Vai Trò Của Tổ Chức Công Đoàn Trong Bảo Vệ Quyền Lợi Người Lao Động

Công đoàn Việt Nam kết hợp đông đảo công nhân, viên chức và lao động vào tổ chức công đoàn. Cơ quan lãnh đạo của công đoàn bao gồm những người được quần chúng tín nhiệm, đại diện cho tiếng nói của công nhân. Trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, công đoàn Việt Nam tham gia quản lý trên nhiều lĩnh vực. Tổ chức phong trào thi đua lao động giỏi là biện pháp tổng hợp để họ trực tiếp tham gia quản lý.

Hệ thống tổ chức công đoàn gồm Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và công đoàn các cấp theo quy định của Điều lệ Công đoàn Việt Nam. Theo Điều 6, Điều lệ Công đoàn Việt Nam năm 2003 quy định thêm về cơ cấu tổ chức của công đoàn. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam là tổ chức thống nhất có các cấp cơ bản sau: Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Đại diện và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của CNVCLĐ. Tham gia quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội, tham gia kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế.

Công đoàn ngành địa phương do Liên đoàn Lao động tỉnh, thành phố quyết định thành lập (hoặc giải thể) sau khi thống nhất với Công đoàn ngành Trung ương; chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Liên đoàn Lao động tỉnh, thành phố và sự chỉ đạo về ngành nghề của Công đoàn ngành Trung ương để chỉ đạo các CĐCS trên địa bàn. Nhiệm vụ, quyền hạn của Công đoàn ngành địa phương là: Tổ chức triển khai các chủ trương công tác của Liên đoàn Lao động tỉnh, thành phố, của Công đoàn ngành Trung ương và Nghị quyết Đại hội Công đoàn cấp mình.

Các vi phạm thường gặp bao gồm: trả lương không đúng quy định, ép làm thêm giờ quá mức, không đảm bảo điều kiện an toàn lao động, trốn đóng hoặc đóng không đủ bảo hiểm xã hội, kỷ luật lao động sai quy định, sa thải trái pháp luật. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và sức khỏe của người lao động, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Ví dụ, nhiều công nhân trong các khu công nghiệp phải làm việc trong điều kiện sức khỏe nghề nghiệp không đảm bảo, dẫn đến mắc các bệnh liên quan đến nghề nghiệp.

Công đoàn cơ sở, đơn vị gần gũi nhất với người lao động, đôi khi còn yếu về năng lực và thiếu sự chủ động trong việc bảo vệ quyền lợi của đoàn viên. Một số công đoàn cơ sở chưa thực sự độc lập, còn chịu sự chi phối của ban lãnh đạo doanh nghiệp. Công tác thương lượng tập thể và đối thoại xã hội chưa phát huy được hiệu quả cao. Do đó, tiếng nói của người lao động chưa được lắng nghe và giải quyết kịp thời.

Quy trình giải quyết tranh chấp lao động còn phức tạp, kéo dài, gây tốn kém thời gian và chi phí cho cả người lao động và người sử dụng lao động. Vai trò của hòa giải viên lao động chưa được phát huy đầy đủ. Tình trạng đình công tự phát vẫn xảy ra, gây ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và an ninh trật tự xã hội.

Công đoàn cần chủ động phối hợp với các cơ quan truyền thông để tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động, đặc biệt là các quy định về tiền lương, thời giờ làm việc, an toàn lao động, bảo hiểm xã hội. Sử dụng đa dạng các hình thức tuyên truyền như: tổ chức hội thảo, tập huấn, phát tờ rơi, sử dụng mạng xã hội. Chú trọng tuyên truyền cho người lao động làm việc trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa, khu vực phi chính thức.

Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ công đoàn cơ sở về pháp luật lao động, kỹ năng thương lượng, đối thoại, giải quyết tranh chấp. Tạo điều kiện để cán bộ công đoàn cơ sở được tham gia các hoạt động giao lưu, học hỏi kinh nghiệm từ các đơn vị khác. Xây dựng đội ngũ cán bộ công đoàn cơ sở nhiệt tình, trách nhiệm, có trình độ chuyên môn và am hiểu pháp luật.

Chuyển từ hình thức hoạt động hành chính sang hoạt động hướng về cơ sở, gần gũi với người lao động. Tăng cường đối thoại, thương lượng tập thể để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quan hệ lao động. Chủ động giám sát việc thực hiện pháp luật lao động, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Phát huy vai trò của công đoàn trong việc xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ.

Tổ chức các cuộc họp, đối thoại trực tiếp với người lao động để lắng nghe ý kiến, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của họ. Xây dựng hệ thống thông tin liên lạc hiệu quả giữa công đoàn với người lao động. Khảo sát, thu thập thông tin về tình hình đời sống, việc làm của người lao động để có cơ sở xây dựng kế hoạch hoạt động phù hợp.

Công đoàn cần chủ động xây dựng mối quan hệ hợp tác, tôn trọng lẫn nhau với người sử dụng lao động. Tham gia vào quá trình xây dựng nội quy, quy chế của doanh nghiệp để đảm bảo quyền lợi của người lao động. Thương lượng, đối thoại một cách xây dựng để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quan hệ lao động.

Chủ động tham gia vào quá trình xây dựng, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật liên quan đến lao động. Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật lao động, bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người lao động. Phản biện các quy định pháp luật bất hợp lý, gây khó khăn cho người lao động.

Các tiêu chí có thể bao gồm: Số lượng vụ việc vi phạm quyền lợi người lao động được phát hiện và xử lý, số lượng thỏa ước lao động tập thể được ký kết, mức độ tăng lương, cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động, số lượng người lao động được tư vấn pháp luật, số lượng người lao động được hỗ trợ khi gặp khó khăn.

Sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng như: khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, phân tích thống kê, nghiên cứu trường hợp. Thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau như: người lao động, người sử dụng lao động, cán bộ công đoàn, cơ quan quản lý nhà nước.

Phân tích dữ liệu thu thập được để đánh giá thực trạng và hiệu quả hoạt động của công đoàn. Xác định những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với hoạt động của công đoàn. Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của công đoàn, bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người lao động.

Thách thức bao gồm: sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ, sự xuất hiện của các hình thức làm việc mới, sự gia tăng của lao động phi chính thức, sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường lao động. Cơ hội bao gồm: sự phát triển của kinh tế số, sự gia tăng nhận thức về quyền lợi của người lao động, sự quan tâm của xã hội đối với vấn đề lao động.

Tập trung vào việc bảo vệ quyền lợi của người lao động trong bối cảnh mới. Nâng cao năng lực đại diện và thương lượng tập thể. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật lao động. Phát triển đội ngũ cán bộ công đoàn chuyên nghiệp. Xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ.

Tăng cường hợp tác với các tổ chức công đoàn quốc tế, các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực lao động. Học hỏi kinh nghiệm về bảo vệ quyền lợi người lao động, xây dựng quan hệ lao động, phát triển tổ chức công đoàn. Tham gia vào các diễn đàn quốc tế về lao động để nâng cao vị thế của công đoàn Việt Nam.