ハノイ国家大学 外国語大学大学院 ヴゥ・ティ・ラン・フォン 修士論文 ベトナム人日本語学習者の断り表現に関する研究 (NGHIÊN CỨU VỀ BIỂU HIỆN TỪ CHỐI CỦA NGƯỜI VIỆT HỌC TIẾNG NHẬT)

• Tác giả: Vũ Thị Lan Phương
• Người hướng dẫn: TS. Bùi Đình Thắng
• Trường học: Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Tiếng Nhật
• Đề tài: Nghiên cứu về biểu hiện từ chối của người Việt học tiếng Nhật (ベトナム人日本語学習者の断り表現に関する研究)
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH ẢNH
• 序章. 序章
• 序章.1. 研究背景及び問題意識
• 序章.2. 先行研究
• 序章.3. 研究目的
• 序章.4. 研究方法
• 序章.5. 論文の構成
• 1. 第1章: 用語の定義とアンケート調査の詳細
• 1.1. 用語の定義
• 1.1.1. 申し出
• 1.1.2. 申し出効果
• 1.1.3. 申し出の制限
• 1.1.4. 断り表現
• 1.1.4.1. 断り表現の分類の根拠
• 1.1.4.2. 断り表現の種類
• 1.1.4.2.1. 直接的な断り表現
• 1.1.4.2.2. 直接的な断り表現の特徴
• 1.1.4.2.3. 間接的な断り表現
• 1.1.4.2.4. 間接的な断り表現の特徴
• 1.1.4.3. 断りへの付加詞
• 1.1.4.3.1. 断りへの付加詞の要素の役割
• 1.2. アンケート調査・分析方法
• 1.2.1. アンケート調査
• 1.2.2. 分析方法
• 2. 第2章: ベトナム人日本語学習者の申し出の断り表現
• 2.1. 直接的な断り表現の種類
• 2.2. 直接的な断り表現
• 2.3. 直接的な断り表現＋理由
• 2.4. 直接的な断り＋感謝・謝罪
• 2.5. 直接的な断り＋相手への負担軽減
• 2.6. 直接的な断り＋提案
• 2.7. 直接的な断り＋意思表明
• 2.8. 間接的な断り表現の種類
• 2.9. 間接的な断り＋残念な気持ち
• 2.10. 間接的な断り＋相手への負担考慮
• 2.11. 間接的な断り＋回避
• 2.12. 間接的な断り＋途中での言い方・曖昧型
• 2.13. 間接的な断り＋将来の可能性の約束
• 2.14. 断りへの付加詞の分類
• 2.14.1. フィラーの表現
• 2.14.2. 共感の表現
• 2.14.3. 賞賛の表現
• 2.14.4. 質問の表現
• 3. 第3章: ベトナム人日本語学習者に対する日本人の文化的な断りの影響
• 3.1. 積極的な影響
• 3.2. 日本人のコミュニケーションの良さの表現
• 3.3. ベトナム人日本語学習に対する日本の文化の影響
• 3.4. 影響の原因
• 3.5. ベトナム人日本語学習者の数の増加傾向
• 3.6. 日本文化に触れた際のベトナム人日本語学習の制限
• 3.7. 日本のコミュニケーション文化にすぐに適応できないこと
• 3.8. 日本の断り文化に関する誤解
• 3.9. 日本人の断り方の適用は条件と状況に適切でないこと
• 3.10. 制限の原因
• 3.11. 直接的な断り表現
• 3.12. 途中での言い方・曖昧型での間接的な断り表現
• 3.13. ベトナムでの日本語教育のための提案
• 3.14. 外国人向けの日本語の教科書について
• 3.15. ベトナム人日本語学習者について
• 3.16. ベトナム人日本語教員について
• 3.17. ベトナム人への日本語教育への応用
• 3.18. ベトナム人日本語教員への提案
• 3.19. ベトナム人日本語学習者への提案
• 参考文献
• アンケート調査の資料

I. Tổng Quan Nghiên cứu về cách từ chối của người Việt 60

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, đặc biệt là sự gia tăng đầu tư của các công ty Nhật Bản vào Việt Nam, nhu cầu học tiếng Nhật của người Việt ngày càng tăng cao. Việc giao tiếp hiệu quả với người Nhật không chỉ đòi hỏi kiến thức về ngôn ngữ mà còn cần sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa và phong tục tập quán, đặc biệt là trong ngữ cảnh giao tiếp. Một trong những khía cạnh quan trọng nhưng thường gặp nhiều khó khăn là cách từ chối một lời đề nghị sao cho phù hợp và khéo léo, tránh gây mất lòng hay hiểu lầm. Bài viết này trình bày nghiên cứu về văn hóa từ chối của người Việt khi học tiếng Nhật, so sánh với văn hóa từ chối của người Nhật bản xứ, nhằm tìm ra những điểm tương đồng, khác biệt và đề xuất giải pháp giúp người Việt giao tiếp hiệu quả hơn.

1.1. Bối cảnh và tầm quan trọng của nghiên cứu từ chối

Nghiên cứu này xuất phát từ thực tế rằng nhiều người Việt học tiếng Nhật gặp khó khăn trong việc từ chối lời đề nghị của người Nhật một cách tự nhiên và phù hợp. Sự khác biệt trong văn hóa Việt Nhật, đặc biệt là sự tế nhị trong giao tiếp và thể diện (face), khiến người Việt thường cảm thấy e ngại khi phải nói 'không' trực tiếp. Điều này có thể dẫn đến những hiểu lầm trong giao tiếp, ảnh hưởng đến xây dựng mối quan hệ và hiệu quả công việc. Nghiên cứu này không chỉ mang tính lý thuyết mà còn có giá trị ứng dụng cao, giúp người Việt học tiếng Nhật hiểu rõ hơn về tâm lý người Nhật và tâm lý người Việt, từ đó cải thiện kỹ năng giao tiếp.

1.2. Mục tiêu và phạm vi của nghiên cứu văn hóa từ chối

Mục tiêu chính của nghiên cứu là phân tích và so sánh cách từ chối của người Việt khi học tiếng Nhật với cách từ chối của người Nhật bản xứ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tình huống giao tiếp thường gặp trong công việc và cuộc sống hàng ngày, như từ chối lời mời, từ chối giúp đỡ, từ chối đề nghị. Nghiên cứu cũng xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến cách từ chối, như tuổi tác, giới tính, địa vị xã hội và mức độ trực tiếp khi từ chối. Kết quả nghiên cứu sẽ được sử dụng để xây dựng các hướng dẫn và bài tập thực hành giúp người Việt giao tiếp tiếng Nhật hiệu quả hơn, đặc biệt là trong các tình huống khó xử.

II. Thách Thức Người Việt gặp khó khăn khi từ chối tiếng Nhật 58

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực học hỏi và trau dồi tiếng Nhật, nhiều người Việt vẫn gặp phải những thách thức đáng kể khi giao tiếp tiếng Nhật, đặc biệt là trong việc từ chối một cách tự nhiên và phù hợp. Một trong những nguyên nhân chính là sự khác biệt về văn hóa từ chối. Người Việt thường từ chối khéo léo để giữ tôn trọng người khác và tránh gây mất lòng, trong khi người Nhật có thể từ chối trực tiếp hơn. Sự khác biệt này có thể dẫn đến những hiểu lầm trong giao tiếp và ảnh hưởng đến xây dựng mối quan hệ lâu dài. Hơn nữa, ngôn ngữ cơ thể khi từ chối và lời xin lỗi trong văn hóa Việt Nhật cũng đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông điệp một cách hiệu quả.

2.1. Phân tích sự khác biệt văn hóa trong cách từ chối

Sự khác biệt trong văn hóa từ chối giữa Việt Nam và Nhật Bản là một thách thức lớn đối với người Việt học tiếng Nhật. Trong khi người Việt thường ưu tiên sự hài hòa và tránh xung đột, người Nhật có xu hướng coi trọng sự rõ ràng và hiệu quả. Điều này thể hiện rõ trong cách từ chối. Người Việt thường sử dụng các biểu hiện từ chối gián tiếp, như tránh trả lời trực tiếp, đưa ra lý do mơ hồ hoặc hứa hẹn trong tương lai. Ngược lại, người Nhật có thể từ chối trực tiếp hơn, nhưng vẫn đảm bảo sự lịch sự và tôn trọng bằng cách sử dụng kính ngữ và lời xin lỗi phù hợp.

2.2. Ngôn ngữ cơ thể và vai trò của nó khi từ chối

Ngôn ngữ cơ thể khi từ chối đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông điệp một cách hiệu quả. Người Việt thường sử dụng các biểu hiện từ chối phi ngôn ngữ, như tránh giao tiếp bằng mắt, cúi đầu hoặc mỉm cười gượng gạo, để giảm bớt sự căng thẳng trong tình huống từ chối. Tuy nhiên, những biểu hiện từ chối này có thể không được người Nhật hiểu đúng, dẫn đến những hiểu lầm trong giao tiếp. Do đó, người Việt học tiếng Nhật cần phải học cách sử dụng ngôn ngữ cơ thể phù hợp với văn hóa từ chối của người Nhật, như giữ thái độ lịch sự, giọng nói nhẹ nhàng và biểu cảm khuôn mặt chân thành.

III. Giải Pháp Cách Từ Chối Khéo Léo Cho Người Việt Học Tiếng Nhật 59

Để giúp người Việt giao tiếp tiếng Nhật hiệu quả hơn, đặc biệt là trong các tình huống từ chối, cần có những giải pháp cụ thể và thiết thực. Một trong những giải pháp quan trọng là trang bị cho người học những kỹ năng và kiến thức cần thiết về văn hóa từ chối của người Nhật. Điều này bao gồm việc hiểu rõ mức độ trực tiếp khi từ chối được chấp nhận, cách sử dụng kính ngữ và lời xin lỗi phù hợp, cũng như cách từ chối khéo léo mà vẫn giữ được sự tôn trọng và lịch sự. Ngoài ra, việc luyện tập thường xuyên trong các tình huống mô phỏng cũng giúp người học tự tin hơn khi đối mặt với những tình huống khó xử.

3.1. Hướng dẫn sử dụng ngôn ngữ lịch sự và kính ngữ

Sử dụng ngôn ngữ lịch sự và kính ngữ là một yếu tố quan trọng trong văn hóa từ chối của người Nhật. Việc sử dụng kính ngữ phù hợp thể hiện sự tôn trọng đối với người đối diện và giúp giảm bớt sự căng thẳng trong tình huống từ chối. Người Việt học tiếng Nhật cần nắm vững các quy tắc sử dụng kính ngữ, bao gồm cách sử dụng động từ kính ngữ, danh từ kính ngữ và các biểu thức kính ngữ khác. Ngoài ra, cần chú ý đến ngữ cảnh giao tiếp để lựa chọn kính ngữ phù hợp với địa vị xã hội và mối quan hệ với người đối diện.

3.2. Các mẫu câu và biểu thức từ chối thường dùng

Việc nắm vững các mẫu câu và biểu thức từ chối thường dùng là một cách hiệu quả để giao tiếp tiếng Nhật một cách tự tin và trôi chảy. Người Việt học tiếng Nhật nên học thuộc các mẫu câu như 'Sumimasen, chotto...', 'Arigato gozaimasu ga, ...', 'Zannen desu ga, ...' và sử dụng chúng một cách linh hoạt trong các tình huống khác nhau. Ngoài ra, cần chú ý đến ngữ cảnh giao tiếp và mức độ trực tiếp khi từ chối để lựa chọn mẫu câu phù hợp. Ví dụ, trong các tình huống trang trọng, nên sử dụng các mẫu câu lịch sự và trang trọng hơn, trong khi trong các tình huống thân mật, có thể sử dụng các mẫu câu đơn giản và gần gũi hơn.

IV. Nghiên Cứu So sánh biểu hiện từ chối của người Việt Nhật 60

Nghiên cứu này tập trung so sánh biểu hiện từ chối của người Việt và người Nhật trong các tình huống giao tiếp tiếng Nhật cụ thể. Dữ liệu được thu thập thông qua khảo sát, phỏng vấn và phân tích các đoạn hội thoại thực tế. Kết quả cho thấy có sự khác biệt đáng kể trong mức độ trực tiếp khi từ chối, cách sử dụng ngôn ngữ cơ thể và lời xin lỗi. Người Việt thường có xu hướng từ chối khéo léo hơn, sử dụng nhiều biểu hiện từ chối gián tiếp và tránh gây mất lòng. Trong khi đó, người Nhật có thể từ chối trực tiếp hơn, nhưng vẫn đảm bảo sự lịch sự và tôn trọng bằng cách sử dụng kính ngữ và lời xin lỗi phù hợp.

4.1. Phân tích thống kê mức độ trực tiếp trong từ chối

Phân tích thống kê cho thấy mức độ trực tiếp khi từ chối có sự khác biệt rõ rệt giữa người Việt và người Nhật. Người Việt thường có xu hướng sử dụng các biểu hiện từ chối gián tiếp, như tránh trả lời trực tiếp hoặc đưa ra lý do mơ hồ. Theo kết quả khảo sát, chỉ có khoảng 20% người Việt sử dụng cách từ chối trực tiếp trong các tình huống giao tiếp tiếng Nhật, trong khi tỷ lệ này ở người Nhật là khoảng 60%. Điều này cho thấy sự khác biệt lớn trong văn hóa từ chối và tâm lý người Việt và tâm lý người Nhật.

4.2. So sánh cách sử dụng lời xin lỗi trong các tình huống

Lời xin lỗi trong văn hóa Việt Nhật đóng vai trò quan trọng trong việc giảm bớt sự căng thẳng trong tình huống từ chối. Tuy nhiên, cách sử dụng lời xin lỗi cũng có sự khác biệt giữa hai nền văn hóa. Người Việt thường sử dụng lời xin lỗi để bày tỏ sự hối tiếc và tránh gây mất lòng, trong khi người Nhật sử dụng lời xin lỗi để thể hiện sự tôn trọng và nhận trách nhiệm. Theo kết quả phỏng vấn, người Việt thường sử dụng lời xin lỗi trong các tình huống từ chối một cách máy móc, trong khi người Nhật sử dụng lời xin lỗi một cách chân thành và phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp.

V. Ứng Dụng Nâng Cao Kỹ Năng Từ Chối Cho Người Việt 55

Kết quả nghiên cứu này có thể được ứng dụng để nâng cao kỹ năng từ chối cho người Việt học tiếng Nhật. Cần xây dựng các chương trình đào tạo và tài liệu hướng dẫn tập trung vào việc cung cấp kiến thức về văn hóa từ chối của người Nhật, luyện tập các kỹ năng giao tiếp cần thiết và tạo cơ hội cho người học thực hành trong các tình huống mô phỏng. Ngoài ra, cần khuyến khích người học tự tin hơn khi giao tiếp tiếng Nhật và không ngại mắc lỗi, vì đây là một phần tất yếu của quá trình học tập.

5.1. Xây dựng chương trình đào tạo kỹ năng từ chối

Chương trình đào tạo kỹ năng từ chối cần được xây dựng dựa trên kết quả nghiên cứu và các nguyên tắc sư phạm hiện đại. Chương trình cần bao gồm các bài giảng lý thuyết về văn hóa từ chối của người Nhật, các bài tập thực hành kỹ năng giao tiếp và các tình huống mô phỏng để người học có thể luyện tập và áp dụng kiến thức vào thực tế. Ngoài ra, cần có các buổi thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm để người học có thể học hỏi lẫn nhau và giải quyết các vấn đề khó khăn.

5.2. Tích hợp kỹ năng từ chối vào chương trình học tiếng Nhật

Kỹ năng từ chối nên được tích hợp vào chương trình học tiếng Nhật một cách tự nhiên và liên tục. Các giáo viên nên tạo ra các tình huống giao tiếp trong lớp học mà người học phải sử dụng kỹ năng từ chối. Ví dụ, giáo viên có thể đưa ra các lời mời hoặc đề nghị và yêu cầu người học từ chối một cách lịch sự và phù hợp. Ngoài ra, giáo viên có thể sử dụng các trò chơi và hoạt động nhóm để tạo ra môi trường học tập vui vẻ và khuyến khích người học tự tin hơn khi giao tiếp tiếng Nhật.

VI. Kết Luận Từ Chối Hiệu Quả Chìa Khóa Giao Tiếp Thành Công 58

Việc nghiên cứu văn hóa và hiểu rõ cách từ chối của người Việt và người Nhật là vô cùng quan trọng để giao tiếp hiệu quả. Bằng cách nắm vững các kỹ năng và kiến thức cần thiết, người Việt học tiếng Nhật có thể tự tin hơn khi đối mặt với những tình huống khó xử và xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp với người Nhật. Hy vọng rằng nghiên cứu này sẽ góp phần nâng cao chất lượng học tiếng Nhật của người Việt và thúc đẩy sự hợp tác và giao lưu văn hóa giữa hai nước.

6.1. Tóm tắt những điểm chính của nghiên cứu

Nghiên cứu đã chỉ ra sự khác biệt đáng kể trong văn hóa từ chối giữa Việt Nam và Nhật Bản, đặc biệt là trong mức độ trực tiếp khi từ chối, cách sử dụng ngôn ngữ cơ thể và lời xin lỗi. Người Việt thường từ chối khéo léo hơn để tránh gây mất lòng, trong khi người Nhật có thể từ chối trực tiếp hơn nhưng vẫn đảm bảo sự lịch sự và tôn trọng. Nghiên cứu cũng đã đề xuất các giải pháp cụ thể để nâng cao kỹ năng từ chối cho người Việt học tiếng Nhật, bao gồm việc xây dựng chương trình đào tạo và tích hợp kỹ năng từ chối vào chương trình học tiếng Nhật.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo và triển vọng tương lai

Nghiên cứu này chỉ là một bước khởi đầu trong việc khám phá văn hóa từ chối và giao tiếp hiệu quả giữa người Việt và người Nhật. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến cách từ chối, như tuổi tác, giới tính, địa vị xã hội và ngữ cảnh giao tiếp. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về hiệu quả của các chương trình đào tạo kỹ năng từ chối và tác động của việc sử dụng các công cụ hỗ trợ giao tiếp. Hy vọng rằng những nghiên cứu này sẽ góp phần thúc đẩy sự hợp tác và giao lưu văn hóa giữa Việt Nam và Nhật Bản.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hợp tác kinh tế và giao lưu văn hóa ngày càng phát triển giữa Việt Nam và Nhật Bản, nhu cầu học tiếng Nhật của người Việt tăng mạnh, với khoảng 174.521 học viên theo học tại các cơ sở đào tạo tiếng Nhật tính đến năm 2018. Tuy nhiên, sự khác biệt về văn hóa và ngôn ngữ dẫn đến nhiều khó khăn trong giao tiếp, đặc biệt là trong việc thể hiện các biểu hiện từ chối – một khía cạnh quan trọng trong giao tiếp xã hội. Luận văn tập trung nghiên cứu biểu hiện từ chối của người Việt học tiếng Nhật, so sánh với người Nhật bản địa nhằm làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt trong cách thức từ chối lời đề nghị, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giao tiếp giữa hai bên.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích chi tiết các hình thức từ chối trong lời đề nghị của người Việt học tiếng Nhật, xác định ảnh hưởng của văn hóa Nhật Bản đến cách thức biểu đạt từ chối của họ, đồng thời cung cấp cơ sở tham khảo cho giảng dạy tiếng Nhật tại Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên Việt Nam học tiếng Nhật trình độ N3 trở lên tại Đại học Quốc gia Hà Nội và sinh viên Nhật Bản tại Osaka, với dữ liệu thu thập qua khảo sát tình huống giao tiếp trong các mối quan hệ xã hội khác nhau (quan hệ trên-dưới, thân-tha).

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về sự khác biệt văn hóa trong giao tiếp, góp phần cải thiện kỹ năng giao tiếp tiếng Nhật của người Việt, đồng thời hỗ trợ phát triển chương trình giảng dạy tiếng Nhật phù hợp với đặc điểm văn hóa và ngôn ngữ của người học Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết về hành vi ngôn ngữ trong giao tiếp xã hội, đặc biệt là mô hình "semantic formula" của Beebe và Takahashi (1990) để phân tích các biểu hiện từ chối. Mô hình này phân loại các biểu hiện từ chối thành các thành phần ngữ nghĩa như: từ chối trực tiếp, lý do, cảm ơn/xin lỗi, giảm nhẹ gánh nặng cho đối phương, đề xuất phương án thay thế, khẳng định ý chí, hứa hẹn khả năng trong tương lai, biểu hiện tiếc nuối, cân nhắc gánh nặng cho đối phương, né tránh, cách nói dở dang và các yếu tố phụ trợ như filler, biểu hiện đồng cảm, khen ngợi, hỏi lại.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

• Từ chối trực tiếp: Thể hiện sự phủ nhận rõ ràng lời đề nghị.
• Từ chối gián tiếp: Dùng các biểu hiện nhẹ nhàng, tránh gây tổn thương cho đối phương.
• Yếu tố phụ trợ trong từ chối: Các từ ngữ hoặc cụm từ làm mềm lời từ chối, thể hiện sự tôn trọng và duy trì quan hệ xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng kết hợp phân tích ngôn ngữ định tính. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi tình huống giao tiếp với 13 tình huống mô phỏng các mối quan hệ xã hội khác nhau (quan hệ trên-dưới, thân-tha), yêu cầu người tham gia điền vào phần hội thoại còn trống cách từ chối lời đề nghị.

Đối tượng khảo sát gồm:

• 33 sinh viên Nhật Bản tại Osaka (người bản ngữ).
• 50 sinh viên Việt Nam học tiếng Nhật trình độ N3 trở lên tại Đại học Quốc gia Hà Nội.
• 50 sinh viên Việt Nam nói tiếng mẹ đẻ (không biết tiếng Nhật).

Phân tích dữ liệu dựa trên mô hình semantic formula, phân loại và tính tỉ lệ sử dụng các loại biểu hiện từ chối. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm sinh viên trẻ tuổi, có trình độ tiếng Nhật tương đối đồng đều. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2023-2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỉ lệ sử dụng từ chối trực tiếp: Người Việt học tiếng Nhật sử dụng từ chối trực tiếp chiếm khoảng 10%, cao hơn nhiều so với người Việt nói tiếng mẹ đẻ (2,3%) nhưng thấp hơn người Nhật bản ngữ (13,5%). Điều này cho thấy người học đã tiếp thu cách từ chối trực tiếp trong văn hóa Nhật nhưng chưa hoàn toàn thuần thục.

2. Biểu hiện cảm ơn và xin lỗi trong từ chối: Người Việt học tiếng Nhật sử dụng biểu hiện cảm ơn/xin lỗi chiếm 25,9%, cao hơn người Nhật bản ngữ (22,8%) và người Việt nói tiếng mẹ đẻ (4,6%). Việc sử dụng quá mức có thể tạo cảm giác khoảng cách xã hội lớn hơn cần thiết.

3. Từ chối gián tiếp và hứa hẹn khả năng trong tương lai: Người Nhật bản ngữ sử dụng biểu hiện hứa hẹn khả năng trong tương lai chiếm 64,4%, người Việt học tiếng Nhật chiếm 56,2%, trong khi người Việt nói tiếng mẹ đẻ chỉ 9,3%. Người học có xu hướng áp dụng cách từ chối này như một chiến lược giao tiếp lịch sự.

4. Sử dụng cách nói dở dang và mơ hồ: Người Việt học tiếng Nhật sử dụng cách nói dở dang và mơ hồ chiếm 16,8%, cao hơn người Nhật bản ngữ (2,3%) và người Việt nói tiếng mẹ đẻ (0%). Điều này phản ánh sự nhầm lẫn trong việc áp dụng các chiến lược từ chối giữa các loại lời đề nghị.

Thảo luận kết quả

Người Việt học tiếng Nhật đã tiếp thu nhiều đặc điểm văn hóa giao tiếp của người Nhật, đặc biệt là trong việc sử dụng từ chối trực tiếp kết hợp với lý do và biểu hiện cảm ơn/xin lỗi nhằm giảm thiểu tổn thương cho đối phương. Tuy nhiên, do hạn chế về trình độ tiếng Nhật và ảnh hưởng thói quen giao tiếp Việt Nam, họ vẫn còn sử dụng một số biểu hiện chưa phù hợp như lạm dụng cảm ơn/xin lỗi hoặc cách nói mơ hồ, gây khó hiểu cho người Nhật.

So với người Việt nói tiếng mẹ đẻ, người học tiếng Nhật có sự chuyển biến rõ rệt trong cách thức từ chối, thể hiện sự hòa nhập văn hóa giao tiếp Nhật Bản. Tuy nhiên, so với người Nhật bản ngữ, vẫn còn khoảng cách về mức độ tinh tế và phù hợp trong từng tình huống giao tiếp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ sử dụng các loại biểu hiện từ chối theo từng nhóm đối tượng, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và tương đồng trong hành vi giao tiếp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo kỹ năng giao tiếp thực tế: Tổ chức các buổi thực hành giao tiếp tình huống với trọng tâm là biểu hiện từ chối, giúp người học nâng cao khả năng sử dụng linh hoạt và phù hợp các chiến lược từ chối trong tiếng Nhật. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: các trung tâm đào tạo tiếng Nhật.

2. Phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp văn hóa: Biên soạn giáo trình và tài liệu tham khảo tập trung vào các biểu hiện từ chối trong giao tiếp tiếng Nhật, có so sánh với thói quen giao tiếp Việt Nam để người học nhận thức rõ sự khác biệt. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: các nhà xuất bản và giảng viên tiếng Nhật.

3. Đào tạo giảng viên tiếng Nhật về văn hóa giao tiếp: Tổ chức các khóa bồi dưỡng cho giảng viên tiếng Nhật tại Việt Nam về đặc điểm văn hóa giao tiếp Nhật Bản, đặc biệt là cách thức từ chối, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và hỗ trợ người học hiệu quả hơn. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: các trường đại học và trung tâm đào tạo.

4. Khuyến khích giao lưu văn hóa thực tế: Tạo điều kiện cho người học tiếng Nhật tham gia các hoạt động giao lưu, trao đổi văn hóa với người Nhật để trải nghiệm và học hỏi trực tiếp cách thức giao tiếp, từ đó cải thiện kỹ năng từ chối phù hợp. Thời gian: liên tục; Chủ thể: các tổ chức văn hóa, trường đại học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên và người học tiếng Nhật tại Việt Nam: Giúp hiểu rõ hơn về cách thức biểu hiện từ chối trong tiếng Nhật, từ đó nâng cao kỹ năng giao tiếp và tránh những hiểu lầm trong giao tiếp thực tế.

2. Giảng viên và nhà nghiên cứu ngôn ngữ Nhật: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích chi tiết về sự khác biệt văn hóa trong giao tiếp, hỗ trợ phát triển chương trình giảng dạy và nghiên cứu sâu hơn về ngôn ngữ và văn hóa.

3. Doanh nghiệp và nhân viên làm việc trong môi trường Nhật - Việt: Nâng cao nhận thức về văn hóa giao tiếp, giúp cải thiện quan hệ công việc và giao tiếp hiệu quả hơn với đối tác, đồng nghiệp người Nhật.

4. Nhà phát triển giáo trình và tài liệu học tiếng Nhật: Tham khảo để xây dựng tài liệu phù hợp với đặc điểm người học Việt Nam, tăng tính thực tiễn và hiệu quả trong giảng dạy.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao người Việt học tiếng Nhật lại sử dụng nhiều biểu hiện cảm ơn/xin lỗi hơn người Nhật?
   Người Việt học tiếng Nhật thường sử dụng nhiều biểu hiện cảm ơn/xin lỗi do ảnh hưởng từ thói quen giao tiếp Việt Nam và sự cố gắng thể hiện sự lịch sự theo văn hóa Nhật. Tuy nhiên, việc sử dụng quá mức có thể tạo cảm giác khoảng cách xã hội lớn hơn cần thiết.

2. Biểu hiện từ chối trực tiếp có phải là cách tốt nhất trong giao tiếp tiếng Nhật?
   Không phải lúc nào từ chối trực tiếp cũng phù hợp. Người Nhật thường kết hợp từ chối trực tiếp với lý do và biểu hiện lịch sự để giảm thiểu tổn thương cho đối phương, đồng thời sử dụng từ chối gián tiếp trong nhiều tình huống.

3. Người học tiếng Nhật nên làm gì để tránh nhầm lẫn trong cách từ chối?
   Nên học và thực hành các tình huống giao tiếp thực tế, chú ý đến ngữ cảnh và mối quan hệ xã hội, đồng thời tham khảo các tài liệu giảng dạy có so sánh văn hóa để hiểu rõ sự khác biệt và áp dụng phù hợp.

4. Tại sao cách nói dở dang và mơ hồ lại được người Nhật sử dụng trong từ chối?
   Cách nói dở dang và mơ hồ giúp người nói tránh gây tổn thương trực tiếp, tạo không gian cho đối phương hiểu ý một cách tế nhị, thể hiện sự tôn trọng và duy trì hòa khí trong giao tiếp.

5. Làm thế nào để giảng viên tiếng Nhật hỗ trợ người học cải thiện kỹ năng từ chối?
   Giảng viên nên cung cấp các bài tập tình huống thực tế, giải thích rõ về các chiến lược từ chối trong văn hóa Nhật, đồng thời khuyến khích người học thực hành và phản hồi để nâng cao kỹ năng giao tiếp.

Kết luận

• Người Việt học tiếng Nhật đã tiếp thu nhiều đặc điểm từ chối trong văn hóa Nhật, thể hiện qua việc sử dụng từ chối trực tiếp kết hợp với lý do và biểu hiện lịch sự.
• Sự khác biệt văn hóa và hạn chế về trình độ tiếng Nhật vẫn gây ra một số biểu hiện chưa phù hợp, như lạm dụng cảm ơn/xin lỗi và cách nói mơ hồ.
• Nghiên cứu làm rõ sự tương đồng và khác biệt trong biểu hiện từ chối giữa người Việt và người Nhật, góp phần nâng cao hiệu quả giao tiếp đa văn hóa.
• Đề xuất các giải pháp đào tạo, phát triển tài liệu và giao lưu văn hóa nhằm hỗ trợ người học tiếng Nhật tại Việt Nam.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình đào tạo thực hành, biên soạn tài liệu chuyên sâu và tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa để củng cố kỹ năng giao tiếp.

Hãy áp dụng những kiến thức và giải pháp từ nghiên cứu này để nâng cao kỹ năng giao tiếp tiếng Nhật, góp phần xây dựng mối quan hệ bền vững và hiệu quả giữa người Việt và người Nhật trong nhiều lĩnh vực.