoạch giảng dạy, trình độ chuyên môn, thái độ và phẩm chất nghề nghiệp, tổ chức thực hiện giảng dạy và hoạt động kiểm tra, đánh giá.Phương pháp thu thập dữ liệu trong nghiên cứu này là gì?
Sử dụng phiếu khảo sát tự đánh giá của giảng viên và thu thập ý kiến phản hồi từ sinh viên, kết hợp phân tích định lượng bằng phần mềm SPSS.Làm thế nào để nâng cao chất lượng giảng dạy dựa trên kết quả nghiên cứu?
Tăng cường đào tạo chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy và kiểm tra, xây dựng kế hoạch giảng dạy chi tiết, đồng thời thu thập phản hồi thường xuyên từ người học.Nghiên cứu có thể áp dụng cho các khoa khác ngoài Sư phạm Tiếng Anh không?
Có thể, tuy nhiên cần điều chỉnh tiêu chí và công cụ đánh giá phù hợp với đặc thù ngành học và đối tượng giảng viên tương ứng.
Kết luận
- Luận văn đã xây dựng thành công bộ tiêu chí và công cụ đánh giá chất lượng hoạt động giảng dạy phù hợp với đặc thù Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Năng lực chuyên môn, kế hoạch giảng dạy, thái độ nghề nghiệp, tổ chức thực hiện và hoạt động kiểm tra, đánh giá là các yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến chất lượng giảng dạy.
- Kết quả khảo sát cho thấy giảng viên có trình độ chuyên môn cao và thái độ tích cực, tuy nhiên cần cải thiện hơn về hoạt động kiểm tra, đánh giá.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy trong thời gian tới, góp phần nâng cao uy tín và hiệu quả đào tạo của khoa và nhà trường.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng bộ công cụ đánh giá, đào tạo bồi dưỡng giảng viên và xây dựng hệ thống phản hồi liên tục để đảm bảo cải tiến bền vững.
Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giảng dạy và đào tạo nguồn nhân lực ngoại ngữ chất lượng cao cho tương lai!