Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc phát triển chương trình nhà trường theo tiếp cận năng lực trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Theo báo cáo của ngành giáo dục, từ năm 2018 đến 2019, các trường trung học phổ thông tại tỉnh, thành phố đã bắt đầu triển khai chương trình môn Toán lớp 12 với chủ đề hàm số theo hướng tiếp cận năng lực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều trường gặp khó khăn trong việc xây dựng và phát triển chương trình nhà trường phù hợp với đặc thù địa phương và năng lực học sinh. Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển chương trình nhà trường môn Toán lớp 12 chủ đề hàm số theo tiếp cận năng lực tại một số trường THPT tiêu biểu, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả phát triển chương trình.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba trường THPT tại tỉnh, thành phố trong khoảng thời gian từ tháng 10/2018 đến tháng 10/2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc xây dựng chương trình môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Các chỉ số đánh giá bao gồm mức độ phù hợp chương trình với năng lực học sinh, hiệu quả triển khai, và sự đồng thuận của giáo viên trong quá trình phát triển chương trình.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết phát triển năng lực và lý thuyết quản lý phát triển chương trình giáo dục. Lý thuyết phát triển năng lực nhấn mạnh việc xây dựng năng lực tổng hợp cho học sinh, bao gồm năng lực giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Lý thuyết quản lý phát triển chương trình giáo dục tập trung vào quy trình xây dựng, tổ chức, đánh giá và điều chỉnh chương trình nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.
Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:
- Chương trình nhà trường theo tiếp cận năng lực: chương trình được thiết kế nhằm phát triển năng lực học sinh thông qua các hoạt động học tập tích cực.
- Hàm số lớp 12: chủ đề trọng tâm trong môn Toán lớp 12, bao gồm các kiến thức về tập xác định, tập giá trị, đồ thị và ứng dụng hàm số.
- Phát triển chương trình: quá trình xây dựng, điều chỉnh và hoàn thiện chương trình học phù hợp với mục tiêu giáo dục và đặc điểm học sinh.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực tế tại ba trường THPT tiêu biểu, gồm THPT Trị Đức, THPT Nguyễn Tất Thành và THPT Yên Hòa, với tổng số mẫu khảo sát khoảng 150 giáo viên và học sinh. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu.
Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá mức độ phát triển chương trình và hiệu quả triển khai. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 10/2018 đến tháng 10/2019, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Mức độ phát triển chương trình nhà trường theo tiếp cận năng lực còn hạn chế: Khoảng 65% giáo viên cho biết chương trình môn Toán lớp 12 chủ đề hàm số chưa được xây dựng đầy đủ theo hướng phát triển năng lực, đặc biệt thiếu các hoạt động thực hành và vận dụng kiến thức vào thực tế.
Sự khác biệt về năng lực và điều kiện triển khai giữa các trường: Tại THPT Trị Đức, tỷ lệ giáo viên đánh giá chương trình phù hợp với năng lực học sinh đạt 72%, trong khi tại THPT Yên Hòa chỉ đạt khoảng 55%, phản ánh sự khác biệt về điều kiện cơ sở vật chất và trình độ giáo viên.
Hiệu quả triển khai chương trình chưa đồng đều: Kết quả khảo sát cho thấy chỉ khoảng 60% học sinh cảm thấy chương trình giúp phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy phản biện, trong khi 40% còn lại gặp khó khăn trong việc áp dụng kiến thức vào bài tập thực tế.
Sự đồng thuận và hỗ trợ từ nhà trường và sở giáo dục: Khoảng 70% giáo viên cho biết nhận được sự hướng dẫn và hỗ trợ từ tổ chuyên môn và phòng giáo dục địa phương trong việc phát triển chương trình, tuy nhiên vẫn còn thiếu các tài liệu hướng dẫn chi tiết và đào tạo chuyên sâu.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng trong xây dựng chương trình, chưa có sự đồng bộ giữa các cấp quản lý và giáo viên. So với một số nghiên cứu gần đây về phát triển chương trình theo tiếp cận năng lực, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương khác, cho thấy cần có sự đầu tư bài bản hơn về đào tạo giáo viên và xây dựng tài liệu.
Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ đánh giá phù hợp chương trình giữa các trường và bảng tổng hợp ý kiến giáo viên về hiệu quả triển khai sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện. Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ những điểm mạnh, điểm yếu trong phát triển chương trình môn Toán lớp 12, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông theo hướng đổi mới.
Đề xuất và khuyến nghị
Xây dựng và hoàn thiện tài liệu hướng dẫn phát triển chương trình theo tiếp cận năng lực: Tổ chức biên soạn tài liệu chi tiết, cập nhật các phương pháp dạy học tích cực, hoàn thành trong vòng 6 tháng, do Sở Giáo dục phối hợp với các trường chủ trì.
Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về phát triển chương trình và phương pháp dạy học mới: Triển khai các khóa tập huấn chuyên sâu cho giáo viên Toán trong vòng 1 năm, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm.
Phát triển hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn chuyên môn tại các trường: Thành lập tổ chuyên môn hỗ trợ phát triển chương trình và giải đáp thắc mắc cho giáo viên, hoạt động liên tục trong năm học.
Đẩy mạnh công tác đánh giá, kiểm tra và điều chỉnh chương trình theo phản hồi thực tế: Thiết lập quy trình đánh giá định kỳ hàng học kỳ, thu thập ý kiến giáo viên và học sinh để điều chỉnh kịp thời, do Ban giám hiệu các trường thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý giáo dục tại các sở, phòng giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển chương trình môn Toán theo hướng tiếp cận năng lực, hỗ trợ công tác chỉ đạo và kiểm tra.
Giáo viên Toán trung học phổ thông: Giúp hiểu rõ hơn về phương pháp phát triển chương trình và cách thức áp dụng vào giảng dạy chủ đề hàm số lớp 12, nâng cao hiệu quả dạy học.
Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên cao học: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới chương trình và phương pháp dạy học theo năng lực.
Các trường trung học phổ thông: Hỗ trợ xây dựng và điều chỉnh chương trình nhà trường phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
Câu hỏi thường gặp
Phát triển chương trình theo tiếp cận năng lực là gì?
Phát triển chương trình theo tiếp cận năng lực là thiết kế nội dung và hoạt động học tập nhằm giúp học sinh phát triển toàn diện các năng lực cần thiết như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và vận dụng kiến thức vào thực tế.Tại sao chủ đề hàm số lớp 12 được chọn nghiên cứu?
Hàm số là chủ đề trọng tâm trong chương trình Toán lớp 12, có tính ứng dụng cao và đòi hỏi học sinh phải vận dụng nhiều kỹ năng, do đó phù hợp để khảo sát phát triển chương trình theo năng lực.Phương pháp chọn mẫu trong nghiên cứu này như thế nào?
Nghiên cứu sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường THPT tiêu biểu tại tỉnh, thành phố, với tổng số khoảng 150 giáo viên và học sinh tham gia khảo sát.Các khó khăn chính trong phát triển chương trình hiện nay là gì?
Khó khăn bao gồm thiếu tài liệu hướng dẫn chi tiết, hạn chế về năng lực chuyên môn của giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng đều và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả phát triển chương trình?
Cần tăng cường đào tạo giáo viên, xây dựng tài liệu hướng dẫn cụ thể, thiết lập hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và thực hiện đánh giá, điều chỉnh chương trình thường xuyên dựa trên phản hồi thực tế.
Kết luận
- Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng phát triển chương trình nhà trường môn Toán lớp 12 chủ đề hàm số theo tiếp cận năng lực tại một số trường THPT tiêu biểu.
- Phát hiện nhiều hạn chế về mức độ phù hợp chương trình với năng lực học sinh và hiệu quả triển khai.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tài liệu hướng dẫn, đào tạo giáo viên, hỗ trợ kỹ thuật và đánh giá chương trình.
- Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực cho công tác quản lý và giảng dạy môn Toán trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học tới và mở rộng nghiên cứu ra các địa phương khác nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn quốc.
Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả phát triển chương trình môn Toán theo hướng tiếp cận năng lực, góp phần đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông.