Tổng quan nghiên cứu

Tình trạng nghèo đói vẫn là một thách thức lớn đối với nhiều địa phương tại Việt Nam, đặc biệt là các vùng nông thôn như huyện Tân Hưng, tỉnh Long An. Theo số liệu năm 2022, huyện Tân Hưng có 637 hộ nghèo, chiếm 4,74% và 847 hộ cận nghèo, chiếm 6,3% tổng số hộ dân. Đến giữa năm 2023, tỷ lệ nghèo đa chiều giảm xuống còn 3,21%, trong đó hộ nghèo chỉ còn 0,97% và hộ cận nghèo còn 2,24%. Mục tiêu đến năm 2025 là giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều xuống dưới 3% và nâng thu nhập bình quân đầu người của hộ nghèo lên 1,5 lần so với năm 2020. Tuy nhiên, công tác giảm nghèo tại đây vẫn đối mặt với nhiều khó khăn như nghèo bền vững chưa được đảm bảo, chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng chưa được thu hẹp, và tác động của biến đổi khí hậu cùng dịch bệnh làm gia tăng bất bình đẳng thu nhập.

Nghiên cứu nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nghèo trên địa bàn huyện Tân Hưng trong giai đoạn từ tháng 10/2023 đến tháng 4/2024. Qua đó, đề xuất các giải pháp giảm nghèo hiệu quả, bền vững, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hộ nghèo và cận nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều, sử dụng dữ liệu từ năm 2015 đến 2023, kết hợp số liệu sơ cấp thu thập trực tiếp tại bốn xã có tỷ lệ nghèo cao. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp cơ quan quản lý địa phương xây dựng chính sách phù hợp mà còn nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc thoát nghèo, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính để phân tích tình trạng nghèo đa chiều tại huyện Tân Hưng:

  1. Lý thuyết phân tầng xã hội của Weber: Nhấn mạnh vai trò của quyền lực chính trị, uy tín xã hội và các yếu tố như môi trường sống, trình độ học vấn trong việc tạo ra sự bất bình đẳng và nghèo đói. Lý thuyết này giúp giải thích các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nguồn lực và cơ hội thoát nghèo.

  2. Lý thuyết vòng luẩn quẩn và cú huých từ bên ngoài của Samuelson: Mô tả nghèo đói như một vòng luẩn quẩn kéo dài qua các thế hệ do các yếu tố như thu nhập thấp, sức khỏe kém, giáo dục hạn chế. Để thoát nghèo, cần có sự can thiệp từ bên ngoài như hỗ trợ giáo dục, y tế và tín dụng ưu đãi.

  3. Lý thuyết hai khu vực của Oshima và Lewis: Phân tích sự khác biệt giữa khu vực nông thôn và thành thị, đặc biệt là tính mùa vụ trong lao động nông thôn. Lý thuyết này đề xuất đa dạng hóa ngành nghề trong nông thôn để giảm nghèo bền vững, hạn chế di cư ồ ạt ra thành thị.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm vốn con người (tuổi, trình độ học vấn, quy mô hộ), vốn tài chính (khả năng tiếp cận tín dụng, thu nhập phi nông nghiệp), vốn vật chất (diện tích đất sản xuất), vốn xã hội (tham gia tổ chức địa phương), và vốn tự nhiên (vị trí địa lý gần trung tâm xã, phường).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo thống kê của UBND huyện Tân Hưng, Tổng cục Thống kê và các phòng ban liên quan, bao gồm số liệu nghèo đa chiều giai đoạn 2015-2022. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát 120 hộ nghèo và cận nghèo tại bốn xã trọng điểm: Hưng Điền B, Hưng Hà, Hưng Thạnh và Thạnh Hưng, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên thuận tiện với sai số 10%.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 20.0, sử dụng mô hình hồi quy logit nhị thức để đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố độc lập đến xác suất nghèo của hộ gia đình. Biến phụ thuộc là biến giả phân loại (1: hộ nghèo đa chiều, 0: hộ không nghèo). Các biến độc lập gồm giới tính chủ hộ, tuổi, trình độ học vấn, quy mô hộ, khả năng tiếp cận tín dụng, thu nhập phi nông nghiệp, diện tích đất sản xuất, vốn xã hội, khu vực cư trú, dân tộc và khoảng cách đến trung tâm xã.

Quy trình nghiên cứu bao gồm xây dựng bảng câu hỏi, khảo sát thực địa, xử lý và phân tích số liệu, thảo luận kết quả và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của vốn con người: Tuổi chủ hộ và quy mô hộ gia đình có tác động dương đến khả năng nghèo, nghĩa là hộ có chủ hộ lớn tuổi và quy mô lớn có nguy cơ nghèo cao hơn. Trình độ học vấn của chủ hộ tác động âm, tức là trình độ học vấn cao giúp giảm xác suất nghèo. Cụ thể, mỗi năm tăng trình độ học vấn làm giảm khả năng nghèo khoảng 5-7%.

  2. Vốn tài chính: Khả năng tiếp cận tín dụng chính thức và thu nhập phi nông nghiệp đều làm giảm xác suất nghèo. Hộ có tiếp cận tín dụng có khả năng thoát nghèo cao hơn 20% so với hộ không tiếp cận. Thu nhập ngoài nông nghiệp giúp tăng thu nhập bình quân, giảm tỷ lệ nghèo đa chiều.

  3. Vốn vật chất: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp có ảnh hưởng âm đến nghèo, hộ có diện tích đất lớn hơn có khả năng thoát nghèo cao hơn. Mỗi 1.000 m² đất sản xuất tăng thêm làm giảm xác suất nghèo khoảng 10%.

  4. Vốn xã hội: Hộ tham gia các tổ chức địa phương như hợp tác xã, đoàn thể có xác suất nghèo thấp hơn 15% so với hộ không tham gia, nhờ khả năng tiếp cận thông tin, hỗ trợ và tín dụng tốt hơn.

  5. Vốn tự nhiên: Khoảng cách đến trung tâm xã, phường có tác động dương đến nghèo, hộ ở xa trung tâm có nguy cơ nghèo cao hơn. Hộ cư trú ở nông thôn có xác suất nghèo cao hơn hộ ở thành thị khoảng 12%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của vốn con người và tài chính trong giảm nghèo. Trình độ học vấn cao giúp người dân nâng cao kỹ năng lao động, tiếp cận việc làm tốt hơn, từ đó tăng thu nhập. Khả năng tiếp cận tín dụng và thu nhập phi nông nghiệp tạo điều kiện cho hộ gia đình đa dạng hóa nguồn thu, giảm phụ thuộc vào nông nghiệp truyền thống vốn dễ bị rủi ro do biến đổi khí hậu.

Vốn xã hội đóng vai trò hỗ trợ thông tin và giảm rủi ro, giúp hộ nghèo có cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội và thị trường. Khoảng cách địa lý và vị trí cư trú ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục và thị trường lao động, làm gia tăng nguy cơ nghèo đói cho các hộ ở vùng sâu, vùng xa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện tỷ lệ hộ nghèo theo từng yếu tố như trình độ học vấn, khả năng tiếp cận tín dụng, hoặc bản đồ phân bố hộ nghèo theo khoảng cách đến trung tâm xã để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao trình độ học vấn: Triển khai các chương trình đào tạo nghề, giáo dục thường xuyên cho người dân, đặc biệt là chủ hộ nghèo, nhằm nâng cao kỹ năng lao động và khả năng tiếp cận việc làm. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể: UBND huyện, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp.

  2. Mở rộng tiếp cận tín dụng và hỗ trợ tài chính: Tăng cường kết nối các tổ chức tín dụng vi mô, ngân hàng chính sách với người nghèo, giảm thủ tục và lãi suất ưu đãi. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Ngân hàng chính sách xã hội, UBND xã.

  3. Đa dạng hóa nguồn thu nhập phi nông nghiệp: Khuyến khích phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp tại địa phương như thủ công mỹ nghệ, dịch vụ, thương mại biên giới. Thời gian: 2024-2027. Chủ thể: Phòng Kinh tế huyện, doanh nghiệp địa phương.

  4. Phát huy vốn xã hội và mạng lưới cộng đồng: Tăng cường tổ chức các câu lạc bộ, hợp tác xã, đoàn thể để hỗ trợ trao đổi thông tin, kỹ thuật sản xuất và tiếp cận thị trường. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: UBND xã, các tổ chức xã hội.

  5. Cải thiện hạ tầng và dịch vụ xã hội tại vùng xa: Đầu tư nâng cấp giao thông, y tế, giáo dục tại các xã vùng sâu, vùng xa để giảm khoảng cách tiếp cận dịch vụ. Thời gian: 2024-2028. Chủ thể: UBND huyện, các sở ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng và điều chỉnh chính sách giảm nghèo phù hợp với đặc thù huyện Tân Hưng, nâng cao hiệu quả chương trình giảm nghèo bền vững.

  2. Các tổ chức tín dụng và ngân hàng chính sách: Tham khảo các yếu tố ảnh hưởng để thiết kế các sản phẩm tín dụng ưu đãi, phù hợp với nhu cầu và khả năng của hộ nghèo, tăng cường tiếp cận vốn.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và phát triển cộng đồng: Áp dụng các giải pháp đề xuất để triển khai các chương trình hỗ trợ đào tạo nghề, phát triển vốn xã hội, nâng cao năng lực cho người nghèo.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về nghèo đa chiều và giảm nghèo bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tình trạng nghèo tại huyện Tân Hưng?
    Trình độ học vấn của chủ hộ và khả năng tiếp cận tín dụng là hai yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, giúp giảm xác suất nghèo đa chiều đáng kể.

  2. Chính sách giảm nghèo hiện nay của huyện có điểm gì nổi bật?
    Huyện tập trung vào giảm nghèo đa chiều, hỗ trợ tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản, phát triển đa dạng nguồn thu nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống người nghèo.

  3. Làm thế nào để người nghèo tiếp cận được nguồn vốn tín dụng?
    Thông qua các tổ chức tín dụng vi mô, ngân hàng chính sách với thủ tục đơn giản, lãi suất ưu đãi và các chương trình hỗ trợ kỹ thuật đi kèm.

  4. Giải pháp nào giúp giảm nghèo bền vững tại vùng nông thôn?
    Đa dạng hóa ngành nghề, nâng cao trình độ học vấn, phát huy vốn xã hội và cải thiện hạ tầng dịch vụ xã hội là các giải pháp then chốt.

  5. Tại sao khoảng cách đến trung tâm xã lại ảnh hưởng đến nghèo đói?
    Khoảng cách lớn làm hạn chế khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, thị trường lao động và thông tin, từ đó làm tăng nguy cơ nghèo đói cho các hộ ở vùng xa.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định năm nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến tình trạng nghèo đa chiều tại huyện Tân Hưng: vốn con người, vốn tài chính, vốn vật chất, vốn xã hội và vốn tự nhiên.
  • Trình độ học vấn, khả năng tiếp cận tín dụng và thu nhập phi nông nghiệp là các yếu tố giảm nghèo hiệu quả nhất.
  • Khoảng cách địa lý và vị trí cư trú là những thách thức lớn cần được giải quyết để nâng cao hiệu quả giảm nghèo.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về đào tạo, tín dụng, đa dạng hóa ngành nghề, phát huy vốn xã hội và cải thiện hạ tầng dịch vụ xã hội.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng mô hình nghiên cứu để theo dõi tiến trình giảm nghèo bền vững tại địa phương.

Để góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, các cơ quan quản lý, tổ chức tín dụng và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất. Hành động ngay hôm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện Tân Hưng trong tương lai.