Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2010-2015, Công ty Truyền tải điện 1 (PTCI) quản lý và vận hành 48 trạm biến áp với tổng dung lượng công suất lên đến 24.868 MVA, trong đó có 8 trạm biến áp 500kV và 40 trạm biến áp 220kV. Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng trạm biến áp và thiết bị vận hành đặt ra nhiều thách thức trong công tác quản trị rủi ro (QTRR) nhằm đảm bảo vận hành an toàn, liên tục và hiệu quả hệ thống truyền tải điện. Mặc dù PTCI đã áp dụng nhiều biện pháp kiểm soát rủi ro, nhưng trong giai đoạn này vẫn xảy ra các sự cố hư hỏng thiết bị ngoài khả năng kiểm soát, ảnh hưởng đến cung cấp điện và phát triển kinh tế xã hội.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác QTRR trong vận hành các thiết bị tại trạm biến áp thuộc PTCI, nhằm phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả và đề xuất các giải pháp nâng cao công tác này trong giai đoạn 2016-2020. Mục tiêu cụ thể là nhận diện các rủi ro, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm giảm thiểu sự cố, tăng cường độ tin cậy vận hành thiết bị, góp phần nâng cao chất lượng truyền tải điện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ các trạm biến áp do PTCI quản lý trên địa bàn miền Bắc Việt Nam, với dữ liệu thu thập từ năm 2010 đến 2015.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh yêu cầu đảm bảo cung cấp điện liên tục và chất lượng ngày càng cao, đồng thời giúp PTCI xây dựng môi trường vận hành an toàn, ổn định, giảm thiểu tổn thất và nâng cao hiệu quả kinh tế. Các chỉ số như tỷ lệ sự cố, tần suất sự cố, thời gian khắc phục và hậu quả sự cố được sử dụng làm metrics đánh giá hiệu quả QTRR, từ đó làm cơ sở cho các đề xuất chính sách và giải pháp quản lý phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai khung lý thuyết chính về quản trị rủi ro:

  1. Lý thuyết quản trị rủi ro tổng thể: Theo Hansson & Aven (2014), quy trình QTRR gồm 5 giai đoạn: thu thập dữ liệu, phân tích rủi ro, đánh giá rủi ro, ra quyết định quản trị và thực hiện kiểm soát rủi ro. Các nguyên tắc cơ bản bao gồm nhận diện rủi ro, đo lường xác suất và biên độ thiệt hại, kiểm soát và dự phòng rủi ro.

  2. Mô hình đánh giá và kiểm soát rủi ro trong vận hành thiết bị: Tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả QTRR như yếu tố con người (trình độ, đạo đức nghề nghiệp, nhận thức lãnh đạo), yếu tố kỹ thuật (công nghệ, thiết bị), và yếu tố tự nhiên (biến đổi khí hậu, thiên tai). Các khái niệm chính bao gồm: rủi ro nội tại, rủi ro môi trường, tần suất và biên độ rủi ro, các chiến lược quản lý rủi ro như phòng ngừa, khử bỏ, bồi hoàn, san sẻ và chuyển đổi rủi ro.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: máy biến áp (MBA), máy kháng điện, trạm biến áp, tần suất sự cố, thời gian khắc phục sự cố, và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả QTRR.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp ba phương pháp nghiên cứu chính:

  • Phương pháp thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu: Thu thập dữ liệu từ báo cáo tổng kết hoạt động của PTCI giai đoạn 2010-2015, các tài liệu lưu trữ, báo cáo sự cố, tài liệu kỹ thuật và các nghiên cứu liên quan. Dữ liệu được chuẩn hóa, phân loại và kiểm tra tính nhất quán để làm nền tảng phân tích.

  • Phương pháp điều tra, khảo sát thực địa: Khảo sát trực tiếp tại ba trạm biến áp tiêu biểu gồm 500kV Thường Tín, 220kV Sóc Sơn và 220kV Sơn La trong các khoảng thời gian từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2016. Qua khảo sát, thu thập thông tin về thực trạng vận hành, sự cố và công tác quản lý.

  • Phương pháp phỏng vấn: Thu thập ý kiến từ 100 người gồm 44 người trực chính, 44 người trực phụ và 12 cán bộ lãnh đạo có kinh nghiệm tại các trạm biến áp. Bảng hỏi gồm 10 câu hỏi tập trung vào nhận thức, thực hiện công tác QTRR và các khó khăn gặp phải. Phương pháp này giúp bổ sung thông tin đa chiều, nâng cao độ tin cậy cho kết quả nghiên cứu.

Cỡ mẫu khảo sát và phỏng vấn được lựa chọn dựa trên tính đại diện và khả năng thu thập thông tin thực tế, đảm bảo phản ánh chính xác thực trạng QTRR tại các trạm biến áp thuộc PTCI.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng trạm biến áp và thiết bị: Số trạm biến áp do PTCI quản lý tăng từ 36 trạm năm 2010 lên 48 trạm năm 2015, tương đương tăng 33%. Số lượng máy biến áp và máy kháng điện cũng tăng lần lượt 51% và 90% trong cùng giai đoạn, với dung lượng MBA tăng mạnh ở các cấp điện 500kV và 220kV.

  2. Tỷ lệ và nguyên nhân sự cố: Các sự cố liên quan đến hư hỏng thiết bị phụ chiếm 68% tổng số sự cố, trong đó lỗi thiết bị chiếm hơn 60%. Nguyên nhân chủ yếu gồm lỗi kỹ thuật, vận hành quá tải, bảo trì không đúng quy trình và ảnh hưởng thiên tai chiếm khoảng 7%. Tần suất sự cố và thời gian khắc phục trung bình phản ánh hiệu quả kiểm soát rủi ro còn hạn chế.

  3. Công tác nhận diện và kiểm soát rủi ro: 92% người được khảo sát cho biết công tác kiểm tra thiết bị được thực hiện hàng ngày, tuy nhiên việc kiểm tra chủ yếu dựa trên quan sát trực quan, thiếu thiết bị hỗ trợ kỹ thuật số. Việc chấp hành quy trình vận hành chưa nghiêm túc, trình độ cán bộ kỹ thuật và quản lý còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả QTRR.

  4. Đào tạo và nâng cao nhận thức: 42% người vận hành được tập huấn 3-6 tháng/lần, 43% trên 6 tháng/lần, chỉ 15% được tập huấn thường xuyên 1-3 tháng/lần. Việc đào tạo chưa đồng đều và chưa thực sự đáp ứng yêu cầu nâng cao năng lực xử lý rủi ro.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự gia tăng nhanh chóng về số lượng và dung lượng thiết bị vận hành tại PTCI tạo áp lực lớn lên công tác QTRR. Mặc dù công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện thường xuyên, nhưng phương pháp kiểm tra chủ yếu mang tính định tính, thiếu công cụ kỹ thuật hiện đại hỗ trợ, dẫn đến việc phát hiện và xử lý rủi ro chưa kịp thời và hiệu quả.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, việc thiếu đồng bộ trong đào tạo, nhận thức của cán bộ vận hành và quản lý là nguyên nhân phổ biến làm giảm hiệu quả QTRR. Các yếu tố khách quan như biến đổi khí hậu, thiên tai cũng làm tăng nguy cơ sự cố, đòi hỏi PTCI phải có các giải pháp dự báo và phòng ngừa phù hợp.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng dung lượng MBA, bảng thống kê sự cố theo nguyên nhân và biểu đồ tần suất tập huấn nhân lực giúp minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện trong công tác QTRR.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ kiểm tra hiện đại: Triển khai hệ thống giám sát kỹ thuật số, cảm biến nhiệt độ, độ ẩm và rung động để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng thiết bị. Mục tiêu giảm 20% tần suất sự cố trong vòng 2 năm, do phòng Kỹ thuật phối hợp với các đơn vị vận hành thực hiện.

  2. Nâng cao chất lượng đào tạo và tập huấn: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu định kỳ 3 tháng/lần cho cán bộ vận hành và quản lý, tập trung vào kỹ năng nhận diện và xử lý rủi ro. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân lực được đào tạo thường xuyên lên 80% trong năm đầu tiên.

  3. Cải tiến quy trình vận hành và kiểm soát: Rà soát, chuẩn hóa và cập nhật các quy trình vận hành, bảo trì thiết bị theo tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời tăng cường giám sát việc tuân thủ quy trình. Mục tiêu giảm 15% các vi phạm quy trình trong 3 năm tới, do Ban Quản lý vận hành chủ trì.

  4. Xây dựng hệ thống dự báo và phòng ngừa rủi ro thiên tai: Phối hợp với các cơ quan khí tượng để xây dựng bản đồ rủi ro thiên tai và kế hoạch ứng phó kịp thời, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. Mục tiêu hoàn thành hệ thống dự báo trong vòng 1 năm, do Ban An toàn phối hợp với Trung tâm Khí tượng thủy văn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý PTCI: Nhận diện các điểm yếu trong công tác QTRR, từ đó xây dựng chiến lược và chính sách quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống truyền tải điện.

  2. Cán bộ kỹ thuật và vận hành trạm biến áp: Nắm bắt kiến thức về các rủi ro thường gặp, phương pháp nhận diện và kiểm soát rủi ro, nâng cao kỹ năng vận hành an toàn và hiệu quả thiết bị.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị công nghệ và phát triển doanh nghiệp: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản trị rủi ro kỹ thuật.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan đến ngành điện: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở khoa học để xây dựng các quy định, tiêu chuẩn và chính sách hỗ trợ nâng cao an toàn và hiệu quả vận hành hệ thống điện quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro trong vận hành thiết bị tại trạm biến áp là gì?
    Quản trị rủi ro là quá trình nhận diện, đánh giá và kiểm soát các rủi ro có thể xảy ra trong vận hành thiết bị nhằm đảm bảo an toàn và liên tục cung cấp điện. Ví dụ, PTCI áp dụng kiểm tra định kỳ và giám sát thiết bị để giảm thiểu sự cố.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản trị rủi ro?
    Yếu tố con người (trình độ, nhận thức), yếu tố kỹ thuật (công nghệ, thiết bị), và yếu tố tự nhiên (thiên tai, biến đổi khí hậu) là những nhân tố chính. Trình độ nhân viên vận hành thấp có thể dẫn đến sai sót trong kiểm tra và xử lý sự cố.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để nhận diện rủi ro tại PTCI?
    PTCI sử dụng kết hợp phương pháp kiểm tra thực địa, phân tích số liệu sự cố, phỏng vấn nhân viên và giám sát kỹ thuật để nhận diện rủi ro. Ví dụ, khảo sát tại các trạm biến áp giúp phát hiện các điểm yếu trong vận hành.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu sự cố do thiết bị phụ hỏng hóc?
    Tăng cường kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ, thay thế thiết bị phụ có nguy cơ hỏng và áp dụng công nghệ giám sát hiện đại giúp giảm thiểu sự cố. PTCI đã thực hiện kiểm tra hàng ngày và thí nghiệm định kỳ để kiểm soát rủi ro này.

  5. Tại sao đào tạo nhân lực lại quan trọng trong quản trị rủi ro?
    Đào tạo giúp nâng cao nhận thức, kỹ năng vận hành và xử lý sự cố của nhân viên, từ đó giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả kiểm soát rủi ro. Kết quả khảo sát cho thấy nhân viên được tập huấn thường xuyên có khả năng xử lý sự cố tốt hơn.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng QTRR trong vận hành các thiết bị tại trạm biến áp thuộc PTCI giai đoạn 2010-2015, chỉ ra các điểm mạnh và hạn chế trong công tác kiểm soát rủi ro.
  • Đã xác định các yếu tố ảnh hưởng chính gồm con người, kỹ thuật và tự nhiên, đồng thời đánh giá mức độ tác động của từng yếu tố.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả QTRR, tập trung vào công nghệ kiểm tra, đào tạo nhân lực, cải tiến quy trình và dự báo thiên tai.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho PTCI và các đơn vị liên quan trong việc xây dựng chính sách và kế hoạch quản lý rủi ro hiệu quả hơn trong giai đoạn 2016-2020.
  • Khuyến nghị tiếp tục theo dõi, đánh giá và cập nhật các giải pháp QTRR để thích ứng với sự phát triển của hệ thống truyền tải điện và biến đổi môi trường.

Để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong vận hành thiết bị tại trạm biến áp, các nhà quản lý và kỹ thuật viên nên áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường hợp tác nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới. Hành động ngay hôm nay sẽ góp phần đảm bảo an toàn, ổn định và phát triển bền vững hệ thống truyền tải điện quốc gia.