Nghiên Cứu Ứng Dụng Sóng Siêu Âm Làm Sạch Tổ Yến Thô Tại Trường Đại Học Nông Lâm

• Tác giả: Diệp Tuyết Thanh
• Người hướng dẫn: PGS. Kha Chấn Tuyền
• Trường học: Trường Đại Học Nông Lâm
• Chuyên ngành: Công Nghệ Thực Phẩm
• Đề tài: Ứng Dụng Sóng Siêu Âm Trong Làm Sạch Tổ Yến Thô
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Phân loại tổ yến - Edible bird nest (EBNS)
• 1.2. Phương pháp làm sạch tổ yến
• 1.3. Sự cần thiết của một quy trình làm sạch hiệu quả tổ yến thô
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian và địa điểm
• 2.2. Nguyên liệu, hóa chất
• 2.3. Bố trí thí nghiệm
• 2.3.1. Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của tỉ lệ nguyên liệu và nước đến độ sạch và chất lượng tổ yến thô
• 2.3.2. Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của cường độ sóng siêu âm đến độ sạch và chất lượng tổ yến
• 2.3.3. Thí nghiệm 3: Ảnh hưởng của nhiệt độ xử lý siêu âm đến độ sạch và chất lượng tổ yến thô
• 2.3.4. Thí nghiệm 4: Ảnh hưởng của thời gian xử lý siêu âm đến độ sạch và chất lượng tổ yến
• 2.4. Xác định độ sạch và các chỉ tiêu liên quan
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Ảnh hưởng của tỉ lệ nguyên liệu và nước đến hiệu quả làm sạch tổ yến thô
• 3.2. Hao hụt trọng lượng và các chỉ tiêu liên quan
• 3.3. Ảnh hưởng của thời gian xử lý siêu âm đến độ sạch tổ yến thô
• 3.4. Ảnh hưởng của cường độ siêu âm đến độ sạch tổ yến thô
• 3.5. Ảnh hưởng của nhiệt độ xử lý siêu âm đến độ sạch tổ yến thô
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH SÁCH CÁC HÌNH
• DANH SÁCH CÁC BẢNG

I. Tổng Quan Về Ứng Dụng Sóng Siêu Âm Trong Làm Sạch Tổ Yến

Trong những năm gần đây, ngành chăn nuôi yến ở Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ, cung cấp cho thị trường hơn 120 tấn tổ yến/năm. Ông Nguyễn Văn Trọng, phó cục trưởng cục Chăn nuôi cho biết sản lượng xuất khẩu tổ yến hiện nay chỉ đáp ứng 1/3 nhu cầu tổ yến tại Phúc Kiến Trung Quốc. Tuy nhiên, ngành yến Việt Nam mới chỉ bắt đầu phát triển mạnh từ năm 2010, với sản lượng chiếm khoảng 3% sản lượng tổ yến toàn cầu. Hầu hết các chủ nhà yến Việt Nam tự thu hoạch tổ yến, tự sơ chế tại nhà và bán nhỏ lẻ. Thực tế cho thấy, Việt Nam có nhiều thương hiệu yến sào nhưng chất lượng chế biến chưa đạt yêu cầu cạnh tranh quốc tế. Do đó, việc cải tiến kỹ thuật và công nghệ trong quy trình làm sạch tổ yến thô nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất cũng như góp phần trong đảm bảo chất lượng yến sào thành phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế là vô cùng quan trọng.

1.1. Tổng Quan Về Thị Trường Tổ Yến Thô Hiện Nay

Thị trường tổ yến thô ngày càng phát triển, đặc biệt là ở các nước châu Á. Việt Nam đang nổi lên như một nguồn cung tiềm năng. Theo báo cáo, sản lượng yến sào của Việt Nam đang dần tăng trưởng, nhưng chất lượng và quy trình chế biến cần được cải thiện để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Các chủ nhà yến nhỏ lẻ vẫn chiếm phần lớn thị trường, điều này tạo ra sự phân mảnh và khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng. Việc áp dụng các công nghệ mới, đặc biệt là công nghệ làm sạch tổ yến siêu âm, có thể giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam.

1.2. Các Tạp Chất Thường Gặp Trong Tổ Yến Thô Cần Làm Sạch

Những tạp chất cần được làm sạch trên bề mặt tổ yến thô - Edible bird's nests (EBN) được Budi và ctv (2014) nhận xét cụ thể như vỏ trứng, phân chim, bọ chét, cát và đặc biệt là lông chim bị rung, bị xoắn trong tơ yến trong quá trình làm tổ. Màu sắc và độ sạch EBN là yếu tố chính đánh giá chất lượng, giá cả, sự chấp nhận của thị trường quốc tế (Rahayu và ctv, 2017). Hơn nữa, EBN là nguyên liệu thực phẩm chứa nhiều hợp chất chất có giá trị sinh học cao nhưng dễ bị phân huỷ ở nhiệt độ cao, nên chế biến hay xử lý ở nhiệt độ thấp được khuyến khích.

II. Thách Thức Trong Phương Pháp Làm Sạch Tổ Yến Thô Truyền Thống

Hình thức làm sạch lông trên EBN hiện nay chủ yếu là phương pháp thủ công, rất tỉ mỉ để loại bỏ lông bằng nhíp và mất nhiều thời gian. Hơn nữa, một số sợi EBN thô thường có hiện tượng dính xoắn bên trong tơ EBN, để hạn chế hao hụt nguyên liệu, một số phương pháp tẩy trắng bằng hóa chất thường được sử dụng như dung dịch chứa hydro peroxit (H2O2), SO2, SO3,. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ người tiêu dùng và lâu dài ảnh hưởng thương hiệu tổ yến Việt Nam trên thị trường. Việc nghiên cứu và xây dựng phương pháp làm sạch tổ yến thô nhằm hạn chế sự thất thoát các chất dinh dưỡng, đồng thời đảm bảo màu sắc và vệ sinh an toàn thực phẩm là cần thiết.

2.1. Nhược Điểm Của Phương Pháp Thủ Công Tốn Thời Gian Nhân Công

Phương pháp thủ công trong làm sạch tổ yến thô đòi hỏi sự tỉ mỉ và tốn rất nhiều thời gian. Quá trình này thường cần nhiều nhân công, làm tăng chi phí sản xuất. Bên cạnh đó, việc loại bỏ hoàn toàn tạp chất, đặc biệt là lông chim nhỏ, là một thách thức lớn. Điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng và giá trị của sản phẩm cuối cùng. Do vậy, nhu cầu về một phương pháp nhanh chóng và hiệu quả hơn là rất cấp thiết.

2.2. Nguy Cơ Sử Dụng Hóa Chất Tẩy Rửa Gây Hại Cho Sức Khỏe

Để loại bỏ các vết bẩn cứng đầu và cải thiện màu sắc của tổ yến thô, một số nhà sản xuất có thể sử dụng các hóa chất tẩy rửa mạnh. Tuy nhiên, việc sử dụng các hóa chất này có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe người tiêu dùng. Các chất hóa học có thể tồn dư trong sản phẩm và gây ra các vấn đề về dị ứng, ngộ độc, hoặc thậm chí là các bệnh mãn tính. Do đó, một phương pháp vệ sinh tổ yến thô an toàn và tự nhiên là vô cùng quan trọng.

2.3. Thất Thoát Dinh Dưỡng Trong Quá Trình Làm Sạch Truyền Thống

Quá trình ngâm, rửa và xử lý tổ yến thô theo phương pháp truyền thống có thể dẫn đến sự thất thoát các chất dinh dưỡng quan trọng. Các vitamin, khoáng chất và protein có thể bị hòa tan trong nước, làm giảm giá trị dinh dưỡng của sản phẩm cuối cùng. Việc tìm kiếm một phương pháp làm sạch nhẹ nhàng, giúp bảo toàn tối đa các dưỡng chất là một yếu tố quan trọng cần được xem xét.

III. Ứng Dụng Sóng Siêu Âm Giải Pháp Làm Sạch Tổ Yến Hiệu Quả

Ứng dụng sóng siêu âm trong làm sạch thực phẩm bằng sóng siêu âm đang trở nên phổ biến nhờ khả năng làm sạch sâu, nhanh chóng và an toàn. Đối với tổ yến thô, sóng siêu âm có thể loại bỏ tạp chất, lông chim và các chất bẩn khác mà không làm ảnh hưởng đến cấu trúc và thành phần dinh dưỡng của tổ yến. Quá trình này thường sử dụng máy làm sạch tổ yến bằng sóng siêu âm với tần số và công suất phù hợp để đạt hiệu quả tối ưu.

3.1. Cơ Chế Làm Sạch Bằng Sóng Siêu Âm Tạo Bọt Khí Microscopic

Cơ chế làm sạch tổ yến bằng sóng siêu âm dựa trên hiện tượng tạo bọt khí microscopic (cavitation). Khi sóng siêu âm lan truyền trong môi trường nước, nó tạo ra hàng triệu bọt khí siêu nhỏ. Các bọt khí này dao động mạnh mẽ và khi vỡ ra sẽ tạo ra năng lượng lớn, giúp phá vỡ liên kết giữa tạp chất và bề mặt tổ yến. Quá trình này diễn ra nhanh chóng và đồng đều, đảm bảo tổ yến sạch sâu từ bên trong.

3.2. Ưu Điểm Vượt Trội Loại Bỏ Tạp Chất Bảo Toàn Dinh Dưỡng

So với các phương pháp truyền thống, làm sạch tổ yến bằng sóng siêu âm mang lại nhiều ưu điểm vượt trội. Nó giúp loại bỏ hiệu quả các tạp chất, lông chim, và các chất bẩn khác mà không cần sử dụng hóa chất tẩy rửa mạnh. Đồng thời, quá trình này giúp bảo toàn tối đa các chất dinh dưỡng quan trọng trong tổ yến. Ngoài ra, thời gian làm sạch cũng được rút ngắn đáng kể, giúp tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất. Đây chính là ưu điểm của làm sạch tổ yến bằng sóng siêu âm so với phương pháp truyền thống.

3.3. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Hiệu Quả Làm Sạch Siêu Âm

Hiệu quả của quá trình làm sạch tổ yến siêu âm phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm: tần số sóng siêu âm, công suất sóng siêu âm, nhiệt độ dung dịch, thời gian xử lý, và tỷ lệ giữa tổ yến và nước. Việc điều chỉnh các thông số này một cách tối ưu là rất quan trọng để đạt được hiệu quả làm sạch cao nhất mà không gây ảnh hưởng đến chất lượng của tổ yến.

IV. Quy Trình Làm Sạch Tổ Yến Bằng Sóng Siêu Âm Tối Ưu Hướng Dẫn Chi Tiết

Để đảm bảo hiệu quả và an toàn, quy trình làm sạch tổ yến bằng sóng siêu âm cần được thực hiện theo các bước cụ thể. Đầu tiên, tổ yến thô được ngâm trong nước sạch để làm mềm các tạp chất. Sau đó, tổ yến được đưa vào máy rửa tổ yến siêu âm với các thông số đã được điều chỉnh phù hợp. Sau khi xử lý siêu âm, tổ yến được rửa lại bằng nước sạch và sấy khô. Quy trình này giúp đảm bảo tổ yến sạch và an toàn cho người sử dụng.

4.1. Bước 1 Ngâm Tổ Yến Thô Trong Nước Sạch

Ngâm tổ yến thô trong nước sạch là bước đầu tiên quan trọng để làm mềm các tạp chất bám trên bề mặt. Thời gian ngâm thường dao động từ 30 phút đến 1 giờ, tùy thuộc vào độ cứng của tổ yến. Nên sử dụng nước lọc hoặc nước tinh khiết để tránh nhiễm bẩn. Nước ấm (khoảng 30-40°C) có thể giúp quá trình làm mềm diễn ra nhanh hơn.

4.2. Bước 2 Xử Lý Tổ Yến Bằng Máy Rửa Siêu Âm

Sau khi ngâm, tổ yến được đưa vào máy làm sạch tổ yến bằng sóng siêu âm. Cần điều chỉnh các thông số như tần số, công suất và thời gian xử lý phù hợp với loại tổ yến và mức độ bẩn. Quá trình siêu âm giúp loại bỏ các tạp chất, lông chim và các chất bẩn khác một cách hiệu quả.

4.3. Bước 3 Rửa Lại Bằng Nước Sạch Sấy Khô Tổ Yến

Sau khi xử lý siêu âm, tổ yến cần được rửa lại bằng nước sạch để loại bỏ các tạp chất đã được tách ra. Sau đó, tổ yến được sấy khô bằng máy sấy chuyên dụng hoặc phơi khô tự nhiên ở nơi thoáng mát. Quá trình sấy khô giúp bảo quản tổ yến lâu hơn và ngăn ngừa sự phát triển của vi sinh vật.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Ứng Dụng Thực Tế Của Sóng Siêu Âm

Nghiên cứu của Diệp Tuyết Thanh (2022) tại Trường Đại Học Nông Lâm TP.HCM đã chỉ ra rằng việc sử dụng sóng siêu âm trong làm sạch tổ yến thô mang lại hiệu quả cao. Kết quả cho thấy, tổ yến được làm sạch vật lý và sinh học, đồng thời đảm bảo chất lượng cảm quan cao nhất và thất thoát protein thấp nhất khi sử dụng tỉ lệ nguyên liệu và nước 1:20 (w/v), cường độ sóng 104 (W/cm²), thời gian xử lý 15 phút, và nhiệt độ xử lý 20°C. Tổ yến thô làm sạch với sự hỗ trợ của sóng siêu âm không có hàm lượng độc tố, hàm lượng các khoáng chất đạt theo một số tiêu chuẩn tổ yến thô làm sạch xuất khẩu như tiêu chuẩn Malaysia (MS 2334: 2011), tiêu chuẩn Indonesia và tiêu chuẩn Trung Quốc (CAIQ- RZ-20052).

5.1. Nghiên Cứu Về Ảnh Hưởng Của Tỷ Lệ Nguyên Liệu Nước

Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nguyên liệu và nước có ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả làm sạch tổ yến. Tỷ lệ 1:20 (w/v) được xác định là tối ưu để đảm bảo tổ yến được ngâm đều và sóng siêu âm có thể lan truyền hiệu quả trong dung dịch.

5.2. Tối Ưu Hóa Các Thông Số Xử Lý Siêu Âm Cường Độ Thời Gian Nhiệt Độ

Việc tối ưu hóa cường độ sóng siêu âm, thời gian xử lý và nhiệt độ là rất quan trọng để đạt được hiệu quả làm sạch tốt nhất mà không làm ảnh hưởng đến chất lượng tổ yến. Cường độ sóng 104 (W/cm²), thời gian xử lý 15 phút và nhiệt độ 20°C được xác định là các thông số tối ưu trong nghiên cứu.

5.3. Đảm Bảo An Toàn Thực Phẩm Tuân Thủ Các Tiêu Chuẩn Xuất Khẩu

Kết quả nghiên cứu cho thấy tổ yến thô được làm sạch bằng sóng siêu âm đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và các tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế, bao gồm tiêu chuẩn Malaysia, Indonesia và Trung Quốc. Điều này chứng minh tính khả thi và tiềm năng của phương pháp này trong việc nâng cao chất lượng và giá trị của tổ yến Việt Nam.

VI. Tương Lai Của Công Nghệ Sóng Siêu Âm Trong Ngành Yến Sào

Việc ứng dụng công nghệ làm sạch tổ yến siêu âm không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và nâng tầm thương hiệu yến sào Việt Nam trên thị trường quốc tế. Với những ưu điểm vượt trội, sóng siêu âm hứa hẹn sẽ trở thành một công cụ quan trọng trong ngành yến sào, giúp các doanh nghiệp sản xuất ra những sản phẩm chất lượng cao, an toàn và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

6.1. Phát Triển Các Thiết Bị Làm Sạch Siêu Âm Chuyên Dụng Cho Tổ Yến

Để tối ưu hóa hiệu quả, cần phát triển các thiết bị làm sạch siêu âm chuyên dụng cho tổ yến, với các tính năng điều chỉnh linh hoạt và dễ sử dụng. Các thiết bị này cần được thiết kế để đảm bảo an toàn, tiết kiệm năng lượng và có tuổi thọ cao.

6.2. Nghiên Cứu Phát Triển Các Quy Trình Làm Sạch Siêu Âm Tối Ưu Hơn

Cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các quy trình làm sạch siêu âm tối ưu hơn, với các thông số được điều chỉnh phù hợp với từng loại tổ yến và điều kiện sản xuất cụ thể. Việc nghiên cứu này cần tập trung vào việc bảo toàn tối đa các chất dinh dưỡng và đảm bảo an toàn thực phẩm.

6.3. Đào Tạo Chuyển Giao Công Nghệ Cho Các Doanh Nghiệp Yến Sào

Để đưa công nghệ làm sạch tổ yến siêu âm vào thực tế sản xuất, cần có các chương trình đào tạo và chuyển giao công nghệ cho các doanh nghiệp yến sào. Các chương trình này cần cung cấp kiến thức về nguyên lý hoạt động, quy trình vận hành và bảo trì thiết bị, cũng như các biện pháp đảm bảo an toàn và chất lượng.

Tổng quan nghiên cứu

Ngành chăn nuôi yến tại Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, với sản lượng cung cấp hơn 120 tấn tổ yến mỗi năm, tuy nhiên mới chỉ đáp ứng khoảng 1/3 nhu cầu tổ yến tại thị trường Phúc Kiến, Trung Quốc. Việt Nam chiếm khoảng 3% sản lượng tổ yến toàn cầu, nhưng chất lượng chế biến tổ yến chưa đạt chuẩn quốc tế, chủ yếu do phương pháp làm sạch thủ công còn nhiều hạn chế. Tổ yến thô (Edible Bird Nest - EBN) chứa nhiều tạp chất như lông chim, phân chim, cát và bụi bẩn, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và giá trị dinh dưỡng của sản phẩm cuối cùng. Do đó, việc nghiên cứu và ứng dụng công nghệ làm sạch tổ yến thô hiệu quả, đảm bảo giữ nguyên giá trị dinh dưỡng và an toàn thực phẩm là rất cần thiết.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng quy trình làm sạch tổ yến thô bằng phương pháp xử lý sóng siêu âm, nhằm nâng cao độ sạch vật lý và sinh học, đồng thời bảo toàn chất lượng cảm quan và dinh dưỡng của tổ yến. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 9/2021 đến tháng 5/2022 tại Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh và Công ty TNHH Yến Sào Phước Lộc Thọ, Bình Dương. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm cho nguyên liệu đầu vào ngành công nghiệp chế biến tổ yến, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế như Malaysia (MS 2334:2011), Indonesia và Trung Quốc (CAIQ-RZ-20052).

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Cơ chế xâm thực của sóng siêu âm: Sóng siêu âm tạo ra các bong bóng khí trong môi trường lỏng, khi bong bóng vỡ sẽ sinh ra sóng xung kích và dòng chảy mạnh, giúp loại bỏ các tạp chất bám trên bề mặt tổ yến. Hiện tượng này còn gọi là xâm thực, là cơ chế chính trong làm sạch bằng sóng siêu âm.

• Ảnh hưởng của sóng siêu âm đến vi sinh vật: Sóng siêu âm có khả năng bất hoạt vi sinh vật nhờ tác động vật lý lên màng tế bào và tổn thương DNA, đồng thời tạo ra các gốc tự do có tính kháng khuẩn.

• Đặc tính dinh dưỡng và cảm quan của tổ yến: Tổ yến chứa chủ yếu protein (50-55% trọng lượng khô), carbohydrate, khoáng chất và các hợp chất sinh học có lợi. Việc xử lý làm sạch cần giữ nguyên cấu trúc sợi yến, màu sắc và hàm lượng protein để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Các khái niệm chính bao gồm: tỷ lệ nguyên liệu và nước, cường độ sóng siêu âm, nhiệt độ xử lý, thời gian xử lý, độ sạch vật lý (độ sáng, số điểm đen), độ sạch sinh học (vi sinh vật), hao hụt protein và trọng lượng.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Tổ yến thô được thu hoạch từ trại yến Phước Lộc Thọ, Bình Dương, tháng 9/2020. Nghiên cứu thực hiện tại phòng thí nghiệm Khoa Công nghệ Thực phẩm, Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh và phòng Phát triển sản phẩm công ty Yến Sào Phước Lộc Thọ.

• Thiết kế thí nghiệm: Nghiên cứu gồm 4 thí nghiệm chính đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố: tỷ lệ nguyên liệu và nước (1:10, 1:20, 1:30 w/v), cường độ sóng siêu âm (78, 104, 130 W/cm²), nhiệt độ xử lý (10°C, 20°C, 30°C), thời gian xử lý (5, 10, 15 phút). Mỗi thí nghiệm bố trí hoàn toàn ngẫu nhiên, lặp lại 3 lần.

• Phương pháp phân tích: Đo độ sạch vật lý qua biến đổi độ sáng và số điểm đen trên mẫu bằng kính lúp; xác định hàm lượng protein hao hụt bằng phương pháp Bradford; đánh giá vi sinh vật gồm E. coli, Coliform, tổng số vi sinh hiếu khí, nấm men và mốc theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6846:2007; xác định hao hụt trọng lượng sau xử lý.

• Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 5/2021 đến tháng 5/2022, bao gồm giai đoạn chuẩn bị nguyên liệu, tiến hành thí nghiệm, phân tích dữ liệu và hoàn thiện quy trình làm sạch tổ yến thô bằng sóng siêu âm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của tỷ lệ nguyên liệu và nước: Tỷ lệ 1:20 (w/v) cho kết quả làm sạch vật lý và sinh học tốt nhất, với độ sáng tăng lên rõ rệt và số điểm đen giảm đáng kể so với tỷ lệ 1:10 và 1:30. Hao hụt protein thấp nhất ở tỷ lệ này, chỉ khoảng 5-7%, đảm bảo giữ nguyên giá trị dinh dưỡng.

2. Ảnh hưởng của cường độ sóng siêu âm: Cường độ 104 W/cm² là mức tối ưu, giúp loại bỏ hiệu quả tạp chất và vi sinh vật, giảm số lượng E. coli và Coliform xuống dưới ngưỡng an toàn (<100 cfu/g). Cường độ cao hơn (130 W/cm²) không cải thiện đáng kể độ sạch mà làm tăng hao hụt protein lên đến 12%.

3. Ảnh hưởng của nhiệt độ xử lý: Nhiệt độ 20°C là điều kiện lý tưởng, vừa đảm bảo hiệu quả làm sạch, vừa hạn chế sự phân hủy protein và giữ màu sắc cảm quan tốt nhất. Nhiệt độ 30°C làm tăng hao hụt protein và giảm độ sáng, trong khi 10°C không đủ hiệu quả làm sạch.

4. Ảnh hưởng của thời gian xử lý: Thời gian 15 phút cho kết quả làm sạch tối ưu, giảm số điểm đen xuống dưới 5 điểm trên mẫu 10x10 cm, đồng thời giữ được hàm lượng protein cao nhất. Thời gian ngắn hơn (5-10 phút) chưa đạt hiệu quả làm sạch tối đa.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sóng siêu âm là phương pháp làm sạch tổ yến thô hiệu quả, tận dụng cơ chế xâm thực để loại bỏ tạp chất và vi sinh vật mà không làm tổn hại đáng kể đến cấu trúc protein và màu sắc sản phẩm. So với phương pháp làm sạch thủ công truyền thống, quy trình siêu âm rút ngắn thời gian, giảm nhân công và tăng tính đồng đều trong chất lượng sản phẩm.

So sánh với các nghiên cứu trước đây về ứng dụng sóng siêu âm trong làm sạch thực phẩm, kết quả phù hợp với báo cáo giảm 4,4 log vi khuẩn E. coli trong nước rửa rau quả và khả năng bất hoạt vi sinh vật nhờ sóng siêu âm. Việc giữ nhiệt độ xử lý ở mức thấp (20°C) giúp hạn chế sự phân hủy protein, phù hợp với đặc tính nhạy nhiệt của tổ yến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện mối quan hệ giữa các thông số xử lý (cường độ, thời gian, nhiệt độ) với độ sáng, số điểm đen và hàm lượng protein hao hụt, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của từng điều kiện xử lý.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng quy trình làm sạch tổ yến thô bằng sóng siêu âm với tỷ lệ nguyên liệu và nước 1:20 (w/v), cường độ 104 W/cm², nhiệt độ 20°C, thời gian 15 phút nhằm tối ưu hóa độ sạch và giữ nguyên chất lượng dinh dưỡng. Thời gian thực hiện: ngay khi thu hoạch tổ yến thô.

2. Đầu tư trang thiết bị máy siêu âm công suất phù hợp cho các cơ sở chế biến tổ yến quy mô vừa và lớn, giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, giảm thiểu hao hụt nguyên liệu. Chủ thể thực hiện: doanh nghiệp chế biến tổ yến, nhà đầu tư công nghệ.

3. Đào tạo nhân viên kỹ thuật vận hành và kiểm soát quy trình làm sạch bằng sóng siêu âm, đảm bảo quy trình được thực hiện chính xác, đồng thời giám sát chất lượng sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế. Thời gian: trong vòng 3-6 tháng sau khi đầu tư thiết bị.

4. Nghiên cứu mở rộng ứng dụng sóng siêu âm trong các bước chế biến tiếp theo của tổ yến, như chiết xuất dưỡng chất, bảo quản, nhằm nâng cao giá trị gia tăng sản phẩm. Chủ thể thực hiện: các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp hợp tác.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Doanh nghiệp chế biến tổ yến: Áp dụng quy trình làm sạch tổ yến thô bằng sóng siêu âm để nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu và tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Công nghệ Thực phẩm: Tham khảo phương pháp ứng dụng sóng siêu âm trong xử lý nguyên liệu thực phẩm, đặc biệt là thực phẩm nhạy cảm với nhiệt như tổ yến.

3. Cơ quan quản lý chất lượng và an toàn thực phẩm: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật và hướng dẫn kiểm soát chất lượng tổ yến thô trong sản xuất và xuất khẩu.

4. Nhà đầu tư công nghệ và thiết bị chế biến thực phẩm: Đánh giá tiềm năng ứng dụng công nghệ sóng siêu âm trong ngành yến sào, từ đó phát triển sản phẩm và dịch vụ phù hợp với nhu cầu thị trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Sóng siêu âm có ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng của tổ yến không?
   Nghiên cứu cho thấy xử lý bằng sóng siêu âm ở điều kiện tối ưu (cường độ 104 W/cm², 20°C, 15 phút) giữ được hàm lượng protein cao, hao hụt protein chỉ khoảng 5-7%, không làm giảm đáng kể giá trị dinh dưỡng.

2. Quy trình làm sạch bằng sóng siêu âm có thể thay thế hoàn toàn phương pháp thủ công không?
   Quy trình siêu âm giúp làm sạch nhanh, đồng đều và hiệu quả hơn, giảm nhân công và thời gian, tuy nhiên cần kết hợp với các bước xử lý sơ bộ để đạt hiệu quả tối ưu.

3. Có tiêu chuẩn quốc tế nào áp dụng cho tổ yến làm sạch bằng sóng siêu âm?
   Tổ yến làm sạch bằng sóng siêu âm đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu như Malaysia (MS 2334:2011), Indonesia và Trung Quốc (CAIQ-RZ-20052) về hàm lượng vi sinh vật, kim loại nặng và tạp chất.

4. Sóng siêu âm có thể loại bỏ hoàn toàn vi sinh vật gây hại trên tổ yến không?
   Sóng siêu âm làm giảm đáng kể số lượng vi sinh vật như E. coli, Coliform, tổng số vi sinh hiếu khí, nấm men và mốc, đạt mức an toàn theo tiêu chuẩn, tuy nhiên cần kết hợp với các biện pháp bảo quản và xử lý khác để đảm bảo an toàn thực phẩm.

5. Chi phí đầu tư công nghệ sóng siêu âm có phù hợp với các cơ sở chế biến tổ yến nhỏ và vừa?
   Chi phí đầu tư ban đầu có thể cao, nhưng lợi ích về chất lượng sản phẩm, giảm hao hụt và tăng năng suất giúp doanh nghiệp thu hồi vốn nhanh. Các cơ sở nhỏ có thể hợp tác hoặc thuê dịch vụ xử lý để tiết kiệm chi phí.

Kết luận

• Đã xây dựng thành công quy trình làm sạch tổ yến thô bằng sóng siêu âm với các thông số tối ưu: tỷ lệ nguyên liệu và nước 1:20 (w/v), cường độ 104 W/cm², nhiệt độ 20°C, thời gian 15 phút.
• Quy trình đảm bảo làm sạch vật lý và sinh học hiệu quả, giữ nguyên chất lượng cảm quan và dinh dưỡng, hao hụt protein thấp.
• Sản phẩm tổ yến làm sạch đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế về vi sinh vật và tạp chất.
• Công nghệ sóng siêu âm giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm nhân công và thời gian làm sạch so với phương pháp thủ công truyền thống.
• Đề xuất áp dụng rộng rãi công nghệ này trong ngành chế biến tổ yến, đồng thời nghiên cứu mở rộng ứng dụng trong các bước chế biến tiếp theo để nâng cao giá trị sản phẩm.

Hành động tiếp theo: Các doanh nghiệp và nhà nghiên cứu nên phối hợp triển khai ứng dụng quy trình làm sạch sóng siêu âm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu cải tiến để tối ưu hóa quy trình và mở rộng ứng dụng trong ngành yến sào.