Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin (CNTT), việc ứng dụng CNTT trong giáo dục ngày càng trở nên cấp thiết. Tại huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum, với 8 trường tiểu học và hơn 168 giáo viên, công tác ứng dụng CNTT trong dạy học đã được quan tâm nhưng hiệu quả còn hạn chế. Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường tiểu học huyện Sa Thầy giai đoạn 2016-2021, đồng thời đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2022-2026. Qua khảo sát 220 cán bộ quản lý, giáo viên và tổ trưởng chuyên môn, nghiên cứu đánh giá nhận thức, năng lực ứng dụng CNTT, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương, đồng thời góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018 và chuyển đổi số trong giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và ứng dụng CNTT trong dạy học. Khái niệm quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học là quản lý việc sử dụng CNTT một cách có kế hoạch, nhằm huy động giáo viên, học sinh tham gia hiệu quả vào hoạt động dạy học. Lý thuyết về ứng dụng CNTT trong dạy học bao gồm các mức độ ứng dụng từ hỗ trợ soạn giáo án đến tích hợp CNTT toàn diện trong giảng dạy và kiểm tra đánh giá. Các khái niệm chính gồm: quản lý giáo dục, ứng dụng CNTT trong thiết kế môn học, thực hiện dạy học, kiểm tra đánh giá, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát 220 cán bộ quản lý, giáo viên và tổ trưởng chuyên môn tại 8 trường tiểu học huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum; phỏng vấn sâu 17 cán bộ quản lý; quan sát thực tế hoạt động dạy học có ứng dụng CNTT. Phân tích số liệu định lượng sử dụng phần mềm SPSS 26 với các thống kê tần số, tỷ lệ, điểm trung bình và xếp hạng. Phân tích định tính dựa trên nội dung phỏng vấn nhằm làm rõ các vấn đề thực trạng và nguyên nhân. Thời gian nghiên cứu khảo sát thực trạng từ 2016 đến 2021, đề xuất biện pháp cho giai đoạn 2022-2026.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về ứng dụng CNTT trong dạy học: 83,2% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc ứng dụng CNTT là rất cần thiết, 15,9% đánh giá cần thiết, chỉ 0,9% cho rằng ít cần thiết. Mức độ quan trọng được đánh giá rất cao với 84,5% cho là rất quan trọng, 14,5% quan trọng.

  2. Năng lực ứng dụng CNTT của cán bộ quản lý và giáo viên: Giá trị trung bình năng lực ứng dụng CNTT dao động từ 2,84 đến 3,09 trên thang 4. Kiến thức cơ bản về CNTT và kỹ năng sử dụng phần mềm văn phòng đạt điểm trung bình 3,09; khả năng khai thác thông tin trên Internet đạt 2,97; khả năng cập nhật công nghệ mới và sử dụng tiếng Anh trong CNTT thấp hơn, lần lượt 2,91 và 2,84.

  3. Thực trạng công tác bồi dưỡng năng lực CNTT: Các hoạt động bồi dưỡng được đánh giá ở mức khá với điểm trung bình từ 2,95 đến 3,15. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng đạt 3,15; tổ chức chuyên đề bồi dưỡng nghiệp vụ CNTT đạt 3,06; kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng thấp nhất với 2,95.

  4. Thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học: Việc quản lý ứng dụng CNTT được thực hiện thường xuyên với mức độ hiệu quả khá. Tuy nhiên, năng lực CNTT của giáo viên chưa đồng đều, nhiều giáo viên còn hạn chế kỹ năng và chưa chủ động cập nhật công nghệ mới. Cơ sở vật chất và hạ tầng CNTT tại các trường còn thiếu đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả ứng dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của CNTT trong dạy học là rất tích cực, phù hợp với các chính sách và chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo về chuyển đổi số và đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, năng lực ứng dụng CNTT còn hạn chế, đặc biệt về kỹ năng cập nhật công nghệ mới và sử dụng tiếng Anh, điều này tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về thách thức trong đào tạo và bồi dưỡng giáo viên. Việc bồi dưỡng chưa được tổ chức thường xuyên và có hệ thống, nguồn kinh phí hạn chế cũng là nguyên nhân chính. Cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ yêu cầu, đặc biệt tại các trường vùng sâu vùng xa như Sa Thầy, làm giảm hiệu quả ứng dụng CNTT. Các biểu đồ thể hiện điểm trung bình năng lực CNTT theo từng nội dung và mức độ thực hiện công tác bồi dưỡng sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên: Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo chuyên đề về vai trò và lợi ích của CNTT trong dạy học, nhằm nâng cao nhận thức và tạo động lực ứng dụng CNTT. Thời gian: 2022-2023. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, các trường tiểu học.

  2. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên và cán bộ quản lý: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên, đa dạng hình thức (trực tiếp, trực tuyến), tập trung vào kỹ năng sử dụng phần mềm, khai thác Internet, cập nhật công nghệ mới và tiếng Anh chuyên ngành CNTT. Thời gian: 2022-2026. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  3. Đầu tư, hoàn thiện cơ sở vật chất và hạ tầng CNTT: Trang bị máy tính, thiết bị mạng, phòng học đa phương tiện, đảm bảo đường truyền Internet ổn định tại các trường tiểu học, đặc biệt vùng khó khăn. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Ủy ban nhân dân huyện, Sở Giáo dục và Đào tạo.

  4. Cải tiến công tác quản lý và kiểm tra, đánh giá ứng dụng CNTT: Xây dựng quy định, tiêu chuẩn đánh giá việc ứng dụng CNTT trong dạy học; tăng cường kiểm tra, giám sát và khen thưởng các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc. Thời gian: 2022-2024. Chủ thể: Hiệu trưởng các trường, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch phù hợp.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt các kỹ năng, kiến thức cần thiết để nâng cao năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học, cải thiện hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và đề xuất biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học vùng miền núi.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ứng dụng CNTT, góp phần thực hiện chuyển đổi số trong giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học lại quan trọng?
    Ứng dụng CNTT giúp đổi mới phương pháp dạy học, tăng tính tương tác, hỗ trợ học sinh tiếp cận kiến thức hiệu quả hơn, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý ứng dụng CNTT tại các trường tiểu học vùng miền núi là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về cơ sở vật chất, hạ tầng CNTT chưa đồng bộ, năng lực CNTT của giáo viên chưa đồng đều, nguồn kinh phí bồi dưỡng hạn chế và thiếu sự chỉ đạo, kiểm tra thường xuyên.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên tiểu học?
    Cần tổ chức bồi dưỡng thường xuyên, đa dạng hình thức, tập trung vào kỹ năng sử dụng phần mềm, khai thác Internet, cập nhật công nghệ mới và tiếng Anh chuyên ngành CNTT, đồng thời khuyến khích tự học và chia sẻ kinh nghiệm.

  4. Các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT hiệu quả cần có những yếu tố nào?
    Bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, đầu tư cơ sở vật chất, kiểm tra đánh giá thường xuyên và khen thưởng động viên giáo viên, cán bộ quản lý.

  5. Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 đến ứng dụng CNTT trong dạy học như thế nào?
    Đại dịch thúc đẩy việc dạy học trực tuyến, tăng cường ứng dụng CNTT trong giáo dục, tuy nhiên cũng bộc lộ hạn chế về hạ tầng và kỹ năng CNTT của giáo viên, đòi hỏi phải có giải pháp nâng cao năng lực và đầu tư cơ sở vật chất.

Kết luận

  • Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường tiểu học huyện Sa Thầy được thực hiện thường xuyên nhưng hiệu quả còn hạn chế do nhiều yếu tố chủ quan và khách quan.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của CNTT trong dạy học là rất cao, tuy nhiên năng lực ứng dụng CNTT còn chưa đồng đều, đặc biệt về kỹ năng cập nhật công nghệ mới và tiếng Anh.
  • Cơ sở vật chất và hạ tầng CNTT tại các trường còn thiếu đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả ứng dụng CNTT trong dạy học.
  • Nghiên cứu đề xuất 4 nhóm giải pháp trọng tâm: nâng cao nhận thức, bồi dưỡng năng lực CNTT, đầu tư cơ sở vật chất, cải tiến công tác quản lý và kiểm tra đánh giá.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai thực hiện các biện pháp đề xuất trong giai đoạn 2022-2026, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các cấp học và địa bàn khác để nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong giáo dục.

Hành động ngay: Các cơ quan quản lý và nhà trường cần phối hợp triển khai các giải pháp nâng cao năng lực CNTT và đầu tư hạ tầng để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời đại số.