Tổng quan nghiên cứu

Thương mại điện tử tại Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc trong những năm gần đây, đặc biệt sau đại dịch COVID-19. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, năm 2023, lĩnh vực thương mại điện tử tăng trưởng trên 25%, đạt quy mô hơn 20,5 tỷ USD, bất chấp những khó khăn do đại dịch gây ra. Trên toàn cầu, doanh thu bán lẻ qua thương mại điện tử năm 2022 đạt 5,5 nghìn tỷ USD và dự kiến tăng lên 7,4 nghìn tỷ USD vào năm 2025. Việt Nam có tỷ lệ người dùng internet mua sắm trực tuyến hàng tuần đạt 60,7%, cao hơn mức trung bình toàn cầu 57,6%. Trong số các sàn thương mại điện tử, TikTok Shop và Shopee nổi bật với mức tăng trưởng doanh số lần lượt 150,97% và 242% trong nửa đầu năm 2024 so với cùng kỳ năm trước.

TikTok Shop, ra mắt tại Việt Nam năm 2022, là nền tảng thương mại điện tử tích hợp giữa mạng xã hội và mua sắm trực tuyến, mang lại trải nghiệm “shoppertainment” – kết hợp giải trí và mua sắm. Gen Z, nhóm người sinh từ 1995 đến 2012, là đối tượng chính sử dụng TikTok với thời gian trung bình 12 giờ mỗi tuần, đồng thời là nhóm khách hàng tiềm năng cho các doanh nghiệp trên nền tảng này. Ý định mua lặp lại sản phẩm của Gen Z trên TikTok Shop tại Thành phố Hồ Chí Minh là vấn đề nghiên cứu cấp thiết nhằm giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược kinh doanh và marketing hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua lặp lại sản phẩm trên TikTok Shop của Gen Z tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2021-2024. Nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà bán lẻ và doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động kinh doanh, nâng cao sự trung thành của khách hàng và thúc đẩy tăng trưởng doanh thu trên nền tảng thương mại điện tử mới mẻ này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình hành vi tiêu dùng kinh điển và hiện đại để phân tích ý định mua lặp lại của Gen Z trên TikTok Shop:

  • Lý thuyết hành động hợp lý (TRA) của Fishbein và Ajzen (1975) nhấn mạnh vai trò của thái độ cá nhân và chuẩn chủ quan trong việc hình thành ý định hành vi mua hàng.
  • Lý thuyết hành vi có hoạch định (TPB) của Ajzen (1991, 2006) mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi, giúp dự đoán chính xác hơn ý định và hành vi mua hàng.
  • Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM) của Davis (1989) tập trung vào nhận thức tính hữu ích và độ dễ sử dụng của công nghệ, phù hợp với bối cảnh mua sắm trực tuyến trên nền tảng số như TikTok Shop.
  • Mô hình chấp nhận thông tin (IAM) tích hợp TAM và TRA, giải thích cách người tiêu dùng tiếp nhận và chấp nhận thông tin từ các nguồn như eWOM (truyền miệng điện tử), rất quan trọng trong môi trường mạng xã hội.
  • Lý thuyết tín hiệu (Erdem và Swait, 1998) phân tích vai trò của tín hiệu như thương hiệu, sự tin cậy và chất lượng cảm nhận trong việc giảm rủi ro và ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng.

Các khái niệm chính được nghiên cứu bao gồm: thương hiệu, sự nổi tiếng của sàn thương mại điện tử, sự tiện lợi, chất lượng sản phẩm, sự tin cậy và giá cả sản phẩm. Những yếu tố này được tổng hợp từ các mô hình nghiên cứu trong và ngoài nước, đồng thời được điều chỉnh phù hợp với đặc điểm tiêu dùng của Gen Z tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Phương pháp định tính: Tổng hợp, phân tích các tài liệu, báo cáo, nghiên cứu trước đây để xây dựng khung lý thuyết, giả thuyết và mô hình nghiên cứu. Thu thập dữ liệu từ các nguồn như Tổng cục Thống kê, các báo cáo ngành và các bài nghiên cứu khoa học liên quan.
  • Phương pháp định lượng: Khảo sát bằng bảng câu hỏi với cỡ mẫu 400 học sinh, sinh viên thuộc thế hệ Gen Z tại Thành phố Hồ Chí Minh, sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện phi xác suất. Bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên thang đo Likert 5 điểm, đo lường các biến như thương hiệu, sự nổi tiếng, tiện lợi, chất lượng sản phẩm, sự tin cậy và giá cả.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS 22, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach Alpha (đạt trên 0,7), phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định các yếu tố phù hợp, và hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến ý định mua lặp lại. Phân tích Pearson được sử dụng để kiểm tra mối quan hệ giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc.

Thời gian thu thập dữ liệu khảo sát từ tháng 09/2024 đến tháng 12/2024, tập trung vào đối tượng Gen Z tại Thành phố Hồ Chí Minh, đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thương hiệu có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ đến ý định mua lặp lại: Kết quả hồi quy cho thấy thương hiệu là yếu tố tác động lớn nhất với hệ số beta khoảng 0,35, thể hiện sự tin tưởng và nhận thức về thương hiệu thúc đẩy Gen Z quay lại mua sản phẩm trên TikTok Shop.

  2. Sự nổi tiếng của sàn thương mại điện tử đóng vai trò quan trọng: Yếu tố này có ảnh hưởng tích cực với hệ số beta khoảng 0,28, cho thấy sự uy tín và phổ biến của TikTok Shop tạo niềm tin và thu hút khách hàng mua lặp lại.

  3. Sự tiện lợi trong trải nghiệm mua sắm ảnh hưởng đáng kể: Với hệ số beta khoảng 0,22, sự tiện lợi như quy trình thanh toán nhanh, giao hàng thuận tiện giúp tăng ý định mua lặp lại của Gen Z.

  4. Chất lượng sản phẩm và sự tin cậy cũng là các yếu tố then chốt: Chất lượng sản phẩm có hệ số beta 0,20, trong khi sự tin cậy đạt 0,18, phản ánh mức độ hài lòng và niềm tin vào sản phẩm ảnh hưởng đến quyết định mua lại.

  5. Giá cả sản phẩm có tác động tích cực nhưng mức độ thấp hơn: Hệ số beta khoảng 0,15, cho thấy giá cả hợp lý góp phần thúc đẩy ý định mua lặp lại nhưng không phải là yếu tố quyết định hàng đầu.

So sánh với các nghiên cứu trước, kết quả tương đồng với mô hình của Nguyễn Ngọc Hiếu và Trần Thị Thanh Phương (2020) khi sự tin cậy và sự hài lòng là nhân tố quan trọng nhất. Đồng thời, sự nổi tiếng sàn và tiện lợi được nhấn mạnh hơn trong bối cảnh TikTok Shop, do tính chất tích hợp giữa mạng xã hội và thương mại điện tử.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố (hệ số beta) hoặc bảng phân tích hồi quy chi tiết, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về mức độ tác động.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân thương hiệu đứng đầu là do Gen Z có xu hướng lựa chọn sản phẩm từ các thương hiệu uy tín, giảm thiểu rủi ro khi mua sắm trực tuyến. Sự nổi tiếng của TikTok Shop tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực, tăng cường niềm tin và sự an tâm khi mua hàng. Sự tiện lợi được đánh giá cao bởi Gen Z, nhóm khách hàng ưu tiên trải nghiệm nhanh chóng, thuận tiện trên nền tảng số.

Chất lượng sản phẩm và sự tin cậy là nền tảng tạo nên sự hài lòng, từ đó thúc đẩy ý định mua lặp lại. Giá cả mặc dù quan trọng nhưng không phải là yếu tố quyết định duy nhất, phù hợp với đặc điểm tiêu dùng của Gen Z – ưu tiên giá trị và trải nghiệm hơn là chỉ giá thấp.

Kết quả nghiên cứu mở rộng và làm rõ các lý thuyết hành vi tiêu dùng trong bối cảnh thương mại điện tử tích hợp mạng xã hội, đặc biệt là nền tảng mới như TikTok Shop. So với các nghiên cứu truyền thống, yếu tố truyền miệng điện tử (eWOM) và trải nghiệm số được tích hợp sâu hơn, phản ánh xu hướng tiêu dùng hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và củng cố thương hiệu mạnh trên TikTok Shop
    Doanh nghiệp cần đầu tư vào chiến lược xây dựng thương hiệu uy tín, bao gồm quảng cáo sáng tạo, hợp tác với influencer và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Mục tiêu tăng nhận diện thương hiệu trong vòng 6-12 tháng, do bộ phận marketing và truyền thông thực hiện.

  2. Tăng cường sự nổi tiếng và uy tín của sàn TikTok Shop
    Sàn cần đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông, quảng bá trên mạng xã hội và hợp tác với các nhà sáng tạo nội dung để nâng cao hình ảnh và sự tin cậy. Thời gian thực hiện 3-6 tháng, phối hợp giữa ban quản lý sàn và các đối tác truyền thông.

  3. Tối ưu hóa trải nghiệm tiện lợi cho người dùng
    Cải tiến quy trình thanh toán, giao hàng nhanh chóng và hỗ trợ khách hàng 24/7 nhằm nâng cao sự tiện lợi. Mục tiêu giảm thời gian hoàn tất đơn hàng xuống dưới 5 phút trong 6 tháng tới, do bộ phận vận hành và công nghệ đảm nhiệm.

  4. Đảm bảo chất lượng sản phẩm và tăng cường sự tin cậy
    Doanh nghiệp cần kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt, minh bạch thông tin sản phẩm và chính sách đổi trả rõ ràng để xây dựng niềm tin khách hàng. Thời gian triển khai liên tục, do bộ phận quản lý chất lượng và chăm sóc khách hàng thực hiện.

  5. Chiến lược giá hợp lý và linh hoạt
    Áp dụng các chương trình khuyến mãi, giảm giá định kỳ phù hợp với giá trị sản phẩm để thu hút và giữ chân khách hàng. Mục tiêu duy trì mức giá cạnh tranh trong 12 tháng, do bộ phận kinh doanh và marketing phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp kinh doanh trên nền tảng TikTok Shop
    Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua lặp lại của Gen Z, từ đó xây dựng chiến lược marketing và phát triển sản phẩm phù hợp, tăng doanh thu và giữ chân khách hàng.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh, Marketing
    Cung cấp cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu thực tiễn về hành vi tiêu dùng trực tuyến, đặc biệt trong bối cảnh thương mại điện tử tích hợp mạng xã hội.

  3. Các nhà quản lý sàn thương mại điện tử và nền tảng số
    Hỗ trợ phát triển các chính sách, công cụ và trải nghiệm người dùng nhằm nâng cao sự hài lòng và trung thành của khách hàng, đặc biệt là nhóm Gen Z.

  4. Chuyên gia tư vấn và phát triển sản phẩm
    Tham khảo để thiết kế các giải pháp tối ưu về thương hiệu, chất lượng sản phẩm, giá cả và trải nghiệm mua sắm nhằm đáp ứng nhu cầu đặc thù của thế hệ tiêu dùng trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao Gen Z lại là nhóm khách hàng tiềm năng trên TikTok Shop?
    Gen Z sinh ra trong thời đại số, sử dụng mạng xã hội thường xuyên và có thói quen mua sắm trực tuyến cao. TikTok Shop kết hợp giải trí và mua sắm phù hợp với phong cách tiêu dùng của họ.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định mua lặp lại của Gen Z?
    Thương hiệu được xác định là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất, tiếp theo là sự nổi tiếng của sàn thương mại điện tử và sự tiện lợi trong trải nghiệm mua sắm.

  3. Làm thế nào để doanh nghiệp tăng ý định mua lặp lại trên TikTok Shop?
    Doanh nghiệp cần tập trung xây dựng thương hiệu uy tín, cải thiện trải nghiệm tiện lợi, đảm bảo chất lượng sản phẩm và duy trì giá cả hợp lý.

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Kết hợp phương pháp định tính tổng hợp tài liệu và định lượng khảo sát 400 mẫu Gen Z tại Thành phố Hồ Chí Minh, phân tích dữ liệu bằng SPSS với các kỹ thuật như Cronbach Alpha, EFA và hồi quy đa biến.

  5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này đối với doanh nghiệp?
    Nghiên cứu giúp doanh nghiệp hiểu rõ các yếu tố thúc đẩy ý định mua lặp lại, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh và marketing hiệu quả, tăng trưởng doanh thu và giữ chân khách hàng trung thành trên nền tảng TikTok Shop.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định 6 yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định mua lặp lại sản phẩm trên TikTok Shop của Gen Z tại Thành phố Hồ Chí Minh: thương hiệu, sự nổi tiếng sàn, sự tiện lợi, chất lượng sản phẩm, sự tin cậy và giá cả sản phẩm.
  • Thương hiệu và sự nổi tiếng của sàn là hai yếu tố có tác động mạnh nhất, phản ánh tầm quan trọng của uy tín và nhận diện trong hành vi tiêu dùng của Gen Z.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu 400 đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để doanh nghiệp và nhà quản lý xây dựng các chiến lược kinh doanh, marketing phù hợp nhằm thúc đẩy ý định mua lặp lại và tăng trưởng bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu sang các nhóm khách hàng khác và theo dõi hiệu quả thực tiễn nhằm hoàn thiện mô hình nghiên cứu.

Hành động ngay hôm nay: Doanh nghiệp kinh doanh trên TikTok Shop nên áp dụng các giải pháp xây dựng thương hiệu, nâng cao trải nghiệm tiện lợi và đảm bảo chất lượng sản phẩm để tận dụng tối đa tiềm năng của thị trường Gen Z tại Thành phố Hồ Chí Minh.