KIỂM SOÁT TẬP TRUNG KINH TẾ THEO PHÁP LUẬT CẠNH TRANH TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY

• Tác giả: Đỗ Đức Thịnh
• Người hướng dẫn: TS. Trần Anh Tú
• Trường học: Trường Đại học Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Kinh tế
• Đề tài: Kiểm soát tập trung kinh tế theo pháp luật cạnh tranh tại Việt Nam hiện nay
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HÀNH VI TẬP TRUNG KINH TẾ VÀ PHÁP LUẬT KIỂM SOÁT HÀNH VI TẬP TRUNG KINH TẾ
• 1.1. Khái quát về hành vi tập trung kinh tế và yêu cầu điều chỉnh của pháp luật cạnh tranh
• 1.2. Khái niệm hành vi tập trung kinh tế
• 1.3. Bản chất kinh tế - pháp lý của hành vi tập trung kinh tế và yêu cầu điều chỉnh pháp luật đối với hành vi tập trung kinh tế
• 1.4. Pháp luật kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 1.4.1. Khái niệm pháp luật kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 1.4.2. Đặc điểm của pháp luật kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 1.4.3. Bản chất của pháp luật kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 1.4.4. Ý nghĩa pháp luật kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 1.4.5. Nội dung pháp luật kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 1.5. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT HÀNH VI TẬP TRUNG KINH TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
• 2.1. Thực trạng pháp luật kiểm soát hành vi tập trung kinh tế ở Việt Nam hiện nay
• 2.2. Thiết chế kiểm soát hành vi tập trung kinh tế ở Việt Nam
• 2.3. Đối tượng bị kiểm soát
• 2.4. Phạm vi kiểm soát
• 2.5. Các hình thức tập trung kinh tế
• 2.6. Quy trình kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 2.7. Trách nhiệm pháp lý do vi phạm pháp luật về kiểm soát tập trung kinh tế
• 2.8. Những ưu điểm và hạn chế chủ yếu
• 2.9. Nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong việc thực thi pháp luật kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 2.10. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT HÀNH VI TẬP TRUNG KINH TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
• 3.1. Định hướng hoàn thiện pháp luật
• 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 3.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về kiểm soát hành vi tập trung kinh tế
• 3.4. Tiểu kết chương 3
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về Kiểm soát tập trung kinh tế theo Luật 55 ký tự

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng, việc kiểm soát tập trung kinh tế đóng vai trò then chốt trong việc duy trì một thị trường cạnh tranh lành mạnh. Luật Cạnh tranh Việt Nam đã trải qua nhiều thay đổi để phù hợp với tình hình mới, đặc biệt là sự ra đời của Luật Cạnh tranh 2018. Tập trung kinh tế là một xu hướng tất yếu trong quá trình phát triển kinh tế, nhưng nếu không được kiểm soát hiệu quả, nó có thể dẫn đến tình trạng độc quyền, gây bất lợi cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Theo các văn kiện, chính sách của Nhà nước ta đã và đang tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật về cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, minh bạch.

1.1. Khái niệm Tập trung kinh tế theo góc độ cạnh tranh

Theo Từ điển Thuật ngữ kinh tế công nghiệp và Luật Cạnh tranh của OECD, “tập trung” (concentration) là tình trạng khi một số ít công ty thực hiện một khối lượng lớn hoạt động kinh tế trên thị trường dựa trên tổng doanh thu, tài sản hoặc lao động sử dụng. Luật mẫu về cạnh tranh của UNCTAD không đưa ra khái niệm tập trung kinh tế mà sử dụng thuật ngữ “sáp nhập và mua lại” (merge and acquisition) để chỉ tình huống khi giữa hai hoặc nhiều hơn các doanh nghiệp thực hiện hoạt động hợp pháp, theo đó doanh nghiệp hợp nhất quyền sở hữu đối với tài sản mà trước kia được kiểm soát riêng biệt.

1.2. Các hình thức Tập trung kinh tế được quy định

Luật Cạnh tranh Việt Nam hiện nay tuy không đưa ra định nghĩa tập trung kinh tế nhưng đã liệt kê 04 hành vi tập trung kinh tế cơ bản của doanh nghiệp tại khoản 1 Điều 29 Luật Cạnh tranh 2018, bao gồm: Sáp nhập doanh nghiệp; hợp nhất doanh nghiệp; mua lại doanh nghiệp; liên doanh giữa các doanh nghiệp; và các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật; và có dự liệu các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật. Theo đó, Ban soạn thảo cho rằng, về bản chất, hoạt động tập trung kinh tế là việc tích tụ sức mạnh thị trường để hình thành nên chủ thể kinh tế có hiệu quả hoạt động cao hơn.

II. Vì sao cần Kiểm soát tập trung theo Luật Việt Nam 57 ký tự

Việc kiểm soát tập trung là cần thiết để ngăn chặn các hành vi hạn chế cạnh tranh, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và xử lý các vụ việc liên quan đến tập trung kinh tế. Mục đích của việc kiểm soát là nhằm duy trì môi trường cạnh tranh, đảm bảo sự tham gia bình đẳng của các doanh nghiệp trên thị trường và ngăn chặn các hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường. Sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường sẽ loại bỏ các doanh nghiệp lạc hậu, nâng cao khả năng tập trung kinh tế ở một mức độ nhất định và góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

2.1. Nguy cơ từ việc Tập trung kinh tế không kiểm soát

Khi mức độ tập trung càng cao sẽ dẫn đến xu hướng các doanh nghiệp có sức mạnh thị trường giành quyền kiểm soát thị trường làm ảnh hưởng tới môi trường cạnh tranh của đất nước. Trong xu thế toàn cầu hóa của nền kinh tế thị trường, nhiều yếu tố đầu tư nước ngoài đang hiện hữu trên thực tế ở nước ta nhưng đa số chưa có pháp luật điều chỉnh hoặc sự điều chỉnh còn nhiều hạn chế. Luật Cạnh tranh 2004 ra đời đã tạo lập nên hành lang pháp lý cho hoạt động tập trung kinh tế cũng như quy định về kiểm soát tập trung kinh tế và các hành vi tập trung kinh tế bị cấm.

2.2. Vai trò của Luật Cạnh tranh trong kiểm soát

Để đảm bảo kiểm soát tốt nhất hoạt động tập trung kinh tế, thông qua các văn kiện, chính sách, Nhà nước ta đã và đang tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật về cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, minh bạch. Trong đó, việc hoàn thiện các quy định pháp luật về kiểm soát hành vi tập trung kinh tế là một trong những nhiệm vụ quan trọng được đặt ra đối với cả hệ thống pháp luật. Do đó, ngày 16 tháng 6 năm 2018, LCT 2018 đã được Quốc hội thông qua với cách tiếp cận mới hơn đối với việc kiểm soát tập trung kinh tế.

III. Quy trình Kiểm soát tập trung kinh tế hiện nay 59 ký tự

Một trong những điểm quan trọng của Luật Cạnh tranh là quy định về quy trình kiểm soát tập trung kinh tế. Doanh nghiệp cần tuân thủ các quy định về thông báo tập trung kinh tế, cung cấp đầy đủ thông tin và tài liệu cho cơ quan quản lý cạnh tranh. Hồ sơ thông báo tập trung kinh tế cần phải được chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo quá trình thẩm định diễn ra thuận lợi. Các giao dịch tập trung kinh tế không đương nhiên mang tác động làm suy giảm cạnh tranh, mà có cả mặt tiêu cực và tích cực.

3.1. Yêu cầu về Thông báo tập trung kinh tế

Theo đó, Luật Cạnh tranh Việt Nam hiện nay tuy không đưa ra định nghĩa tập trung kinh tế nhưng đã liệt kê 04 hành vi tập trung kinh tế cơ bản của doanh nghiệp tại khoản 1 Điều 29 Luật Cạnh tranh 2018, bao gồm: Sáp nhập doanh nghiệp; hợp nhất doanh nghiệp; mua lại doanh nghiệp; liên doanh giữa các doanh nghiệp; và các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật; và có dự liệu các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật. Cơ quan quản lý chỉ cần xem xét nguy cơ liệu giao dịch TTKT đó có đủ khả năng gây HCCT trong tương lai hay không.

3.2. Thẩm định Tác động cạnh tranh của TTKT

Các giao dịch tập trung kinh tế không đương nhiên mang tác động làm suy giảm cạnh tranh, mà có cả mặt tiêu cực và tích cực. Trong quá trình thẩm định, cơ quan quản lý cạnh tranh sẽ tiến hành phân tích thị trường liên quan, đánh giá tác động kinh tế và xem xét các yếu tố khác để đưa ra quyết định cuối cùng. Cơ quan quản lý chỉ cần xem xét nguy cơ liệu giao dịch TTKT đó có đủ khả năng gây HCCT trong tương lai hay không.

IV. Giải pháp hoàn thiện Kiểm soát tập trung hiện nay 58 ký tự

Để nâng cao hiệu quả kiểm soát tập trung kinh tế, cần có những giải pháp đồng bộ từ việc hoàn thiện pháp luật đến nâng cao năng lực thực thi. Việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế là rất quan trọng để áp dụng những bài học thành công vào điều kiện thực tế của Việt Nam. Cần tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật về cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, minh bạch. Trong đó, việc hoàn thiện các quy định pháp luật về kiểm soát hành vi tập trung kinh tế là một trong những nhiệm vụ quan trọng được đặt ra đối với cả hệ thống pháp luật.

4.1. Hoàn thiện các quy định về Miễn trừ TTKT

Một số trường hợp miễn trừ tập trung kinh tế cần được xem xét để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tái cơ cấu và nâng cao năng lực cạnh tranh. Điều này vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, vừa đảm bảo mục tiêu kiểm soát TTKT vẫn được thực hiện. Theo đó, Luật Cạnh tranh Việt Nam hiện nay tuy không đưa ra định nghĩa tập trung kinh tế nhưng đã liệt kê 04 hành vi tập trung kinh tế cơ bản của doanh nghiệp tại khoản 1 Điều 29 Luật Cạnh tranh 2018.

4.2. Nâng cao năng lực của Cơ quan quản lý cạnh tranh

Cần tăng cường nguồn lực cho cơ quan quản lý cạnh tranh để nâng cao năng lực thẩm định và xử lý các vụ việc liên quan đến tập trung kinh tế.Việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế là rất quan trọng để áp dụng những bài học thành công vào điều kiện thực tế của Việt Nam. Cần tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật về cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, minh bạch.

V. Hậu quả pháp lý khi vi phạm kiểm soát TTKT 54 ký tự

Vi phạm các quy định về kiểm soát tập trung kinh tế có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng, bao gồm các biện pháp xử phạt hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả. Luật Cạnh tranh quy định rõ về các hình thức xử phạt đối với các hành vi vi phạm. Các doanh nghiệp cần tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật để tránh những rủi ro pháp lý không đáng có. Theo đó, Luật Cạnh tranh Việt Nam hiện nay tuy không đưa ra định nghĩa tập trung kinh tế nhưng đã liệt kê 04 hành vi tập trung kinh tế cơ bản của doanh nghiệp tại khoản 1 Điều 29 Luật Cạnh tranh 2018

5.1. Các biện pháp xử phạt hành chính

Vi phạm các quy định về kiểm soát tập trung kinh tế có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng, bao gồm các biện pháp xử phạt hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả. Điều này vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, vừa đảm bảo mục tiêu kiểm soát TTKT vẫn được thực hiện.

5.2. Các biện pháp khắc phục hậu quả

Vi phạm các quy định về kiểm soát tập trung kinh tế có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng, bao gồm các biện pháp xử phạt hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả. Các doanh nghiệp cần tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật để tránh những rủi ro pháp lý không đáng có.

VI. Ứng dụng Vụ việc M A và bài học kiểm soát 57 ký tự

Các vụ việc M&A (Mua bán và sáp nhập) gần đây tại Việt Nam là những ví dụ điển hình về việc áp dụng các quy định về kiểm soát tập trung kinh tế. Nghiên cứu các vụ việc này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách thức Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia thực hiện vai trò của mình và những bài học kinh nghiệm rút ra. Các doanh nghiệp cần tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật để tránh những rủi ro pháp lý không đáng có. Các giao dịch tập trung kinh tế không đương nhiên mang tác động làm suy giảm cạnh tranh, mà có cả mặt tiêu cực và tích cực.

6.1. Phân tích các vụ việc M A điển hình

Các vụ việc M&A (Mua bán và sáp nhập) gần đây tại Việt Nam là những ví dụ điển hình về việc áp dụng các quy định về kiểm soát tập trung kinh tế. Điều này vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, vừa đảm bảo mục tiêu kiểm soát TTKT vẫn được thực hiện.

6.2. Bài học kinh nghiệm và khuyến nghị

Các vụ việc M&A (Mua bán và sáp nhập) gần đây tại Việt Nam là những ví dụ điển hình về việc áp dụng các quy định về kiểm soát tập trung kinh tế.Việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế là rất quan trọng để áp dụng những bài học thành công vào điều kiện thực tế của Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với xu thế toàn cầu hóa, hoạt động tập trung kinh tế trở thành hiện tượng phổ biến và tất yếu. Theo báo cáo của ngành, trong giai đoạn từ tháng 7/2019 đến tháng 6/2021, có 125 thông báo tập trung kinh tế (TTKT) với 258 doanh nghiệp tham gia, trong đó doanh nghiệp nước ngoài chiếm 51%. Sự gia tăng các vụ TTKT phản ánh sự phát triển đa dạng của các thành phần kinh tế, đồng thời đặt ra thách thức lớn về kiểm soát để bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng pháp luật cạnh tranh Việt Nam hiện nay trong kiểm soát hành vi TTKT, nhằm nhận diện những bất cập và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

Mục tiêu cụ thể của luận văn là phân tích các quy định pháp luật về kiểm soát TTKT theo Luật Cạnh tranh 2018, đánh giá hiệu quả thực thi tại Việt Nam từ năm 2019 đến nay, đồng thời so sánh với kinh nghiệm quốc tế để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các quy định pháp luật cạnh tranh điều chỉnh hành vi TTKT trên lãnh thổ Việt Nam và các tác động của các giao dịch TTKT đến thị trường trong nước. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật, bảo vệ cạnh tranh công bằng, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững và thu hút đầu tư nước ngoài.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết cạnh tranh kinh tế và lý thuyết pháp luật cạnh tranh. Lý thuyết cạnh tranh kinh tế giúp phân tích bản chất kinh tế của hành vi TTKT, bao gồm các khái niệm như sức mạnh thị trường, cấu trúc thị trường, và tác động của TTKT đến cạnh tranh. Lý thuyết pháp luật cạnh tranh tập trung vào vai trò của pháp luật trong điều chỉnh hành vi TTKT nhằm duy trì sự cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ người tiêu dùng và ngăn ngừa hành vi hạn chế cạnh tranh.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm:

• Tập trung kinh tế (TTKT): Các hình thức sáp nhập, hợp nhất, mua lại, liên doanh làm thay đổi cơ cấu sở hữu và quyền kiểm soát doanh nghiệp.
• Pháp luật kiểm soát TTKT: Hệ thống quy định pháp lý nhằm giám sát, điều chỉnh các giao dịch TTKT để ngăn ngừa tác động tiêu cực đến cạnh tranh.
• Cơ quan quản lý cạnh tranh (CQCT): Cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực thi pháp luật cạnh tranh, kiểm soát TTKT.
• Ngưỡng thông báo TTKT: Tiêu chí về tổng tài sản, doanh thu, giá trị giao dịch hoặc thị phần để xác định các vụ TTKT phải thông báo và thẩm định.
• Biện pháp khôi phục cạnh tranh: Các biện pháp cấu trúc hoặc hành vi nhằm khắc phục tác động tiêu cực của TTKT.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp, bao gồm:

• Phương pháp phân tích và so sánh: So sánh quy định pháp luật Việt Nam với các quốc gia như Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu, Nhật Bản, Pháp để đánh giá tính phù hợp và hiệu quả.
• Phương pháp tổng hợp: Tập hợp, khái quát các tài liệu pháp luật, báo cáo ngành, số liệu thống kê liên quan đến TTKT và kiểm soát TTKT.
• Phương pháp hệ thống hóa: Trình bày các vấn đề nghiên cứu theo trình tự logic, từ lý luận đến thực tiễn và đề xuất giải pháp.
• Phương pháp thu thập và xử lý số liệu: Thu thập số liệu về các vụ TTKT được thông báo, xử lý để phân tích thực trạng và hiệu quả thi hành pháp luật.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm 125 vụ TTKT được thông báo trong giai đoạn 2019-2021, cùng các văn bản pháp luật, nghị định, báo cáo của UBCTQG và Bộ Công Thương. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí đại diện cho các giao dịch TTKT có ảnh hưởng đến thị trường Việt Nam. Timeline nghiên cứu tập trung từ năm 2018 (Luật Cạnh tranh 2018 có hiệu lực) đến năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiệu quả thông báo TTKT được cải thiện rõ rệt: Trong 6 tháng đầu năm 2022, có 62 hồ sơ thông báo TTKT, tương đương 50% số hồ sơ cả năm 2021, tăng mạnh so với giai đoạn 2005-2015 chỉ có 28 vụ. Điều này cho thấy sự tuân thủ nghĩa vụ thông báo của doanh nghiệp được nâng cao.
2. Phạm vi điều chỉnh pháp luật được mở rộng: Luật Cạnh tranh 2018 mở rộng phạm vi điều chỉnh cả hành vi TTKT thực hiện trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam nhưng có tác động đến thị trường trong nước, phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa.
3. Ngưỡng thông báo TTKT còn nhiều điểm chưa rõ ràng: Quy định về tiêu chí tổng tài sản, doanh thu và giá trị giao dịch chưa thống nhất cách hiểu, dẫn đến khó khăn trong việc xác định nghĩa vụ thông báo. Ví dụ, tổng tài sản 3.000 tỷ đồng được hiểu theo nhiều cách khác nhau, có thể bỏ sót các vụ TTKT có tổng tài sản kết hợp lớn nhưng tài sản từng bên nhỏ hơn ngưỡng.
4. Cơ quan quản lý cạnh tranh (UBCTQG) được tổ chức lại nhằm nâng cao hiệu quả: Mô hình UBCTQG thuộc Bộ Công Thương với cơ quan điều tra vụ việc cạnh tranh giúp tinh gọn bộ máy, tăng cường năng lực thực thi pháp luật. Tuy nhiên, quy trình thẩm định TTKT còn kéo dài, ảnh hưởng đến lợi ích thương mại của doanh nghiệp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc pháp luật kiểm soát TTKT còn mới, chưa hoàn thiện, đặc biệt là các quy định chi tiết về ngưỡng thông báo và cách tính toán thị phần, doanh thu. So với kinh nghiệm quốc tế, Việt Nam chưa có quy định rõ ràng về giá trị giao dịch và chưa áp dụng đầy đủ các biện pháp khôi phục cạnh tranh hiệu quả như các nước phát triển. Ví dụ, tại Pháp, quy trình kiểm soát TTKT được chia thành hai giai đoạn rõ ràng với sự tham gia của Hội đồng cạnh tranh và Bộ trưởng Bộ Kinh tế, có thể áp dụng các biện pháp khắc phục cạnh tranh cụ thể.

Việc mở rộng phạm vi điều chỉnh hành vi TTKT ra ngoài lãnh thổ Việt Nam là bước tiến phù hợp với các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà Việt Nam tham gia, giúp bảo vệ thị trường trong nước trước các hành vi phản cạnh tranh xuyên biên giới. Tuy nhiên, việc thực thi đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý trong và ngoài nước.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số vụ TTKT được thông báo qua các năm, bảng so sánh các tiêu chí ngưỡng thông báo giữa Việt Nam và các quốc gia khác, cũng như sơ đồ quy trình thẩm định TTKT tại Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy định về ngưỡng thông báo TTKT: Cần làm rõ và thống nhất cách tính tổng tài sản, doanh thu và giá trị giao dịch theo tổng hợp của các bên tham gia để tránh bỏ sót các vụ TTKT có khả năng gây tác động tiêu cực. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Bộ Công Thương phối hợp với UBCTQG.
2. Rút ngắn thời gian thẩm định và nâng cao tính minh bạch: Xây dựng quy trình thẩm định TTKT rõ ràng, minh bạch, có thời hạn cụ thể cho từng giai đoạn, đồng thời tăng cường công khai thông tin để doanh nghiệp chủ động tuân thủ. Thời gian: 6-9 tháng; Chủ thể: UBCTQG.
3. Áp dụng các biện pháp khôi phục cạnh tranh hiệu quả: Học hỏi kinh nghiệm quốc tế để áp dụng biện pháp cấu trúc và hành vi nhằm khắc phục tác động tiêu cực của TTKT, như buộc bán lại tài sản, kiểm soát sản lượng, điều chỉnh quan hệ khách hàng. Thời gian: 18 tháng; Chủ thể: UBCTQG, Bộ Công Thương.
4. Tăng cường năng lực và phối hợp quốc tế: Đào tạo chuyên môn cho cán bộ CQCT, đồng thời thiết lập cơ chế hợp tác quốc tế để xử lý các vụ TTKT xuyên biên giới, bảo vệ thị trường trong nước. Thời gian: liên tục; Chủ thể: UBCTQG, Bộ Ngoại giao, các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về cạnh tranh: Giúp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, hoàn thiện quy trình kiểm soát TTKT và xây dựng chính sách phù hợp.
2. Doanh nghiệp trong và ngoài nước: Hiểu rõ nghĩa vụ pháp lý, quy trình thông báo TTKT, từ đó chủ động tuân thủ và giảm thiểu rủi ro pháp lý.
3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu pháp luật kinh tế: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn về pháp luật cạnh tranh và TTKT.
4. Sinh viên, học viên cao học ngành Luật Kinh tế: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc học tập, nghiên cứu và thực hành pháp luật cạnh tranh tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Tập trung kinh tế là gì và tại sao cần kiểm soát?
   Tập trung kinh tế là các hoạt động sáp nhập, hợp nhất, mua lại hoặc liên doanh làm thay đổi quyền kiểm soát doanh nghiệp. Kiểm soát nhằm ngăn ngừa nguy cơ giảm cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng và thị trường lành mạnh.

2. Ngưỡng thông báo TTKT được xác định như thế nào?
   Ngưỡng thông báo dựa trên tổng tài sản, doanh thu hoặc giá trị giao dịch của các bên tham gia, ví dụ tổng tài sản hoặc doanh thu trên 3.000 tỷ đồng hoặc giá trị giao dịch trên 1.000 tỷ đồng phải thông báo.

3. Cơ quan nào chịu trách nhiệm kiểm soát TTKT tại Việt Nam?
   Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (UBCTQG) thuộc Bộ Công Thương là cơ quan chính thực thi kiểm soát TTKT, phối hợp với các đơn vị điều tra và xử lý vi phạm.

4. Doanh nghiệp không thông báo TTKT sẽ bị xử lý ra sao?
   Có thể bị phạt tiền, áp dụng biện pháp khôi phục cạnh tranh hoặc cấm thực hiện giao dịch TTKT, tùy theo mức độ vi phạm và hậu quả gây ra.

5. Pháp luật Việt Nam có áp dụng biện pháp khôi phục cạnh tranh không?
   Hiện nay, pháp luật đã quy định các biện pháp khôi phục cạnh tranh gồm biện pháp cấu trúc (bán lại tài sản) và biện pháp hành vi (kiểm soát sản lượng), tuy nhiên việc áp dụng còn hạn chế và cần được hoàn thiện.

Kết luận

• Luận văn đã hệ thống hóa các quy định pháp luật và thực tiễn kiểm soát hành vi tập trung kinh tế tại Việt Nam từ năm 2019 đến nay.
• Phân tích chỉ ra sự cải thiện trong việc tuân thủ nghĩa vụ thông báo TTKT, nhưng còn nhiều bất cập về quy định và quy trình thẩm định.
• So sánh với kinh nghiệm quốc tế giúp nhận diện các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể về hoàn thiện ngưỡng thông báo, rút ngắn thời gian thẩm định, áp dụng biện pháp khôi phục cạnh tranh và tăng cường hợp tác quốc tế.
• Tiếp theo, cần triển khai nghiên cứu chuyên sâu về các biện pháp khôi phục cạnh tranh và xây dựng hệ thống dữ liệu thị trường để hỗ trợ đánh giá TTKT chính xác hơn.

Hành động ngay: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các đề xuất nhằm bảo vệ môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững tại Việt Nam.