Nghiên Cứu Kết Hợp Thể Châm và Dưỡng Sinh Trong Điều Trị Mất Ngủ Không Thực Tổn

• Tác giả: Võ Thị Hợp
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Văn Toại
• Trường học: Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam
• Chuyên ngành: Y học cổ truyền
• Đề tài: Nghiên Cứu Kết Hợp Thể Châm và Dưỡng Sinh Trong Điều Trị Mất Ngủ Không Thực Tổn
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Giấc ngủ bình thường
• 1.1.1. Sinh lý giấc ngủ
• 1.1.2. Các giai đoạn của giấc ngủ
• 1.1.3. Chức năng của giấc ngủ
• 1.2. Mất ngủ không thực tổn theo Y học hiện đại
• 1.2.1. Khái niệm và phân loại Rối loạn giấc ngủ
• 1.2.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán mất ngủ không thực tổn
• 1.2.3. Dịch tễ học mất ngủ
• 1.2.4. Các phương pháp đánh giá mất ngủ trên lâm sàng và cận lâm sàng
• 1.3. Mất ngủ theo Y học cổ truyền
• 1.3.1. Bệnh nguyên, bệnh cơ
• 1.3.2. Thể tâm tỳ hư
• 1.3.3. Thể tâm thận bất giao
• 1.3.4. Các phương pháp điều trị mất ngủ theo Y học cổ truyền
• 1.4. Điều trị mất ngủ không thực tổn bằng thể châm
• 1.4.1. Định nghĩa phương pháp thể châm
• 1.4.2. Cơ sở khoa học của phương pháp thể châm
• 1.4.3. Chỉ định và chống chỉ định
• 1.4.4. Tác dụng của nhóm huyệt điều trị
• 1.5. Tổng quan về phương pháp dưỡng sinh và thở 4 thì của Bác sỹ Nguyễn Văn Hưởng
• 1.5.1. Định nghĩa phương pháp dưỡng sinh
• 1.5.2. Cơ sở khoa học của phương pháp dưỡng sinh
• 1.5.3. Các phép của phương pháp dưỡng sinh
• 1.5.4. Xuất xứ và nội dung phương pháp dưỡng sinh của BS Nguyễn Văn Hưởng
• 1.6. Điều trị mất ngủ không thực tổn bằng phương pháp thở 4 thì của BS Nguyễn Văn Hưởng
• 1.6.1. Ảnh hưởng của thở sâu lên hệ hô hấp, hệ tuần hoàn và hệ thần kinh
• 1.6.2. Định nghĩa phương pháp thở 4 thì của BS Nguyễn Văn Hưởng
• 1.6.3. Tác dụng của tư thế nằm có kê mông và giơ chân
• 1.6.4. Công thức thở 4 thì theo phương pháp của BS Nguyễn Văn Hưởng
• 1.7. Một số nghiên cứu điều trị mất ngủ
• 2. CHƯƠNG 2: CHẤT LIỆU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Chất liệu và phương tiện nghiên cứu
• 2.1.1. Chất liệu nghiên cứu
• 2.1.2. Phương tiện nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo Y học hiện đại
• 2.2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo Y học cổ truyền
• 2.2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.3. Địa điểm và thời gian tiến hành nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4.2. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.4.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu
• 2.4.4. Công cụ thu thập thông tin
• 2.4.5. Kỹ thuật thu thập thông tin
• 2.4.6. Phương pháp đánh giá kết quả
• 2.4.7. Quy trình nghiên cứu
• 2.4.8. Phương pháp xử lý số liệu
• 2.4.9. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
• 3.1.1. Phân bố tuổi, giới tính và thời gian mất ngủ trung bình của đối tượng nghiên cứu
• 3.1.2. Đặc điểm nghề nghiệp, hôn nhân, hoàn cảnh gia đình, xã hội
• 3.1.3. Các yếu tố thúc đẩy mất ngủ
• 3.1.4. Tính chất xuất hiện bệnh
• 3.1.5. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh
• 3.2. Tác dụng của phương pháp thở bốn thì có kê mông và giơ chân của Bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng kết hợp thể châm điều trị mất ngủ không thực tổn
• 3.2.1. Thay đổi chất lượng giấc ngủ đánh giá theo chủ quan của bệnh nhân
• 3.2.2. Thay đổi thời gian đi vào giấc ngủ
• 3.2.3. Thay đổi thời lượng giấc ngủ
• 3.2.4. Thay đổi hiệu quả giấc ngủ theo các giai đoạn điều trị
• 3.2.5. Tác dụng điều trị đối với các hình thái rối loạn giấc ngủ
• 3.2.6. Tác dụng cải thiện tình trạng buổi sáng của bệnh nhân
• 3.2.7. Tác dụng cải thiện các triệu chứng kèm theo mất ngủ
• 3.2.8. Kết quả cải thiện giấc ngủ theo thang điểm Pittburg
• 3.3. Tác dụng không mong muốn của phương pháp
• 3.3.1. Sự thay đổi dấu hiệu sinh tồn trước và sau điều trị
• 3.3.2. Tác dụng không mong muốn của phương pháp thể châm
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Bàn luận về đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 4.1.1. Bàn luận về tuổi của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.1.2. Bàn luận về giới tính của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.1.3. Bàn luận về nghề nghiệp, hôn nhân và hoàn cảnh gia đình, xã hội của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.1.4. Bàn luận về các yếu tố thúc đẩy mất ngủ
• 4.1.5. Bàn luận về tính chất xuất hiện bệnh và thời gian mắc bệnh
• 4.2. Bàn luận về tác dụng của phương pháp thở bốn thì có kê mông và giơ chân của Bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng kết hợp thể châm điều trị mất ngủ không thực tổn
• 4.2.1. Tác dụng trên chất lượng giấc ngủ
• 4.2.2. Tác dụng trên thời gian đi vào giấc ngủ
• 4.2.3. Mức độ cải thiện thời lượng giấc ngủ
• 4.2.4. Bàn luận về hiệu quả giấc ngủ theo các giai đoạn điều trị
• 4.2.5. Tác dụng đối với các hình thái rối loạn giấc ngủ
• 4.2.6. Cải thiện tình trạng buổi sáng
• 4.2.7. Cải thiện các triệu chứng kèm theo mất ngủ
• 4.2.8. Thay đổi điểm PSQI trong từng yếu tố
• 4.2.9. Hiệu quả điều trị chung
• 4.3. Bàn luận về tác dụng không mong muốn của phương pháp
• 4.3.1. Tác dụng lên sự thay đổi dấu hiệu sinh tồn
• 4.3.2. Tác dụng không mong muốn của thể châm
• 4.3.3. Tác dụng không mong muốn của phương pháp thở bốn thì có kê mông giơ chân của Bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng
• KẾT LUẬN
• KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• DANH MỤC HÌNH VẼ

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Mất Ngủ Không Thực Tổn Hiện Nay

Mất ngủ là một vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng quan tâm, được đánh dấu bằng sự khó khăn khi bắt đầu hoặc duy trì giấc ngủ, hoặc khi giấc ngủ không đạt chất lượng, dù có đủ thời gian và cơ hội. Mất ngủ không thực tổn còn đặc trưng bởi tình trạng thức dậy sớm hơn ba lần một tuần trong hơn 3 tháng, gây suy giảm giấc ngủ ban ngày, ảnh hưởng đến chức năng nhận thức. Theo Viện Hàn lâm Y học Giấc ngủ Hoa Kỳ, mất ngủ là một vấn đề quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 30% đến 45% bệnh nhân trưởng thành bị mất ngủ hàng năm, theo Bùi Quang Huy. Mất ngủ gây ra nhiều gánh nặng về suy giảm chức năng, chi phí chăm sóc sức khỏe và tăng nguy cơ trầm cảm. Chi phí liên quan đến mất ngủ có thể lên đến hàng tỷ đô la mỗi năm. Y học hiện đại điều trị mất ngủ bằng thuốc và tâm lý trị liệu, trong khi Y học cổ truyền có nhiều phương pháp khác nhau như thuốc, khí công, dưỡng sinh, châm cứu. Mục đích cuối cùng là mang lại giấc ngủ tự nhiên cho bệnh nhân.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Mất Ngủ Không Thực Tổn Theo YHHĐ

Theo Y học hiện đại, mất ngủ không thực tổn được chẩn đoán dựa trên tiêu chuẩn DSM-V, bao gồm sự không hài lòng về số lượng hoặc chất lượng giấc ngủ, khó vào giấc, khó duy trì giấc ngủ hoặc thức giấc sớm. Các triệu chứng này phải gây ra phiền muộn, suy giảm chức năng và xảy ra ít nhất 3 đêm mỗi tuần trong ít nhất 1 tháng. Mất ngủ không do tác dụng sinh lý của lạm dụng thuốc hoặc rối loạn tâm thần song song. Rối loạn giấc ngủ còn được phân loại theo ICD-10. Việc phân loại giúp bác sĩ xác định phương pháp điều trị phù hợp. Cần đánh giá kỹ lưỡng các triệu chứng để đưa ra chẩn đoán chính xác. Chất lượng giấc ngủ là một yếu tố quan trọng cần được xem xét. Bệnh nhân cần được hỏi chi tiết về thói quen và môi trường ngủ để tìm ra nguyên nhân và giải pháp.

1.2. Bệnh Nguyên và Bệnh Cơ Mất Ngủ Theo Y Học Cổ Truyền

Trong Y học cổ truyền, mất ngủ thuộc chứng 'Thất miên', 'Bất mị', 'Bất đắc miên', có nguyên nhân từ các tạng Tâm, Tỳ, Can, Thận. Các thể bệnh thường gặp bao gồm Tâm tỳ hư, Tâm thận bất giao, Âm hư hỏa vượng. Điều trị tập trung vào việc điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương trong cơ thể. Các phương pháp điều trị bao gồm sử dụng các vị thuốc và bài thuốc, khí công, dưỡng sinh, châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, nhĩ châm. Mỗi phương pháp đều có ưu điểm riêng và mục đích cuối cùng là đưa bệnh nhân đến giấc ngủ tự nhiên. Kinh lạc và khí huyết đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị mất ngủ theo Đông y. Bác sĩ cần chẩn đoán chính xác thể bệnh để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Sự kết hợp giữa các phương pháp điều trị khác nhau có thể mang lại hiệu quả tốt hơn.

II. Thách Thức Điều Trị Mất Ngủ Không Thực Tổn Hiệu Quả

Hiện nay, việc điều trị mất ngủ, đặc biệt là mất ngủ không thực tổn, vẫn còn nhiều thách thức. Các phương pháp điều trị hiện đại thường có tác dụng phụ và không phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả lâu dài. Các phương pháp Y học cổ truyền, mặc dù an toàn hơn, nhưng cần thời gian điều trị lâu dài và đòi hỏi sự kiên trì của bệnh nhân. Bài toán đặt ra là làm thế nào để kết hợp các ưu điểm của cả hai phương pháp, vừa mang lại hiệu quả điều trị nhanh chóng, vừa an toàn và bền vững. Nghiên cứu về các phương pháp điều trị mới, đặc biệt là sự kết hợp giữa Thể châm và Dưỡng sinh, có thể mang lại những đột phá trong việc điều trị mất ngủ. Cần có những nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn để đánh giá hiệu quả và tính an toàn của các phương pháp này. Việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về mất ngủ và các phương pháp điều trị cũng là một yếu tố quan trọng.

2.1. Hạn Chế Của Các Phương Pháp Điều Trị Mất Ngủ Hiện Đại

Y học hiện đại điều trị mất ngủ bằng các thuốc chống lo âu, trầm cảm, chống động kinh, an thần, kết hợp với tư vấn, vệ sinh giấc ngủ, tập luyện vận động, kỹ thuật thư giãn luyện tập. Tuy nhiên, các loại thuốc này thường có tác dụng phụ như buồn ngủ ban ngày, chóng mặt, giảm trí nhớ và có thể gây nghiện. Ngoài ra, không phải tất cả bệnh nhân đều đáp ứng tốt với thuốc và hiệu quả điều trị thường không kéo dài. Việc sử dụng thuốc cần được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ chuyên khoa. Cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và nguy cơ trước khi quyết định sử dụng thuốc. Liệu pháp tâm lý có thể giúp bệnh nhân thay đổi hành vi và suy nghĩ liên quan đến giấc ngủ, nhưng cần thời gian và sự kiên trì.

2.2. Điểm Mạnh và Yếu Của Y Học Cổ Truyền Trong Điều Trị Mất Ngủ

Y học cổ truyền sử dụng nhiều phương pháp để điều trị mất ngủ như các vị thuốc và bài thuốc, khí công, dưỡng sinh, châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, nhĩ châm. Các phương pháp này thường an toàn hơn so với thuốc Tây y, ít tác dụng phụ và tập trung vào việc điều hòa cơ thể, tìm ra căn nguyên bệnh. Tuy nhiên, hiệu quả điều trị thường đến chậm và đòi hỏi sự kiên trì của bệnh nhân. Việc chẩn đoán và điều trị cần được thực hiện bởi các bác sĩ có kinh nghiệm trong Y học cổ truyền. Các bài thuốc Đông y cần được bào chế đúng cách để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Châm cứu là một phương pháp hiệu quả và an toàn, nhưng cần được thực hiện bởi các chuyên gia có tay nghề cao.

III. Cách Kết Hợp Thể Châm và Dưỡng Sinh Trị Mất Ngủ Tối Ưu

Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của sự kết hợp giữa Thể châm và Dưỡng sinh trong điều trị mất ngủ không thực tổn. Thể châm, với việc sử dụng các huyệt đạo đặc biệt, có tác dụng an thần, điều hòa chức năng tạng phủ. Dưỡng sinh, đặc biệt là phương pháp thở 4 thì của Bác sỹ Nguyễn Văn Hưởng, giúp cải thiện tuần hoàn, thư giãn thần kinh, và tạo điều kiện cho giấc ngủ tự nhiên. Sự kết hợp này có thể mang lại hiệu quả điều trị cao hơn so với việc sử dụng từng phương pháp riêng lẻ. Nghiên cứu này sẽ cung cấp những bằng chứng khoa học về hiệu quả của sự kết hợp này và mở ra một hướng đi mới trong việc điều trị mất ngủ. Phương pháp này tiện lợi, dễ áp dụng, mang lại nhiều lợi ích, đặc biệt là cải thiện giấc ngủ.

3.1. Cơ Sở Khoa Học Của Phương Pháp Thể Châm Trong Điều Trị Mất Ngủ

Châm cứu từ lâu là một trong những phương pháp đã được áp dụng trong điều trị mất ngủ. Nhóm huyệt Thần môn, Nội quan, Tam âm giao, Thái khê, từ lâu được biết là nhóm huyệt có tác dụng an thần, điều hòa chức năng tạng phủ. Về cơ sở khoa học, châm cứu tác động vào hệ thần kinh, giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh như endorphin, serotonin, giúp giảm căng thẳng, lo âu và cải thiện giấc ngủ. Các nghiên cứu cũng cho thấy châm cứu có thể điều hòa hoạt động của não bộ, giúp khôi phục lại nhịp sinh học bình thường. Cần xác định rõ các huyệt đạo cần châm cứu để đạt hiệu quả cao nhất. Kinh lạc có vai trò quan trọng trong việc dẫn truyền khí huyết, giúp cơ thể hoạt động bình thường.

3.2. Phương Pháp Dưỡng Sinh và Thở 4 Thì Của Bác Sỹ Nguyễn Văn Hưởng

Phương pháp thở 4 thì là một trong tám phép dưỡng sinh của Bác sỹ Nguyễn Văn Hưởng. Phương pháp này đã được nhiều nghiên cứu chứng minh hiệu quả trong điều trị bệnh nhân thiểu năng tuần hoàn não, bệnh phổi mãn tính, rối loạn lipid máu. Với ưu điểm tiện lợi, dễ áp dụng, mang lại nhiều lợi ích tốt trong đó có cải thiện giấc ngủ nên được nhân dân ta ứng dụng rộng rãi. Thở 4 thì gồm hai thì dương (++) hai thì âm (--), có kê mông và giơ chân dao động là để luyện tổng hợp về thần kinh, khí và huyết, trọng tâm là luyện thần kinh, chủ động về ức chế và hưng phấn nhằm mục đích ngủ tốt, đồng thời cũng làm cho khí huyết lưu thông. Thể dục dưỡng sinh nên được kết hợp với chế độ ăn uống, sinh hoạt điều độ để tăng cường hiệu quả.

IV. Nghiên Cứu Đánh Giá Hiệu Quả Kết Hợp Thể Châm Dưỡng Sinh

Nghiên cứu này tiến hành đánh giá tác dụng của phương pháp thở bốn thì có kê mông và giơ chân của Bác sỹ Nguyễn Văn Hưởng kết hợp thể châm điều trị mất ngủ không thực tổn. Mục tiêu chính là đánh giá tác dụng của phương pháp này trên chất lượng giấc ngủ, thời gian đi vào giấc ngủ, thời lượng giấc ngủ và các triệu chứng kèm theo. Nghiên cứu cũng theo dõi các tác dụng không mong muốn của phương pháp. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp bằng chứng khoa học về hiệu quả của sự kết hợp này và giúp các bác sĩ có thêm một lựa chọn điều trị hiệu quả và an toàn cho bệnh nhân mất ngủ không thực tổn. Sự thay đổi dấu hiệu sinh tồn trước và sau điều trị cũng được ghi nhận.

4.1. Đối Tượng và Phương Pháp Nghiên Cứu Đánh Giá Hiệu Quả

Nghiên cứu được thực hiện trên bệnh nhân mất ngủ không thực tổn đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán của Y học hiện đại và Y học cổ truyền. Các bệnh nhân được chia thành hai nhóm: một nhóm được điều trị bằng thể châm kết hợp dưỡng sinh và một nhóm đối chứng được điều trị bằng các phương pháp thông thường. Các chỉ tiêu nghiên cứu bao gồm chất lượng giấc ngủ (đánh giá bằng thang PSQI), thời gian đi vào giấc ngủ, thời lượng giấc ngủ, hiệu quả giấc ngủ, và các triệu chứng kèm theo (lo âu, trầm cảm). Phương pháp đánh giá kết quả bao gồm cả đánh giá chủ quan của bệnh nhân và đánh giá khách quan bằng các công cụ đo lường. Đạo đức nghiên cứu được tuân thủ nghiêm ngặt.

4.2. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Dụng Cải Thiện Giấc Ngủ và Sức Khỏe

Kết quả nghiên cứu cho thấy phương pháp thở bốn thì có kê mông và giơ chân của Bác sỹ Nguyễn Văn Hưởng kết hợp thể châm có tác dụng cải thiện đáng kể chất lượng giấc ngủ, giảm thời gian đi vào giấc ngủ, tăng thời lượng giấc ngủ và giảm các triệu chứng kèm theo như lo âu, trầm cảm. Bệnh nhân cũng cho biết cảm thấy tỉnh táo và khỏe mạnh hơn vào buổi sáng. Nghiên cứu cũng ghi nhận sự thay đổi tích cực về các dấu hiệu sinh tồn trước và sau điều trị. Tác dụng không mong muốn của phương pháp là rất ít và không đáng kể. Kết quả này cho thấy sự kết hợp giữa thể châm và dưỡng sinh là một phương pháp điều trị hiệu quả và an toàn cho bệnh nhân mất ngủ không thực tổn. Cần có thêm nhiều nghiên cứu để khẳng định và mở rộng ứng dụng của phương pháp này.

V. Bí Quyết Ứng Dụng Thể Châm và Dưỡng Sinh Trị Mất Ngủ

Để ứng dụng hiệu quả sự kết hợp giữa Thể châm và Dưỡng sinh trong điều trị mất ngủ không thực tổn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và bệnh nhân. Bác sĩ cần có kiến thức chuyên sâu về Y học cổ truyền, đặc biệt là châm cứu và dưỡng sinh. Bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị, thực hiện đúng các bài tập dưỡng sinh, và có chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý. Việc tạo môi trường ngủ yên tĩnh, thoáng mát, và tránh sử dụng các chất kích thích trước khi ngủ cũng rất quan trọng. Tâm lý trị liệu có thể giúp bệnh nhân giải tỏa căng thẳng, lo âu, và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Cần có sự kiên trì và tin tưởng vào phương pháp điều trị để đạt được kết quả tốt nhất.

5.1. Hướng Dẫn Chi Tiết Kỹ Thuật Thể Châm Điều Trị Mất Ngủ

Kỹ thuật thể châm điều trị mất ngủ cần được thực hiện bởi các bác sĩ có tay nghề cao. Các huyệt đạo thường được sử dụng bao gồm Thần môn, Nội quan, Tam âm giao, Thái khê, An miên. Bác sĩ cần xác định chính xác vị trí huyệt đạo và sử dụng kim châm đúng cách. Thời gian lưu kim thường là 20-30 phút. Cần theo dõi sát các phản ứng của bệnh nhân trong quá trình châm cứu. Liệu trình điều trị thường kéo dài từ 10-15 ngày. Cần kết hợp châm cứu với các phương pháp khác để tăng cường hiệu quả.

5.2. Bài Tập Dưỡng Sinh và Thở 4 Thì Hỗ Trợ Giấc Ngủ Sâu

Phương pháp thở 4 thì của Bác sỹ Nguyễn Văn Hưởng cần được thực hiện đúng cách để đạt hiệu quả tốt nhất. Bệnh nhân nằm ngửa, kê mông và giơ chân. Hít vào chậm rãi bằng mũi, giữ hơi, thở ra chậm rãi bằng miệng, và giữ hơi. Thực hiện bài tập này trong khoảng 15-20 phút trước khi đi ngủ. Ngoài ra, bệnh nhân có thể thực hiện các bài tập thể dục dưỡng sinh nhẹ nhàng như thái cực quyền, yoga, thiền định để thư giãn cơ thể và tâm trí. Chế độ ăn uống cũng cần được điều chỉnh, tránh các chất kích thích, và tăng cường các loại thực phẩm giàu magie, kali, và tryptophan.

VI. Tương Lai Hướng Nghiên Cứu Mới Cho Điều Trị Mất Ngủ Hiệu Quả

Nghiên cứu về sự kết hợp giữa Thể châm và Dưỡng sinh trong điều trị mất ngủ không thực tổn còn rất nhiều tiềm năng phát triển. Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc xác định các cơ chế tác động của sự kết hợp này trên hệ thần kinh và hệ nội tiết. Việc phát triển các phác đồ điều trị cá nhân hóa, dựa trên đặc điểm của từng bệnh nhân, cũng là một hướng đi quan trọng. Ứng dụng công nghệ thông tin, như sử dụng các thiết bị theo dõi giấc ngủ và ứng dụng di động, có thể giúp bệnh nhân theo dõi và quản lý giấc ngủ của mình một cách hiệu quả. Việc kết hợp các phương pháp điều trị khác, như tâm lý trị liệu, thiền định, cũng có thể mang lại hiệu quả tốt hơn. Cần có sự hợp tác giữa các nhà khoa học, bác sĩ, và bệnh nhân để tìm ra những giải pháp điều trị mất ngủ hiệu quả và bền vững.

6.1. Nghiên Cứu Sâu Hơn Về Cơ Chế Tác Động Của Thể Châm và Dưỡng Sinh

Cần có các nghiên cứu sâu hơn để tìm hiểu cơ chế tác động của Thể châm và Dưỡng sinh trên hệ thần kinh và hệ nội tiết. Các nghiên cứu có thể sử dụng các kỹ thuật hiện đại như điện não đồ (EEG), cộng hưởng từ (MRI) để theo dõi hoạt động của não bộ trong quá trình điều trị. Các nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc xác định các chất dẫn truyền thần kinh và hormone có liên quan đến tác dụng cải thiện giấc ngủ của Thể châm và Dưỡng sinh. Việc hiểu rõ cơ chế tác động sẽ giúp tối ưu hóa phác đồ điều trị và phát triển các phương pháp điều trị mới.

6.2. Phát Triển Các Phác Đồ Điều Trị Cá Nhân Hóa Cho Bệnh Nhân

Mỗi bệnh nhân mất ngủ có những đặc điểm riêng về nguyên nhân, triệu chứng, và mức độ nghiêm trọng. Do đó, việc phát triển các phác đồ điều trị cá nhân hóa là rất quan trọng. Bác sĩ cần đánh giá kỹ lưỡng tình trạng của từng bệnh nhân và lựa chọn các phương pháp điều trị phù hợp. Việc kết hợp Thể châm, Dưỡng sinh, tâm lý trị liệu, và các phương pháp khác cần được thực hiện một cách linh hoạt và sáng tạo. Sự hợp tác chặt chẽ giữa bác sĩ và bệnh nhân là chìa khóa để đạt được kết quả điều trị tốt nhất. Nghiên cứu lâm sàng cần được thực hiện để đánh giá hiệu quả của các phác đồ điều trị cá nhân hóa.

Tổng quan nghiên cứu

Mất ngủ không thực tổn là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 30% đến 45% người trưởng thành tại Việt Nam hàng năm. Tình trạng này đặc trưng bởi khó khăn trong việc bắt đầu hoặc duy trì giấc ngủ, thức dậy sớm và suy giảm chức năng nhận thức ban ngày. Mất ngủ không chỉ gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần mà còn tạo gánh nặng lớn về chi phí chăm sóc y tế và giảm năng suất lao động. Nghiên cứu này tập trung đánh giá hiệu quả của phương pháp thở bốn thì có kê mông và giơ chân của Bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng kết hợp với thể châm trong điều trị mất ngủ không thực tổn, nhằm cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm các triệu chứng kèm theo. Đối tượng nghiên cứu là 60 bệnh nhân mất ngủ không thực tổn thể Tâm Tỳ hư và Tâm Thận bất giao, được điều trị tại Bệnh viện Y học cổ truyền Long An trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2022. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá tác dụng điều trị và theo dõi các tác dụng không mong muốn của phương pháp, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị mất ngủ không dùng thuốc, phù hợp với xu hướng chăm sóc sức khỏe toàn diện hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai nền tảng lý thuyết chính: Y học cổ truyền (YHCT) và Y học hiện đại (YHHĐ). Theo YHCT, mất ngủ không thực tổn thuộc chứng “Thất miên”, “Bất mị”, nguyên nhân chủ yếu do rối loạn chức năng các tạng Tâm, Tỳ, Can, Thận, đặc biệt là thể Tâm Tỳ hư và Tâm Thận bất giao. Phương pháp thể châm tác động lên các huyệt Nội Quan, Thần Môn, Tam Âm Giao, Thái Khê nhằm điều hòa âm dương, khí huyết, an thần, cải thiện chức năng tạng phủ. Về YHHĐ, mất ngủ được hiểu là rối loạn giấc ngủ không do bệnh thực tổn, được chẩn đoán theo tiêu chuẩn DSM-5 và ICD-10, đánh giá bằng thang điểm Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI). Phương pháp thở bốn thì của Bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng là kỹ thuật dưỡng sinh kết hợp thở sâu, giữ hơi, thở ra và nghỉ ngơi, có tác dụng điều hòa hệ thần kinh thực vật, tăng cường tuần hoàn và cải thiện chức năng hô hấp. Các khái niệm chính bao gồm: chất lượng giấc ngủ, hiệu quả giấc ngủ, rối loạn giấc ngủ, thể châm, thở bốn thì, và các chỉ số PSQI.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp thử nghiệm lâm sàng mở, so sánh trước và sau điều trị trên 60 bệnh nhân mất ngủ không thực tổn, chia đều thành hai nhóm thể Tâm Tỳ hư và Tâm Thận bất giao. Cỡ mẫu được chọn thuận tiện, đảm bảo đủ sức mạnh thống kê. Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên, được chẩn đoán theo tiêu chuẩn DSM-5 và YHCT, không có bệnh thực tổn hoặc rối loạn tâm thần nặng. Phương pháp điều trị gồm thể châm các huyệt Nội Quan, Thần Môn, Tam Âm Giao, Thái Khê kết hợp với kỹ thuật thở bốn thì có kê mông và giơ chân, thực hiện 20 phút mỗi ngày trong 21 ngày liên tục. Dữ liệu thu thập bao gồm đặc điểm nhân khẩu, thời gian mất ngủ, các chỉ số lâm sàng như thời gian đi vào giấc ngủ, thời lượng giấc ngủ, hiệu quả giấc ngủ, tần suất thức giấc, chất lượng giấc ngủ theo PSQI, và các triệu chứng kèm theo. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các phép thử thống kê T-test ghép cặp, kiểm định ý nghĩa với mức p < 0,05. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2022 tại Bệnh viện Y học cổ truyền Long An.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm bệnh nhân: Bệnh nhân chủ yếu ở độ tuổi trên 50, chiếm hơn 90% tổng số, với tuổi trung bình lần lượt là 62,37 ± 10,98 và 64,00 ± 10,14 cho hai thể Tâm Tỳ hư và Tâm Thận bất giao. Tỷ lệ nữ giới cao hơn nam giới, chiếm khoảng 60% trong cả hai nhóm. Nhóm nghề nghiệp viên chức – hưu trí chiếm 53,33%, hôn nhân đều ổn định và sống cùng gia đình.

2. Các yếu tố thúc đẩy mất ngủ: Biến cố công việc và gia đình là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm trên 40% ở cả hai thể bệnh. Tính chất xuất hiện bệnh chủ yếu là từ từ, chiếm khoảng 70%.

3. Cải thiện chất lượng giấc ngủ: Sau 21 ngày điều trị, thời gian đi vào giấc ngủ giảm trung bình từ khoảng 45 phút xuống còn 20 phút, thời lượng giấc ngủ tăng từ 4,5 giờ lên 6,5 giờ mỗi đêm. Hiệu quả giấc ngủ (tỷ lệ thời gian ngủ trên thời gian nằm giường) tăng từ 60% lên 85%. Tổng điểm PSQI giảm đáng kể từ mức trên 10 xuống dưới 5, cho thấy cải thiện rõ rệt chất lượng giấc ngủ.

4. Giảm các triệu chứng kèm theo: Tình trạng mệt mỏi, lo âu, hay quên giảm trên 70% sau điều trị. Tình trạng buổi sáng được cải thiện rõ rệt, với hơn 80% bệnh nhân cảm thấy thoải mái và tỉnh táo hơn.

5. Tác dụng không mong muốn: Không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng nào trong quá trình điều trị. Các dấu hiệu sinh tồn như huyết áp, nhịp tim ổn định trước và sau điều trị, chứng tỏ tính an toàn của phương pháp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phối hợp giữa thể châm và phương pháp thở bốn thì của Bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng mang lại hiệu quả tích cực trong điều trị mất ngủ không thực tổn. Việc giảm thời gian đi vào giấc ngủ và tăng thời lượng ngủ phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác dụng an thần và điều hòa thần kinh của châm cứu. Sự cải thiện điểm PSQI phản ánh rõ ràng sự nâng cao chất lượng giấc ngủ, đồng thời giảm các triệu chứng lo âu, mệt mỏi cũng phù hợp với cơ chế tác động của thở sâu lên hệ thần kinh giao cảm và phó giao cảm. So sánh với các nghiên cứu sử dụng thuốc ngủ hoặc liệu pháp tâm lý, phương pháp này có ưu điểm là không gây tác dụng phụ, chi phí thấp và dễ áp dụng rộng rãi. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thay đổi điểm PSQI theo thời gian, bảng so sánh thời gian ngủ và hiệu quả giấc ngủ trước và sau điều trị, giúp minh họa rõ nét hiệu quả của phương pháp. Kết quả cũng phù hợp với các nghiên cứu về tác dụng của dưỡng sinh và khí công trong cải thiện rối loạn giấc ngủ, góp phần khẳng định giá trị của y học cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai rộng rãi phương pháp thể châm kết hợp thở bốn thì: Khuyến khích các cơ sở y tế, đặc biệt tuyến cơ sở và y học cổ truyền, áp dụng phương pháp này để điều trị mất ngủ không thực tổn, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và giảm phụ thuộc vào thuốc ngủ. Thời gian thực hiện: trong vòng 1-2 năm.

2. Đào tạo chuyên môn cho cán bộ y tế: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ thuật thể châm và phương pháp thở bốn thì cho bác sĩ, kỹ thuật viên y học cổ truyền để đảm bảo chất lượng điều trị và an toàn cho bệnh nhân. Chủ thể thực hiện: Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam và các bệnh viện chuyên khoa. Thời gian: 6-12 tháng.

3. Nâng cao nhận thức cộng đồng về mất ngủ và phương pháp điều trị không dùng thuốc: Thông qua các chương trình truyền thông, hội thảo, tư vấn sức khỏe nhằm giúp người dân hiểu rõ về mất ngủ không thực tổn và lợi ích của phương pháp dưỡng sinh, thể châm. Chủ thể: Bộ Y tế, các trung tâm y tế dự phòng. Thời gian: liên tục.

4. Nghiên cứu mở rộng và theo dõi lâu dài: Thực hiện các nghiên cứu đa trung tâm với mẫu lớn hơn, theo dõi hiệu quả và tác dụng phụ trong thời gian dài để củng cố bằng chứng khoa học và hoàn thiện phác đồ điều trị. Chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học y. Thời gian: 3-5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ và nhân viên y tế chuyên ngành Y học cổ truyền: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và hướng dẫn kỹ thuật thể châm kết hợp thở bốn thì, giúp nâng cao hiệu quả điều trị mất ngủ không thực tổn.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên y học: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp điều trị không dùng thuốc, kết hợp y học cổ truyền và hiện đại, đồng thời cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích chi tiết.

3. Chuyên gia tâm thần học và bác sĩ lâm sàng: Thông tin về đặc điểm dịch tễ, tiêu chuẩn chẩn đoán và đánh giá mất ngủ không thực tổn giúp cải thiện quy trình chẩn đoán và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

4. Người bệnh và cộng đồng quan tâm đến sức khỏe giấc ngủ: Luận văn giới thiệu phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả, dễ thực hiện tại nhà, góp phần nâng cao nhận thức và tự chăm sóc sức khỏe giấc ngủ.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp thở bốn thì là gì và có tác dụng như thế nào trong điều trị mất ngủ?
   Phương pháp thở bốn thì gồm bốn giai đoạn: hít vào sâu, giữ hơi kết hợp giơ chân, thở ra tự nhiên và nghỉ ngơi thư giãn. Kỹ thuật này giúp điều hòa hệ thần kinh thực vật, tăng cường tuần hoàn máu và cải thiện chức năng hô hấp, từ đó hỗ trợ giấc ngủ sâu và dễ dàng hơn.

2. Thể châm có an toàn và có tác dụng phụ không?
   Thể châm là kỹ thuật châm cứu sử dụng kim nhỏ, vô trùng, tác động lên các huyệt đặc hiệu. Nghiên cứu cho thấy phương pháp này an toàn, không gây tác dụng phụ nghiêm trọng khi thực hiện đúng kỹ thuật và chỉ định phù hợp.

3. Phương pháp này có phù hợp với mọi đối tượng mất ngủ không?
   Phương pháp chủ yếu áp dụng cho bệnh nhân mất ngủ không thực tổn thể Tâm Tỳ hư và Tâm Thận bất giao, không phù hợp với mất ngủ do bệnh thực tổn hoặc rối loạn tâm thần nặng. Cần thăm khám và tư vấn chuyên môn trước khi áp dụng.

4. Thời gian và tần suất điều trị như thế nào để đạt hiệu quả?
   Liệu trình điều trị trong nghiên cứu là 21 ngày, mỗi ngày thực hiện một lần thở bốn thì 20 phút kết hợp thể châm 25-30 phút. Hiệu quả cải thiện rõ rệt sau 3 tuần điều trị liên tục.

5. Phương pháp này có thể áp dụng tại nhà không?
   Phương pháp thở bốn thì có thể luyện tập tại nhà sau khi được hướng dẫn kỹ thuật đúng. Tuy nhiên, thể châm cần thực hiện bởi cán bộ y tế có chuyên môn để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Kết luận

• Phương pháp thở bốn thì kết hợp thể châm cải thiện rõ rệt chất lượng giấc ngủ ở bệnh nhân mất ngủ không thực tổn thể Tâm Tỳ hư và Tâm Thận bất giao.
• Thời gian đi vào giấc ngủ giảm, thời lượng giấc ngủ và hiệu quả giấc ngủ tăng đáng kể sau 21 ngày điều trị.
• Các triệu chứng kèm theo như mệt mỏi, lo âu được giảm thiểu, nâng cao chất lượng cuộc sống bệnh nhân.
• Phương pháp an toàn, không gây tác dụng phụ nghiêm trọng, phù hợp với xu hướng điều trị không dùng thuốc.
• Khuyến nghị triển khai rộng rãi, đào tạo cán bộ y tế và nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện phác đồ điều trị.

Hành động tiếp theo là áp dụng phương pháp này trong thực tế lâm sàng và nghiên cứu đa trung tâm để khẳng định hiệu quả lâu dài, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về chăm sóc giấc ngủ tự nhiên.