Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với thách thức về sử dụng năng lượng hiệu quả và bảo vệ môi trường, việc phát triển các công nghệ làm lạnh thân thiện với môi trường trở nên cấp thiết. Máy lạnh hấp thụ NH3-H2O công suất nhỏ loại liên tục sử dụng nhiệt thải để sản xuất nước đá là một giải pháp tiềm năng, tận dụng nguồn nhiệt thải có nhiệt độ từ 90 đến 160°C, giúp giảm tiêu thụ điện năng và hạn chế phát thải khí nhà kính. Mục tiêu nghiên cứu là chế tạo máy lạnh hấp thụ NH3-H2O một cấp phù hợp với điều kiện công nghệ và môi trường Việt Nam, đồng thời xác định đặc tính làm việc và tối ưu hóa điều kiện vận hành nhằm nâng cao hiệu suất hệ thống.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào máy lạnh hấp thụ công suất nhỏ và vừa, với năng suất lạnh từ 30 đến 60 kW, tương ứng năng suất làm đá từ 5 đến 10 tấn/ngày, phù hợp cho các cơ sở sản xuất nước đá quy mô vừa và nhỏ tại Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển công nghệ làm lạnh tiết kiệm năng lượng, giảm áp lực lên lưới điện quốc gia và góp phần bảo vệ môi trường thông qua việc không sử dụng chất làm lạnh phá hủy tầng ozon. Các kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực nghiệm để thiết kế, chế tạo và vận hành máy lạnh hấp thụ hiệu quả trong điều kiện khí hậu và công nghệ của Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về chu trình lạnh hấp thụ NH3-H2O một cấp, trong đó môi chất lạnh là dung dịch ammonia và nước với đặc tính nhiệt động học phù hợp cho làm lạnh ở nhiệt độ thấp (-10 đến -20°C). Chu trình lạnh hấp thụ vận hành dựa trên nguyên lý hấp thụ hơi ammonia vào dung dịch nước-ammonia, sinh hơi và ngưng tụ để tạo lạnh. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chu trình lạnh hấp thụ một cấp: bao gồm các bộ phận chính như bình hấp thụ, bình sinh hơi, bình ngưng tụ, bộ bay hơi, ống chiết tách và bộ trao đổi nhiệt dung dịch.
  • Hệ số hiệu quả nhiệt (COP): tỷ số giữa năng suất lạnh thu được và năng suất nhiệt cấp vào bình sinh hơi.
  • Hệ số hiệu quả làm lạnh dung dịch nước muối (COPu): tỷ số giữa nhiệt lượng bay hơi của NH3 để làm lạnh nước muối và nhiệt lượng cấp vào bình sinh hơi.
  • Ảnh hưởng của các thông số vận hành: nhiệt độ sinh hơi, nhiệt độ bay hơi, nhiệt độ ngưng tụ, nồng độ dung dịch NH3-H2O, lưu lượng dung dịch loãng và hơi NH3, cũng như nhiệt độ và lưu lượng nước giải nhiệt đến hiệu suất truyền nhiệt và truyền chất trong bình hấp thụ.

Mô hình toán học được phát triển dựa trên cân bằng năng lượng và khối lượng, kết hợp các phương trình trạng thái và nhiệt động học của dung dịch NH3-H2O, nhằm mô phỏng hoạt động và tối ưu hóa hiệu suất hệ thống.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm số liệu thực nghiệm từ mô hình máy lạnh hấp thụ NH3-H2O công suất nhỏ được chế tạo tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, cùng với dữ liệu mô phỏng từ chương trình tính toán dựa trên mô hình toán học phát triển. Cỡ mẫu nghiên cứu là mô hình thực nghiệm với công suất lạnh 2 kW, năng suất làm đá từ -10 đến -20°C, được vận hành trong điều kiện nhiệt độ môi trường và nhiệt độ nước giải nhiệt đặc trưng cho khí hậu Việt Nam.

Phương pháp chọn mẫu là lựa chọn mô hình thực nghiệm đại diện cho dải công suất nhỏ và vừa, phù hợp với điều kiện công nghệ trong nước. Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Thí nghiệm xác định đặc tính làm việc của các bộ phận trong hệ thống như bình hấp thụ, bình sinh hơi, bình ngưng tụ, bộ bay hơi, ống chiết tách.
  • Đo đạc các thông số nhiệt độ, áp suất, lưu lượng, nồng độ dung dịch tại các điểm nút trong hệ thống.
  • Phân tích dữ liệu thực nghiệm kết hợp với mô phỏng để đánh giá hiệu suất hệ thống (COP, COPu) và xác định điều kiện vận hành tối ưu.
  • Thời gian nghiên cứu kéo dài 24 tháng, bao gồm giai đoạn thiết kế, chế tạo, thí nghiệm và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chế tạo thành công máy lạnh hấp thụ NH3-H2O một cấp công suất nhỏ với năng suất lạnh 2 kW, có khả năng sản xuất nước đá với nhiệt độ bay hơi từ -10 đến -20°C, hoạt động ổn định trong điều kiện nhiệt độ môi trường từ 30 đến 38°C và nhiệt độ sinh hơi từ 95 đến 125°C.

  2. Xác định nồng độ dung dịch nạp tối ưu trong phạm vi 29,5% đến 32,5%, với dung dịch loãng có nồng độ khoảng 26,7% và dung dịch đậm đặc khoảng 36,5%, giúp hệ thống đạt hiệu suất COP tối đa từ 0,43 đến 0,51 tùy thuộc vào điều kiện nhiệt độ bay hơi và sinh hơi.

  3. Ảnh hưởng của nhiệt độ sinh hơi và nhiệt độ bay hơi đến hiệu suất hệ thống: COP tăng nhanh khi nhiệt độ sinh hơi tăng đến mức tối ưu (khoảng 97 đến 122°C), sau đó giảm nếu tiếp tục tăng nhiệt độ sinh hơi. Nhiệt độ bay hơi thấp hơn làm giảm COP tối đa, ví dụ khi nhiệt độ bay hơi là -5°C, COP đạt 0,51, còn khi -20°C, COP giảm xuống 0,43.

  4. Ảnh hưởng của lưu lượng dung dịch loãng và hơi NH3 đến hiệu quả truyền nhiệt và truyền chất: Tăng lưu lượng dung dịch loãng làm tăng hệ số truyền nhiệt đáng kể, trong khi lưu lượng hơi NH3 tăng cũng góp phần nâng cao hiệu suất hấp thụ nhưng có giới hạn do ảnh hưởng đến phân bố dòng dung dịch và độ ướt bề mặt giải nhiệt.

Thảo luận kết quả

Kết quả thí nghiệm và mô phỏng cho thấy máy lạnh hấp thụ NH3-H2O công suất nhỏ có thể vận hành hiệu quả trong điều kiện nhiệt độ và nồng độ dung dịch phù hợp với môi trường Việt Nam. Việc xác định nồng độ dung dịch nạp trong khoảng 29,5% đến 32,5% là phù hợp để cân bằng giữa hiệu suất làm lạnh và ổn định vận hành. Sự biến đổi COP theo nhiệt độ sinh hơi và bay hơi phản ánh rõ ảnh hưởng của các thông số nhiệt động học đến hiệu quả hệ thống, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về máy lạnh hấp thụ.

Biểu đồ COP theo nhiệt độ sinh hơi và nhiệt độ bay hơi minh họa rõ xu hướng hiệu suất, giúp định hướng thiết kế và vận hành tối ưu. So sánh với các nghiên cứu khác, COP đạt được trong khoảng 0,43 đến 0,51 là phù hợp với máy lạnh hấp thụ công suất nhỏ, đồng thời cho thấy tiềm năng ứng dụng thực tế trong sản xuất nước đá và làm lạnh tiết kiệm năng lượng.

Ngoài ra, ảnh hưởng của lưu lượng dung dịch và hơi NH3 đến hệ số truyền nhiệt và truyền chất được xác nhận qua thí nghiệm, cho thấy cần kiểm soát lưu lượng phù hợp để tối ưu hóa quá trình hấp thụ và truyền nhiệt trong bình hấp thụ. Nhiệt độ và lưu lượng nước giải nhiệt cũng ảnh hưởng đến hiệu suất, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với các yếu tố khác.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu hóa nồng độ dung dịch NH3-H2O nạp vào hệ thống trong khoảng 29,5% đến 32,5% để đảm bảo hiệu suất làm lạnh cao và vận hành ổn định. Chủ thể thực hiện: các nhà thiết kế và vận hành máy lạnh hấp thụ. Thời gian: áp dụng ngay trong giai đoạn vận hành.

  2. Điều chỉnh nhiệt độ sinh hơi trong phạm vi 95 đến 125°C để đạt COP tối ưu, tránh tăng nhiệt độ sinh hơi quá mức gây giảm hiệu suất. Chủ thể thực hiện: kỹ thuật viên vận hành và bảo trì. Thời gian: theo dõi và điều chỉnh liên tục trong quá trình vận hành.

  3. Kiểm soát lưu lượng dung dịch loãng và hơi NH3 nhằm tăng hệ số truyền nhiệt và truyền chất, đồng thời tránh hiện tượng phân bố dòng không đều gây giảm hiệu suất. Chủ thể thực hiện: kỹ sư thiết kế và vận hành. Thời gian: trong quá trình thiết kế và vận hành.

  4. Sử dụng nguồn nhiệt thải có nhiệt độ phù hợp (90-160°C) để cấp nhiệt cho bình sinh hơi, tận dụng hiệu quả nguồn nhiệt sẵn có, giảm chi phí vận hành và tác động môi trường. Chủ thể thực hiện: các doanh nghiệp sản xuất và nhà máy có nguồn nhiệt thải. Thời gian: triển khai trong kế hoạch đầu tư và vận hành.

  5. Phát triển chương trình mô phỏng và giám sát vận hành để theo dõi các thông số nhiệt động học và hiệu suất hệ thống, từ đó điều chỉnh kịp thời nhằm duy trì hiệu quả làm lạnh. Chủ thể thực hiện: nhóm nghiên cứu và kỹ thuật viên vận hành. Thời gian: áp dụng trong giai đoạn vận hành và bảo trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà nghiên cứu và giảng viên ngành kỹ thuật nhiệt và kỹ thuật lạnh: luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và thực nghiệm về máy lạnh hấp thụ NH3-H2O, hỗ trợ nghiên cứu sâu và giảng dạy các môn học liên quan.

  2. Các kỹ sư thiết kế và chế tạo máy lạnh hấp thụ: tài liệu chi tiết về thiết kế, mô phỏng và thử nghiệm giúp cải tiến sản phẩm, tối ưu hóa hiệu suất và phù hợp với điều kiện công nghệ trong nước.

  3. Doanh nghiệp sản xuất và chế tạo thiết bị lạnh: luận văn cung cấp giải pháp công nghệ tiết kiệm năng lượng, thân thiện môi trường, có thể ứng dụng trong sản xuất nước đá và làm lạnh công nghiệp.

  4. Các cơ quan quản lý và hoạch định chính sách năng lượng: nghiên cứu góp phần đánh giá hiệu quả sử dụng năng lượng tái tạo và nhiệt thải, hỗ trợ xây dựng chính sách khuyến khích phát triển công nghệ làm lạnh xanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Máy lạnh hấp thụ NH3-H2O có ưu điểm gì so với máy lạnh nén hơi?
    Máy lạnh hấp thụ sử dụng nhiệt năng thay vì điện năng, không dùng chất làm lạnh phá hủy tầng ozon, giảm phát thải khí nhà kính và tận dụng được nguồn nhiệt thải sẵn có, giúp tiết kiệm năng lượng và thân thiện môi trường.

  2. Nồng độ dung dịch NH3-H2O ảnh hưởng thế nào đến hiệu suất máy lạnh?
    Nồng độ dung dịch nạp trong khoảng 29,5% đến 32,5% giúp cân bằng giữa khả năng hấp thụ hơi NH3 và ổn định vận hành, từ đó tối ưu hiệu suất làm lạnh và giảm hiện tượng quá nhiệt hoặc quá lạnh trong hệ thống.

  3. Nhiệt độ sinh hơi tối ưu cho máy lạnh hấp thụ là bao nhiêu?
    Nhiệt độ sinh hơi tối ưu nằm trong khoảng 95 đến 125°C, tại mức này hệ thống đạt COP cao nhất, nếu vượt quá nhiệt độ này hiệu suất sẽ giảm do tổn thất nhiệt tăng.

  4. Làm thế nào để kiểm soát lưu lượng dung dịch và hơi NH3 hiệu quả?
    Cần thiết kế hệ thống bơm và van điều chỉnh phù hợp, đồng thời giám sát liên tục các thông số vận hành để điều chỉnh lưu lượng nhằm duy trì hiệu suất truyền nhiệt và truyền chất tối ưu.

  5. Ứng dụng thực tế của máy lạnh hấp thụ NH3-H2O công suất nhỏ là gì?
    Máy lạnh này phù hợp cho sản xuất nước đá quy mô nhỏ và vừa, làm lạnh trong công nghiệp thực phẩm, bảo quản vaccine, và các ứng dụng làm lạnh cần nhiệt độ thấp mà không phụ thuộc nhiều vào điện năng.

Kết luận

  • Đã chế tạo thành công máy lạnh hấp thụ NH3-H2O một cấp công suất nhỏ, hoạt động ổn định và hiệu quả trong điều kiện Việt Nam.
  • Xác định được nồng độ dung dịch nạp tối ưu và các thông số vận hành ảnh hưởng đến hiệu suất hệ thống.
  • Phát triển chương trình mô phỏng kết hợp với dữ liệu thực nghiệm giúp tối ưu hóa điều kiện vận hành và thiết kế máy lạnh hấp thụ.
  • Đề xuất các giải pháp điều chỉnh nhiệt độ sinh hơi, lưu lượng dung dịch và hơi NH3 để nâng cao hiệu suất làm lạnh.
  • Luận văn là cơ sở khoa học và thực nghiệm quan trọng cho nghiên cứu, thiết kế và ứng dụng máy lạnh hấp thụ trong nước, góp phần phát triển công nghệ làm lạnh tiết kiệm năng lượng và thân thiện môi trường.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các đơn vị nghiên cứu và doanh nghiệp áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển sản phẩm thương mại, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng về công nghệ làm lạnh hấp thụ công suất nhỏ và vừa phù hợp với điều kiện Việt Nam.