Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Thuốc ARV và Tuân Thủ Điều Trị Của Bệnh Nhân Tại Nghệ An

• Tác giả: Trần Thị Lệ Hằng
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Liên Hương
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược lý - Dược lâm sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Thuốc ARV Và Tuân Thủ Điều Trị HIV/AIDS Tại Nghệ An
• Loại tài liệu: Luận văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tổng quan về HIV/AIDS
• 1.1.1. Đặc điểm dịch tễ HIV/AIDS
• 1.1.2. Sinh bệnh học HIV/AIDS
• 1.2. Tổng quan về điều trị ARV tại Việt Nam
• 1.2.1. Mục đích và nguyên tắc điều trị
• 1.2.2. Tiêu chuẩn điều trị ARV
• 1.2.3. Phân loại thuốc ARV
• 1.2.4. Các phác đồ điều trị ARV cho người lớn tại Việt Nam
• 1.2.5. Theo dõi TDKMM và xử trí độc tính của thuốc ARV
• 1.2.6. Tổng quan về tuân thủ điều trị thuốc ARV
• 1.2.6.1. Khái niệm, vai trò của tuân thủ điều trị đối với điều trị ARV
• 1.2.6.2. Phân loại tuân thủ của bệnh nhân với điều trị thuốc ARV
• 1.2.6.3. Mục tiêu của việc duy trì tuân thủ điều trị
• 1.2.6.4. Các phương pháp đánh giá tuân thủ điều trị
• 1.2.6.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV
• 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu, thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 1.3.2. Phương pháp nghiên cứu. Thiết kế nghiên cứu
• 1.3.3. Phương pháp thu thập số liệu
• 1.3.4. Chỉ tiêu nghiên cứu
• 1.3.5. Tiêu chí đánh giá trong nghiên cứu. Đánh giá tuân thủ điều trị
• 1.3.6. Đánh giá kiến thức
• 1.3.7. Xử lý số liệu
• 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Khảo sát việc sử dụng thuốc ARV trên bệnh nhân điều trị HIV/AIDS – Trung tâm Bệnh nhiệt đới Bệnh viện HNĐK tỉnh Nghệ An
• 2.1.1. Đặc điểm của bệnh nhân tại các thời điểm điều trị ARV
• 2.1.2. Đặc điểm về giai đoạn lâm sàng tại các thời điểm điều trị
• 2.1.3. Đặc điểm về bệnh đồng mắc
• 2.1.4. Tình hình sử dụng thuốc tại các thời điểm điều trị ARV tại thời điểm bắt đầu điều trị
• 2.1.5. Đặc điểm thay đổi phác đồ điều trị
• 2.1.6. Lí do bệnh nhân thay đổi phác đồ điều trị
• 2.1.7. Đặc điểm về tác dụng không mong muốn của bệnh nhân trong nghiên cứu
• 2.1.8. Đặc điểm về hiệu quả điều trị thuốc ARV
• 2.1.9. Phân tích mức độ tuân thủ điều trị và một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV của bệnh nhân tại phòng khám điều trị HIV/AIDS – Trung tâm Bệnh nhiệt đới Bệnh viện HNĐK tỉnh Nghệ An
• 2.1.9.1. Khảo sát tuân thủ điều trị của đối tượng nghiên cứu
• 2.1.9.2. Phân tích mối liên quan giũa tuân thủ điều trị thuốc ARV và một số yếu tố
• 2.2. Ưu điểm và hạn chế của nghiên cứu
• 2.2.1. Ưu điểm của nghiên cứu
• 2.2.2. Hạn chế của nghiên cứu
• 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. DANH MỤC BẢNG

I. Tổng Quan Về Tình Hình HIV AIDS Nghệ An Dịch Tễ ARV

Nhiễm HIV được WHO xem là đại dịch. Tại Việt Nam, dịch bệnh này lây lan rộng và kéo dài. Tính đến 30/12/2020, có 155.000 bệnh nhân nhiễm HIV còn sống đang điều trị. Số người nhiễm HIV không ngừng tăng và chuyển sang giai đoạn AIDS. Việc chăm sóc và điều trị trở nên cấp thiết. Y học chưa tìm ra phương thuốc loại bỏ hoàn toàn HIV. Thuốc kháng retro virus (ARV) là vũ khí duy nhất hiện nay. Mở rộng tiếp cận ARV giảm mạnh số người tử vong. Trên thế giới có 38,4 triệu người chung sống với HIV, 28,7 triệu người được điều trị ARV. Điều trị ARV liên tục, suốt đời, đòi hỏi tuân thủ tuyệt đối. Duy trì nồng độ thuốc ức chế tối đa sự nhân lên của HIV, phục hồi miễn dịch, phòng ngừa nhiễm trùng cơ hội, cải thiện chất lượng sống. Không tuân thủ điều trị dẫn đến kháng thuốc và thất bại điều trị.

1.1. Đặc Điểm Dịch Tễ HIV AIDS Toàn Cầu và Tại Việt Nam

Theo WHO, 84.2 triệu người đã nhiễm HIV, khoảng 40,1 triệu người chết do HIV/AIDS. Năm 2021, toàn cầu có 38,4 triệu người sống với HIV, 0,7% người trưởng thành từ 15–49 tuổi. Châu Phi bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất. Tính đến cuối năm 2021, 28.7 triệu người nhiễm HIV (75%) được tiếp cận ARV. Tại Việt Nam, đến 31/12/2020 có 215.220 người nhiễm HIV hiện còn sống, 108.719 người đã tử vong. Năm 2020, có gần 13.000 ca nhiễm HIV mới, 152.166 người đang điều trị ARV. Việt Nam hưởng ứng mục tiêu 90-90-90 của Liên hợp quốc năm 2020.

1.2. Tình Hình HIV AIDS Nghệ An Số Liệu Thống Kê Mới Nhất

Sau ca nhiễm HIV đầu tiên năm 1996, đến 31/10/2022 Nghệ An có 10.695 người nhiễm HIV/AIDS. Số người còn sống và quản lý được là 6.287 người. Toàn tỉnh có 09 phòng xét nghiệm HIV được phép khẳng định các trường hợp dương tính. Trong 10 tháng đầu năm 2022, 26 cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện toàn tỉnh đã tư vấn và xét nghiệm cho 96.430 trường hợp, 261 trường hợp dương tính, đạt 0,27%. Ngày 20/12/2019, Trung Tâm Bệnh nhiệt đới trực thuộc Bệnh viện hữu nghị đa khoa Nghệ An được thành lập.

1.3. Cấu Trúc Virus và Cơ Chế Gây Bệnh của HIV AIDS

Virus HIV là một loại Retrovirus thuộc nhóm ARN virus. Hạt virus hoàn chỉnh (virion) có cấu trúc gồm 3 lớp: lớp vỏ ngoài, lõi (genom và các enzym). HIV gây tổn thương các tế bào của hệ miễn dịch, đặc biệt là tế bào TCD4, dẫn tới các rối loạn đáp ứng miễn dịch. HIV trực tiếp hủy diệt TCD4 hoặc gián tiếp giết TCD4 do hình thành kháng thể kháng lympho. Hậu quả là rối loạn miễn dịch qua trung gian tế bào, rối loạn miễn dịch dịch thể, rối loạn chức năng đại thực bào và bạch cầu mono. Hệ miễn dịch của bệnh nhân dần suy giảm, tiến triển thành giai đoạn AIDS, tạo điều kiện cho nhiễm trùng cơ hội (NTCH) phát triển.

II. Cách Điều Trị HIV AIDS Bằng ARV Mục Tiêu và Tiêu Chuẩn

Điều trị ARV cho bệnh nhân HIV có mục đích ức chế tối đa và lâu dài quá trình nhân lên của HIV trong cơ thể, phục hồi chức năng miễn dịch. Nguyên tắc điều trị là điều trị ngay khi được chẩn đoán, phối hợp đúng cách ít nhất 3 loại thuốc ARV, đảm bảo tuân thủ điều trị hàng ngày, liên tục, suốt đời. Hiện nay, các hướng dẫn đã mở rộng hơn về tiêu chuẩn bắt đầu điều trị ARV với tất cả người nhiễm HIV không phụ thuộc giai đoạn lâm sàng và số lượng tế bào CD4. Tiêu chuẩn này giúp cho người nhiễm HIV được tiếp cận điều trị sớm, mang lại hiệu quả điều trị tốt hơn trong tương lai.

2.1. Mục Đích và Nguyên Tắc Cơ Bản Của Điều Trị ARV

Mục đích điều trị ARV cho bệnh nhân HIV đó là ức chế tối đa và lâu dài quá trình nhân lên của HIV trong cơ thể, phục hồi chức năng miễn dịch. Nguyên tắc điều trị là điều trị ARV ngay khi người bệnh được chẩn đoán nhiễm HIV, phối hợp đúng cách ít nhất 3 loại thuốc ARV, đảm bảo tuân thủ điều trị hàng ngày, liên tục, suốt đời.

2.2. Tiêu Chuẩn Bắt Đầu Điều Trị ARV Hướng Dẫn Mới Nhất

Hiện nay, các hướng dẫn đã mở rộng hơn về tiêu chuẩn bắt đầu điều trị ARV với tất cả người nhiễm HIV không phụ thuộc giai đoạn lâm sàng và số lượng tế bào CD4. Tiêu chuẩn này là bước ngoặt lớn giúp cho người nhiễm HIV được tiếp cận điều trị sớm, mang lại hiệu quả điều trị tốt hơn trong tương lai. Trẻ dưới 18 tháng tuổi có kết quả xét nghiệm PCR lần 1 dương tính hoặc có kháng thể kháng HIV dương tính đồng thời có biểu hiện bệnh lý HIV nặng.

2.3. Phân Loại Thuốc ARV Các Nhóm Thuốc Chính Hiện Nay

Hiện nay trên thế giới có 5 nhóm thuốc ARV được phân chia theo tác động của chúng lên những bước khác nhau trong chu trình nhân bản của HIV trong tế bào vật chủ: Nhóm ức chế enzym sao chép ngược tương tự nucleosid và nucleotid (NRTI), nhóm ức chế enzym sao chép ngược không có cấu trúc nucleosid (NNRTI), nhóm ức chế enzym protease (PI), nhóm ức chế enzym tích hợp (INSTI), nhóm ức chế xâm nhập và ức chế hòa màng (EI&FI).

III. Phác Đồ Điều Trị ARV Chuẩn Lựa Chọn Tối Ưu Tại Nghệ An

Phác đồ điều trị chuẩn hiện nay bao gồm ít nhất 3 thuốc ARV, thường được gọi là liệu pháp kháng retrovirus hoạt tính cao. Phác đồ này có hiệu quả trong việc giảm tải lượng virus và cải thiện tình trạng lâm sàng. Bệnh viện Hữu nghị đa khoa tỉnh Nghệ An đang điều trị cho bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS song song với việc triển khai thanh toán qua bảo hiểm y tế. Hiện tại 100% bệnh nhân tham gia điều trị bằng thuốc ARV với phác đồ được ưu tiên là TLD (TDF + 3TC +DTG) theo hướng dẫn của Bộ Y tế về ưu tiên sử dụng Dolutegravir trong dự phòng và điều trị HIV/AIDS.

3.1. Các Phác Đồ Điều Trị ARV Cho Người Lớn Tại Việt Nam 2019 2021

Phác đồ điều trị chuẩn hiện nay bao gồm ít nhất 3 thuốc ARV, thường được gọi là liệu pháp kháng retrovirus hoạt tính cao, có hiệu quả trong việc giảm tải lượng virus và cải thiện tình trạng lâm sàng. Các phác đồ bậc 1 và bậc 2 được điều chỉnh theo từng năm.

3.2. Theo Dõi và Xử Trí Tác Dụng Không Mong Muốn TDKMM Của Thuốc ARV

Việc theo dõi và xử trí TDKMM của thuốc ARV là rất quan trọng để đảm bảo tuân thủ điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Các tác dụng phụ thường gặp cần được theo dõi bao gồm: buồn nôn, tiêu chảy, phát ban, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, và các vấn đề về thần kinh.

3.3. Ưu Tiên Sử Dụng Dolutegravir DTG Trong Điều Trị HIV AIDS

Bệnh viện Hữu nghị đa khoa tỉnh Nghệ An hiện đang ưu tiên sử dụng Dolutegravir (DTG) trong phác đồ điều trị ARV cho bệnh nhân HIV/AIDS. Phác đồ được ưu tiên là TLD (TDF + 3TC +DTG) theo hướng dẫn của Bộ Y tế về ưu tiên sử dụng Dolutegravir trong dự phòng và điều trị HIV/AIDS. DTG được chứng minh là có hiệu quả cao trong việc giảm tải lượng virus và có ít tác dụng phụ hơn so với một số thuốc ARV khác.

IV. Tuân Thủ Điều Trị ARV Yếu Tố Quyết Định Thành Công Tại Nghệ An

Điều trị ARV là quá trình liên tục kéo dài suốt cuộc đời và đòi hỏi sự tuân thủ điều trị tuyệt đối. Duy trì nồng độ thuốc ARV trong máu giúp ức chế tối đa sự nhân lên của HIV, phục hồi hệ miễn dịch, phòng ngừa nhiễm trùng cơ hội, cải thiện chất lượng sống và tăng tỷ lệ sống sót. Nếu không tuân thủ điều trị sẽ dẫn đến nồng độ thuốc trong máu thấp, làm xuất hiện các đột biến của HIV kháng thuốc và thất bại điều trị. Cần có các biện pháp hỗ trợ để nâng cao tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV.

4.1. Khái Niệm và Vai Trò Của Tuân Thủ Điều Trị ARV Đối Với Người Bệnh

Tuân thủ điều trị ARV là việc người bệnh thực hiện đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ về liều lượng, thời gian và cách dùng thuốc. Tuân thủ điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nồng độ thuốc trong máu, ức chế sự nhân lên của virus HIV, phục hồi hệ miễn dịch và cải thiện chất lượng cuộc sống.

4.2. Các Phương Pháp Đánh Giá Tuân Thủ Điều Trị ARV Hiệu Quả

Có nhiều phương pháp đánh giá tuân thủ điều trị ARV, bao gồm: tự báo cáo của bệnh nhân, đếm số lượng thuốc còn lại, sử dụng thiết bị theo dõi điện tử, và xét nghiệm nồng độ thuốc trong máu. Mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng, và việc lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào điều kiện cụ thể.

4.3. Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tuân Thủ Điều Trị ARV Nghiên Cứu Tại Nghệ An

Nghiên cứu tại Nghệ An cho thấy nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV, bao gồm: kiến thức về bệnh, hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng, tác dụng phụ của thuốc, và khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ y tế. Cần có các biện pháp can thiệp phù hợp để giải quyết các yếu tố này và nâng cao tỷ lệ tuân thủ điều trị.

V. Thực Trạng Sử Dụng Thuốc ARV Nghệ An Kết Quả Nghiên Cứu Mới Nhất

Nghiên cứu khảo sát việc sử dụng thuốc ARV trên bệnh nhân điều trị HIV/AIDS tại phòng khám điều trị HIV/AIDS – Trung tâm bệnh nhiệt đới bệnh viện HNĐK tỉnh Nghệ An. Nghiên cứu phân tích mức độ tuân thủ điều trị và các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV của bệnh nhân. Kết quả cho thấy cần có các biện pháp can thiệp để nâng cao tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV và cải thiện hiệu quả điều trị HIV/AIDS tại Nghệ An.

5.1. Khảo Sát Việc Sử Dụng Thuốc ARV Đặc Điểm Bệnh Nhân Tại Nghệ An

Nghiên cứu tiến hành khảo sát đặc điểm của bệnh nhân tại các thời điểm điều trị ARV, đặc điểm về giai đoạn lâm sàng, đặc điểm về bệnh đồng mắc. Từ đó, đưa ra các đánh giá chi tiết về tình hình sử dụng thuốc hiện tại.

5.2. Phân Tích Mức Độ Tuân Thủ Điều Trị ARV Và Các Yếu Tố Liên Quan

Nghiên cứu phân tích mức độ tuân thủ điều trị ARV và mối liên quan giữa tuân thủ điều trị với các yếu tố như đặc điểm nhân khẩu học, đặc điểm điều trị, kiến thức về điều trị, hỗ trợ điều trị.

5.3. Tác Dụng Không Mong Muốn và Hiệu Quả Điều Trị Thuốc ARV

Nghiên cứu cũng tập trung vào việc đánh giá các tác dụng không mong muốn của thuốc ARV và hiệu quả điều trị trên bệnh nhân. Điều này bao gồm việc theo dõi các chỉ số sức khỏe và đánh giá tình trạng bệnh của bệnh nhân.

VI. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Điều Trị HIV AIDS Nghệ An Kiến Nghị

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần có các giải pháp để nâng cao hiệu quả điều trị HIV/AIDS tại Nghệ An. Các giải pháp này bao gồm: tăng cường giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân về tầm quan trọng của tuân thủ điều trị, cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, giảm kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV, và cung cấp hỗ trợ tâm lý và xã hội cho bệnh nhân.

6.1. Tăng Cường Giáo Dục Sức Khỏe Về Tuân Thủ Điều Trị ARV

Cần tăng cường giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân về tầm quan trọng của tuân thủ điều trị ARV, cách dùng thuốc đúng cách, và cách xử trí các tác dụng phụ. Giáo dục sức khỏe có thể được thực hiện thông qua các buổi tư vấn cá nhân, nhóm, và các tài liệu truyền thông.

6.2. Cải Thiện Khả Năng Tiếp Cận Dịch Vụ Điều Trị HIV AIDS

Cần cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ điều trị HIV/AIDS, đặc biệt là đối với những người ở vùng sâu, vùng xa. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc mở rộng mạng lưới các phòng khám HIV/AIDS, cung cấp dịch vụ tư vấn và xét nghiệm lưu động, và giảm chi phí điều trị.

6.3. Giảm Kỳ Thị Phân Biệt Đối Xử Với Người Nhiễm HIV Giải Pháp

Cần giảm kỳ thị phân biệt đối xử với người nhiễm HIV, tạo môi trường hỗ trợ để họ có thể sống khỏe mạnh và hòa nhập với cộng đồng. Điều này có thể được thực hiện thông qua các chiến dịch truyền thông, giáo dục cộng đồng, và xây dựng các chính sách bảo vệ quyền của người nhiễm HIV.

Tổng quan nghiên cứu

HIV/AIDS vẫn là một trong những đại dịch toàn cầu nghiêm trọng, với khoảng 38,4 triệu người đang sống chung với HIV trên thế giới tính đến cuối năm 2021. Tại Việt Nam, tính đến cuối năm 2020, có hơn 215.000 người nhiễm HIV còn sống, trong đó khoảng 70% đã được điều trị bằng thuốc kháng retrovirus (ARV). Tỉnh Nghệ An, với hơn 10.600 ca nhiễm HIV/AIDS được ghi nhận, đang đối mặt với thách thức trong việc quản lý và điều trị cho hơn 6.200 bệnh nhân còn sống và đang theo dõi. Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa tỉnh Nghệ An, là cơ sở y tế tuyến tỉnh chịu trách nhiệm chăm sóc và điều trị HIV/AIDS cho khoảng 600 bệnh nhân ngoại trú hàng tháng.

Nghiên cứu này nhằm khảo sát tình hình sử dụng thuốc ARV và mức độ tuân thủ điều trị của bệnh nhân tại phòng khám điều trị HIV/AIDS của Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa tỉnh Nghệ An trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2022. Mục tiêu cụ thể là đánh giá đặc điểm sử dụng thuốc ARV, phân tích mức độ tuân thủ điều trị và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị, giảm nguy cơ kháng thuốc và thất bại điều trị, đồng thời góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho người nhiễm HIV/AIDS tại khu vực Bắc Trung Bộ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình liên quan đến điều trị ARV và tuân thủ điều trị trong bệnh nhân HIV/AIDS. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết tuân thủ điều trị của WHO: Định nghĩa tuân thủ điều trị là việc bệnh nhân sử dụng thuốc đúng liều, đúng giờ, đúng cách theo hướng dẫn của nhân viên y tế. Tuân thủ điều trị ARV được xem là yếu tố quyết định thành công trong kiểm soát tải lượng virus và ngăn ngừa kháng thuốc.

2. Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị: Bao gồm các yếu tố cá nhân (nhân khẩu học, kiến thức, hành vi sử dụng rượu bia, ma túy), yếu tố phác đồ điều trị (loại thuốc, tác dụng phụ), và yếu tố dịch vụ y tế (hỗ trợ từ cán bộ y tế, gia đình, biện pháp nhắc nhở).

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: thuốc ARV, tuân thủ điều trị, tải lượng virus, phác đồ điều trị ARV, tác dụng không mong muốn của thuốc, và các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang kết hợp hồi cứu hồ sơ bệnh án và phỏng vấn trực tiếp bệnh nhân. Cỡ mẫu gồm 250 bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS đang điều trị ARV tại phòng khám điều trị HIV/AIDS, Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa tỉnh Nghệ An, từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2022.

Phương pháp chọn mẫu là chọn thuận tiện các bệnh nhân thỏa mãn tiêu chuẩn: tuổi ≥ 18, đang điều trị ARV ít nhất 3 tháng, có khả năng trả lời bộ câu hỏi. Tiêu chuẩn loại trừ là bệnh nhân không đủ năng lực trả lời.

Nguồn dữ liệu gồm hồ sơ bệnh án lưu trữ thông tin về đặc điểm nhân khẩu học, phác đồ điều trị, giai đoạn lâm sàng, tải lượng virus, bệnh đồng mắc, và kết quả điều trị. Dữ liệu phỏng vấn thu thập thông tin về tuân thủ điều trị, kiến thức về ARV, hành vi sử dụng rượu bia, ma túy, và các yếu tố hỗ trợ.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 và Microsoft Excel 2010. Biến định tính được biểu diễn bằng tỷ lệ phần trăm, biến liên tục bằng trung bình và độ lệch chuẩn. Kiểm định Chi bình phương được áp dụng để so sánh tỷ lệ tuân thủ giữa các nhóm, với mức ý nghĩa thống kê p < 0,05.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm nhân khẩu học và lâm sàng: Tuổi trung bình bệnh nhân là 42,82 ± 7,41 tuổi, nam chiếm 55,6%, nữ 44,4%. Đường lây nhiễm chủ yếu qua quan hệ tình dục (64%) và dùng chung bơm kim tiêm (30%). Tại thời điểm bắt đầu điều trị, 50% bệnh nhân ở giai đoạn lâm sàng 1, 20,8% giai đoạn 2, 20% giai đoạn 3, và 9,2% giai đoạn 4. Tại thời điểm nghiên cứu, 88,8% bệnh nhân ở giai đoạn 1, cho thấy sự cải thiện rõ rệt về lâm sàng.

2. Phác đồ điều trị ARV: Tại thời điểm bắt đầu điều trị, phác đồ TDF/3TC/EFV chiếm 41,6%, các phác đồ chứa d4T và AZT chiếm 44,8%. Tại thời điểm nghiên cứu, 84,4% bệnh nhân đã chuyển sang phác đồ ưu tiên TLD (3TC/TDF/DTG1). Có 408 lượt thay đổi phác đồ, trong đó 57,8% thay đổi 2 lần, 34,3% thay đổi 1 lần. Lý do thay đổi chủ yếu là theo hướng dẫn của Bộ Y tế (67,6%), hết thuốc (15,6%), thất bại điều trị (11,6%) và tác dụng không mong muốn (5,2%).

3. Tác dụng không mong muốn: 8,4% bệnh nhân gặp tác dụng không mong muốn, chủ yếu là tăng men gan ALT do thuốc EFV (2,4%) và NVP (6%).

4. Hiệu quả điều trị: Tỷ lệ bệnh nhân có tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện dao động từ 66,5% đến 74,9% trong các năm 2019-2022, không có sự khác biệt đáng kể (p=0,31), cho thấy hiệu quả điều trị ổn định.

5. Mức độ tuân thủ điều trị: 71,2% bệnh nhân được đánh giá tuân thủ điều trị ARV theo tiêu chí không bỏ liều, uống đúng giờ và đúng cách trong tuần qua. Tỷ lệ bệnh nhân không bỏ liều là 80%, uống đúng giờ 75,2%, và uống đúng cách 98,8%.

6. Yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ: Bệnh nhân uống rượu hoặc bia trong tuần qua có tỷ lệ tuân thủ thấp hơn đáng kể (p=0,02). Không có sự khác biệt về tuân thủ giữa nhóm đã từng sử dụng ma túy và nhóm không sử dụng. Việc sử dụng biện pháp nhắc uống thuốc giúp tăng tỷ lệ tuân thủ (p=0,02). Mức độ nhận thông tin tư vấn từ cán bộ y tế không liên quan đến tuân thủ (p=0,85). Kiến thức về điều trị ARV không có ảnh hưởng thống kê đến tuân thủ (p=0,12).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về đặc điểm nhân khẩu học và lâm sàng của bệnh nhân HIV/AIDS. Việc chuyển đổi phác đồ điều trị sang TLD phản ánh sự cập nhật theo hướng dẫn của Bộ Y tế nhằm tăng hiệu quả và giảm tác dụng phụ. Tỷ lệ tuân thủ điều trị đạt trên 70% là kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn khoảng 30% bệnh nhân chưa tuân thủ tốt, tiềm ẩn nguy cơ thất bại điều trị và kháng thuốc.

Việc sử dụng rượu bia làm giảm tuân thủ điều trị được nhiều nghiên cứu xác nhận, do ảnh hưởng đến trí nhớ và hành vi uống thuốc. Biện pháp nhắc nhở uống thuốc như đồng hồ báo thức, chuông điện thoại được chứng minh là hỗ trợ hiệu quả trong việc duy trì thói quen uống thuốc đúng giờ. Mặc dù kiến thức về ARV cao, nhưng không phải lúc nào cũng chuyển thành hành vi tuân thủ, cho thấy cần có các can thiệp hỗ trợ hành vi và tâm lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tuân thủ theo từng tiêu chí, bảng phân tích mối liên quan giữa các yếu tố ảnh hưởng và tuân thủ điều trị, giúp minh họa rõ ràng các kết quả chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tư vấn và hỗ trợ hành vi: Cán bộ y tế cần triển khai các chương trình tư vấn cá nhân hóa, tập trung vào nhóm bệnh nhân có nguy cơ tuân thủ kém, đặc biệt là những người sử dụng rượu bia. Mục tiêu nâng tỷ lệ tuân thủ lên trên 85% trong vòng 12 tháng.

2. Phát triển và phổ biến biện pháp nhắc nhở uống thuốc: Khuyến khích bệnh nhân sử dụng đồng hồ báo thức, ứng dụng điện thoại hoặc các thiết bị nhắc nhở khác để duy trì thói quen uống thuốc đúng giờ. Chủ thể thực hiện là nhân viên y tế và gia đình bệnh nhân, triển khai ngay trong 6 tháng tới.

3. Cải thiện quản lý phác đồ điều trị: Tiếp tục cập nhật và áp dụng phác đồ ưu tiên TLD cho tất cả bệnh nhân phù hợp, đồng thời theo dõi chặt chẽ tác dụng không mong muốn để kịp thời điều chỉnh. Mục tiêu giảm tỷ lệ thay đổi phác đồ do tác dụng phụ xuống dưới 3% trong 1 năm.

4. Tăng cường hỗ trợ xã hội và gia đình: Khuyến khích sự tham gia của người thân trong việc hỗ trợ bệnh nhân, đặc biệt là nhắc nhở uống thuốc và chăm sóc tinh thần. Tổ chức các nhóm hỗ trợ bệnh nhân tại cộng đồng nhằm nâng cao sự gắn kết và tuân thủ điều trị.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế và nhân viên phòng khám HIV/AIDS: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về tuân thủ điều trị và các yếu tố ảnh hưởng, giúp cải thiện chất lượng tư vấn và chăm sóc bệnh nhân.

2. Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách: Thông tin về hiệu quả phác đồ điều trị và mức độ tuân thủ giúp xây dựng các chính sách hỗ trợ điều trị HIV/AIDS phù hợp, tối ưu hóa nguồn lực.

3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành y dược: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và đánh giá tuân thủ điều trị ARV trong bối cảnh thực tế Việt Nam.

4. Tổ chức phi chính phủ và cộng đồng hỗ trợ người nhiễm HIV: Kết quả nghiên cứu giúp thiết kế các chương trình can thiệp hành vi, hỗ trợ xã hội nhằm nâng cao tuân thủ điều trị và chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tuân thủ điều trị ARV lại quan trọng?
   Tuân thủ điều trị ARV giúp duy trì nồng độ thuốc đủ để ức chế sự nhân lên của HIV, ngăn ngừa kháng thuốc và thất bại điều trị, từ đó cải thiện sức khỏe và kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân.

2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị ARV?
   Bao gồm yếu tố cá nhân như tuổi, giới, trình độ học vấn, hành vi sử dụng rượu bia, ma túy; yếu tố phác đồ điều trị như tác dụng phụ; và yếu tố hỗ trợ từ gia đình, cán bộ y tế.

3. Phác đồ TLD có ưu điểm gì so với các phác đồ trước?
   Phác đồ TLD (3TC/TDF/DTG1) có hiệu quả ức chế virus cao, ít tác dụng phụ, thuận tiện trong sử dụng và được Bộ Y tế ưu tiên áp dụng cho bệnh nhân HIV/AIDS.

4. Làm thế nào để đánh giá mức độ tuân thủ điều trị của bệnh nhân?
   Có thể sử dụng phương pháp phỏng vấn tự báo cáo, đếm thuốc, giám sát điện tử, xét nghiệm nồng độ thuốc trong máu và tải lượng virus. Nghiên cứu này sử dụng bộ câu hỏi phỏng vấn kết hợp với dữ liệu hồ sơ bệnh án.

5. Biện pháp nào giúp nâng cao tuân thủ điều trị ARV hiệu quả?
   Sử dụng các biện pháp nhắc nhở uống thuốc (đồng hồ báo thức, điện thoại), tăng cường tư vấn, hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng, đồng thời kiểm soát các yếu tố gây cản trở như sử dụng rượu bia.

Kết luận

• Nghiên cứu đã khảo sát 250 bệnh nhân HIV/AIDS điều trị ARV tại Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa tỉnh Nghệ An, với độ tuổi trung bình 42,82 ± 7,41, nam chiếm 55,6%.
• Phác đồ TLD hiện chiếm ưu thế (84,4%) trong điều trị, phản ánh sự cập nhật theo hướng dẫn Bộ Y tế.
• Tỷ lệ tuân thủ điều trị ARV đạt 71,2%, với các yếu tố ảnh hưởng chính là việc sử dụng rượu bia và biện pháp nhắc nhở uống thuốc.
• Hiệu quả điều trị ổn định qua các năm với khoảng 70% bệnh nhân có tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện.
• Đề xuất các giải pháp tăng cường tư vấn, hỗ trợ hành vi, phổ biến biện pháp nhắc nhở và nâng cao vai trò gia đình trong hỗ trợ điều trị.

Next steps: Triển khai các chương trình can thiệp hành vi và hỗ trợ xã hội trong 12 tháng tới, đồng thời tiếp tục theo dõi và đánh giá hiệu quả các biện pháp này.

Call-to-action: Các cơ sở y tế và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao tuân thủ điều trị ARV, góp phần kiểm soát dịch HIV/AIDS hiệu quả hơn tại Nghệ An và khu vực Bắc Trung Bộ.