Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nhanh chóng của quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng, công tác quản lý thuế đối với cá nhân kinh doanh (CNKD) trở thành một nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước (NSNN). Từ năm 2012 đến 2016, tổng thu ngân sách từ CNKD trên địa bàn quận có xu hướng tăng trưởng tích cực, với tỷ lệ thực thu so với dự toán đạt trên 100% mỗi năm, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế vẫn còn nhiều tồn tại như ý thức chấp hành pháp luật thuế của một bộ phận CNKD còn hạn chế, tình trạng trốn thuế và kê khai không trung thực vẫn diễn ra, ảnh hưởng đến hiệu quả thu ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế đối với CNKD tại Chi cục Thuế quận Ngô Quyền trong giai đoạn 2012-2016, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, tăng nguồn thu cho NSNN trong giai đoạn 2017-2021. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý thuế của Chi cục Thuế quận Ngô Quyền, bao gồm quản lý danh bạ, đăng ký thuế, điều tra doanh thu, lập bộ tính thuế, thu nộp thuế, kiểm tra và xử lý vi phạm.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần hoàn thiện hệ thống quản lý thuế tại địa phương, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của CNKD, đồng thời hỗ trợ cơ quan thuế trong việc thu đúng, thu đủ, thu kịp thời các khoản thuế, góp phần đảm bảo công bằng xã hội và phát triển kinh tế bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thuế và quản lý kinh tế, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Nhấn mạnh vai trò của quản lý thuế trong việc đảm bảo nguồn thu cho NSNN, điều tiết kinh tế vĩ mô và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý thuế bao gồm các hoạt động đăng ký, kê khai, thu nộp, kiểm tra và xử lý vi phạm nhằm đảm bảo người nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ.

  • Mô hình quản lý thuế cá nhân kinh doanh: Tập trung vào các khâu quản lý danh bạ, đăng ký thuế, điều tra doanh thu, lập bộ tính thuế, thu nộp thuế và kiểm tra giám sát. Mô hình này phản ánh đặc thù của CNKD với quy mô nhỏ, đa dạng ngành nghề, ý thức chấp hành pháp luật còn hạn chế.

Các khái niệm chính bao gồm: cá nhân kinh doanh, thuế khoán, đăng ký thuế, kê khai thuế, điều tra doanh thu, nợ thuế, cưỡng chế thuế, và ý thức chấp hành pháp luật thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ Chi cục Thuế quận Ngô Quyền giai đoạn 2012-2016, bao gồm báo cáo thu ngân sách, danh bạ CNKD, kết quả điều tra doanh thu, hồ sơ đăng ký thuế, số liệu nợ thuế và các biên bản kiểm tra, xử lý vi phạm.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ thực thu so với dự toán, đánh giá hiệu quả các khâu quản lý thuế. Phân tích tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thuế, đồng thời so sánh với kinh nghiệm quản lý thuế tại các địa phương khác.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ CNKD được quản lý thuế trên địa bàn quận Ngô Quyền trong giai đoạn nghiên cứu, với tỷ lệ điều tra doanh thu đạt khoảng 15-20% số hộ quản lý thuế hàng năm.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu từ năm 2012 đến 2016; đề xuất biện pháp áp dụng trong giai đoạn 2017-2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu từ CNKD: Tổng thu ngân sách từ CNKD tăng từ khoảng 120 tỷ đồng năm 2012 lên trên 131% so với dự toán năm 2016, với thuế GTGT, thuế TNDN và thuế TNCN đều có mức tăng trưởng ổn định, tỷ lệ thực thu so với dự toán đạt trên 100% mỗi năm.

  2. Quản lý danh bạ và đăng ký thuế: Từ năm 2012 đến 2016, Chi cục Thuế đã đưa thêm 814 CNKD mới vào danh bạ quản lý thuế, nâng tổng số hộ quản lý thuế lên gần 4.700 hộ. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 1-2% CNKD được cấp mã số thuế nhưng chưa được quản lý thuế, do biến động lớn và ý thức chấp hành chưa cao.

  3. Điều tra doanh thu và lập bộ tính thuế: Tỷ lệ CNKD được điều tra doanh thu thực tế chỉ đạt dưới 10%, thấp hơn kế hoạch đề ra 15-20%. Việc điều tra chủ yếu gián tiếp qua hóa đơn, chi phí điện nước, chưa phản ánh chính xác doanh thu thực tế. Tổng số tiền thuế phải nộp bình quân giữ ổn định, không tăng trưởng mạnh do ảnh hưởng của suy giảm kinh tế và chính sách miễn giảm thuế.

  4. Thu nộp và nợ thuế: Tỷ lệ thu nộp thuế đạt trên 100% kế hoạch hàng năm, số nợ thuế giảm dần, chiếm khoảng 4,6% tổng số thu, thấp hơn chỉ tiêu ngành đề ra là dưới 5%. Tuy nhiên, công tác cưỡng chế nợ thuế đối với CNKD chưa được thực hiện hiệu quả do khó khăn trong việc xác định tài sản và đặc thù CNKD không có tài khoản ngân hàng hay thu nhập ổn định.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý thuế tại Chi cục Thuế quận Ngô Quyền đã đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt trong việc tăng cường quản lý danh bạ, đăng ký thuế và thu nộp thuế đúng hạn. Tuy nhiên, tỷ lệ điều tra doanh thu thấp và việc điều tra chủ yếu gián tiếp làm giảm độ chính xác trong xác định mức thuế khoán, dẫn đến nguy cơ thất thu và không công bằng giữa các CNKD.

Việc nợ thuế tuy giảm nhưng chưa được cưỡng chế triệt để phản ánh hạn chế về nguồn lực và quy trình pháp lý trong quản lý CNKD. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, như quận Hồng Bàng hay thành phố Hạ Long, Chi cục Thuế quận Ngô Quyền cần tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách, bảng tổng hợp số lượng CNKD quản lý thuế, biểu đồ tỷ lệ nợ thuế qua các năm và bảng phân tích kết quả điều tra doanh thu để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế

    • Mục tiêu: Nâng cao hiệu quả quản lý danh bạ, đăng ký thuế và thu nộp thuế.
    • Thời gian: Triển khai trong giai đoạn 2017-2019.
    • Chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp với Tổng cục Thuế và các đơn vị CNTT.

  2. Nâng cao năng lực và chuyên môn cho cán bộ thuế

    • Mục tiêu: Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng điều tra doanh thu, kiểm tra, xử lý vi phạm.
    • Thời gian: Đào tạo định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của CNKD

    • Mục tiêu: Giảm thiểu vi phạm, trốn thuế, nâng cao tỷ lệ kê khai và nộp thuế đúng hạn.
    • Thời gian: Liên tục trong giai đoạn 2017-2021.
    • Chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp với UBND các phường, ban quản lý chợ và các tổ chức xã hội.

  4. Hoàn thiện quy trình cưỡng chế nợ thuế đối với CNKD

    • Mục tiêu: Giảm thiểu nợ thuế kéo dài, đảm bảo công bằng xã hội.
    • Thời gian: Xây dựng và áp dụng từ năm 2018.
    • Chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp với các cơ quan thi hành pháp luật và chính quyền địa phương.

  5. Phân loại CNKD theo quy mô và mức độ tuân thủ để áp dụng biện pháp quản lý phù hợp

    • Mục tiêu: Tối ưu hóa nguồn lực quản lý, tăng hiệu quả thu thuế.
    • Thời gian: Triển khai từ năm 2017.
    • Chủ thể: Chi cục Thuế và các đội thuế liên phường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế địa phương

    • Lợi ích: Áp dụng các biện pháp quản lý thuế hiệu quả, nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình quản lý thuế thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu.

  3. Cơ quan hoạch định chính sách thuế và tài chính

    • Lợi ích: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và đề xuất chính sách nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý thuế cá nhân kinh doanh.

  4. Cá nhân kinh doanh và các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa

    • Lợi ích: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và các quy định pháp luật về thuế, nâng cao ý thức chấp hành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác điều tra doanh thu CNKD lại quan trọng?
    Điều tra doanh thu giúp xác định mức thuế khoán sát với thực tế kinh doanh, đảm bảo công bằng và chống thất thu cho NSNN. Ví dụ, nếu doanh thu khai báo thấp hơn thực tế, sẽ dẫn đến thất thu thuế và mất công bằng xã hội.

  2. Nguyên nhân chính khiến CNKD không nộp thuế đúng hạn là gì?
    Chủ yếu do ý thức chấp hành pháp luật thuế còn hạn chế, trình độ hiểu biết về chính sách thuế thấp và khó khăn trong thủ tục hành chính. Ngoài ra, việc thuế chưa được thu qua ngân hàng rộng rãi cũng làm giảm tính minh bạch.

  3. Làm thế nào để giảm tỷ lệ nợ thuế của CNKD?
    Cần tăng cường đôn đốc, tuyên truyền, áp dụng biện pháp cưỡng chế theo quy định pháp luật và nâng cao trách nhiệm của cán bộ quản lý thuế. Ví dụ, gắn kết quả thu hồi nợ với đánh giá cán bộ giúp nâng cao hiệu quả.

  4. Công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý thuế CNKD?
    CNTT giúp quản lý danh bạ, đăng ký thuế, kê khai và thu nộp thuế nhanh chóng, chính xác, giảm thủ tục hành chính và tăng tính minh bạch. Ví dụ, việc nộp thuế qua ngân hàng và hệ thống điện tử giúp giảm thời gian và chi phí cho người nộp thuế.

  5. Làm sao để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của CNKD?
    Thông qua tuyên truyền, đào tạo, hỗ trợ trực tiếp và phối hợp với các tổ chức địa phương để phổ biến chính sách thuế, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm để tạo tính răn đe. Ví dụ, tổ chức các buổi tập huấn và đối thoại trực tiếp với CNKD giúp nâng cao nhận thức.

Kết luận

  • Công tác quản lý thuế đối với cá nhân kinh doanh tại Chi cục Thuế quận Ngô Quyền đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần tăng nguồn thu cho NSNN từ năm 2012 đến 2016.
  • Vẫn còn tồn tại hạn chế như tỷ lệ điều tra doanh thu thấp, công tác cưỡng chế nợ thuế chưa hiệu quả và ý thức chấp hành pháp luật thuế của một bộ phận CNKD chưa cao.
  • Đề xuất các biện pháp trọng tâm gồm ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện quy trình cưỡng chế và phân loại CNKD để quản lý hiệu quả hơn.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2017-2021, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời.
  • Kêu gọi các cơ quan chức năng, cán bộ thuế và CNKD phối hợp chặt chẽ nhằm xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và phát triển bền vững.