Tổng quan nghiên cứu

Nghệ thuật Tuồng là một trong những loại hình sân khấu truyền thống đặc sắc của Việt Nam, mang đậm giá trị văn hóa và lịch sử dân tộc. Trong đó, Tuồng Đào Tấn, phát triển mạnh mẽ tại tỉnh Bình Định, được xem là đỉnh cao của nghệ thuật Tuồng miền Nam Trung Bộ với sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố bác học và dân gian. Theo ước tính, Tuồng Đào Tấn sở hữu hàng chục làn điệu phong phú, đa dạng, trong đó nổi bật là hai làn điệu chính: Hát Khách và Hát Nam. Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh chóng của các loại hình nghệ thuật hiện đại, Tuồng Đào Tấn đang đứng trước nguy cơ mai một, đặc biệt trong giới trẻ.

Luận văn tập trung nghiên cứu nghệ thuật Tuồng Đào Tấn trong hoạt động ngoại khóa (HĐNK) dành cho sinh viên Trường Đại học Quy Nhơn, nhằm tìm ra giải pháp đưa loại hình nghệ thuật truyền thống này gần gũi hơn với thế hệ trẻ. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi từ khi Nhà hát Tuồng Đào Tấn thành lập năm 1952 đến nay, tập trung vào việc truyền dạy và biểu diễn các làn điệu Tuồng Đào Tấn trong môi trường đại học. Mục tiêu cụ thể là đánh giá đặc điểm nghệ thuật của các làn điệu, khảo sát thực trạng HĐNK âm nhạc tại Trường Đại học Quy Nhơn, từ đó đề xuất các giải pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Tuồng Đào Tấn hiệu quả.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa nghệ thuật truyền thống, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho sinh viên thông qua các hoạt động ngoại khóa. Theo khảo sát, khoảng 70% sinh viên và 100% giảng viên tại trường đánh giá hoạt động ngoại khóa âm nhạc có vai trò quan trọng trong phát triển năng lực toàn diện của sinh viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về nghệ thuật Tuồng truyền thống, âm nhạc dân gian và phương pháp dạy học âm nhạc. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về làn điệu trong âm nhạc dân gian và truyền thống: Làn điệu được hiểu là cấu trúc giai điệu bán ổn định, bao gồm phần cứng và phần mềm, giúp nhận diện và biến thể giai điệu trong biểu diễn. Trong Tuồng Đào Tấn, làn điệu Hát Khách và Hát Nam là hai khái niệm trọng tâm, thể hiện các cung bậc cảm xúc khác nhau của nhân vật trên sân khấu.

  2. Lý thuyết về hoạt động ngoại khóa trong giáo dục âm nhạc: Hoạt động ngoại khóa âm nhạc được xem là phương tiện giáo dục bổ trợ, giúp phát triển kỹ năng mềm, năng lực cảm thụ nghệ thuật và tạo môi trường thực hành cho sinh viên. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của các câu lạc bộ âm nhạc và phương pháp truyền dạy truyền thống trong việc bảo tồn nghệ thuật dân gian.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: làn điệu Tuồng, hát Khách, hát Nam, phương pháp truyền dạy, phương pháp thường thức âm nhạc, múa Tuồng, nghệ nhân, và hoạt động ngoại khóa âm nhạc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh tài liệu lý luận và thực tiễn; khảo sát điền dã thực tế tại Trường Đại học Quy Nhơn; nghiên cứu liên ngành kết hợp âm nhạc, sân khấu và văn hóa; đồng thời tiến hành thực nghiệm sư phạm với sinh viên có năng khiếu âm nhạc tại câu lạc bộ âm nhạc của trường.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm tài liệu lịch sử, văn bản pháp luật về giáo dục và văn hóa, kết quả khảo sát ý kiến sinh viên và giảng viên, số liệu thống kê về hoạt động ngoại khóa, và ghi chép thực nghiệm truyền dạy làn điệu Tuồng Đào Tấn.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính các đặc điểm nghệ thuật của làn điệu Tuồng, đánh giá thực trạng hoạt động ngoại khóa qua khảo sát định lượng, so sánh kết quả thực nghiệm với các nghiên cứu trước đây.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2015-2017, với thời gian thực nghiệm sư phạm kéo dài khoảng 6 tháng, tập trung vào việc truyền dạy và biểu diễn các làn điệu Hát Khách và Hát Nam cho sinh viên.

Cỡ mẫu thực nghiệm gồm khoảng 30 sinh viên năng khiếu âm nhạc tham gia câu lạc bộ âm nhạc của Trường Đại học Quy Nhơn, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm nghệ thuật của làn điệu Tuồng Đào Tấn: Hai làn điệu chính Hát Khách và Hát Nam có cấu trúc và biểu cảm riêng biệt. Hát Khách thường sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, mang tính hùng hồn, khoan thai, với tiết tấu nhanh hoặc chậm tùy hoàn cảnh. Hát Nam có tính tự do hơn, thể hiện cảm xúc cao trào, sử dụng thể thơ song thất lục bát hoặc lục bát phá thể. Cả hai làn điệu đều sử dụng thang âm ngũ cung (Đồ – Rê – Pha – Son – La), tạo nên giai điệu uyển chuyển, mềm mại.

  2. Thực trạng hoạt động ngoại khóa âm nhạc tại Trường Đại học Quy Nhơn: Trường có 26 câu lạc bộ ngoại khóa với hơn 3.300 hội viên, trong đó câu lạc bộ âm nhạc là mô hình hoạt động hiệu quả nhất với khoảng 250 thành viên. Khoảng 70% sinh viên và 100% giảng viên đánh giá hoạt động ngoại khóa âm nhạc có vai trò quan trọng trong phát triển toàn diện sinh viên.

  3. Hiệu quả thực nghiệm truyền dạy Tuồng Đào Tấn: Qua thực nghiệm sư phạm, sinh viên tham gia câu lạc bộ âm nhạc đã tiếp thu tốt các làn điệu Hát Khách và Hát Nam, thể hiện sự tiến bộ rõ rệt về kỹ thuật hát, cảm thụ âm nhạc và biểu diễn. Tỷ lệ sinh viên đạt yêu cầu kỹ thuật hát Tuồng tăng từ khoảng 40% trước thực nghiệm lên 85% sau thực nghiệm.

  4. So sánh với các nghiên cứu khác: Kết quả nghiên cứu phù hợp với nhận định của các nhà nghiên cứu về vai trò của hoạt động ngoại khóa trong giáo dục âm nhạc và bảo tồn nghệ thuật truyền thống. Tuy nhiên, việc đưa Tuồng Đào Tấn vào hoạt động ngoại khóa tại môi trường đại học là hướng đi mới, chưa được khai thác sâu rộng trước đây.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân thành công của việc truyền dạy Tuồng Đào Tấn trong hoạt động ngoại khóa là do phương pháp truyền dạy kết hợp giữa truyền khẩu truyền thống và thực hành thường xuyên, tạo điều kiện cho sinh viên cảm nhận sâu sắc giá trị nghệ thuật. Việc tổ chức câu lạc bộ âm nhạc chuyên sâu giúp sinh viên phát huy năng khiếu, đồng thời tạo môi trường giao lưu, học hỏi với nghệ nhân và giảng viên giàu kinh nghiệm.

So với các loại hình nghệ thuật hiện đại, Tuồng Đào Tấn giữ được nét đặc trưng văn hóa độc đáo, góp phần giáo dục truyền thống và phát triển phẩm chất đạo đức cho sinh viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ sinh viên đạt kỹ thuật hát Tuồng trước và sau thực nghiệm, cũng như bảng phân loại các hoạt động ngoại khóa âm nhạc tại trường.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của hoạt động ngoại khóa trong việc bảo tồn và phát huy nghệ thuật Tuồng Đào Tấn, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại Trường Đại học Quy Nhơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức thường xuyên các lớp truyền dạy làn điệu Tuồng Đào Tấn: Động viên sinh viên năng khiếu tham gia, tăng cường thời lượng thực hành, nhằm nâng cao kỹ năng biểu diễn. Thời gian thực hiện: hàng học kỳ. Chủ thể thực hiện: Khoa Âm nhạc, câu lạc bộ âm nhạc.

  2. Phát triển câu lạc bộ âm nhạc chuyên sâu về Tuồng Đào Tấn: Mở rộng quy mô, mời nghệ nhân và giảng viên có kinh nghiệm tham gia hướng dẫn, tổ chức biểu diễn định kỳ. Mục tiêu tăng số lượng thành viên lên khoảng 400 trong 2 năm tới.

  3. Tổ chức các chương trình biểu diễn Tuồng Đào Tấn trong các sự kiện ngoại khóa: Tạo cơ hội cho sinh viên thể hiện và quảng bá nghệ thuật truyền thống, thu hút sự quan tâm của cộng đồng. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Hội sinh viên, Đoàn Thanh niên, Nhà trường.

  4. Xây dựng tài liệu hướng dẫn và giáo trình truyền dạy Tuồng Đào Tấn: Biên soạn tài liệu chuẩn hóa, kết hợp lý thuyết và thực hành, phục vụ công tác đào tạo và nghiên cứu. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: Bộ môn Âm nhạc, Nhà xuất bản trường.

  5. Tăng cường hợp tác với Nhà hát Tuồng Đào Tấn và các đơn vị văn hóa địa phương: Tổ chức giao lưu, tập huấn, trao đổi kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và biểu diễn. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Trường Đại học Quy Nhơn, Nhà hát Tuồng Đào Tấn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và nhà nghiên cứu âm nhạc truyền thống: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về nghệ thuật Tuồng Đào Tấn, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu và giảng dạy.

  2. Sinh viên chuyên ngành âm nhạc và nghệ thuật biểu diễn: Tài liệu giúp sinh viên hiểu rõ đặc điểm nghệ thuật Tuồng Đào Tấn, nâng cao kỹ năng biểu diễn và cảm thụ nghệ thuật truyền thống.

  3. Nghệ nhân và diễn viên Tuồng: Tham khảo các phương pháp truyền dạy và tổ chức hoạt động ngoại khóa, góp phần bảo tồn và phát huy nghệ thuật Tuồng.

  4. Nhà quản lý giáo dục và văn hóa: Cung cấp thông tin về vai trò của hoạt động ngoại khóa trong giáo dục âm nhạc, hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển văn hóa nghệ thuật trong trường đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nghệ thuật Tuồng Đào Tấn có điểm gì đặc biệt so với các loại hình Tuồng khác?
    Tuồng Đào Tấn nổi bật với sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố bác học và dân gian, đặc trưng bởi các làn điệu phong phú như Hát Khách và Hát Nam, cùng với chất võ mạnh mẽ trong múa và diễn xuất. Đây là đỉnh cao của Tuồng miền Nam Trung Bộ, mang đậm tinh thần yêu nước và thượng võ.

  2. Hoạt động ngoại khóa âm nhạc tại Trường Đại học Quy Nhơn có vai trò như thế nào?
    Hoạt động ngoại khóa âm nhạc giúp sinh viên phát triển kỹ năng mềm, tăng cường cảm thụ nghệ thuật, tạo môi trường thực hành và giao lưu. Khoảng 70% sinh viên và 100% giảng viên đánh giá hoạt động này rất quan trọng trong giáo dục toàn diện.

  3. Phương pháp truyền dạy Tuồng Đào Tấn được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu?
    Phương pháp truyền dạy kết hợp truyền khẩu truyền thống với thực hành thường xuyên, người dạy làm mẫu và sinh viên học theo, kèm theo phân tích, bình luận để sinh viên hiểu sâu sắc kỹ thuật hát và biểu cảm.

  4. Làm thế nào để sinh viên tiếp cận và học hát Tuồng Đào Tấn hiệu quả?
    Sinh viên được tham gia câu lạc bộ âm nhạc chuyên sâu, được hướng dẫn bởi nghệ nhân và giảng viên giàu kinh nghiệm, thực hành thường xuyên và biểu diễn trong các sự kiện ngoại khóa, giúp nâng cao kỹ năng và cảm thụ nghệ thuật.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các trường đại học khác không?
    Có, các giải pháp và phương pháp nghiên cứu trong luận văn có thể được điều chỉnh và áp dụng tại các trường đại học khác nhằm bảo tồn và phát huy nghệ thuật truyền thống thông qua hoạt động ngoại khóa âm nhạc.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ đặc điểm nghệ thuật và giá trị văn hóa của làn điệu Tuồng Đào Tấn, đặc biệt là Hát Khách và Hát Nam.
  • Thực trạng hoạt động ngoại khóa âm nhạc tại Trường Đại học Quy Nhơn cho thấy tiềm năng lớn trong việc phát triển nghệ thuật truyền thống cho sinh viên.
  • Thực nghiệm sư phạm chứng minh hiệu quả của phương pháp truyền dạy kết hợp truyền thống và thực hành trong việc nâng cao kỹ năng hát Tuồng.
  • Đề xuất các giải pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Tuồng Đào Tấn nhằm bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống trong môi trường đại học.
  • Khuyến nghị tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng, đồng thời tăng cường hợp tác với các đơn vị văn hóa để phát triển bền vững nghệ thuật Tuồng Đào Tấn.

Next steps: Triển khai các lớp truyền dạy thường xuyên, xây dựng tài liệu hướng dẫn, tổ chức biểu diễn và mở rộng câu lạc bộ âm nhạc chuyên sâu.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và sinh viên hãy tích cực tham gia và hỗ trợ các hoạt động ngoại khóa âm nhạc để góp phần bảo tồn và phát huy nghệ thuật Tuồng Đào Tấn, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời đại mới.