Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào tạo tại Việt Nam, việc nâng cao chất lượng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường tiểu học đóng vai trò then chốt trong việc phát triển giáo dục cơ sở. Theo báo cáo của ngành giáo dục, trong giai đoạn 2014-2017, thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ có sự phát triển mạnh mẽ về quy mô giáo dục tiểu học với tổng số 12 trường tiểu học và đội ngũ hiệu trưởng chịu trách nhiệm quản lý trực tiếp hơn 45 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng tại địa phương này vẫn còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý và chất lượng giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường tiểu học tại thị xã Phú Thọ theo tiếp cận năng lực, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao năng lực quản lý và hiệu quả hoạt động của hiệu trưởng. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến năm 2017, tập trung vào 12 trường tiểu học trên địa bàn thị xã Phú Thọ.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý giáo dục địa phương trong việc xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và các văn bản pháp luật liên quan.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý theo tiếp cận năng lực và mô hình quản lý hoạt động bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục.

  1. Lý thuyết quản lý theo tiếp cận năng lực nhấn mạnh việc phát triển năng lực quản lý của hiệu trưởng bao gồm năng lực sư phạm, năng lực quản lý tổ chức, năng lực ứng xử và năng lực đổi mới sáng tạo. Năng lực được hiểu là tổng hợp các kiến thức, kỹ năng, thái độ và phẩm chất cần thiết để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ quản lý.

  2. Mô hình quản lý hoạt động bồi dưỡng tập trung vào các yếu tố cấu thành như: kế hoạch bồi dưỡng, tổ chức thực hiện, giám sát và đánh giá kết quả bồi dưỡng. Mô hình này giúp xác định các điều kiện đảm bảo cho hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng đạt hiệu quả cao.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, năng lực quản lý, bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục, hiệu trưởng trường tiểu học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa điều tra khảo sát và phân tích định lượng, định tính nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ 12 trường tiểu học tại thị xã Phú Thọ, gồm phiếu khảo sát 45 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên; phỏng vấn sâu 3 lãnh đạo và 7 chuyên viên phòng Giáo dục & Đào tạo; tài liệu quản lý, kế hoạch bồi dưỡng của các trường và phòng Giáo dục.

  • Cỡ mẫu: 45 người tham gia khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp với chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để tổng hợp số liệu, phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm, kết hợp phân tích nội dung phỏng vấn để làm rõ các vấn đề quản lý bồi dưỡng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong 3 năm (2014-2017), bao gồm các giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng còn hạn chế: Khoảng 58% trường tiểu học chưa xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng theo tiếp cận năng lực một cách bài bản. Chỉ có 42% trường có kế hoạch rõ ràng, chi tiết, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Hoạt động bồi dưỡng chưa đa dạng và chưa đáp ứng đủ nhu cầu: 65% hiệu trưởng cho biết các chương trình bồi dưỡng hiện tại chủ yếu tập trung vào kiến thức quản lý chung, thiếu các nội dung chuyên sâu về kỹ năng lãnh đạo và đổi mới sáng tạo. So với các địa phương khác, tỷ lệ này cao hơn khoảng 10%.

  3. Lãnh đạo và chuyên viên phòng Giáo dục chưa chú trọng chỉ đạo bồi dưỡng: 70% lãnh đạo và chuyên viên phòng Giáo dục & Đào tạo thừa nhận việc chỉ đạo, giám sát hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng còn mang tính hình thức, chưa có cơ chế kiểm tra, đánh giá hiệu quả cụ thể.

  4. Đánh giá kết quả bồi dưỡng chưa được thực hiện thường xuyên: Chỉ khoảng 35% trường thực hiện đánh giá định kỳ kết quả bồi dưỡng hiệu trưởng, dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh nội dung và phương pháp bồi dưỡng phù hợp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự quan tâm đúng mức của các cấp quản lý, nguồn lực đầu tư cho bồi dưỡng còn hạn chế và chưa có hệ thống đánh giá năng lực hiệu trưởng toàn diện. Kết quả này tương đồng với một số nghiên cứu gần đây trong ngành giáo dục, cho thấy tình trạng chung của nhiều địa phương trong việc nâng cao năng lực quản lý nhà trường.

Việc thiếu kế hoạch bồi dưỡng bài bản làm giảm hiệu quả phát triển năng lực quản lý của hiệu trưởng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục tiểu học. Hoạt động bồi dưỡng chưa đa dạng và chưa đáp ứng nhu cầu thực tế khiến hiệu trưởng khó áp dụng các kỹ năng quản lý hiện đại, đổi mới sáng tạo trong nhà trường.

Bên cạnh đó, sự thiếu chỉ đạo và giám sát chặt chẽ từ phòng Giáo dục & Đào tạo làm giảm tính hiệu quả và tính bền vững của các chương trình bồi dưỡng. Việc đánh giá kết quả bồi dưỡng không thường xuyên cũng khiến cho việc cải tiến nội dung và phương pháp bồi dưỡng gặp nhiều khó khăn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trường có kế hoạch bồi dưỡng, biểu đồ tròn phân bố nội dung bồi dưỡng và bảng tổng hợp ý kiến lãnh đạo về công tác chỉ đạo bồi dưỡng, giúp minh họa rõ nét các vấn đề nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng theo tiếp cận năng lực: Các trường tiểu học cần xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết, phù hợp với đặc điểm và nhu cầu thực tế của hiệu trưởng, tập trung phát triển các năng lực quản lý cốt lõi. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu phối hợp với phòng Giáo dục & Đào tạo.

  2. Đa dạng hóa nội dung và phương pháp bồi dưỡng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng lãnh đạo, đổi mới sáng tạo, quản lý nhân sự và tài chính trường học. Áp dụng phương pháp đào tạo kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ. Thời gian triển khai từ 6 tháng đến 1 năm, do phòng Giáo dục & Đào tạo chủ trì.

  3. Tăng cường chỉ đạo, giám sát và đánh giá: Phòng Giáo dục & Đào tạo cần xây dựng cơ chế chỉ đạo, giám sát chặt chẽ hoạt động bồi dưỡng, đồng thời thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ năng lực hiệu trưởng sau bồi dưỡng. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, chủ thể là phòng Giáo dục & Đào tạo và các trường.

  4. Phát triển đội ngũ cán bộ bồi dưỡng chuyên nghiệp: Đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác bồi dưỡng hiệu trưởng, đảm bảo có đủ năng lực chuyên môn và kỹ năng tổ chức đào tạo hiệu quả. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Sở Giáo dục & Đào tạo phối hợp với các trường đại học đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo Sở và Phòng Giáo dục & Đào tạo: Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục.

  2. Hiệu trưởng các trường tiểu học: Nắm bắt các yêu cầu về năng lực quản lý, từ đó chủ động tham gia các chương trình bồi dưỡng, nâng cao năng lực cá nhân.

  3. Giảng viên và chuyên viên đào tạo cán bộ quản lý giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình đào tạo, bồi dưỡng hiệu quả, đáp ứng nhu cầu thực tế.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu, đồng thời áp dụng kết quả nghiên cứu vào các đề tài, luận văn liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng trường tiểu học?
    Năng lực quản lý của hiệu trưởng quyết định hiệu quả hoạt động của nhà trường, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục và sự phát triển toàn diện của học sinh.

  2. Hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng hiện nay gặp những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là kế hoạch bồi dưỡng chưa bài bản, nội dung chưa đa dạng, thiếu sự chỉ đạo và giám sát chặt chẽ, cùng với việc đánh giá kết quả chưa thường xuyên.

  3. Tiếp cận năng lực trong quản lý hiệu trưởng là gì?
    Là phương pháp tập trung phát triển toàn diện các năng lực cần thiết như kiến thức, kỹ năng, thái độ và phẩm chất để hiệu trưởng thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả bồi dưỡng hiệu trưởng gồm những gì?
    Bao gồm xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết, đa dạng hóa nội dung và phương pháp, tăng cường chỉ đạo giám sát, phát triển đội ngũ cán bộ bồi dưỡng chuyên nghiệp.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng?
    Thông qua đánh giá định kỳ năng lực quản lý của hiệu trưởng, khảo sát ý kiến học viên, phân tích kết quả hoạt động quản lý nhà trường sau bồi dưỡng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường tiểu học tại thị xã Phú Thọ còn nhiều hạn chế về kế hoạch, nội dung, chỉ đạo và đánh giá.
  • Tiếp cận năng lực là cơ sở lý luận quan trọng để xây dựng các chương trình bồi dưỡng hiệu quả, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Đề xuất các giải pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý và hiệu quả hoạt động của hiệu trưởng trong giai đoạn tiếp theo.
  • Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý giáo dục địa phương trong việc phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường học.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện mô hình quản lý bồi dưỡng hiệu trưởng.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng quản lý và giáo dục tiểu học tại địa phương mình.