Tổng quan nghiên cứu

Phân phối điện là khâu cuối cùng trong chuỗi cung ứng điện năng, trực tiếp cung cấp điện cho các hộ tiêu thụ. Tại Việt Nam, hệ thống lưới điện phân phối thường xuyên đối mặt với các sự cố, đặc biệt là sự cố ngắn mạch, gây ảnh hưởng đến độ tin cậy và ổn định cung cấp điện. Lộ đường dây 373E13.2 thuộc Điện lực Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn, với tổng chiều dài 539,124 km và tổng công suất đặt khoảng 50.193 kVA, cấp điện cho toàn huyện Lộc Bình, Đình Lập và một số xã của huyện Cao Lộc, đang gặp phải tình trạng bảo vệ tác động không chọn lọc, gây ra hiện tượng nhảy vượt cấp và mất điện diện rộng. Thống kê cho thấy Điện lực Lộc Bình chiếm tới 55% số vụ sự cố trên lưới điện tỉnh Lạng Sơn, với nguyên nhân chủ yếu do điều kiện thời tiết bất lợi và địa hình đồi núi phức tạp.

Mục tiêu nghiên cứu là nâng cao tính tác động chọn lọc của các thiết bị Recloser trên lộ 373E13.2 nhằm đảm bảo vận hành ổn định, an toàn và liên tục cung cấp điện cho khu vực. Nghiên cứu tập trung vào việc tính toán và lựa chọn các thông số cài đặt bảo vệ phù hợp cho Recloser, phối hợp bảo vệ giữa các thiết bị trên lưới điện phân phối. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các Recloser trên lộ 373E13.2, với dữ liệu thu thập thực tế tại Công ty Điện lực Lạng Sơn trong giai đoạn gần đây. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm thiểu sự cố, nâng cao độ tin cậy và hiệu quả vận hành lưới điện phân phối tại tỉnh Lạng Sơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình bảo vệ lưới điện phân phối, tập trung vào thiết bị Recloser – một thiết bị bảo vệ có khả năng tự động ngắt và đóng lại mạch điện nhằm xử lý các sự cố tạm thời. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Recloser và đặc tính thời gian/dòng điện: Recloser hoạt động theo đặc tính thời gian phụ thuộc dòng điện, với các đường cong đặc trưng (A, B, C) theo tiêu chuẩn IEC60255 và IEEE C37.112, cho phép điều chỉnh thời gian tác động phù hợp với dòng sự cố.
  • Phối hợp bảo vệ: Đảm bảo Recloser phối hợp chính xác với các thiết bị bảo vệ khác như rơle quá dòng, tránh hiện tượng tác động đồng thời hoặc vượt cấp, giảm thiểu diện tích ngắt mạch.
  • Bảo vệ quá dòng và bảo vệ chạm đất: Các chức năng bảo vệ quá dòng pha, quá dòng chạm đất, bảo vệ mất pha, bảo vệ thấp áp/quá áp và bảo vệ tần số được tích hợp trong Recloser để phát hiện và xử lý sự cố hiệu quả.
  • Mô hình tổ chức vận hành lưới điện: Cấu trúc tổ chức điều độ và quản lý vận hành tại Công ty Điện lực Lạng Sơn, bao gồm phân cấp quyền điều khiển và giám sát thiết bị qua hệ thống SCADA.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích lý thuyết và thực nghiệm thực tế:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu kỹ thuật, thông số vận hành, và thống kê sự cố từ Công ty Điện lực Lạng Sơn, đặc biệt tập trung vào lộ đường dây 373E13.2 với 13 Recloser loại Cooper và Nu-Lec.
  • Phân tích mô phỏng: Sử dụng phần mềm ETAP để mô phỏng phân bố công suất và tính toán dòng ngắn mạch theo tiêu chuẩn IEC60909, từ đó xác định các thông số cài đặt bảo vệ phù hợp cho Recloser.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ các Recloser trên lộ 373E13.2 làm đối tượng nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác của kết quả.
  • Phân tích số liệu: So sánh các thông số cài đặt trước và sau khi hiệu chỉnh, đánh giá hiệu quả tác động chọn lọc qua các chỉ số sự cố và tần suất nhảy vượt cấp.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2019-2020, bao gồm thu thập số liệu, mô phỏng, hiệu chỉnh thông số và đánh giá kết quả thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng sự cố và tác động không chọn lọc: Trên lộ 373E13.2, tổng số sự cố trong 12 tháng năm 2019 chiếm khoảng 55% tổng số sự cố của toàn tỉnh Lạng Sơn. Các Recloser hiện tại có hiện tượng tác động đồng thời và vượt cấp, gây mất điện diện rộng và khó khăn trong phân vùng sự cố.

  2. Phân bố công suất và dòng ngắn mạch: Mô phỏng ETAP cho thấy dòng sự cố lớn nhất trên lộ 373E13.2 đạt tới khoảng 1360A, trong khi các thông số cài đặt dòng khởi động (Iph) của Recloser dao động từ 100A đến 1550A, chưa đồng bộ với dòng sự cố thực tế, dẫn đến hiện tượng nhảy vượt cấp.

  3. Hiệu chỉnh thông số Recloser: Sau khi hiệu chỉnh các thông số bảo vệ quá dòng pha và chạm đất, đặc biệt là điều chỉnh các đường cong thời gian/dòng điện theo tiêu chuẩn IEC60255, tỷ lệ nhảy vượt cấp giảm đáng kể, từ mức trên 20% xuống dưới 5% trong các sự cố thử nghiệm.

  4. Phối hợp bảo vệ giữa Recloser và rơle: Việc điều chỉnh thời gian tác động của Recloser phía sau nhanh hơn Recloser phía trước, đồng thời tính toán thời gian giải trừ và sai số, đảm bảo phối hợp chính xác, giảm thiểu ngắt mạch không cần thiết và tăng tính chọn lọc.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của hiện tượng tác động không chọn lọc là do các thông số cài đặt bảo vệ chưa phù hợp với đặc điểm dòng sự cố và phân bố công suất thực tế trên lưới điện. Việc sử dụng phần mềm ETAP để mô phỏng và tính toán dòng ngắn mạch theo tiêu chuẩn IEC60909 giúp xác định chính xác các giá trị dòng sự cố, từ đó lựa chọn các thông số cài đặt phù hợp cho Recloser.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc hiệu chỉnh thông số bảo vệ dựa trên mô phỏng chính xác đã được chứng minh là phương pháp hiệu quả để nâng cao tính chọn lọc và giảm thiểu sự cố lan rộng. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy tầm quan trọng của việc phối hợp bảo vệ giữa các thiết bị trên lưới điện, đặc biệt trong điều kiện địa hình phức tạp và thời tiết bất lợi như tại Lạng Sơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất sự cố trước và sau hiệu chỉnh, bảng tổng hợp các thông số cài đặt Recloser và biểu đồ đường cong thời gian/dòng điện tiêu chuẩn so với thực tế, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của các giải pháp đề xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hiệu chỉnh thông số bảo vệ Recloser theo kết quả mô phỏng: Thực hiện điều chỉnh các thông số dòng khởi động, thời gian tác động và đường cong đặc tính thời gian/dòng điện cho từng Recloser trên lộ 373E13.2 nhằm nâng cao tính chọn lọc và giảm thiểu nhảy vượt cấp. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng kỹ thuật Công ty Điện lực Lạng Sơn chủ trì.

  2. Xây dựng phần mềm giám sát và điều khiển tập trung: Phát triển hệ thống SCADA nâng cao cho phép theo dõi trạng thái và cài đặt thông số Recloser trực tuyến, giúp điều độ viên thao tác nhanh chóng và chính xác, giảm thiểu sai sót trong vận hành. Thời gian triển khai dự kiến 12 tháng, phối hợp với đơn vị công nghệ thông tin.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực vận hành và bảo trì: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về bảo vệ lưới điện và vận hành Recloser cho cán bộ kỹ thuật và điều độ viên, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng xử lý sự cố. Thời gian đào tạo định kỳ hàng năm, do phòng nhân sự và kỹ thuật phối hợp thực hiện.

  4. Tăng cường đầu tư thiết bị và nâng cấp hạ tầng: Đề xuất bổ sung kinh phí để thay thế các Recloser cũ, nâng cấp thiết bị bảo vệ và cải thiện hệ thống truyền thông nhằm đảm bảo độ tin cậy và khả năng phối hợp bảo vệ. Kế hoạch đầu tư dài hạn 3-5 năm, do Ban lãnh đạo Công ty Điện lực Lạng Sơn quyết định.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kỹ thuật và điều độ viên tại các công ty điện lực: Nghiên cứu cung cấp kiến thức chuyên sâu về bảo vệ lưới điện phân phối, giúp nâng cao hiệu quả vận hành và xử lý sự cố thực tế.

  2. Nhà quản lý và lãnh đạo ngành điện: Tham khảo để xây dựng chính sách đầu tư, nâng cấp hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực phù hợp với yêu cầu vận hành lưới điện hiện đại.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kỹ thuật điện: Tài liệu tham khảo quý giá cho việc giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu về bảo vệ lưới điện và thiết bị Recloser.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực điện lực: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp thực nghiệm để phát triển các giải pháp bảo vệ lưới điện phân phối, đặc biệt trong điều kiện địa hình và khí hậu phức tạp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Recloser là gì và vai trò của nó trong lưới điện phân phối?
    Recloser là thiết bị bảo vệ tự động ngắt và đóng lại mạch điện nhằm xử lý các sự cố tạm thời trên lưới điện phân phối. Nó giúp giảm thiểu thời gian mất điện và hạn chế phạm vi ngắt mạch, nâng cao độ tin cậy cung cấp điện.

  2. Tại sao cần hiệu chỉnh thông số bảo vệ của Recloser?
    Thông số bảo vệ không phù hợp có thể gây ra hiện tượng tác động không chọn lọc, nhảy vượt cấp hoặc không phát hiện được sự cố. Hiệu chỉnh giúp đảm bảo Recloser hoạt động chính xác, phối hợp tốt với các thiết bị bảo vệ khác.

  3. Phần mềm ETAP được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    ETAP được dùng để mô phỏng phân bố công suất và tính toán dòng ngắn mạch theo tiêu chuẩn IEC60909, từ đó xác định các thông số dòng sự cố và điện áp nút, làm cơ sở cho việc lựa chọn thông số cài đặt bảo vệ.

  4. Làm thế nào để phối hợp bảo vệ giữa Recloser và rơle?
    Phối hợp bảo vệ dựa trên việc điều chỉnh thời gian tác động sao cho Recloser phía sau tác động nhanh hơn Recloser phía trước, đồng thời tính toán thời gian giải trừ và sai số để tránh tác động đồng thời, đảm bảo tính chọn lọc.

  5. Những khó khăn chính trong vận hành Recloser tại Điện lực Lộc Bình là gì?
    Khó khăn gồm hiện tượng tác động vượt cấp, nhảy đồng thời, thiếu phần mềm giám sát tập trung, và điều kiện địa hình, thời tiết phức tạp gây nhiều sự cố tạm thời. Việc hiệu chỉnh thông số và nâng cấp hệ thống là cần thiết để khắc phục.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã phân tích hiện trạng lưới điện và thiết bị bảo vệ trên lộ 373E13.2, xác định nguyên nhân chính gây ra hiện tượng tác động không chọn lọc của Recloser.
  • Ứng dụng phần mềm ETAP mô phỏng phân bố công suất và dòng ngắn mạch giúp lựa chọn thông số cài đặt bảo vệ chính xác, nâng cao tính chọn lọc và giảm thiểu sự cố.
  • Hiệu chỉnh các thông số bảo vệ và phối hợp giữa Recloser và rơle đã cải thiện đáng kể hiệu quả vận hành, giảm tỷ lệ nhảy vượt cấp từ trên 20% xuống dưới 5%.
  • Đề xuất các giải pháp kỹ thuật và quản lý nhằm nâng cao hiệu quả vận hành, bao gồm hiệu chỉnh thông số, phát triển phần mềm giám sát, đào tạo nhân lực và đầu tư nâng cấp thiết bị.
  • Tiếp tục triển khai các bước hiệu chỉnh và giám sát trong 6-12 tháng tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các lộ đường dây khác trong tỉnh nhằm nâng cao độ tin cậy toàn hệ thống.

Hành động tiếp theo là phối hợp với các phòng ban liên quan để triển khai hiệu chỉnh thông số và phát triển hệ thống giám sát, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực vận hành cho cán bộ kỹ thuật.