I. Giới thiệu về mô hình giá TOU
Mô hình giá TOU (Time of Use) trong lĩnh vực điện năng là một trong những phương pháp quản lý nhu cầu hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh quản lý nhu cầu (DSM - Demand Side Management). Mô hình này phân chia giá điện thành các mức khác nhau theo thời gian sử dụng, nhằm khuyến khích người tiêu dùng điều chỉnh hành vi tiêu thụ điện, giảm tải trong giờ cao điểm và tiết kiệm năng lượng. Theo nghiên cứu, giá điện TOU đã được áp dụng thành công tại nhiều quốc gia như Mỹ, Pháp và hiện đang được triển khai tại Việt Nam. Việc áp dụng mô hình này không chỉ giúp giảm áp lực lên hệ thống điện mà còn tạo ra sự công bằng trong phân phối chi phí giữa các khách hàng. "Giá điện phải phản ánh đầy đủ và chi tiết chi phí sản xuất trên đơn vị điện năng".
1.1. Tầm quan trọng của giá TOU
Mô hình giá TOU không chỉ là một công cụ để điều chỉnh hành vi tiêu dùng mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược quản lý nhu cầu. Việc áp dụng giá TOU giúp cải thiện hiệu suất năng lượng, giảm chi phí sản xuất và nâng cao độ tin cậy cung cấp điện. Theo các chuyên gia, giá TOU có thể giảm tải giờ cao điểm lên đến 20%, góp phần làm giảm chi phí vận hành cho các nhà máy điện. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhu cầu điện tăng cao và các nguồn năng lượng truyền thống ngày càng cạn kiệt. "Việc giảm tải đỉnh không nhất thiết phải giảm tổng năng lượng tiêu thụ, nhưng có thể làm giảm sự đầu tư vào mạng điện hoặc các nhà máy điện.".
II. Quản lý nhu cầu năng lượng và chiến lược giá
Quản lý nhu cầu năng lượng (DSM) là một trong những chiến lược quan trọng để tối ưu hóa việc tiêu thụ điện. Mô hình giá TOU là một phần trong chiến lược này, giúp điều chỉnh hành vi tiêu dùng của khách hàng. Việc áp dụng giá TOU không chỉ giúp giảm tải trong giờ cao điểm mà còn tạo điều kiện cho việc phát triển các công nghệ hệ thống điện thông minh. Theo các nghiên cứu, việc áp dụng chiến lược giá hợp lý có thể dẫn đến việc tiết kiệm năng lượng đáng kể cho cả nhà cung cấp và người tiêu dùng. "Để tạo thành một sự thay đổi hình dạng trong biểu đồ phụ tải, chương trình phải đạt được những mục tiêu đã chọn.".
2.1. Các nguyên tắc tính giá điện theo TOU
Để áp dụng giá TOU hiệu quả, cần tuân thủ một số nguyên tắc cơ bản. Đầu tiên, giá điện phải phản ánh đúng chi phí sản xuất và có sự chênh lệch hợp lý giữa các mức giá theo thời gian. Thứ hai, giá TOU cần phải phù hợp với mục đích điều khiển tải, tức là giá giờ cao điểm phải cao hơn giá giờ bình thường và thấp điểm. Thứ ba, việc phân chia vùng thời gian cần phải được thực hiện một cách hợp lý để đảm bảo rằng khách hàng có thể dễ dàng điều chỉnh hành vi tiêu dùng của mình. "Giá điện phải phù hợp với mục đích điều khiển tải, giảm tải giờ cao điểm, giảm chênh lệch tải giờ cao điểm và giờ thấp điểm.".
III. Phân tích và ứng dụng mô hình TOU
Việc phân tích và ứng dụng mô hình giá TOU cần được thực hiện một cách hệ thống và khoa học. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc áp dụng mô hình này có thể mang lại nhiều lợi ích cho cả nhà cung cấp và người tiêu dùng. Đặc biệt, việc sử dụng các công nghệ phân tích dữ liệu năng lượng có thể giúp tối ưu hóa việc áp dụng giá TOU, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng. "Hiệu suất của hệ thống điện cũng được tăng lên nhờ việc san bằng đồ thị phụ tải.".
3.1. Kết quả thực nghiệm từ các quốc gia
Nhiều quốc gia đã áp dụng thành công mô hình giá TOU, điển hình là Pháp và Mỹ. Tại Pháp, sau khi áp dụng giá TOU, nhiều khách hàng đã giảm nhu cầu điện trong giờ cao điểm, từ đó giúp giảm công suất đỉnh đáng kể. Tại Mỹ, việc áp dụng giá thời gian thực đã khuyến khích người tiêu dùng điều chỉnh hành vi tiêu thụ điện, góp phần làm giảm chi phí cho các công ty điện lực. "Phản ứng với loại giá xanh ở Pháp dẫn tới nhiều khách hàng giảm nhu cầu điện 2 lần/ngày khi có phụ tải đỉnh.".
