Hiệu Quả Của Erlotinib Trong Điều Trị Ung Thư Phổi Biểu Mô

• Tác giả: Lê Thu Hà
• Người hướng dẫn: PGS. TS. Trần Văn Thuấn
• Trường học: Trường Đại Học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Ung Thư
• Đề tài: Hiệu Quả Của Erlotinib Trong Điều Trị Ung Thư Phổi Biểu Mô
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. DỊCH TỄ HỌC UNG THƯ PHỔI
• 1.2. BỆNH SINH VÀ CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ
• 1.3. CHẨN ĐOÁN UNG THƯ PHỔI
• 1.3.1. Triệu chứng lâm sàng
• 1.3.2. Các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng
• 1.3.3. Chẩn đoán giai đoạn
• 1.4. PHÂN LOẠI MÔ BỆNH HỌC UNG THƯ PHỔI
• 1.5. ĐIỀU TRỊ UNG THƯ PHỔI KHÔNG TẾ BÀO NHỎ
• 1.5.1. Các phương pháp điều trị ung thư phổi
• 1.5.2. Điều trị theo giai đoạn UTPKTBN
• 1.6. VAI TRÒ CỦA CON ĐƯỜNG TÍN HIỆU EGFR TRONG CƠ CHẾ BỆNH SINH VÀ ĐIỀU TRỊ UTPKTBN
• 1.6.1. Thụ thể yếu tố phát triển biểu mô (EGFR)
• 1.6.2. Cơ chế tác dụng của thuốc EGFR TKIs
• 1.6.3. Đột biến EGFR và các TKIs
• 1.6.4. Các phương pháp phát hiện đột biến hiện nay
• 1.7. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BƯỚC 2,3 CỦA ERLOTINIB ĐƠN THUẦN TRONG UTPKTBN
• 1.7.1. Các nghiên cứu trong điều trị bước 2 với erlotinib
• 1.7.2. Điều trị EGFR TKIs trước hay sau hoá trị trên BN có đột biến nhạy cảm thuốc
• 1.8. THUỐC SỬ DỤNG TRONG NGHIÊN CỨU
• 1.8.1. Chỉ định và chống chỉ định
• 1.8.2. Liều lượng và cách dùng
• 1.8.3. Các tác dụng không mong muốn
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.5. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
• 2.5.1. Thu thập thông tin chẩn đoán và phương pháp điều trị trước
• 2.5.2. Thu thập thông tin trước điều trị erlotinib
• 2.5.3. Điều trị với erlotinib
• 2.5.4. Đánh giá hiệu quả điều trị và tác dụng phụ
• 2.6. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU
• 2.7. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM BỆNH NHÂN NHÓM NGHIÊN CỨU
• 3.1.1. Tiền sử hút thuốc
• 3.1.2. Tiền sử mắc các bệnh nội khoa
• 3.1.3. Triệu chứng lâm sàng
• 3.1.4. Chỉ số toàn trạng (PS) và chỉ số khối cơ thể (BMI)
• 3.1.5. Đặc điểm di căn
• 3.1.6. Phác đồ hoá chất đã điều trị
• 3.1.7. Đáp ứng với hoá trị trước đó
• 3.1.8. Xét nghiệm đột biến
• 3.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ
• 3.2.1. Đặc điểm về phương pháp điều trị
• 3.2.2. Đáp ứng điều trị
• 3.2.3. Thời gian sống thêm
• 3.2.4. Độc tính trên huyết học
• 3.2.5. Độc tính trên gan thận
• 3.2.6. Độc tính trên da
• 3.2.7. Độc tính trên hệ tiêu hóa
• 3.2.8. Phân bố và mức độ độc tính
• 3.2.9. Lý do giảm liều hoặc gián đoạn điều trị
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG
• 4.1.1. Tuổi và giới
• 4.1.2. Tiền sử hút thuốc
• 4.1.3. Tiền sử mắc các bệnh lý nội khoa
• 4.1.4. Triệu chứng lâm sàng
• 4.1.5. Chỉ số toàn trạng trước điều trị
• 4.1.6. Đặc điểm di căn
• 4.1.7. Đặc điểm điều trị hóa chất trước
• 4.1.8. Xét nghiệm đột biến gen
• 4.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ
• 4.2.1. Đặc điểm các phương pháp điều trị
• 4.2.2. Đáp ứng chủ quan
• 4.2.3. Đáp ứng khách quan
• 4.2.4. Thời gian sống thêm không tiến triển
• 4.2.5. Thời gian sống thêm toàn bộ
• 4.2.6. Một số yếu tố liên quan đến sống thêm
• MỘT SỐ CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Bảng 1. Giai đoạn trong ung thư phổi không phải tế bào nhỏ
• Bảng 2. Đặc điểm bộc lộ dấu ấn phân tử (EGFR và KRAS) của các thứ typ UTBM tuyến phổi
• Bảng 3. Một số thuốc điều trị nhắm trúng đích phân tử tương ứng với các chỉ điểm sinh học có tính tiên lượng

Tóm tắt

I. Tổng Quan Erlotinib Cách Điều Trị Ung Thư Phổi Biểu Mô

Ung thư phổi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư trên toàn thế giới. Trong đó, ung thư phổi biểu mô chiếm tỷ lệ lớn. Sự ra đời của các phương pháp điều trị nhắm trúng đích, đặc biệt là sử dụng Erlotinib, đã mang lại hy vọng mới cho bệnh nhân. Erlotinib là một chất ức chế tyrosine kinase (TKI) của thụ thể yếu tố tăng trưởng biểu bì (EGFR), đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và tiến triển của ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC). Bài viết này sẽ đi sâu vào hiệu quả của Erlotinib trong điều trị loại ung thư nguy hiểm này, đồng thời phân tích các yếu tố liên quan đến thành công và hạn chế của phương pháp này. Theo nghiên cứu của IARC (GLOBOCAN 2012), ung thư phổi chiếm gần 27% số ca tử vong do ung thư nói chung.

1.1. Erlotinib Là Gì và Cơ Chế Tác Động Ra Sao

Erlotinib là một loại thuốc nhắm trúng đích, hoạt động bằng cách ức chế EGFR. EGFR là một protein trên bề mặt tế bào, có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sự phát triển và phân chia tế bào. Ở bệnh nhân ung thư phổi biểu mô, EGFR thường bị kích hoạt quá mức, dẫn đến sự phát triển không kiểm soát của tế bào ung thư. Erlotinib gắn vào EGFR, ngăn chặn tín hiệu của nó và làm chậm hoặc ngừng sự phát triển của khối u. Đây là một phương pháp điều trị đích hiệu quả khi có đột biến EGFR. Cơ chế này giúp Erlotinib trở thành một lựa chọn điều trị quan trọng cho bệnh nhân có đột biến EGFR dương tính.

1.2. Ung Thư Phổi Biểu Mô Tổng Quan Về Bệnh Lý

Ung thư phổi biểu mô là một loại ung thư phổi phổ biến, phát triển từ các tế bào biểu mô lót trong phổi. Loại ung thư này thường liên quan đến đột biến EGFR, đặc biệt là ở những người không hút thuốc hoặc hút thuốc ít. Ung thư phổi biểu mô có thể được chia thành nhiều loại khác nhau, tùy thuộc vào loại tế bào bị ảnh hưởng. Việc chẩn đoán sớm và chính xác là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm chụp X-quang, CT scan và sinh thiết. Ung thư phổi biểu mô thường được điều trị bằng phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, hoặc điều trị đích, tùy thuộc vào giai đoạn bệnh và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.

II. Thách Thức Kháng Erlotinib Tác Dụng Phụ Cần Lưu Ý

Mặc dù Erlotinib mang lại nhiều lợi ích, nhưng kháng Erlotinib là một vấn đề lớn trong điều trị ung thư phổi biểu mô. Kháng thuốc có thể xảy ra do nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm sự xuất hiện của các đột biến mới trong EGFR hoặc sự kích hoạt của các con đường tín hiệu khác. Ngoài ra, Erlotinib cũng có thể gây ra các tác dụng phụ, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Việc quản lý các tác dụng phụ và tìm kiếm các phương pháp khắc phục kháng Erlotinib là những thách thức quan trọng trong điều trị ung thư phổi hiện nay.

2.1. Các Cơ Chế Kháng Erlotinib Phổ Biến Nhất Hiện Nay

Một trong những cơ chế kháng Erlotinib phổ biến nhất là sự xuất hiện của đột biến T790M trong EGFR. Đột biến này làm thay đổi cấu trúc của protein EGFR, làm cho Erlotinib không thể gắn kết hiệu quả. Các cơ chế khác bao gồm sự kích hoạt của các con đường tín hiệu khác, chẳng hạn như MET hoặc AXL, giúp tế bào ung thư sống sót và phát triển ngay cả khi EGFR bị ức chế. Hiểu rõ các cơ chế này là rất quan trọng để phát triển các phương pháp điều trị mới có thể vượt qua sự kháng thuốc. Nghiên cứu về kháng Erlotinib đang tiếp tục để tìm ra các giải pháp hiệu quả hơn.

2.2. Tác Dụng Phụ Của Erlotinib Cách Quản Lý Hiệu Quả

Erlotinib có thể gây ra một số tác dụng phụ, bao gồm phát ban, tiêu chảy, viêm niêm mạc, mệt mỏi và giảm ngon miệng. Mức độ nghiêm trọng của các tác dụng phụ có thể khác nhau ở mỗi bệnh nhân. Việc quản lý tác dụng phụ là rất quan trọng để đảm bảo bệnh nhân có thể tiếp tục điều trị. Các biện pháp quản lý có thể bao gồm sử dụng thuốc để giảm tác dụng phụ, điều chỉnh liều dùng Erlotinib, hoặc thay đổi chế độ ăn uống. Theo nghiên cứu của Lê Thu Hà (2017) đã đánh giá một số tác dụng phụ của thuốc. Quan trọng nhất là bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ để phát hiện và điều trị sớm các tác dụng phụ.

III. Erlotinib Đột Biến EGFR Yếu Tố Quyết Định Hiệu Quả

Hiệu quả của Erlotinib trong điều trị ung thư phổi biểu mô phụ thuộc nhiều vào sự hiện diện của đột biến EGFR. Các đột biến EGFR nhạy cảm với Erlotinib, chẳng hạn như exon 19 deletion và L858R, thường cho thấy đáp ứng tốt với thuốc. Tuy nhiên, các đột biến khác, chẳng hạn như T790M, có thể gây kháng Erlotinib. Do đó, việc xét nghiệm đột biến EGFR là rất quan trọng trước khi bắt đầu điều trị bằng Erlotinib. Việc xác định loại đột biến EGFR giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và dự đoán khả năng đáp ứng của bệnh nhân.

3.1. Xét Nghiệm Đột Biến EGFR Hướng Dẫn Chi Tiết và Cần Thiết

Xét nghiệm đột biến EGFR là một xét nghiệm quan trọng giúp xác định xem bệnh nhân ung thư phổi biểu mô có mang đột biến EGFR hay không. Xét nghiệm này thường được thực hiện trên mẫu sinh thiết khối u. Có nhiều phương pháp xét nghiệm đột biến EGFR khác nhau, bao gồm PCR, giải trình tự gen và FISH. Kết quả xét nghiệm đột biến EGFR sẽ giúp bác sĩ quyết định xem Erlotinib có phải là một lựa chọn điều trị phù hợp hay không. Nghiên cứu của Lê Thu Hà nhấn mạnh tầm quan trọng của xét nghiệm đột biến gen trong việc cá nhân hóa phương pháp điều trị.

3.2. Đột Biến EGFR Phổ Biến Ảnh Hưởng Đến Đáp Ứng Erlotinib

Các đột biến EGFR phổ biến nhất là exon 19 deletion và L858R. Các đột biến này thường nhạy cảm với Erlotinib và cho thấy đáp ứng tốt với thuốc. Tuy nhiên, các đột biến khác, chẳng hạn như T790M, có thể gây kháng Erlotinib. Ngoài ra, một số đột biến hiếm gặp khác cũng có thể ảnh hưởng đến đáp ứng với Erlotinib. Việc hiểu rõ các loại đột biến EGFR khác nhau và ảnh hưởng của chúng đến đáp ứng với Erlotinib là rất quan trọng để tối ưu hóa hiệu quả điều trị.

IV. Liều Dùng Erlotinib Phương Pháp Điều Trị Kết Hợp Hiệu Quả

Liều dùng Erlotinib tiêu chuẩn là 150mg mỗi ngày. Tuy nhiên, liều dùng có thể được điều chỉnh tùy thuộc vào tác dụng phụ và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Erlotinib cũng có thể được sử dụng kết hợp với các phương pháp điều trị ung thư phổi khác, chẳng hạn như hóa trị hoặc xạ trị. Việc kết hợp Erlotinib với các phương pháp điều trị khác có thể giúp tăng cường hiệu quả điều trị và kéo dài thời gian sống thêm cho bệnh nhân. Nghiên cứu của Lê Thu Hà đã chỉ ra nhiều phác đồ điều trị được sử dụng.

4.1. Hướng Dẫn Điều Chỉnh Liều Dùng Erlotinib Theo Tác Dụng Phụ

Việc điều chỉnh liều dùng Erlotinib là rất quan trọng để quản lý tác dụng phụ và đảm bảo bệnh nhân có thể tiếp tục điều trị. Nếu bệnh nhân gặp tác dụng phụ nghiêm trọng, bác sĩ có thể giảm liều dùng Erlotinib hoặc tạm ngừng điều trị. Sau khi tác dụng phụ giảm bớt, liều dùng Erlotinib có thể được tăng trở lại dần dần. Việc theo dõi chặt chẽ tác dụng phụ và điều chỉnh liều dùng một cách linh hoạt là rất quan trọng để tối ưu hóa hiệu quả điều trị. Việc giảm liều có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ đáp ứng, nhưng cần cân nhắc đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

4.2. Erlotinib Kết Hợp Hóa Trị Khi Nào Nên Áp Dụng

Erlotinib có thể được sử dụng kết hợp với hóa trị trong một số trường hợp. Ví dụ, Erlotinib có thể được sử dụng sau khi hóa trị đã thất bại hoặc có thể được sử dụng đồng thời với hóa trị trong một số trường hợp nhất định. Việc kết hợp Erlotinib với hóa trị có thể giúp tăng cường hiệu quả điều trị và kéo dài thời gian sống thêm cho bệnh nhân. Tuy nhiên, việc kết hợp này cũng có thể làm tăng nguy cơ tác dụng phụ. Quyết định sử dụng Erlotinib kết hợp với hóa trị cần được đưa ra dựa trên đánh giá cẩn thận về lợi ích và rủi ro cho từng bệnh nhân cụ thể. Nghiên cứu của Lê Thu Hà cung cấp thêm thông tin về các phác đồ và đáp ứng.

V. Nghiên Cứu Mới Về Erlotinib Tiềm Năng Hướng Phát Triển Tương Lai

Các nghiên cứu về Erlotinib đang tiếp tục được tiến hành để tìm ra các phương pháp điều trị ung thư phổi biểu mô hiệu quả hơn. Các nghiên cứu này tập trung vào việc tìm kiếm các loại thuốc mới có thể vượt qua kháng Erlotinib, phát triển các phương pháp điều trị kết hợp hiệu quả hơn, và xác định các dấu ấn sinh học có thể dự đoán đáp ứng với Erlotinib. Những tiến bộ trong nghiên cứu có thể mang lại hy vọng mới cho bệnh nhân ung thư phổi biểu mô trong tương lai. Các nghiên cứu cũng xem xét đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sau điều trị.

5.1. Các Nghiên Cứu Về Liệu Pháp Miễn Dịch Kết Hợp Erlotinib

Liệu pháp miễn dịch là một phương pháp điều trị mới hứa hẹn, giúp hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công tế bào ung thư. Các nghiên cứu đang được tiến hành để đánh giá hiệu quả của việc kết hợp Erlotinib với liệu pháp miễn dịch. Một số nghiên cứu ban đầu cho thấy rằng việc kết hợp này có thể mang lại hiệu quả tốt hơn so với việc sử dụng Erlotinib hoặc liệu pháp miễn dịch đơn thuần. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để xác nhận kết quả này và xác định những bệnh nhân nào có khả năng hưởng lợi từ việc kết hợp này. Các nghiên cứu cũng tập trung vào việc giảm tác dụng phụ của liệu pháp miễn dịch.

5.2. Tìm Kiếm Các Thuốc Mới Vượt Qua Kháng Erlotinib Hướng Đi Mới

Một trong những mục tiêu quan trọng của các nghiên cứu là tìm kiếm các loại thuốc mới có thể vượt qua kháng Erlotinib. Các nghiên cứu này tập trung vào việc phát triển các chất ức chế EGFR thế hệ mới có thể gắn kết với EGFR ngay cả khi có đột biến kháng thuốc, hoặc phát triển các loại thuốc nhắm vào các con đường tín hiệu khác giúp tế bào ung thư sống sót và phát triển khi EGFR bị ức chế. Những tiến bộ trong lĩnh vực này có thể mang lại các lựa chọn điều trị mới cho bệnh nhân đã kháng Erlotinib. Các nghiên cứu cũng xem xét đến yếu tố đột biến T790M.

VI. Tiên Lượng Sống Sót Erlotinib Ảnh Hưởng Như Thế Nào

Tiên lượng và thời gian sống sót của bệnh nhân ung thư phổi biểu mô được điều trị bằng Erlotinib phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm giai đoạn bệnh, tình trạng sức khỏe tổng thể và sự hiện diện của đột biến EGFR. Nhìn chung, bệnh nhân có đột biến EGFR nhạy cảm với Erlotinib thường có tiên lượng tốt hơn so với bệnh nhân không có đột biến EGFR. Tuy nhiên, ngay cả ở những bệnh nhân này, sự kháng thuốc vẫn có thể xảy ra và ảnh hưởng đến thời gian sống sót. Nghiên cứu của Lê Thu Hà và các nghiên cứu khác đã đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến sống sót.

6.1. Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tiên Lượng Sống Sót Sau Điều Trị Erlotinib

Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến tiên lượng và thời gian sống sót của bệnh nhân ung thư phổi biểu mô được điều trị bằng Erlotinib. Các yếu tố này bao gồm giai đoạn bệnh, tình trạng sức khỏe tổng thể, loại đột biến EGFR, đáp ứng với điều trị, và sự xuất hiện của kháng thuốc. Các yếu tố khác như tuổi tác, giới tính và thói quen hút thuốc cũng có thể đóng vai trò quan trọng. Việc xác định các yếu tố này giúp bác sĩ đưa ra dự đoán chính xác hơn về tiên lượng của bệnh nhân.

6.2. Cải Thiện Chất Lượng Cuộc Sống Sau Điều Trị Erlotinib Lưu Ý

Ngoài việc kéo dài thời gian sống sót, việc cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân là một mục tiêu quan trọng trong điều trị ung thư phổi biểu mô. Erlotinib có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống bằng cách giảm các triệu chứng của bệnh, chẳng hạn như khó thở, ho và đau ngực. Tuy nhiên, các tác dụng phụ của Erlotinib cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Việc quản lý tác dụng phụ một cách hiệu quả là rất quan trọng để đảm bảo bệnh nhân có thể hưởng lợi tối đa từ điều trị. Việc hỗ trợ tâm lý và dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống.