I. Tổng Quan Quản Lý Hoạt Động Tổ Hợp Môn Tại ĐHQGHN 55 Ký Tự
Việc nâng cao chất lượng dạy học tại các trường học nói chung và trường THPT nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề được quan tâm hàng đầu đối với các nhà quản lý giáo dục trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Tìm ra biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển GD-ĐT của xã hội là hết sức quan trọng. Vấn đề này thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nhà quản lý cả trong và ngoài nước. Hoạt động của tổ chuyên môn là một trong những hoạt động quan trọng nhất trong nhà trường. Do đó nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Vì vậy các nhà quản lý luôn nghiên cứu thực tiễn các nhà trường để tìm ra biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn sao cho có hiệu quả nhất và quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học đã và đang được xem như là một trong những hoạt động góp phần nâng cao hoạt động SHCM một cách hữu hiệu.
1.1. Lịch Sử Hình Thành và Phát Triển Tổ Hợp Môn ĐHQGHN
Nghiên cứu bài học (Lesson Study - LS) hay còn gọi là Nghiên cứu bài (Lesson Study - LS) là một hoạt động phát triển chuyên môn có nguồn gốc ở Nhật Bản vào thế kỷ 19. Nó được mô tả là một quá trình gồm 6 bước sau: Quan sát việc thực hiện bài học. Sửa đổi kế hoạch bài học. Dạy các phiên bản sửa đổi của bài học. Chia sẻ ý kiến và quan điểm về các phiên bản sửa đổi của bài học ( Theo Fernandez và Yoshida, 2014 ). Tại Nhật Bản, cuối những năm 1990 cùng với sự suy thoái về kinh tế, nhiều vấn nạn trong học tập đã xảy ra như: trẻ em mất niềm yêu thích với học tập, giáo viên độc đoán, bài giảng của giáo viên dựa trên những bài giảng một chiều ( Sato 2000 ). Để thay đổi hoàn cảnh đó, Sato và những đồng nghiệp đã giới thiệu LS cho các nhóm học. Trong LS cho nhóm học tất cả các giáo viên cần tham gia và họ cần tập trung vào việc quan sát và phản ánh. Đến năm 2009, có khoảng 2000 trường tiểu học và gần 1000 trường cấp 2 của Nhật Bản đang áp dụng phương pháp đó.
1.2. Vai Trò của Tổ Hợp Môn trong Đào Tạo Tại ĐHQGHN
Từ những năm cuối thế kỷ trước (1990 ) LS đã được du nhập vào Mỹ một cách nhanh chóng.Gần đây, LS cũng được giới thiệu ở nhiều nước và là một chủ đề được nhiều nhà giáo dục và học giả trên thế giới quan tâm như : Hoa Kỳ ( Fernandez và Yoshida, 2004; Lewis và cộng sự, 2004; Stigler và Hiebert, 1999 ), Vương quốc Anh ( Dudley, 2007; Ruthven, 2005 ) và Úc ( White và Southwell, 2003 ). AFT (America Federation of Teachers - Hội giáo chức Hoa Kỳ) đã khẳng định LS là một hình thức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên rất có hiệu quả. LS đã xuất hiện ở nhiều nước châu Á như : Brunei ( Wood và Mohd Tuah, 2008 ), Malaysia ( Lim et al, 2005 ), Thái Lan ( Inprasitha, 2008 ), Việt Nam ( Saito et al, 2010 ).
II. Thách Thức Quản Lý Tổ Hợp Môn Ở ĐHQGHN Hiện Nay 59 Ký Tự
Ở Việt Nam, LS đã được vận dụng từ đầu năm 2000 nhưng còn ít và rải rác. Dự án Hợp tác giữa Bộ GD-ĐT và JICA (Tổ chức phát triển hợp tác quốc tế của Nhật bản) về “Tăng cường bồi dưỡng giáo viên theo cụm trường và quản lý nhà trường ở Việt Nam” trong thời gian 2006 - 2007 là một trong những nghiên cứu vận dụng LS. Tháng 3 năm 2013, Vụ GD Trung học – Bộ GD&ĐT đã mời các chuyên gia của tổ chức JICA Nhật Bản, các giảng viên một số trường đại học, các chuyên viên của Vụ tham dự hội nghị về đổi mới SHCM theo LS. Tháng 8 năm 2013 Bộ GD&ĐT tiến hành tập huấn cho các cán bộ quản lý, các tổ trưởng, nhóm trưởng chuyên môn của các Sở GD&ĐT về hướng dẫn SHCM theo LS.
2.1. Thiếu Hụt Nguồn Lực và Cơ Sở Vật Chất cho Tổ Hợp Môn
Một số tác giả đã có những công trình LS như : Vũ Thị Sơn, Nguyễn Duân, 2010 “ Nghiên cứu bài học ” – một cách tiếp cận năng lực nghề nghiệp của giáo viên ( Tạp chí Khoa học giáo dục số 52 tháng 1/ 2010 ); bài viết SHCM theo LS ( 3/12/2014 – website Sở GD&ĐT tỉnh Lạng Sơn ); hội nghị tập huấn Đổi mới phương pháp sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng LS ( 12/9/2013 – Sở GD&ĐT Hải Phòng ); Nguyễn Mậu Đức, Lê Huy Hoàng, ĐHSP Thái Nguyên, 2012, Phương pháp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho GV, SV sư phạm thông qua mô hình LS. SHCM theo hướng LS nhằm nâng cao năng lực nghề nghiệp của GV, tạo điều kiện và cơ hội học tập cho học sinh. Hoạt động LS là hoạt động chủ đạo trong các buổi SHCM ở các tổ chuyên môn, qua hoạt động này góp phần phát triển nhà trường một cách bền vững.
2.2. Áp Lực Tuyển Sinh và Chất Lượng Đầu Vào Tổ Hợp Môn
Vì vậy quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng LS của tổ trưởng chuyên môn trong các trường THPT đã được các nhà nghiên cứu giáo dục trong và ngoài nước quan tâm. Trong những năm gần đây đã có nhiều đề tài luận văn thạc sỹ, nhiều tác giả nghiên cứu về quản lý nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn : - "Biện pháp chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Thanh Thất - hà Nội " của Nguyễn Thu Thủy ( năm 2013 ) - " Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Đồng Bành tỉnh Lạng Sơn " của Hoàng Mạnh Hùng ( năm 2013 ) - " Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở trường THPT Nam Khoái Châu tỉnh Hưng Yên " của Nguyễn Thị Khuyên ( năm 2014 )
III. Phương Pháp Quản Lý Hoạt Động Tổ Hợp Môn Hiệu Quả 57 Ký Tự
Các nghiên cứu của các tác giả nhìn chung đã đề cập đến nội dung quản lý hoạt động dạy và học ở trường THPT và một số các biện pháp quản lý trên cơ sở quản lý các hoạt động dạy học và quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THPT. Tuy nhiên, việc nghiên cứu một cách hệ thống về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT theo hướng nghiên cứu bài học trên địa bàn TP Hà Nội chưa có tác giả nào nghiên cứu. Do đó để góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TCM trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng quản lý hoạt động TCM ở trường THPT Trung Giã - Sóc Sơn - Hà Nội nên tôi chọn đề tài " Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Trung Giã - Sóc Sơn - Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học " nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường và của huyện nhà.
3.1. Xây Dựng Quy Trình Quản Lý Tổ Hợp Môn Chuẩn Hóa
Nhà sử gia Daniel A. nhận xét này đã minh chứng cho sự xuất hiện từ rất lâu đời của hoạt động quản lý. đã xuất hiện những tư liệu liên quan đến sự xuất hiện của hoạt động quản lý. Trải qua hàng nghìn năm lịch sử phát triển hoạt động quản lý cũng đã có sự phát triển và trở thành bộ môn khoa học quản lý. Có rất nhiều khái niệm về " Quản lý " như : Tác giả F. Taylor cho rằng “Quản lý là biết chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”.[327] Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn
3.2. Tăng Cường Đào Tạo và Bồi Dưỡng Năng Lực Quản Lý
Lê Thế Chi cho rằng “ Quản lý là một quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng cách sử dụng một hệ thống các phương pháp, các công cụ, các biện pháp và các hình thức khác nhau nhằm đạt được mục tiêu đặt ra”.[13] Tác giả Trần Kiểm định nghĩa “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có ý thức của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu đã định”.[18] Các khái niệm về quản lý tuy có những cách diễn đạt khác nhau nhưng đều thống nhất ở những điểm chung sau : Quản lý là quá trình tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý Quản lý bao giờ cũng mang tính mục đích Quản lý là một hoạt động có tổ chức và có ý thức Quản lý là một hoạt động mang tính khoa học, nghệ thuật và là một nghề
3.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên
Đổi mới phương pháp dạy và học phải theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; tăng cường kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn; chú trọng công tác tự học. Bồi dưỡng năng lực tự học, tự tạo kiến thức cho người học. Đổi mới cơ bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm khách quan, trung thực, công bằng. Thực hiện đánh giá định kỳ và đánh giá tổng kết; đánh giá của nhà giáo dục và tự đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường và đánh giá của xã hội; coi trọng đánh giá phẩm chất và năng lực. Đây là những nguyên tắc có tính định hướng cho việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Quản Lý Tổ Hợp Môn Tại ĐHQGHN 56 Ký Tự
Tổ chuyên môn trong nhà trường phổ thông nói chung và trường trung học phổ thông nói riêng là tổ chức chuyên môn cơ bản của nhà trường, được thành lập theo quy định hiện hành của Điều lệ trường trung học. Tổ chuyên môn có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ theo năm học, học kỳ và tháng nhằm thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học; bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ; tổ chức các hoạt động ngoại khóa theo kế hoạch của nhà trường. Thực hiện kiểm tra, đánh giá chất lượng, hiệu quả giảng dạy, giáo dục của giáo viên theo kế hoạch của nhà trường. Tham gia đánh giá, xếp loại giáo viên theo quy định của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học.
4.1. Triển Khai Mô Hình Quản Lý Tổ Hợp Môn Tiên Tiến
Tổ chức bồi dưỡng thường xuyên và tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên trong tổ. Tham gia công tác quản lý học sinh. Thực hiện các nhiệm vụ khác do Hiệu trưởng phân công. Theo Quy chế tổ chức và hoạt động của trường trung học phổ thông ban hành kèm theo Thông tư số: 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28 tháng 03 năm 2011 thì tổ trưởng tổ chuyên môn có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ theo tuần, tháng, năm học nhằm thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học và hoạt động giáo dục của nhà trường. Tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch hoạt động của tổ. Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên trong tổ.
4.2. Đánh Giá và Điều Chỉnh Quy Trình Quản Lý Tổ Hợp Môn
Tham gia đánh giá xếp loại giáo viên theo quy định của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên. Quản lý hồ sơ của tổ. Thực hiện các nhiệm vụ khác do Hiệu trưởng phân công. Quan niệm về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường THPT theo hướng nghiên cứu bài học có những điểm mới, khác biệt so với quan niệm về quản lý hoạt động tổ chuyên môn truyền thống. Điều này thể hiện ở mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động của tổ chuyên môn.
V. Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Tổ Hợp Môn Tại ĐHQGHN 58 Ký Tự
Mục tiêu hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là tập trung vào việc phát triển năng lực của giáo viên và học sinh, nâng cao chất lượng dạy và học, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường sự hợp tác giữa các giáo viên, tạo điều kiện để giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau. Nội dung hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học tập trung vào việc nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, xây dựng kế hoạch bài dạy, thiết kế hoạt động học tập, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, đánh giá hiệu quả các hoạt động.
5.1. Tiêu Chí Đánh Giá Hiệu Quả Hoạt Động Tổ Hợp Môn
Hình thức hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học đa dạng, phong phú, linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường, địa phương. Có thể tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, hội thảo, tập huấn, dự giờ, thăm lớp, trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin, nghiên cứu khoa học, viết sáng kiến kinh nghiệm. Phương pháp hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là tăng cường sự hợp tác, trao đổi, chia sẻ, học hỏi lẫn nhau giữa các giáo viên. Giáo viên chủ động, tích cực tham gia vào các hoạt động của tổ chuyên môn.
5.2. Phân Tích Ưu Điểm và Hạn Chế Mô Hình Tổ Hợp Môn
Cán bộ quản lý tạo điều kiện để giáo viên tham gia các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, tạo môi trường làm việc thân thiện, cởi mở, khuyến khích giáo viên sáng tạo, đổi mới. Cán bộ quản lý có vai trò quan trọng trong việc chỉ đạo, điều hành, kiểm tra, đánh giá hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học. Tuy nhiên, hiện nay việc đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học còn gặp nhiều khó khăn do chưa có tiêu chí đánh giá cụ thể, rõ ràng. Cần có những nghiên cứu sâu sắc hơn để xây dựng các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học.
VI. Đề Xuất Giải Pháp Cải Tiến Quản Lý Tổ Hợp Môn ĐHQGHN 57 Ký Tự
Từ những phân tích trên, việc cải tiến quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại ĐHQGHN là vô cùng cần thiết. Cần xây dựng một hệ thống quản lý toàn diện, khoa học, phù hợp với đặc thù của từng đơn vị. Bên cạnh đó, cần tăng cường đầu tư nguồn lực, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên. Đồng thời, cần tạo ra một môi trường làm việc cởi mở, sáng tạo, khuyến khích sự hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm giữa các thành viên.
6.1. Xây Dựng Hệ Thống Đánh Giá và Phản Hồi Hiệu Quả
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là một hướng đi đúng đắn, cần được tiếp tục nghiên cứu, phát triển và nhân rộng tại ĐHQGHN. Đây là một giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Chính vì lẽ đó mà bài viết này xin đề xuất một số biện pháp nhằm có thể nâng cao chất lượng của hoạt động tổ chuyên môn nói chung và hoạt động nghiên cứu bài học nói riêng.
6.2. Tăng Cường Hợp Tác Giữa Các Tổ Hợp Môn và Đơn Vị
Để hoạt động nghiên cứu bài học được hiệu quả, bài viết xin đề xuất một số biện pháp để hỗ trợ công tác quản lý cũng như quá trình hoạt động của tổ chuyên môn. Một trong những điều quan trọng là cần tạo điều kiện để giáo viên tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Cung cấp đầy đủ tài liệu, thiết bị dạy học cho giáo viên. Khuyến khích giáo viên tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, viết sáng kiến kinh nghiệm. Xây dựng môi trường làm việc thân thiện, cởi mở, khuyến khích sự hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm giữa các giáo viên. Tạo điều kiện để giáo viên có thời gian nghiên cứu, chuẩn bị bài giảng. Đồng thời phải thường xuyên tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, hội thảo, tập huấn để giáo viên có cơ hội trao đổi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau.
