Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kỷ nguyên truyền thông dung lượng lớn đang bùng nổ, nhu cầu về băng thông và tốc độ truyền dữ liệu ngày càng tăng cao, đặc biệt trong các hệ thống viễn thông hiện đại. Theo báo cáo của ngành, lưu lượng dữ liệu di động toàn cầu dự kiến tăng gấp 7 lần từ năm 2016 đến 2021, đạt khoảng 49 exabytes mỗi tháng. Tuy nhiên, phổ tần số vô tuyến (RF) đang dần trở nên chật chội và bị giới hạn bởi các yếu tố như nhiễu điện từ, an ninh và sức khỏe con người. Do đó, công nghệ truyền thông ánh sáng khả kiến (VLC) nổi lên như một giải pháp tiềm năng với ưu điểm miễn nhiễu điện từ, băng thông cao và chi phí thấp.

Luận văn tập trung nghiên cứu cải thiện dung lượng hệ thống VLC sử dụng điều chế Nyquist PAM kết hợp mạng nơ ron nhân tạo (Neural Networks). Mục tiêu chính là thiết kế và mô phỏng ba hệ thống: hệ thống Nyquist PAM truyền thống, hệ thống Nyquist PAM sử dụng mạng nơ ron để giải điều chế, và hệ thống OFDM VLC để so sánh hiệu suất. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào môi trường trong nhà với khoảng cách truyền ngắn, sử dụng các thông số thực nghiệm từ hệ thống OLED và photodiode tại phòng thí nghiệm.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu suất sử dụng phổ băng tần, giảm tỷ lệ lỗi bit (BER) và tăng dung lượng truyền thông trong các hệ thống VLC, góp phần phát triển các ứng dụng truyền thông không dây tốc độ cao trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết và mô hình nghiên cứu chính:

  1. Điều chế Nyquist PAM và bộ lọc Nyquist:

    • Điều chế PAM (Pulse Amplitude Modulation) là phương pháp điều chế biên độ xung, trong đó các mức biên độ khác nhau đại diện cho các nhóm bit.
    • Bộ lọc Nyquist, đặc biệt là bộ lọc root raised cosine, được sử dụng để co hẹp phổ tín hiệu, giảm thiểu hiện tượng giao thoa liên biểu tượng (ISI) và tối ưu hóa băng thông sử dụng.
    • Hàm truyền của bộ lọc root raised cosine được biểu diễn bằng công thức:
      [ h(t) = \frac{\sin\left(\pi \frac{t}{T_s}(1-\alpha)\right) + 4\alpha \frac{t}{T_s} \cos\left(\pi \frac{t}{T_s}(1+\alpha)\right)}{\pi \frac{t}{T_s} \left[1 - \left(4\alpha \frac{t}{T_s}\right)^2\right]} ] trong đó (T_s) là chu kỳ symbol, (\alpha) là hệ số roll-off.

  2. Mạng nơ ron nhân tạo (Neural Networks):

    • Mạng nơ ron được sử dụng để giải điều chế tín hiệu thu, thay thế cho bộ giải điều chế PAM truyền thống nhằm cải thiện khả năng khôi phục tín hiệu trong môi trường nhiễu.
    • Mạng nơ ron gồm các lớp đầu vào, lớp ẩn và lớp đầu ra, với trọng số được huấn luyện để tối ưu hóa việc dự đoán tín hiệu gốc từ tín hiệu bị nhiễu.
    • Thuật toán huấn luyện sử dụng phương pháp lan truyền ngược (backpropagation) để điều chỉnh trọng số.

Các khái niệm chính bao gồm: VLC (Visible Light Communication), điều chế PAM, bộ lọc Nyquist, mạng nơ ron, tỷ lệ lỗi bit (BER), băng thông hiệu dụng, và kênh truyền quang LOS (Line of Sight).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:
    Dữ liệu mô phỏng được xây dựng dựa trên các thông số thực nghiệm đo đạc từ hệ thống OLED và photodiode PDA36A tại phòng thí nghiệm, kết hợp với các tài liệu khoa học uy tín về VLC và mạng nơ ron.

  • Phương pháp phân tích:

    • Mô hình hệ thống được xây dựng và mô phỏng trên phần mềm MATLAB.
    • Ba hệ thống được thiết kế gồm: Nyquist PAM truyền thống, Nyquist PAM kết hợp mạng nơ ron, và OFDM VLC.
    • Các thông số như tỷ lệ lỗi bit (BER), hiệu suất sử dụng băng thông (bits/s/Hz), và bitrate tổng được tính toán và so sánh.
    • Phân tích ảnh hưởng của các tham số mạng nơ ron như số lượng node ở các lớp ẩn, số lớp ẩn, và bias đến hiệu suất hệ thống.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Giai đoạn xây dựng mô hình và thu thập dữ liệu: 6 tháng (01/2018 - 06/2018).
    • Giai đoạn mô phỏng và phân tích kết quả: 3 tháng (07/2018 - 09/2018).
    • Giai đoạn hoàn thiện luận văn và bảo vệ: 3 tháng (10/2018 - 12/2018).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu suất sử dụng băng thông của hệ thống Nyquist PAM kết hợp mạng nơ ron vượt trội so với Nyquist PAM truyền thống:

    • Hệ thống Nyquist PAM truyền thống đạt hiệu suất khoảng 1.5 bits/s/Hz.
    • Khi sử dụng mạng nơ ron để giải điều chế, hiệu suất tăng lên khoảng 2.73 bits/s/Hz, tương đương tăng gần 82%.
    • So với hệ thống OFDM, hiệu suất của Nyquist PAM + mạng nơ ron đạt khoảng 90% hiệu suất OFDM.

  2. Tỷ lệ lỗi bit (BER) giảm đáng kể khi sử dụng mạng nơ ron:

    • Ở mức tỷ số tín hiệu trên nhiễu Es/N0 nhất định, BER của hệ thống Nyquist PAM truyền thống là khoảng (10^{-3}).
    • Sử dụng mạng nơ ron giảm BER xuống dưới (10^{-4}), cải thiện khoảng 10 lần.
    • Hệ thống OFDM có BER tương đương hoặc thấp hơn một chút so với Nyquist PAM + mạng nơ ron.

  3. Ảnh hưởng của cấu trúc mạng nơ ron đến hiệu suất:

    • Tăng số lượng node ở lớp ẩn đầu tiên từ 10 lên 50 giúp giảm BER khoảng 30%.
    • Sử dụng hai lớp ẩn thay vì một lớp ẩn cải thiện BER thêm khoảng 15%.
    • Việc thêm bias trong mạng nơ ron giúp giảm BER thêm khoảng 10%.

  4. So sánh bitrate tổng giữa Nyquist PAM + mạng nơ ron và OFDM:

    • Nyquist PAM + mạng nơ ron đạt bitrate khoảng 73 Mbps trong khi OFDM đạt khoảng 80 Mbps trong điều kiện mô phỏng tương tự.
    • Khoảng cách truyền tối ưu cho hệ thống VLC là trong phạm vi 1 mét, phù hợp với môi trường trong nhà.

Thảo luận kết quả

Kết quả mô phỏng cho thấy việc kết hợp điều chế Nyquist PAM với mạng nơ ron là một giải pháp hiệu quả để cải thiện dung lượng và chất lượng truyền thông trong hệ thống VLC. Việc sử dụng mạng nơ ron giúp giảm ảnh hưởng của nhiễu kênh và tăng khả năng khôi phục tín hiệu, từ đó giảm tỷ lệ lỗi bit và tăng hiệu suất sử dụng phổ.

So với hệ thống OFDM, Nyquist PAM + mạng nơ ron có ưu điểm là giảm độ phức tạp phần cứng và thuật toán xử lý, đồng thời vẫn đạt hiệu suất gần tương đương. Điều này phù hợp với các ứng dụng VLC trong môi trường trong nhà, nơi yêu cầu thiết bị nhỏ gọn, chi phí thấp và hiệu suất cao.

Các biểu đồ BER theo Es/N0 và hiệu suất băng thông được trình bày trong luận văn minh họa rõ ràng sự cải thiện của mạng nơ ron so với giải điều chế PAM truyền thống. Bảng so sánh các thông số cấu hình mạng nơ ron cũng cho thấy các tham số tối ưu giúp cân bằng giữa hiệu suất và độ phức tạp.

Tuy nhiên, việc áp dụng mạng nơ ron cũng làm tăng độ phức tạp tính toán và yêu cầu huấn luyện mạng với dữ liệu phù hợp. Do đó, cần cân nhắc kỹ lưỡng khi triển khai thực tế, đặc biệt trong các hệ thống yêu cầu thời gian thực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai mạng nơ ron trong bộ giải điều chế VLC để giảm tỷ lệ lỗi bit và tăng dung lượng truyền

    • Thực hiện trong vòng 6 tháng, tập trung vào tối ưu cấu trúc mạng và thuật toán huấn luyện.
    • Chủ thể thực hiện: các nhóm nghiên cứu và doanh nghiệp phát triển thiết bị VLC.

  2. Phát triển phần cứng tích hợp cho hệ thống Nyquist PAM + mạng nơ ron nhằm giảm độ trễ và chi phí

    • Thời gian thực hiện 12 tháng, bao gồm thiết kế mạch DSP và FPGA.
    • Chủ thể thực hiện: các công ty công nghệ viễn thông và trường đại học.

  3. Mở rộng nghiên cứu sang môi trường truyền thông VLC ngoài trời và khoảng cách xa hơn

    • Nghiên cứu trong 18 tháng để đánh giá ảnh hưởng của môi trường và nhiễu thực tế.
    • Chủ thể thực hiện: viện nghiên cứu và các tổ chức phát triển công nghệ.

  4. Kết hợp các kỹ thuật điều chế khác như QAM hoặc OFDM với mạng nơ ron để nâng cao hiệu suất

    • Thời gian nghiên cứu 12 tháng, thử nghiệm mô phỏng và thực nghiệm.
    • Chủ thể thực hiện: các nhóm nghiên cứu chuyên sâu về truyền thông quang.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật viễn thông

    • Lợi ích: Hiểu sâu về các kỹ thuật điều chế và ứng dụng mạng nơ ron trong VLC.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu hoặc luận văn liên quan.

  2. Kỹ sư phát triển sản phẩm truyền thông quang

    • Lợi ích: Áp dụng các giải pháp tối ưu băng thông và giảm lỗi trong thiết kế sản phẩm.
    • Use case: Thiết kế thiết bị VLC cho môi trường trong nhà.

  3. Doanh nghiệp công nghệ viễn thông và truyền thông không dây

    • Lợi ích: Nắm bắt xu hướng công nghệ mới, cải thiện hiệu suất hệ thống.
    • Use case: Đầu tư phát triển sản phẩm VLC thương mại.

  4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách viễn thông

    • Lợi ích: Hiểu rõ tiềm năng và giới hạn của công nghệ VLC để xây dựng chính sách hỗ trợ.
    • Use case: Định hướng phát triển hạ tầng viễn thông thế hệ mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. VLC là gì và ưu điểm so với truyền thông RF?
    VLC (Visible Light Communication) là công nghệ truyền thông sử dụng ánh sáng khả kiến. Ưu điểm gồm miễn nhiễu điện từ, băng thông cao, an toàn và bảo mật tốt hơn so với RF. Ví dụ, VLC không bị ảnh hưởng bởi nhiễu điện thoại di động như trong truyền thông RF.

  2. Tại sao sử dụng điều chế Nyquist PAM trong hệ thống VLC?
    Điều chế Nyquist PAM giúp co hẹp phổ tín hiệu, tiết kiệm băng thông và giảm ISI. So với điều chế PAM truyền thống, Nyquist PAM sử dụng bộ lọc raised cosine để tối ưu phổ, tăng hiệu suất sử dụng phổ lên khoảng 2 bits/s/Hz.

  3. Mạng nơ ron cải thiện hiệu suất hệ thống như thế nào?
    Mạng nơ ron được huấn luyện để giải điều chế tín hiệu bị nhiễu, giúp giảm tỷ lệ lỗi bit (BER) đáng kể so với bộ giải điều chế PAM truyền thống. Ví dụ, BER giảm từ (10^{-3}) xuống dưới (10^{-4}) trong mô phỏng.

  4. So sánh giữa hệ thống Nyquist PAM + mạng nơ ron và OFDM?
    OFDM có hiệu suất sử dụng phổ cao nhất nhưng phức tạp về xử lý tín hiệu. Nyquist PAM + mạng nơ ron đạt hiệu suất gần tương đương OFDM nhưng đơn giản hơn về phần cứng, phù hợp với các ứng dụng trong nhà.

  5. Phạm vi ứng dụng của hệ thống VLC nghiên cứu trong luận văn?
    Phù hợp với môi trường trong nhà, khoảng cách truyền dưới 1 mét, ứng dụng trong truyền thông tốc độ cao như Li-Fi, truyền thông trong bệnh viện hoặc máy bay nơi nhiễu RF cao.

Kết luận

  • Luận văn đã thiết kế và mô phỏng thành công ba hệ thống VLC: Nyquist PAM truyền thống, Nyquist PAM kết hợp mạng nơ ron, và OFDM.
  • Sử dụng mạng nơ ron trong giải điều chế giúp cải thiện hiệu suất sử dụng băng thông lên đến 2.73 bits/s/Hz và giảm tỷ lệ lỗi bit đáng kể.
  • Hệ thống Nyquist PAM + mạng nơ ron đạt hiệu suất gần tương đương OFDM nhưng với độ phức tạp thấp hơn, phù hợp cho các ứng dụng trong nhà.
  • Các tham số mạng nơ ron như số lượng node và lớp ẩn ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu suất, cần được tối ưu hóa kỹ lưỡng.
  • Đề xuất phát triển phần cứng tích hợp và mở rộng nghiên cứu sang môi trường thực tế để ứng dụng rộng rãi hơn.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp triển khai thử nghiệm thực tế, đồng thời phát triển các giải pháp phần cứng tối ưu cho hệ thống VLC sử dụng mạng nơ ron.