Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam, kiểm định chất lượng giáo dục trở thành công cụ quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ sở giáo dục. Tự đánh giá là một bước thiết yếu trong quy trình kiểm định, giúp các trường trung học phổ thông (THPT) nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và đề ra các giải pháp cải tiến. Tại huyện Thuỷ Nguyên, thành phố Hải Phòng, các trường THPT đang triển khai quy trình tự đánh giá theo hướng đảm bảo chất lượng bên trong, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế trong quản lý và thực hiện quy trình này.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý quy trình tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Thuỷ Nguyên, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ năm học 2022-2023 đến 2023-2024, khảo sát 6 trường THPT tiêu biểu với 43 cán bộ quản lý và 140 giáo viên, nhân viên tham gia.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý tự đánh giá, góp phần nâng cao nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ quản lý, giáo viên trong các trường THPT. Đồng thời, kết quả nghiên cứu hỗ trợ các nhà trường xây dựng kế hoạch tự đánh giá khoa học, minh bạch, phù hợp với điều kiện thực tế, từ đó cải tiến quy trình kiểm định chất lượng giáo dục một cách hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý hiện đại và mô hình kiểm định chất lượng giáo dục theo hướng đảm bảo chất lượng bên trong. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết quản lý theo chức năng: Bao gồm bốn chức năng chính là lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, giám sát. Lý thuyết này giúp phân tích và tổ chức quản lý quy trình tự đánh giá một cách hệ thống, đảm bảo các hoạt động được thực hiện đúng tiến độ và hiệu quả.

  2. Mô hình kiểm định chất lượng giáo dục theo hướng đảm bảo chất lượng bên trong: Nhấn mạnh vai trò chủ động của nhà trường trong việc tự đánh giá và cải tiến chất lượng dựa trên các tiêu chuẩn, tiêu chí do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Mô hình này bao gồm các bước: thành lập Hội đồng tự đánh giá, xây dựng kế hoạch, thu thập và xử lý minh chứng, đánh giá mức độ đạt tiêu chí, viết và công bố báo cáo tự đánh giá, triển khai các hoạt động cải tiến sau đánh giá.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý nhà trường, quy trình tự đánh giá, đảm bảo chất lượng bên trong, kiểm định chất lượng giáo dục, minh chứng trong tự đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống, chức năng quản lý và quá trình quản lý để phân tích toàn diện quy trình tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Thuỷ Nguyên.

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp số liệu thứ cấp từ năm học 2022-2023 đến 2023-2024 và số liệu khảo sát thực tiễn thu thập từ 6 trường THPT với 43 cán bộ quản lý và 140 giáo viên, nhân viên.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phiếu hỏi khảo sát, phỏng vấn sâu với lãnh đạo phòng GD&ĐT, hiệu trưởng, giáo viên; quan sát thực tế quy trình tự đánh giá; nghiên cứu tài liệu, báo cáo tự đánh giá của các trường.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả, phân tích định tính và định lượng bằng phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu từ tháng 7/2023 đến tháng 1/2024; phân tích và hoàn thiện luận văn trong quý đầu năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thành lập Hội đồng tự đánh giá: 100% các trường khảo sát đã thành lập Hội đồng tự đánh giá theo quy định, tuy nhiên chỉ có khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá Hội đồng hoạt động hiệu quả, còn lại cho rằng chưa phát huy hết vai trò trong việc phối hợp và chỉ đạo.

  2. Xây dựng kế hoạch tự đánh giá: Khoảng 70% trường xây dựng kế hoạch tự đánh giá chi tiết, phù hợp với điều kiện thực tế. Tuy nhiên, 30% còn lại kế hoạch chưa cụ thể, thiếu phân công nhiệm vụ rõ ràng và thời gian biểu chưa hợp lý, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện.

  3. Thu thập, xử lý và phân tích minh chứng: Chỉ có 60% trường thực hiện thu thập minh chứng đầy đủ, minh chứng được mã hóa và lưu trữ khoa học. 40% còn lại gặp khó khăn trong việc xác định minh chứng phù hợp và xử lý dữ liệu, dẫn đến báo cáo tự đánh giá thiếu thuyết phục.

  4. Viết và công bố báo cáo tự đánh giá: 85% trường hoàn thành báo cáo đúng thời hạn, tuy nhiên chỉ 55% báo cáo được công bố rộng rãi và lấy ý kiến đóng góp đầy đủ từ cán bộ, giáo viên và nhân viên. Việc công khai báo cáo còn hạn chế, ảnh hưởng đến tính minh bạch và sự tham gia của các bên liên quan.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do năng lực quản lý và nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng của quy trình tự đánh giá chưa đồng đều. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả khảo sát tại huyện Thuỷ Nguyên tương đồng với thực trạng chung của nhiều trường THPT công lập khi mới triển khai kiểm định chất lượng theo hướng đảm bảo chất lượng bên trong.

Việc thiếu kế hoạch chi tiết và minh chứng đầy đủ làm giảm hiệu quả của quy trình tự đánh giá, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng cải tiến chất lượng giáo dục. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ thực hiện các bước trong quy trình tự đánh giá giữa các trường có thể minh họa rõ nét sự khác biệt về mức độ hoàn thiện và hiệu quả quản lý.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của hiệu trưởng trong chỉ đạo, điều phối và kiểm tra quy trình tự đánh giá. Đồng thời, cần tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên để nâng cao chất lượng thu thập, xử lý minh chứng và viết báo cáo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên về vai trò và ý nghĩa của quy trình tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu rõ và tích cực tham gia trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường THPT.

  2. Xây dựng kế hoạch tự đánh giá khoa học, chi tiết: Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch tự đánh giá cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng, có thời gian biểu hợp lý và dự kiến nguồn lực cần thiết. Mục tiêu 100% trường có kế hoạch được phê duyệt và thực hiện đúng tiến độ trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và Hội đồng tự đánh giá.

  3. Nâng cao năng lực thu thập và xử lý minh chứng: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng thu thập, mã hóa, lưu trữ và phân tích minh chứng cho các nhóm công tác tự đánh giá. Áp dụng công nghệ thông tin để số hóa minh chứng, thuận tiện cho việc quản lý và đối chiếu. Mục tiêu 80% nhóm công tác thành thạo kỹ năng trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và các trường THPT.

  4. Công khai báo cáo tự đánh giá và lấy ý kiến đóng góp: Khuyến khích các trường công bố báo cáo tự đánh giá trên trang thông tin điện tử, tổ chức lấy ý kiến đóng góp từ cán bộ, giáo viên, nhân viên và các bên liên quan nhằm nâng cao tính minh bạch và sự đồng thuận. Mục tiêu 100% trường thực hiện công khai và cập nhật báo cáo hàng năm. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và Ban truyền thông nhà trường.

  5. Kiểm tra, giám sát và đánh giá thường xuyên: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường tổ chức kiểm tra, đánh giá định kỳ việc thực hiện quy trình tự đánh giá, kịp thời điều chỉnh các tồn tại, đảm bảo tiến độ và chất lượng công tác tự đánh giá. Mục tiêu hoàn thành ít nhất 2 đợt kiểm tra trong năm học. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT và Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THPT: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý quy trình tự đánh giá, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng.

  2. Sở Giáo dục và Đào tạo các tỉnh, thành phố: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục tại các trường phổ thông.

  3. Giáo viên và nhân viên các trường THPT: Hiểu rõ quy trình tự đánh giá, vai trò và trách nhiệm của mình trong việc thu thập minh chứng, tham gia đánh giá và cải tiến chất lượng giáo dục.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý quy trình tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục, hỗ trợ nghiên cứu và phát triển các đề tài liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy trình tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục gồm những bước nào?
    Quy trình bao gồm: thành lập Hội đồng tự đánh giá, xây dựng kế hoạch, thu thập và xử lý minh chứng, đánh giá mức độ đạt tiêu chí, viết và công bố báo cáo tự đánh giá, triển khai các hoạt động cải tiến sau đánh giá. Mỗi bước đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính khách quan và hiệu quả của quá trình tự đánh giá.

  2. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý quy trình tự đánh giá là gì?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm cao nhất, chỉ đạo, điều phối các hoạt động tự đánh giá, phân công nhiệm vụ, kiểm tra tiến độ và chất lượng thực hiện, đồng thời ký duyệt báo cáo tự đánh giá. Hiệu trưởng cũng là người tạo điều kiện và động viên cán bộ, giáo viên tham gia tích cực.

  3. Làm thế nào để thu thập minh chứng hiệu quả trong tự đánh giá?
    Cần xác định rõ nội hàm tiêu chí, lựa chọn minh chứng phù hợp, đảm bảo tính xác thực và nguồn gốc rõ ràng. Sử dụng công nghệ thông tin để số hóa và lưu trữ minh chứng giúp quản lý thuận tiện và minh bạch hơn. Việc thu thập minh chứng phải được thực hiện có hệ thống và phối hợp chặt chẽ giữa các nhóm công tác.

  4. Tại sao việc công bố báo cáo tự đánh giá lại quan trọng?
    Công bố báo cáo giúp tăng tính minh bạch, tạo sự đồng thuận và trách nhiệm của các bên liên quan, đồng thời là cơ sở để nhà trường nhận được phản hồi, góp ý nhằm cải tiến chất lượng giáo dục. Việc công khai cũng giúp xã hội giám sát và đánh giá chất lượng giáo dục của nhà trường.

  5. Những khó khăn thường gặp khi quản lý quy trình tự đánh giá tại các trường THPT?
    Khó khăn bao gồm: nhận thức chưa đồng đều về tầm quan trọng của tự đánh giá, năng lực thu thập và xử lý minh chứng hạn chế, kế hoạch chưa chi tiết, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận, và việc công bố báo cáo chưa rộng rãi. Những khó khăn này ảnh hưởng đến hiệu quả và tính khách quan của quy trình tự đánh giá.

Kết luận

  • Quản lý quy trình tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Thuỷ Nguyên còn nhiều hạn chế, đặc biệt về năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và thu thập minh chứng.
  • Hiệu trưởng giữ vai trò trung tâm trong việc chỉ đạo, điều phối và kiểm tra quy trình tự đánh giá nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng.
  • Việc công khai báo cáo tự đánh giá và lấy ý kiến đóng góp chưa được thực hiện đầy đủ, ảnh hưởng đến tính minh bạch và sự tham gia của các bên liên quan.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, đào tạo kỹ năng thu thập minh chứng, công khai báo cáo và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các trường THPT huyện Thuỷ Nguyên nâng cao hiệu quả quản lý quy trình tự đánh giá, góp phần cải tiến chất lượng giáo dục toàn diện trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, phối hợp chặt chẽ với Sở GD&ĐT để tổ chức tập huấn, kiểm tra định kỳ và công khai báo cáo tự đánh giá nhằm nâng cao chất lượng giáo dục bền vững.