Luận văn về tác động của tỷ giá hối đoái lên cán cân thương mại của Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thị Ái
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Tấn Hoàng
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kinh Tế Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Hiệu Ứng Của Tỷ Giá Hối Đoái Lên Cán Cân Thương Mại Của Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. TÓM TẮT
• 2. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY
• 2.1. Các nghiên cứu về hiệu ứng đường cong J
• 2.2. Một số nghiên cứu về điều kiện Marshall – Lerner
• 2.3. Phân tích cụ thể một số nghiên cứu gần đây
• 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Lựa chọn mô hình, giải thích các biến số
• 3.2. Dữ liệu nghiên cứu
• 4. CHẠY MÔ HÌNH VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Kiểm định tính dừng của của chuỗi dữ liệu thời gian (Unit root test)
• 4.2. Kiểm định đồng liên kết Johansen (Johansen Cointegration Test)
• 4.2.1. Chạy kiểm định
• 4.2.2. Hiệu ứng dài hạn dựa trên phân tích đồng kết hợp
• 4.3. Hiệu ứng ngắn hạn thông qua mô hình ECM – Cơ chế hiệu chỉnh sai số (Error – Correction Mechnism)
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC HÌNH VẼ
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• Phụ lục 1: Xuất nhập khẩu và tỷ giá theo quý giai đoạn 2001 – 2011
• Phụ lục 2: Chỉ số GDP trung bình của các nước và GDP của Việt Nam giai đoạn 2001-2010

I. Tóm tắt nghiên cứu Ảnh hưởng Tỷ giá đến Cán cân TM

Nghiên cứu này tập trung đo lường ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái thực đa phương (REER) lên hoạt động thương mại của Việt Nam trong giai đoạn 2001-2011. Rổ tiền tệ được sử dụng để tính tỷ giá thực đa phương bao gồm đồng tiền của 15 đối tác thương mại lớn của Việt Nam, đại diện cho các đồng tiền mạnh và có tiềm năng kinh tế lớn. Các nước này bao gồm Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc, Úc, Singapore, Đức, Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan, Pháp, Thái Lan, Hồng Kông, Anh, Nga, Philippines. Đối với Pháp và Đức, tác giả sử dụng đồng tiền chung Euro. Mô hình nghiên cứu được kế thừa từ các tác giả Sulaiman D. Mohammad (2010), Ng Yuen-Ling, Har Wai-Mun, Tan Geoi-Mei (2008), và Bahmani Oskooee và Kantipong (2001).

1.1. Mục tiêu nghiên cứu tác động tỷ giá hối đoái

Mục tiêu chính là xác định tác động của tỷ giá hối đoái thực đa phương lên cán cân thương mại của Việt Nam, cả trong ngắn hạn và dài hạn. Nghiên cứu cũng kiểm tra sự tồn tại của hiệu ứng đường cong J và điều kiện Marshall-Lerner trong bối cảnh Việt Nam. Các mô hình kinh tế lượng được sử dụng để phân tích mối quan hệ giữa các biến số.

1.2. Phương pháp và kết quả phân tích kinh tế lượng

Nghiên cứu sử dụng kiểm định nghiệm đơn vị (unit root test) Augmented Dickey – Fuller (ADF) để kiểm định tính dừng của các biến. Kết quả cho thấy các biến đều dừng ở mức sai phân bậc 1. Kiểm định đồng liên kết Johansen (Johansen Cointegration Test) được sử dụng để xác định mối quan hệ dài hạn giữa các biến. Kết quả cho thấy có sự tồn tại đồng liên kết giữa các biến trong dài hạn. Mô hình chữa lỗi vector (ECM) được sử dụng để phân tích hiệu ứng ngắn hạn của tỷ giá hối đối lên cán cân thương mại.

II. Tổng quan Nghiên cứu trước Tác động Tỷ giá Hối đoái

Các nghiên cứu trước đây đã tập trung vào việc phân tích tác động của tỷ giá hối đoái lên cán cân thương mại ở nhiều quốc gia khác nhau, bao gồm việc kiểm tra sự tồn tại của hiệu ứng đường cong J và điều kiện Marshall-Lerner. Hiệu ứng đường cong J mô tả hiện tượng cán cân thương mại xấu đi trong ngắn hạn sau khi phá giá tiền tệ, sau đó cải thiện trong dài hạn. Điều kiện Marshall-Lerner đề xuất rằng phá giá tiền tệ sẽ cải thiện cán cân thương mại nếu tổng độ co giãn của xuất khẩu và nhập khẩu theo giá lớn hơn 1.

2.1. Hiệu ứng đường cong J và ảnh hưởng xuất nhập khẩu

Hiệu ứng đường cong J cho thấy rằng trong ngắn hạn, hiệu ứng giá cả có tính trội hơn hiệu ứng số lượng, dẫn đến làm xấu đi cán cân thương mại. Ngược lại, trong dài hạn, hiệu ứng số lượng trở nên quan trọng hơn, dẫn đến cải thiện cán cân thương mại. Krugman (1991) đã tìm ra hiệu ứng đường cong J khi phân tích cuộc phá giá đô la Mỹ trong giai đoạn 1985-1987.

2.2. Điều kiện Marshall Lerner và cán cân thương mại

Điều kiện Marshall-Lerner phát biểu rằng phá giá tiền tệ có tác động tích cực đến cán cân thương mại nếu giá trị tuyệt đối của tổng hai độ co dãn theo giá cả của xuất khẩu và độ co dãn theo giá cả của nhập khẩu lớn hơn 1. Điều kiện này đòi hỏi rằng hàng xuất khẩu và nhập khẩu phải đủ co giãn theo giá để phá giá tiền tệ có thể cải thiện cán cân thương mại. Tuy nhiên cần xem xét kỹ lưỡng sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

2.3. Phân tích các nghiên cứu về tỷ giá thực song phương

Boris Cota và cộng sự (2006) nghiên cứu xem tỷ giá hối đoái thực song phương của Croatia ảnh hưởng như thế nào đến mối quan hệ của Croatia với 6 đối tác thương mại lớn. Kết quả nghiên cứu đã không ủng hộ hiệu ứng đường cong J. Trong 6 trường hợp, tỷ lệ xuất khẩu – nhập khẩu trong trạng thái cân bằng dài hạn không cao hơn thời điểm ban đầu phá giá.

III. Phương pháp Nghiên cứu Đo lường Tác động Tỷ giá REER

Nghiên cứu sử dụng tỷ giá hối đoái thực đa phương (REER) để đo lường tác động lên cán cân thương mại. REER được tính toán dựa trên rổ tiền tệ của 15 đối tác thương mại lớn của Việt Nam. Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên các nghiên cứu trước đây và bao gồm các biến số như thu nhập trong nước, thu nhập nước ngoài, và tỷ giá hối đoái.

3.1. Lựa chọn mô hình và giải thích biến số chính

Mô hình nghiên cứu có dạng lnTB t = β0 + β1 lnYt + B2 ln Y t + B 3 ln RER t +ut, trong đó TB là cán cân thương mại, Y là thu nhập trong nước, Y là thu nhập nước ngoài, và RER là tỷ giá hối đoái thực đa phương. Các biến số được sử dụng trong mô hình được lấy logarit tự nhiên để giảm sự biến động và cải thiện tính tuyến tính của mô hình.

3.2. Dữ liệu nghiên cứu và giai đoạn phân tích tỷ giá VNĐ

Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ các nguồn như Tổng cục Thống kê (GSO), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN). Giai đoạn nghiên cứu là từ 2001 đến 2011, một giai đoạn mà Việt Nam trải qua nhiều biến động về tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại.

IV. Kết quả Nghiên cứu Tác động Thực tế của Tỷ giá VNĐ

Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tồn tại của hiệu ứng tỷ giá hối đoái thực đa phương lên cán cân thương mại của Việt Nam trong cả ngắn hạn lẫn dài hạn. Khi có một sự phá giá thực của đồng nội tệ (VNĐ), cán cân thương mại của Việt Nam đã được cải thiện. Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tồn tại của điều kiện hiệu ứng đường cong J và điều kiện Marshell – Lerner trong trường hợp của Việt Nam.

4.1. Kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu Unit root test

Tác giả sử dụng kiểm định nghiệm đơn vị unit root test pháp Augmented Dickey – Fuller (ADF) để kiểm định tính dừng của các biến, kết quả cho thấy các biến đều dừng ở mức sai phân bậc 1 (1st difference). Bước tiếp theo tác giả kiểm định đồng liên kết giữa chuỗi các biến trong mô hình (cointergration test) bằng phương pháp Jonhansen.

4.2. Hiệu ứng ngắn hạn và dài hạn của tỷ giá lên cán cân

Kết quả nghiên cứu cho thấy trong ngắn hạn, một sự phá giá trong tỷ giá hối đoái thực đa phương làm xấu đi cán cân thương mại, sau đó mới được cải thiện trong dài hạn. Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tồn tại của cả hiệu ứng đường cong J và điều kiện Mashell Lerner trong trường hợp nghiên cứu của Việt Nam. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với việc điều hành tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước.

4.3. Phân tích tác động của REER lên xuất nhập khẩu Việt Nam

Phân tích sâu hơn về tác động của REER lên xuất khẩu và nhập khẩu cho thấy rằng phá giá VNĐ có thể làm tăng tính cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam, nhưng cũng làm tăng chi phí nhập khẩu. Hiệu ứng tổng thể lên cán cân thương mại phụ thuộc vào độ co giãn của cả xuất khẩu và nhập khẩu theo giá.

V. Hàm ý Chính sách Ổn định Tỷ giá Cải thiện Thương mại

Nghiên cứu này có hàm ý quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách tại Việt Nam. Việc điều hành tỷ giá hối đoái cần được thực hiện một cách cẩn trọng, xem xét cả tác động ngắn hạn và dài hạn lên cán cân thương mại. Cần có các chính sách hỗ trợ để tăng cường tính cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam và giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu.

5.1. Điều hành tỷ giá linh hoạt và ổn định kinh tế vĩ mô

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cần điều hành tỷ giá hối đoái một cách linh hoạt, phù hợp với tình hình kinh tế vĩ mô và diễn biến của thị trường. Việc duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái là rất quan trọng để tạo niềm tin cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư.

5.2. Nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy xuất khẩu

Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ để nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu. Các chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ về công nghệ, vốn, và đào tạo nguồn nhân lực. Cần tập trung vào sản xuất trong nước và giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng bên ngoài.

5.3. Kiểm soát nhập siêu và phát triển sản xuất trong nước

Cần có các biện pháp kiểm soát nhập siêu và khuyến khích phát triển sản xuất trong nước. Điều này có thể bao gồm các chính sách thuế, chính sách thương mại, và các biện pháp phi thuế quan. Cần chú trọng đến việc phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ để giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên vật liệu.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2001-2011, Việt Nam đã trải qua nhiều đợt điều chỉnh tỷ giá hối đoái với 8 lần thay đổi biên độ dao động, dẫn đến tỷ giá danh nghĩa tăng cao. Tuy nhiên, thâm hụt cán cân thương mại không giảm mà còn có xu hướng gia tăng, đạt mức kỷ lục 14,1 tỷ USD năm 2007 và 18,3 tỷ USD năm 2008. Vấn đề đặt ra là liệu tỷ giá hối đoái có ảnh hưởng tích cực đến cán cân thương mại hay không, đặc biệt là hiệu ứng của tỷ giá thực đa phương (REER) lên cán cân thương mại Việt Nam. Mục tiêu nghiên cứu là đo lường tác động của REER lên cán cân thương mại Việt Nam trong ngắn hạn và dài hạn, dựa trên số liệu quý từ năm 2001 đến 2011, với rổ tiền tệ gồm 15 đối tác thương mại lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc, Úc, Đức, Hàn Quốc, Malaysia, Thái Lan, và các nước châu Âu.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà hoạch định chính sách điều hành tỷ giá nhằm cải thiện cán cân thương mại, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Các chỉ số như tỷ lệ xuất khẩu trên nhập khẩu, tốc độ tăng trưởng GDP trong nước và đối tác thương mại được sử dụng làm biến số chính để đánh giá mối quan hệ này. Kết quả nghiên cứu cũng giúp làm rõ sự tồn tại của hiệu ứng đường cong J và điều kiện Marshall-Lerner trong bối cảnh kinh tế Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết kinh tế trọng tâm:

• Hiệu ứng đường cong J: Mô tả hiện tượng cán cân thương mại xấu đi trong ngắn hạn sau khi đồng nội tệ phá giá, sau đó cải thiện trong dài hạn. Nguyên nhân là do hiệu ứng giá cả chiếm ưu thế trong ngắn hạn, còn hiệu ứng số lượng chiếm ưu thế trong dài hạn. Hiệu ứng này được phát hiện bởi Krugman (1991) và được kiểm chứng ở nhiều quốc gia.

• Điều kiện Marshall-Lerner (ML): Phát biểu rằng để phá giá tiền tệ có tác động tích cực lên cán cân thương mại, tổng độ co giãn theo giá của xuất khẩu và nhập khẩu phải lớn hơn 1. Điều kiện này giúp giải thích tại sao phá giá có thể không cải thiện cán cân thương mại ngay lập tức trong ngắn hạn do độ co giãn thấp, nhưng có thể cải thiện trong dài hạn khi người tiêu dùng điều chỉnh thói quen.

Các khái niệm chính bao gồm: tỷ giá hối đoái thực đa phương (REER), cán cân thương mại (tỷ lệ xuất khẩu trên nhập khẩu), độ co giãn theo giá của xuất khẩu và nhập khẩu, và mô hình hồi quy đồng liên kết.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ Tổng cục Thống kê Việt Nam, Tổng cục Hải quan, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và các nguồn chính thức khác. Dữ liệu được sử dụng là số liệu quý từ quý 1/2001 đến quý 4/2011.

• Phương pháp phân tích:

  • Kiểm định tính dừng của chuỗi thời gian bằng phương pháp Augmented Dickey-Fuller (ADF).
  • Kiểm định đồng liên kết Johansen để xác định mối quan hệ dài hạn giữa các biến.
  • Mô hình hồi quy đồng liên kết để phân tích hiệu ứng dài hạn.
  • Mô hình Cơ chế hiệu chỉnh sai số (ECM) để phân tích hiệu ứng ngắn hạn.
  • Lựa chọn rổ tiền tệ gồm 15 đồng tiền của các đối tác thương mại lớn dựa trên tỷ trọng thương mại và tiềm năng kinh tế.

• Cỡ mẫu và timeline: 44 quý dữ liệu (2001-2011), lựa chọn năm 2001 làm năm cơ sở tính tỷ giá thực đa phương nhằm phản ánh sát thực trạng kinh tế Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiệu ứng dài hạn của tỷ giá thực đa phương lên cán cân thương mại:

   • Hệ số hồi quy của Ln(REER) là +0.8779, có ý nghĩa thống kê ở mức 5%, cho thấy phá giá đồng nội tệ 1% làm cán cân thương mại cải thiện 0.88% trong dài hạn.
   • Tốc độ tăng trưởng thu nhập trong nước (Ln(GDPvn)) có hệ số +2.411, tác động tích cực đến cán cân thương mại.
   • Tăng trưởng thu nhập đối tác thương mại (Ln(GDPw)) có hệ số -3.329, tác động tiêu cực đến cán cân thương mại trong dài hạn.
   • Mô hình có R² = 0.355, cho thấy khả năng giải thích vừa phải.

2. Hiệu ứng ngắn hạn theo mô hình ECM:

   • Phá giá đồng nội tệ trong ngắn hạn làm cán cân thương mại xấu đi, với các hệ số âm lần lượt là -0.579 và -0.830 cho các quý trễ 1 và 2, phù hợp với hiệu ứng đường cong J.
   • Tăng trưởng thu nhập trong nước trong ngắn hạn có tác động tiêu cực đến cán cân thương mại.
   • Tăng trưởng thu nhập đối tác thương mại không có tác động đáng kể trong ngắn hạn.
   • Mô hình ECM có R² = 0.257, phản ánh tác động hạn chế của tỷ giá trong ngắn hạn do nhiều yếu tố khác ảnh hưởng.

3. Kiểm định đồng liên kết Johansen:

   • Kết quả kiểm định cho thấy tồn tại 2 mối quan hệ đồng liên kết giữa các biến trong mô hình, xác nhận mối quan hệ cân bằng dài hạn giữa tỷ giá thực đa phương, thu nhập trong nước, thu nhập đối tác và cán cân thương mại.

4. Tính dừng của chuỗi dữ liệu:

   • Các biến số chính như Ln(TB), Ln(REER), Ln(GDPvn), Ln(GDPw) đều không dừng ở mức gốc nhưng dừng ở sai phân bậc 1, phù hợp với yêu cầu phân tích chuỗi thời gian.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự tồn tại của hiệu ứng đường cong J trong ngắn hạn và điều kiện Marshall-Lerner trong dài hạn đối với Việt Nam. Ban đầu, phá giá đồng nội tệ làm tăng giá nhập khẩu và giảm giá xuất khẩu, khiến cán cân thương mại xấu đi. Tuy nhiên, theo thời gian, hiệu ứng số lượng xuất khẩu tăng và nhập khẩu giảm chiếm ưu thế, cải thiện cán cân thương mại. Điều này phù hợp với các nghiên cứu tại các nước ASEAN như Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Pakistan.

Mức độ tác động của tỷ giá thực lên cán cân thương mại không cao do đặc thù nền kinh tế Việt Nam là nước đang phát triển, chịu ảnh hưởng bởi quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, công nghiệp hóa hiện đại hóa, và nhu cầu nhập khẩu máy móc thiết bị phục vụ sản xuất. Ngoài ra, sự gia tăng thu nhập trong nước có thể làm tăng nhập khẩu, làm giảm cán cân thương mại trong ngắn hạn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phản ứng của cán cân thương mại theo thời gian sau phá giá, thể hiện đường cong J điển hình với sự suy giảm ban đầu và cải thiện dần trong dài hạn. Bảng hồi quy đồng liên kết và ECM minh họa rõ ràng các hệ số tác động và mức ý nghĩa thống kê.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Điều hành chính sách tỷ giá linh hoạt và bám sát thực tế:

   • Động từ hành động: Điều chỉnh
   • Mục tiêu: Giữ tỷ giá thực đa phương phù hợp với chênh lệch lạm phát và cân bằng thương mại
   • Thời gian: Hàng quý
   • Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

2. Tăng cường năng lực sản xuất hàng hóa thay thế nhập khẩu:

   • Động từ hành động: Phát triển
   • Mục tiêu: Giảm nhập khẩu, cải thiện cán cân thương mại
   • Thời gian: Trung hạn 3-5 năm
   • Chủ thể: Bộ Công Thương, doanh nghiệp sản xuất

3. Đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng có lợi thế cạnh tranh:

   • Động từ hành động: Khuyến khích
   • Mục tiêu: Tăng kim ngạch xuất khẩu, nâng cao giá trị gia tăng
   • Thời gian: Hàng năm
   • Chủ thể: Bộ Công Thương, các hiệp hội ngành hàng

4. Cải thiện minh bạch và ổn định thị trường ngoại hối:

   • Động từ hành động: Tăng cường
   • Mục tiêu: Giảm biến động tỷ giá, hạn chế đầu cơ phá hoại thị trường
   • Thời gian: Liên tục
   • Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước, các cơ quan quản lý thị trường

5. Theo dõi và đánh giá tác động của các yếu tố kinh tế vĩ mô khác:

   • Động từ hành động: Nghiên cứu
   • Mục tiêu: Hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại ngoài tỷ giá
   • Thời gian: Hàng năm
   • Chủ thể: Các viện nghiên cứu kinh tế, trường đại học

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô:

   • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách tỷ giá và thương mại phù hợp với thực tế kinh tế Việt Nam.
   • Use case: Xây dựng chiến lược điều hành tỷ giá nhằm ổn định cán cân thương mại.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế và học viên cao học:

   • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu chuỗi thời gian, mô hình đồng liên kết và ECM trong phân tích kinh tế thực tiễn.
   • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến tỷ giá và thương mại quốc tế.

3. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu và các hiệp hội ngành hàng:

   • Lợi ích: Hiểu rõ tác động của biến động tỷ giá đến hoạt động kinh doanh và hoạch định chiến lược kinh doanh.
   • Use case: Lập kế hoạch phòng ngừa rủi ro tỷ giá và tận dụng cơ hội thị trường.

4. Cơ quan quản lý thị trường ngoại hối và tài chính:

   • Lợi ích: Nắm bắt xu hướng biến động tỷ giá và tác động đến cán cân thương mại để điều phối thị trường hiệu quả.
   • Use case: Thiết kế các biện pháp kiểm soát và ổn định thị trường ngoại hối.

Câu hỏi thường gặp

1. Tỷ giá hối đoái thực đa phương (REER) là gì?
   REER là tỷ giá hối đoái danh nghĩa đã điều chỉnh theo chênh lệch chỉ số giá tiêu dùng giữa Việt Nam và các đối tác thương mại, phản ánh sức mua tương đối của đồng nội tệ so với rổ tiền tệ đối tác. Ví dụ, REER tăng cho thấy đồng nội tệ bị phá giá thực tế.

2. Hiệu ứng đường cong J có ý nghĩa gì trong nghiên cứu này?
   Hiệu ứng đường cong J mô tả hiện tượng cán cân thương mại xấu đi trong ngắn hạn sau phá giá đồng nội tệ, sau đó cải thiện trong dài hạn. Nghiên cứu cho thấy Việt Nam cũng tuân theo mô hình này, với cán cân thương mại bị ảnh hưởng tiêu cực ban đầu nhưng được cải thiện sau vài quý.

3. Điều kiện Marshall-Lerner được áp dụng như thế nào?
   Điều kiện này yêu cầu tổng độ co giãn theo giá của xuất khẩu và nhập khẩu lớn hơn 1 để phá giá tiền tệ có tác động tích cực lên cán cân thương mại. Nghiên cứu xác nhận điều kiện này tồn tại ở Việt Nam trong dài hạn, giúp giải thích sự cải thiện cán cân thương mại sau thời gian điều chỉnh.

4. Tại sao tác động của tỷ giá lên cán cân thương mại không cao?
   Do đặc thù nền kinh tế Việt Nam là nước đang phát triển, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như hội nhập kinh tế, công nghiệp hóa, nhu cầu nhập khẩu máy móc thiết bị, và cấu trúc xuất khẩu chủ yếu là gia công, nên tỷ giá không phải là yếu tố duy nhất quyết định cán cân thương mại.

5. Phương pháp ECM giúp gì trong phân tích?
   Mô hình ECM cho phép phân tích tác động ngắn hạn và điều chỉnh sai số để trở về trạng thái cân bằng dài hạn giữa các biến. Qua đó, nghiên cứu xác định được hiệu ứng ngắn hạn tiêu cực của phá giá và sự điều chỉnh dần dần cải thiện cán cân thương mại trong dài hạn.

Kết luận

• Hiệu ứng tỷ giá thực đa phương lên cán cân thương mại Việt Nam tồn tại rõ ràng trong giai đoạn 2001-2011, với phá giá đồng nội tệ làm cán cân thương mại xấu đi trong ngắn hạn nhưng cải thiện trong dài hạn.
• Nghiên cứu xác nhận sự tồn tại của hiệu ứng đường cong J trong ngắn hạn và điều kiện Marshall-Lerner trong dài hạn đối với Việt Nam.
• Tác động của tỷ giá lên cán cân thương mại không cao do nhiều yếu tố kinh tế vĩ mô và đặc thù phát triển của Việt Nam.
• Tăng trưởng thu nhập trong nước có tác động tiêu cực đến cán cân thương mại trong ngắn hạn nhưng tích cực trong dài hạn, trong khi thu nhập đối tác thương mại có tác động ngược lại.
• Các nhà hoạch định chính sách cần cân nhắc kỹ lưỡng lợi ích và chi phí của việc phá giá đồng nội tệ, đồng thời phối hợp các giải pháp phát triển sản xuất và xuất khẩu để cải thiện cán cân thương mại bền vững.

Hành động tiếp theo: Cập nhật dữ liệu mới, mở rộng nghiên cứu sang các yếu tố khác ảnh hưởng cán cân thương mại, và áp dụng kết quả vào chính sách điều hành tỷ giá.

Kêu gọi hành động: Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách nên sử dụng kết quả này để thiết kế các chính sách tỷ giá phù hợp, góp phần ổn định kinh tế và thúc đẩy phát triển thương mại quốc tế của Việt Nam.