Pháp Luật Về Góp Vốn Thành Lập Công Ty Cổ Phần Ở Việt Nam Hiện Nay

Công ty cổ phần là một loại hình doanh nghiệp đặc trưng cho công ty đối vốn, trong đó vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Theo Điều 110 Luật Doanh nghiệp 2014, cổ đông có thể là tổ chức hoặc cá nhân, số lượng tối thiểu là 3 và không giới hạn tối đa. Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn đã góp. Điểm khác biệt quan trọng là cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình, trừ một số trường hợp pháp luật quy định.

Vốn điều lệ của công ty cổ phần là tổng giá trị mệnh giá cổ phần đã bán các loại. Tại thời điểm đăng ký thành lập công ty cổ phần, vốn điều lệ là tổng giá trị mệnh giá cổ phần đã được đăng ký mua, ghi trong Điều lệ công ty. Cổ phần được chia thành cổ phần phổ thông và cổ phần ưu đãi (ưu đãi biểu quyết, cổ tức, hoàn lại,...). Công ty phải có cổ phần phổ thông. Cổ phần phổ thông không chuyển đổi thành cổ phần ưu đãi. Điều này đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong cơ cấu vốn.

Pháp luật Việt Nam cho phép góp vốn vào công ty cổ phần bằng nhiều hình thức khác nhau. Có thể góp bằng tiền Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng, giá trị quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ, bí quyết kỹ thuật hoặc các tài sản khác có thể định giá được bằng Đồng Việt Nam. Giá trị tài sản góp vốn phải được các thành viên, cổ đông sáng lập định giá hoặc do tổ chức định giá chuyên nghiệp định giá và được thể hiện bằng Đồng Việt Nam.

Các cổ đông phải góp vốn đầy đủ và đúng loại tài sản như đã cam kết khi đăng ký thành lập công ty cổ phần trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (trừ trường hợp Điều lệ công ty hoặc các bên có thỏa thuận khác). Trường hợp cổ đông không góp đủ vốn trong thời hạn quy định, công ty phải đăng ký điều chỉnh giảm vốn điều lệ tương ứng với số vốn chưa góp đủ. Cổ đông chưa góp đủ vốn chịu trách nhiệm tương ứng với phần vốn đã cam kết đối với các nghĩa vụ tài chính của công ty phát sinh trong thời gian chưa góp đủ vốn.

Việc định giá tài sản góp vốn là một khâu quan trọng, đặc biệt khi góp vốn bằng tài sản không phải là tiền mặt. Giá trị tài sản góp vốn do các thành viên, cổ đông sáng lập thỏa thuận hoặc do tổ chức định giá chuyên nghiệp định giá. Nếu tài sản góp vốn được định giá cao hơn giá trị thực tế tại thời điểm góp vốn, các thành viên, cổ đông sáng lập phải cùng liên đới chịu trách nhiệm đối với các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty bằng số chênh lệch giữa giá trị được định và giá trị thực tế của tài sản đó.

Đối với một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện, pháp luật quy định mức vốn pháp định tối thiểu mà công ty phải đáp ứng để được phép hoạt động. Ví dụ, kinh doanh bất động sản, kinh doanh bảo hiểm, kinh doanh dịch vụ kế toán, kiểm toán,... Mức vốn pháp định được quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật chuyên ngành. Việc không đáp ứng đủ vốn pháp định có thể dẫn đến việc bị từ chối cấp phép hoặc bị đình chỉ hoạt động.

Vốn điều lệ là một trong những yếu tố quan trọng mà các nhà đầu tư, đối tác và tổ chức tín dụng xem xét khi đánh giá khả năng huy động vốn của công ty. Một công ty có vốn điều lệ lớn thường được đánh giá là có tiềm lực tài chính mạnh mẽ hơn, dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn vay và thu hút các nhà đầu tư. Tuy nhiên, việc đăng ký vốn điều lệ quá cao so với khả năng thực tế có thể gây khó khăn cho công ty trong việc thực hiện nghĩa vụ góp vốn.

Hiện tại, luật pháp Việt Nam không quy định mức vốn điều lệ tối thiểu khi thành lập công ty cổ phần, trừ các ngành nghề có yêu cầu về vốn pháp định. Doanh nghiệp tự quyết định mức vốn điều lệ phù hợp với quy mô và mục tiêu hoạt động. Tuy nhiên, cần cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo khả năng tài chính và hoạt động hiệu quả.

Việc định giá tài sản góp vốn không chính xác, đặc biệt là khi góp vốn bằng tài sản không phải là tiền mặt, có thể dẫn đến nhiều hệ lụy pháp lý nghiêm trọng. Nếu tài sản được định giá quá cao so với giá trị thực tế, các cổ đông sáng lập có thể phải chịu trách nhiệm liên đới đối với các khoản nợ của công ty. Ngoài ra, việc định giá không minh bạch có thể gây ra tranh chấp giữa các cổ đông về quyền lợi và nghĩa vụ.

Tranh chấp về quyền sở hữu cổ phần là một trong những loại tranh chấp phổ biến trong công ty cổ phần. Các tranh chấp này có thể phát sinh từ việc chuyển nhượng cổ phần không hợp lệ, vi phạm thỏa thuận góp vốn, hoặc các vấn đề liên quan đến thừa kế cổ phần. Để giải quyết các tranh chấp này, các bên có thể lựa chọn phương thức thương lượng, hòa giải, hoặc khởi kiện ra tòa án.

Để phòng ngừa các rủi ro pháp lý khi góp vốn thành lập công ty cổ phần, các cổ đông nên thực hiện các biện pháp sau: (1) Thuê tổ chức định giá chuyên nghiệp để định giá tài sản góp vốn; (2) Soạn thảo và ký kết thỏa thuận góp vốn chi tiết và rõ ràng; (3) Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ góp vốn theo đúng thời hạn quy định; (4) Tìm hiểu kỹ về các quy định pháp luật liên quan đến công ty cổ phần; (5) Tham khảo ý kiến của luật sư khi cần thiết.

Chuyển nhượng cổ phần trong công ty cổ phần phải tuân thủ các điều kiện và thủ tục theo quy định của Luật Doanh nghiệp và Điều lệ công ty. Đối với cổ phần phổ thông, cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cho người khác, trừ trường hợp cổ đông sáng lập bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 3 năm kể từ ngày công ty được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Thủ tục chuyển nhượng bao gồm việc lập hợp đồng chuyển nhượng, thông báo cho công ty và thực hiện đăng ký thay đổi thông tin cổ đông (nếu cần).

Trong một số trường hợp, cổ đông hiện hữu có quyền ưu tiên mua lại cổ phần được chuyển nhượng. Quyền ưu tiên này thường được quy định trong Điều lệ công ty hoặc trong thỏa thuận giữa các cổ đông. Mục đích của quy định này là để duy trì sự ổn định trong cơ cấu sở hữu của công ty và bảo vệ quyền lợi của các cổ đông hiện hữu.

Hoạt động chuyển nhượng cổ phần có thể phát sinh các nghĩa vụ về thuế và tài chính đối với cả bên chuyển nhượng và bên nhận chuyển nhượng. Bên chuyển nhượng có thể phải nộp thuế thu nhập cá nhân (hoặc thuế thu nhập doanh nghiệp) đối với khoản thu nhập từ việc chuyển nhượng. Bên nhận chuyển nhượng có thể phải nộp lệ phí trước bạ (nếu có). Các bên cần tìm hiểu kỹ về các quy định thuế hiện hành để thực hiện đúng nghĩa vụ tài chính.

Khi giải thể công ty cổ phần, tài sản còn lại của công ty sẽ được phân chia theo thứ tự ưu tiên thanh toán sau: (1) Các chi phí giải thể (bao gồm chi phí kiểm toán, chi phí thanh lý tài sản,...); (2) Các khoản nợ lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội,...; (3) Các khoản nợ thuế và các khoản nợ khác của công ty; (4) Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi hoàn lại; (5) Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi khác (nếu có); (6) Cổ đông sở hữu cổ phần phổ thông.

Cổ đông có quyền tham gia vào quá trình thanh lý tài sản của công ty và được cung cấp thông tin đầy đủ, minh bạch về tình hình tài sản và các khoản nợ của công ty. Cổ đông có quyền yêu cầu thanh toán phần tài sản còn lại tương ứng với số vốn đã góp sau khi đã thanh toán hết các khoản nợ và chi phí giải thể. Quyền lợi của cổ đông được bảo vệ theo quy định của pháp luật về phá sản và giải thể doanh nghiệp.

Sau khi giải thể công ty, vốn góp của các cổ đông sẽ được xử lý theo thứ tự ưu tiên thanh toán như đã nêu trên. Các cổ đông có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý đối với các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty nếu vốn góp chưa được sử dụng hết để thanh toán các khoản này. Các trách nhiệm pháp lý này có thể kéo dài ngay cả sau khi công ty đã hoàn tất thủ tục giải thể.