Đánh Giá Thương Mại Nội Khối ASEAN: Nghiên Cứu về Lợi Thế So Sánh và Tác Động của Cộng Đồng Kinh Tế ASEAN (AEC)

Thương mại nội khối ASEAN đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khu vực, tăng cường liên kết và hợp tác giữa các quốc gia thành viên. Việc tăng cường thương mại nội khối giúp các doanh nghiệp ASEAN tiếp cận thị trường lớn hơn, giảm sự phụ thuộc vào các thị trường bên ngoài và nâng cao khả năng cạnh tranh toàn cầu. Thúc đẩy thương mại nội khối ASEAN cần có những chính sách và biện pháp cụ thể để giảm thiểu các rào cản thương mại, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp ASEAN và thúc đẩy sự hội nhập kinh tế khu vực. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng sự khác biệt về trình độ phát triển kinh tế giữa các quốc gia thành viên có thể tạo ra những thách thức nhất định cho việc tăng cường thương mại nội khối ASEAN.

AEC hướng đến việc tạo ra một thị trường duy nhất và cơ sở sản xuất chung cho các quốc gia thành viên, thúc đẩy sự chuyển dịch tự do của hàng hóa, dịch vụ, vốn và lao động có tay nghề. Kế hoạch chi tiết cho AEC đến năm 2025 bao gồm các đặc điểm chính như nền kinh tế tích hợp và gắn kết cao, ASEAN cạnh tranh, đổi mới và năng động, tăng cường kết nối và hợp tác ngành, ASEAN kiên cường, hòa nhập và một ASEAN toàn cầu. Để đạt được các mục tiêu này, AEC cần giải quyết nhiều thách thức như sự khác biệt về trình độ phát triển kinh tế giữa các quốc gia thành viên, các rào cản thương mại và sự cần thiết phải tăng cường kết nối và hợp tác giữa các ngành. Theo tài liệu nghiên cứu, các nhà lãnh đạo ASEAN hướng trọng tâm vào việc tạo dựng một thị trường đơn nhất, một cơ sở sản xuất chung cho các quốc gia thành viên; thúc day sự chuyền dich tự do của hàng hóa và các van đề liên quan như sản phẩm dich vụ, tư ban và lao động có tay nghề nham thúc đây phát triển kinh tế một cách công bằng, thiết lập khu vực kinh tế có năng lực cạnh tranh cao mà với năng lực cạnh tranh này ASEAN có thể hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế toàn cầu.

Các rào cản phi thuế quan (NTBs) là một trong những thách thức lớn nhất đối với thương mại nội khối ASEAN. Các NTBs bao gồm các quy định về tiêu chuẩn sản phẩm, thủ tục hải quan, giấy phép nhập khẩu và các biện pháp bảo hộ khác. Các NTBs có thể làm tăng chi phí thương mại, giảm tính minh bạch và gây khó khăn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs). Để giảm thiểu các NTBs, các quốc gia thành viên ASEAN cần tăng cường hợp tác, hài hòa hóa các quy định và thủ tục, và thúc đẩy minh bạch hóa thông tin thương mại. Theo tài liệu nghiên cứu, các cơ chế chính sách liên kết vẫn chưa thật sự thông thoáng tạo cơ chế hữu hiệu nhằm thúc đây giao thương nội khối. Chính vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Thương mại nội khối ASEAN sau khi thành lập AEC dưới góc nhìn lý thuyết lợi thé so sánh ”nhằm mục đích chỉ rõ tình hình thực tiễn hợp tác thương mại giữa các quốc gia thành viên trong giai đoạn 2004 đến 2018.

Do cơ cấu sản xuất và tiêu thụ tương đồng, các quốc gia ASEAN thường cạnh tranh trực tiếp trong các ngành hàng sử dụng nhiều lao động và tài nguyên thiên nhiên. Điều này có thể dẫn đến tình trạng dư thừa nguồn cung, giảm giá và gây khó khăn cho các doanh nghiệp. Để giảm thiểu cạnh tranh, các quốc gia ASEAN cần đa dạng hóa cơ cấu kinh tế, phát triển các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao và tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực như nghiên cứu và phát triển, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực. Theo tài liệu nghiên cứu, do thương mại toàn cầu có xu hướng chững lại; sự chênh lệch phát triển giữa các nền kinh tế tại Đông Nam A còn lớn.cũng dan đến việc các quốc gia khó trao đổi thương mại với nhau hơn. Về chủ quan là đo những rào can phi thuế quan được dựng lên giữa các quốc gia nội khối; cơ cấu san xuất, tiêu thụ giữa các quốc gia trong khu vực có sự tương đồng nhau về nhóm hàng déi dào về lao động và tài nguyên thiên nhiên, dẫn đến cạnh tranh trực tiếp giữa các thành viên trong thương mại nội khốiở các nhóm ngành mà các quốc gia thành viên đều có lợi thế so sánh.

Chỉ số Lợi thế So sánh Hiện hữu (RCA) là một công cụ hữu ích để đo lường lợi thế so sánh của một quốc gia trong một ngành hàng cụ thể. Chỉ số RCA được tính bằng cách so sánh tỷ trọng xuất khẩu của một ngành hàng trong tổng xuất khẩu của một quốc gia với tỷ trọng xuất khẩu của ngành hàng đó trong tổng xuất khẩu của thế giới. Nếu chỉ số RCA lớn hơn 1, quốc gia đó được coi là có lợi thế so sánh trong ngành hàng đó. Theo tài liệu nghiên cứu, bài nghiên cứu có đề cập đến chỉ số RCA dé do lường lợi thé so sánh trong mỗi quốc gia theo phương pháp định tính. Cuối cùng bài nghiên cứu đã đưa ra một số gợi ý cho Việt Nam dựa trên phân tích những lợi thế tuyệt đối và lợi thế so sánh mà Việt Nam đang có.Đây là bài nghiên cứu cơ sở để tác giả làm cốt lõi phân tích thương mại nội khối ASEAN, và phân tích tác động AEC tới thương mại nội khối này.

Chỉ số Bổ trợ Thương mại (TC) đo lường mức độ phù hợp giữa cơ cấu xuất khẩu của một quốc gia và cơ cấu nhập khẩu của một quốc gia khác. Chỉ số TC cao cho thấy hai quốc gia có khả năng giao thương lớn với nhau vì họ có thể cung cấp các hàng hóa và dịch vụ mà đối tác cần. Phân tích chỉ số TC giữa các quốc gia ASEAN giúp xác định các cơ hội thương mại tiềm năng và thúc đẩy hợp tác kinh tế khu vực. Dựa vào các số liệu về chỉ số TC mà luận văn thu thập và xử lý, bài viết kết luận được những quốc gia có khả năng giao thương cao với nhau nhờ vào cơ cấu hàng hóa và dịch vụ phù hợp. Việc phân tích chỉ số TC sẽ rất quan trọng trong việc định hướng các hoạt động giao thương, đầu tư trong khu vực ASEAN.

Mô hình trọng lực thương mại (Gravity Model) là một công cụ phổ biến để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thương mại quốc tế. Mô hình này giả định rằng thương mại giữa hai quốc gia tỷ lệ thuận với quy mô kinh tế của hai quốc gia và tỷ lệ nghịch với khoảng cách giữa hai quốc gia. Trong bối cảnh ASEAN, mô hình trọng lực có thể được sử dụng để đánh giá tác động của AEC đến thương mại nội khối bằng cách kiểm tra xem việc tham gia AEC có làm tăng thương mại giữa các quốc gia thành viên hay không. Theo tài liệu nghiên cứu, bằng việc sử dụng các kết quả hoạt động thương mại từ trước đến này cùng với mô hình trọng lực, luận văn sẽ chỉ rõ hơn tác động này dưới góc nhìn định lượng, qua đó đưa ra những bai học kinh nghiệm và hàm ý chính sách cho Việt Nam trong giai đoạn tới của AEC.

Đánh giá một cách toàn diện tác động của AEC tới thương mại nội khối ASEAN phải kết hợp cả phân tích định tính và định lượng. Phân tích định tính có thể tập trung vào các chính sách, quy định và thể chế liên quan đến AEC, trong khi phân tích định lượng có thể sử dụng các mô hình kinh tế để đo lường tác động của AEC đến các chỉ số thương mại như xuất khẩu, nhập khẩu và GDP. Để đánh giá công bằng thì phải thống nhất một tiêu chuẩn áp dụng cho từng nhóm quốc gia và nên kết hợp nghiên cứu định lượng dé phân tích tác động của AEC tới các quốc gia ASEAN một các rõ rệt hơn.

Quá trình hội nhập kinh tế của ASEAN cho thấy tầm quan trọng của việc xây dựng một khuôn khổ pháp lý minh bạch và ổn định, thúc đẩy hợp tác khu vực và tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ ASEAN trong việc xây dựng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, phát triển chuỗi cung ứng và thu hút đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, Việt Nam cần chủ động tham gia vào các diễn đàn khu vực và quốc tế để bảo vệ lợi ích quốc gia và đóng góp vào việc xây dựng một hệ thống thương mại công bằng và bền vững. Theo tài liệu nghiên cứu, hàm ý chính sách cho doanh nghiệp Việt Nam và chính phủ Việt Nam để hội nhập thành công là gì? Trọng tâm của câu trả lời là việc sau khi đã phân tích vai trò của AEC thì ASEAN có những bài học kinh nghiệm gì? Và nêu rõ những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.

Trong bối cảnh AEC, Việt Nam cần tập trung vào việc cải thiện môi trường kinh doanh, giảm chi phí giao dịch, tăng cường kết nối cơ sở hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực. Việt Nam cũng cần chủ động xây dựng các chính sách để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) tham gia vào chuỗi cung ứng khu vực và tận dụng các cơ hội thương mại từ AEC. Hơn nữa, Việt Nam cần tăng cường hợp tác với các quốc gia ASEAN khác trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế và môi trường để thúc đẩy phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng hơn vào khu vực. Cuối cùng, từ kết quả nghiên cứu tác động từ AEC, từ việc phân tích lợi thế so sánh của từng quốc gia trong khu vực, bài nghiên cứu đưa ra các khuyến nghị và hàm ý chính sách cho Việt Nam để tận dụng lợi thế hội nhập kinh tế quốc tế trở thành xu hướng tắt yếu hiện nay.