Tổng quan nghiên cứu

Tiếng ồn là một trong những yếu tố ô nhiễm môi trường lao động phổ biến, gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe người lao động, đặc biệt là bệnh điếc nghề nghiệp. Theo báo cáo của ngành y tế, bệnh điếc nghề nghiệp do tiếng ồn chiếm tới 17,097% tổng số các trường hợp bệnh nghề nghiệp tại Việt Nam tính đến năm 2014. Nhà máy Xi măng An Giang, với hơn 30 năm hoạt động và quy mô 138 người lao động, là đơn vị sản xuất xi măng duy nhất tại tỉnh An Giang, có mức độ phơi nhiễm tiếng ồn cao, đặc biệt tại các khu vực máy nghiền, đóng bao và cơ khí. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 02 đến tháng 07 năm 2016 nhằm đánh giá thực trạng phơi nhiễm tiếng ồn tại tất cả vị trí làm việc, đồng thời khảo sát kiến thức, thái độ và thực hành phòng chống điếc nghề nghiệp của người lao động tại nhà máy. Mục tiêu cụ thể là xác định tỷ lệ mẫu tiếng ồn vượt tiêu chuẩn vệ sinh lao động (TCVSLĐ), đánh giá mức độ nhận thức và hành vi phòng chống tác hại tiếng ồn của người lao động, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm giảm thiểu nguy cơ bệnh nghề nghiệp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng môi trường lao động, bảo vệ sức khỏe người lao động và góp phần phát triển bền vững ngành công nghiệp xi măng tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về ô nhiễm tiếng ồn và tác động của nó đến sức khỏe người lao động, bao gồm:

  • Lý thuyết về âm thanh và tiếng ồn: Tiếng ồn được định nghĩa là âm thanh không mong muốn, có cường độ và tần số khác nhau, gây khó chịu và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Cường độ tiếng ồn được đo bằng decibel (dBA), với mức cho phép trong môi trường lao động là không vượt quá 85 dBA trong 8 giờ làm việc.

  • Mô hình kiến thức - thái độ - thực hành (KAP): Mô hình này giúp đánh giá mức độ nhận thức (kiến thức), cảm nhận (thái độ) và hành vi (thực hành) của người lao động trong công tác phòng chống điếc nghề nghiệp do tiếng ồn.

  • Khái niệm về bệnh điếc nghề nghiệp (ĐNN): Là tình trạng giảm thính lực không hồi phục do tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn có cường độ cao trong môi trường lao động.

Các khái niệm chính bao gồm: cường độ tiếng ồn, tiêu chuẩn vệ sinh lao động, phương tiện bảo vệ cá nhân (PTBVCN), và các giai đoạn tiến triển của bệnh điếc nghề nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang, tiến hành tại Nhà máy Xi măng An Giang trong khoảng thời gian từ tháng 02 đến tháng 07 năm 2016.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm 176 mẫu đo tiếng ồn tại các vị trí làm việc trong phân xưởng sản xuất và khu vực hành chính, cùng với khảo sát toàn bộ 134 người lao động (76 người lao động trực tiếp sản xuất và 58 người lao động gián tiếp) về kiến thức, thái độ và thực hành phòng chống điếc nghề nghiệp.

  • Phương pháp thu thập số liệu: Đo tiếng ồn sử dụng máy đo NL-21 (RION - Nhật) và bộ phân tích dải tần NX-21 SA, đo tại vị trí làm việc của người lao động hai lần mỗi ngày (giữa ca sáng và giữa ca trưa). Phỏng vấn người lao động bằng bảng câu hỏi chuẩn gồm 20 câu hỏi về kiến thức và thái độ, quan sát thực hành qua bảng kiểm gồm 9 tiêu chí.

  • Phương pháp phân tích: Số liệu được xử lý bằng phần mềm Epidata và SPSS 20.0, sử dụng phân tích mô tả (tỷ lệ phần trăm, trung bình, độ lệch chuẩn) và phân tích đơn biến để xác định mối liên quan giữa các biến.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lấy mẫu toàn bộ người lao động tại nhà máy, đo tiếng ồn tại tất cả các vị trí làm việc có người lao động tiếp xúc.

  • Tiêu chuẩn đánh giá: So sánh mức tiếng ồn với Tiêu chuẩn vệ sinh lao động (TCVSLĐ) quy định mức tối đa 85 dBA trong 8 giờ làm việc, điểm đạt cho kiến thức và thái độ là 7/10 câu trả lời đúng, thực hành đạt là 7/9 tiêu chí đúng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phơi nhiễm tiếng ồn: Trong 72 mẫu đo tiếng ồn chung tại phân xưởng sản xuất, có 36 mẫu (50%) vượt mức TCVSLĐ 85 dBA. Khu vực máy nghiền có tỷ lệ vượt cao nhất 100% (16/16 mẫu), với mức áp âm tối đa lên đến 105,3 dBA. Khu vực đóng bao có 75% mẫu vượt, khu vực thành phẩm 37,5%, trong khi khu vực trực vận hành máy không có mẫu nào vượt chuẩn. Tại khu vực hành chính, 12,5% mẫu đo vượt mức cho phép, tập trung tại phòng Kỹ thuật – KCS.

  2. Phân tích tiếng ồn theo dải tần số: Tiếng ồn vượt chuẩn chủ yếu ở các tần số cao từ 1000 Hz đến 8000 Hz, với tỷ lệ mẫu vượt lần lượt là 51,39% tại 1000 Hz, 38,89% tại 2000 Hz và 27,78% tại 4000 Hz. Các tần số thấp như 63 Hz và 125 Hz đều đạt chuẩn 100%.

  3. Kiến thức của người lao động: 95,52% người lao động nhận biết phương tiện bảo vệ cá nhân (PTBVCN) có khả năng bảo vệ thính giác. Tuy nhiên, chỉ 29,85% hiểu đúng về hiệu quả của nút tai/chụp tai so với bông gòn. 76,2% biết tiếng ồn có thể gây giảm thính lực, 67,16% nhận thức mất thính lực xảy ra khi tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn, nhưng 45,52% vẫn hiểu sai rằng giảm thính lực do tiếng ồn có thể điều trị bằng thuốc.

  4. Thái độ và thực hành phòng chống điếc nghề nghiệp: Tỷ lệ người lao động có thái độ tích cực đạt yêu cầu là 71,64%, nhưng chỉ 25% thực hành đúng các biện pháp phòng chống. 100% người lao động được trang bị PTBVCN chưa đúng chủng loại, 84,2% không thường xuyên sử dụng bảo hộ, và 71,1% chưa được khám phát hiện bệnh điếc nghề nghiệp định kỳ.

Thảo luận kết quả

Kết quả đo tiếng ồn cho thấy mức độ ô nhiễm tiếng ồn tại Nhà máy Xi măng An Giang là nghiêm trọng, đặc biệt tại các khu vực sản xuất trực tiếp như máy nghiền và đóng bao, vượt mức cho phép từ 1,5 đến hơn 20 dBA. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành xi măng và công nghiệp nặng khác, nơi tiếng ồn tập trung ở tần số cao gây tổn thương thính giác nghiêm trọng. Việc tiếng ồn vượt chuẩn chủ yếu ở tần số 1000 – 4000 Hz là đặc trưng của tiếng ồn công nghiệp, dễ gây điếc nghề nghiệp.

Mặc dù phần lớn người lao động có kiến thức và thái độ tích cực về phòng chống điếc nghề nghiệp, thực hành lại rất hạn chế, phản ánh sự thiếu đồng bộ giữa nhận thức và hành vi. Việc trang bị phương tiện bảo vệ cá nhân chưa đúng chủng loại và không sử dụng thường xuyên làm giảm hiệu quả phòng chống. Tình trạng này có thể do thiếu huấn luyện chất lượng, ý thức chưa cao và sự bất tiện khi sử dụng bảo hộ. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, cho thấy cần tăng cường đào tạo và giám sát thực hành.

Dữ liệu cũng cho thấy trình độ văn hóa và tuổi đời ảnh hưởng đến kiến thức, thái độ và thực hành của người lao động, điều này nhấn mạnh vai trò của giáo dục và đào tạo liên tục trong công tác an toàn vệ sinh lao động. Việc chưa có trường hợp bệnh nghề nghiệp được phát hiện tại nhà máy có thể do thời gian phơi nhiễm chưa đủ dài hoặc chưa có hệ thống khám phát hiện sớm hiệu quả.

Biểu đồ phân bố mức tiếng ồn theo vị trí làm việc và bảng tỷ lệ người lao động đạt chuẩn kiến thức, thái độ, thực hành sẽ minh họa rõ nét các phát hiện trên, giúp nhà quản lý dễ dàng nhận diện các điểm nóng và nhóm đối tượng cần tập trung cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và đào tạo chuyên sâu: Tổ chức các khóa huấn luyện định kỳ về tác hại của tiếng ồn và cách sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân cho toàn bộ người lao động, đặc biệt nhóm lao động trực tiếp. Mục tiêu tăng tỷ lệ người lao động có kiến thức và thái độ đạt chuẩn lên trên 90% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện là phòng An toàn – Vệ sinh lao động phối hợp với Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh.

  2. Cải tiến và trang bị phương tiện bảo vệ cá nhân phù hợp: Nhà máy cần đầu tư trang bị nút tai, chụp tai chống ồn đạt tiêu chuẩn kỹ thuật, thay thế bông gòn không hiệu quả. Đồng thời xây dựng quy định bắt buộc sử dụng bảo hộ trong khu vực tiếng ồn cao. Mục tiêu đạt 100% lao động trực tiếp sử dụng đúng và thường xuyên trong 6 tháng tới.

  3. Giám sát và kiểm soát tiếng ồn tại nguồn: Áp dụng các biện pháp kỹ thuật giảm tiếng ồn như bọc cách âm máy móc, sử dụng vật liệu hấp thụ âm thanh, bố trí lại dây chuyền sản xuất để giảm phơi nhiễm. Thực hiện đo kiểm định kỳ mỗi 6 tháng để đánh giá hiệu quả. Chủ thể thực hiện là bộ phận kỹ thuật và quản lý nhà máy.

  4. Tổ chức khám sức khỏe định kỳ và phát hiện sớm bệnh điếc nghề nghiệp: Thiết lập chương trình khám sức khỏe định kỳ chuyên sâu về thính lực cho người lao động, đặc biệt nhóm có thời gian làm việc trên 5 năm. Mục tiêu phát hiện sớm và xử lý kịp thời các trường hợp giảm thính lực, giảm tỷ lệ bệnh nghề nghiệp. Thời gian thực hiện hàng năm, phối hợp với Trung tâm Y tế dự phòng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Quản lý nhà máy và bộ phận An toàn – Vệ sinh lao động: Giúp hiểu rõ thực trạng ô nhiễm tiếng ồn và các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phòng chống hiệu quả.

  2. Người lao động trực tiếp và gián tiếp trong ngành sản xuất xi măng: Nâng cao nhận thức về tác hại tiếng ồn, cách sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân và thực hành phòng chống điếc nghề nghiệp.

  3. Chuyên gia y tế lao động và cán bộ y tế dự phòng: Cung cấp dữ liệu thực tiễn để thiết kế chương trình giám sát môi trường lao động, khám sức khỏe định kỳ và can thiệp y tế phù hợp.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, an toàn lao động: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực sức khỏe nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tiếng ồn vượt mức cho phép ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe người lao động?
    Tiếng ồn vượt mức 85 dBA trong thời gian dài gây giảm thính lực không hồi phục, dẫn đến bệnh điếc nghề nghiệp. Ngoài ra còn gây mệt mỏi, căng thẳng thần kinh, mất ngủ và giảm năng suất lao động.

  2. Phương tiện bảo vệ cá nhân nào hiệu quả nhất để phòng chống điếc nghề nghiệp?
    Nút tai và chụp tai chống ồn đạt chuẩn kỹ thuật là phương tiện hiệu quả nhất, giúp giảm đáng kể cường độ tiếng ồn tiếp xúc với tai. Bông gòn không được khuyến khích do hiệu quả thấp và không đảm bảo an toàn.

  3. Tại sao người lao động có kiến thức tốt nhưng thực hành phòng chống điếc nghề nghiệp lại thấp?
    Nguyên nhân gồm thiếu huấn luyện thực hành, cảm giác khó chịu khi sử dụng bảo hộ, thiếu kiểm tra giám sát và ý thức chưa cao trong việc bảo vệ sức khỏe cá nhân.

  4. Làm thế nào để giảm tiếng ồn tại nguồn trong nhà máy xi măng?
    Có thể áp dụng các biện pháp kỹ thuật như bọc cách âm máy móc, sử dụng vật liệu hấp thụ âm thanh, giảm tốc độ máy, bôi trơn thiết bị và bố trí lại dây chuyền sản xuất hợp lý.

  5. Tần số tiếng ồn nào gây tổn thương thính giác nhiều nhất?
    Tiếng ồn ở các tần số cao từ 1000 Hz đến 4000 Hz gây tổn thương thính giác nghiêm trọng nhất, vì tai người nhạy cảm với các tần số này và dễ bị giảm thính lực khi tiếp xúc lâu dài.

Kết luận

  • Tiếng ồn tại Nhà máy Xi măng An Giang vượt tiêu chuẩn vệ sinh lao động ở 50% vị trí sản xuất, đặc biệt tại khu vực máy nghiền với mức áp âm lên đến 105,3 dBA.
  • Người lao động có kiến thức và thái độ phòng chống điếc nghề nghiệp ở mức khá, nhưng thực hành đúng chỉ đạt 25%, với nhiều trường hợp không sử dụng bảo hộ hoặc sử dụng không đúng loại.
  • Trình độ văn hóa và tuổi đời ảnh hưởng đáng kể đến nhận thức và hành vi phòng chống tác hại tiếng ồn.
  • Cần triển khai đồng bộ các giải pháp nâng cao nhận thức, cải tiến trang thiết bị bảo hộ, kiểm soát tiếng ồn tại nguồn và tổ chức khám sức khỏe định kỳ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm xây dựng kế hoạch đào tạo, đầu tư bảo hộ cá nhân, giám sát môi trường lao động và đánh giá hiệu quả các biện pháp phòng chống trong vòng 12 tháng tới.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe người lao động và nâng cao hiệu quả sản xuất tại Nhà máy Xi măng An Giang!