I. Tóm tắt nghiên cứu Ảnh hưởng Tỷ giá đến Cán cân TM
Nghiên cứu này tập trung đo lường ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái thực đa phương (REER) lên hoạt động thương mại của Việt Nam trong giai đoạn 2001-2011. Rổ tiền tệ được sử dụng để tính tỷ giá thực đa phương bao gồm đồng tiền của 15 đối tác thương mại lớn của Việt Nam, đại diện cho các đồng tiền mạnh và có tiềm năng kinh tế lớn. Các nước này bao gồm Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc, Úc, Singapore, Đức, Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan, Pháp, Thái Lan, Hồng Kông, Anh, Nga, Philippines. Đối với Pháp và Đức, tác giả sử dụng đồng tiền chung Euro. Mô hình nghiên cứu được kế thừa từ các tác giả Sulaiman D. Mohammad (2010), Ng Yuen-Ling, Har Wai-Mun, Tan Geoi-Mei (2008), và Bahmani Oskooee và Kantipong (2001).
1.1. Mục tiêu nghiên cứu tác động tỷ giá hối đoái
Mục tiêu chính là xác định tác động của tỷ giá hối đoái thực đa phương lên cán cân thương mại của Việt Nam, cả trong ngắn hạn và dài hạn. Nghiên cứu cũng kiểm tra sự tồn tại của hiệu ứng đường cong J và điều kiện Marshall-Lerner trong bối cảnh Việt Nam. Các mô hình kinh tế lượng được sử dụng để phân tích mối quan hệ giữa các biến số.
1.2. Phương pháp và kết quả phân tích kinh tế lượng
Nghiên cứu sử dụng kiểm định nghiệm đơn vị (unit root test) Augmented Dickey – Fuller (ADF) để kiểm định tính dừng của các biến. Kết quả cho thấy các biến đều dừng ở mức sai phân bậc 1. Kiểm định đồng liên kết Johansen (Johansen Cointegration Test) được sử dụng để xác định mối quan hệ dài hạn giữa các biến. Kết quả cho thấy có sự tồn tại đồng liên kết giữa các biến trong dài hạn. Mô hình chữa lỗi vector (ECM) được sử dụng để phân tích hiệu ứng ngắn hạn của tỷ giá hối đối lên cán cân thương mại.
II. Tổng quan Nghiên cứu trước Tác động Tỷ giá Hối đoái
Các nghiên cứu trước đây đã tập trung vào việc phân tích tác động của tỷ giá hối đoái lên cán cân thương mại ở nhiều quốc gia khác nhau, bao gồm việc kiểm tra sự tồn tại của hiệu ứng đường cong J và điều kiện Marshall-Lerner. Hiệu ứng đường cong J mô tả hiện tượng cán cân thương mại xấu đi trong ngắn hạn sau khi phá giá tiền tệ, sau đó cải thiện trong dài hạn. Điều kiện Marshall-Lerner đề xuất rằng phá giá tiền tệ sẽ cải thiện cán cân thương mại nếu tổng độ co giãn của xuất khẩu và nhập khẩu theo giá lớn hơn 1.
2.1. Hiệu ứng đường cong J và ảnh hưởng xuất nhập khẩu
Hiệu ứng đường cong J cho thấy rằng trong ngắn hạn, hiệu ứng giá cả có tính trội hơn hiệu ứng số lượng, dẫn đến làm xấu đi cán cân thương mại. Ngược lại, trong dài hạn, hiệu ứng số lượng trở nên quan trọng hơn, dẫn đến cải thiện cán cân thương mại. Krugman (1991) đã tìm ra hiệu ứng đường cong J khi phân tích cuộc phá giá đô la Mỹ trong giai đoạn 1985-1987.
2.2. Điều kiện Marshall Lerner và cán cân thương mại
Điều kiện Marshall-Lerner phát biểu rằng phá giá tiền tệ có tác động tích cực đến cán cân thương mại nếu giá trị tuyệt đối của tổng hai độ co dãn theo giá cả của xuất khẩu và độ co dãn theo giá cả của nhập khẩu lớn hơn 1. Điều kiện này đòi hỏi rằng hàng xuất khẩu và nhập khẩu phải đủ co giãn theo giá để phá giá tiền tệ có thể cải thiện cán cân thương mại. Tuy nhiên cần xem xét kỹ lưỡng sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.
2.3. Phân tích các nghiên cứu về tỷ giá thực song phương
Boris Cota và cộng sự (2006) nghiên cứu xem tỷ giá hối đoái thực song phương của Croatia ảnh hưởng như thế nào đến mối quan hệ của Croatia với 6 đối tác thương mại lớn. Kết quả nghiên cứu đã không ủng hộ hiệu ứng đường cong J. Trong 6 trường hợp, tỷ lệ xuất khẩu – nhập khẩu trong trạng thái cân bằng dài hạn không cao hơn thời điểm ban đầu phá giá.
III. Phương pháp Nghiên cứu Đo lường Tác động Tỷ giá REER
Nghiên cứu sử dụng tỷ giá hối đoái thực đa phương (REER) để đo lường tác động lên cán cân thương mại. REER được tính toán dựa trên rổ tiền tệ của 15 đối tác thương mại lớn của Việt Nam. Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên các nghiên cứu trước đây và bao gồm các biến số như thu nhập trong nước, thu nhập nước ngoài, và tỷ giá hối đoái.
3.1. Lựa chọn mô hình và giải thích biến số chính
Mô hình nghiên cứu có dạng lnTB t = β0 + β1 lnYt + B2 ln Y t + B 3 ln RER t +ut, trong đó TB là cán cân thương mại, Y là thu nhập trong nước, Y là thu nhập nước ngoài, và RER là tỷ giá hối đoái thực đa phương. Các biến số được sử dụng trong mô hình được lấy logarit tự nhiên để giảm sự biến động và cải thiện tính tuyến tính của mô hình.
3.2. Dữ liệu nghiên cứu và giai đoạn phân tích tỷ giá VNĐ
Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ các nguồn như Tổng cục Thống kê (GSO), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN). Giai đoạn nghiên cứu là từ 2001 đến 2011, một giai đoạn mà Việt Nam trải qua nhiều biến động về tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại.
IV. Kết quả Nghiên cứu Tác động Thực tế của Tỷ giá VNĐ
Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tồn tại của hiệu ứng tỷ giá hối đoái thực đa phương lên cán cân thương mại của Việt Nam trong cả ngắn hạn lẫn dài hạn. Khi có một sự phá giá thực của đồng nội tệ (VNĐ), cán cân thương mại của Việt Nam đã được cải thiện. Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tồn tại của điều kiện hiệu ứng đường cong J và điều kiện Marshell – Lerner trong trường hợp của Việt Nam.
4.1. Kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu Unit root test
Tác giả sử dụng kiểm định nghiệm đơn vị unit root test pháp Augmented Dickey – Fuller (ADF) để kiểm định tính dừng của các biến, kết quả cho thấy các biến đều dừng ở mức sai phân bậc 1 (1st difference). Bước tiếp theo tác giả kiểm định đồng liên kết giữa chuỗi các biến trong mô hình (cointergration test) bằng phương pháp Jonhansen.
4.2. Hiệu ứng ngắn hạn và dài hạn của tỷ giá lên cán cân
Kết quả nghiên cứu cho thấy trong ngắn hạn, một sự phá giá trong tỷ giá hối đoái thực đa phương làm xấu đi cán cân thương mại, sau đó mới được cải thiện trong dài hạn. Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tồn tại của cả hiệu ứng đường cong J và điều kiện Mashell Lerner trong trường hợp nghiên cứu của Việt Nam. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với việc điều hành tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước.
4.3. Phân tích tác động của REER lên xuất nhập khẩu Việt Nam
Phân tích sâu hơn về tác động của REER lên xuất khẩu và nhập khẩu cho thấy rằng phá giá VNĐ có thể làm tăng tính cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam, nhưng cũng làm tăng chi phí nhập khẩu. Hiệu ứng tổng thể lên cán cân thương mại phụ thuộc vào độ co giãn của cả xuất khẩu và nhập khẩu theo giá.
V. Hàm ý Chính sách Ổn định Tỷ giá Cải thiện Thương mại
Nghiên cứu này có hàm ý quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách tại Việt Nam. Việc điều hành tỷ giá hối đoái cần được thực hiện một cách cẩn trọng, xem xét cả tác động ngắn hạn và dài hạn lên cán cân thương mại. Cần có các chính sách hỗ trợ để tăng cường tính cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam và giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu.
5.1. Điều hành tỷ giá linh hoạt và ổn định kinh tế vĩ mô
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cần điều hành tỷ giá hối đoái một cách linh hoạt, phù hợp với tình hình kinh tế vĩ mô và diễn biến của thị trường. Việc duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái là rất quan trọng để tạo niềm tin cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư.
5.2. Nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy xuất khẩu
Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ để nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu. Các chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ về công nghệ, vốn, và đào tạo nguồn nhân lực. Cần tập trung vào sản xuất trong nước và giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng bên ngoài.
5.3. Kiểm soát nhập siêu và phát triển sản xuất trong nước
Cần có các biện pháp kiểm soát nhập siêu và khuyến khích phát triển sản xuất trong nước. Điều này có thể bao gồm các chính sách thuế, chính sách thương mại, và các biện pháp phi thuế quan. Cần chú trọng đến việc phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ để giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên vật liệu.
