TỔNG HỢP THAN HOẠT TÍNH TỪ MỘT SỐ CÂY NGẬP NƯỚC - ỨNG DỤNG XÚC TÁC CHO PHẢN ỨNG ĐỒNG PHÂN HÓA α-PINENE

• Chuyên ngành: Hóa học
• Đề tài: Tổng Hợp Than Hoạt Tính Từ Cây Ngập Nước Và Ứng Dụng Xúc Tác Phản Ứng Đồng Phân Hóa α-Pinene
• Loại tài liệu: Bài báo khoa học

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Vật liệu than hoạt tính
• 1.2. Tổng hợp và ứng dụng của than hoạt tính
• 1.3. Các yếu tố quyết định tính chất của than hoạt tính
• 1.4. Ưu nhược điểm của than hoạt tính
• 1.5. Biến tính than hoạt tính
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC NGHIỆM
• 2.1. Giới thiệu một số loại cây ngập nước
• 2.2. Tổng hợp than hoạt tính từ cây ngập nước
• 2.3. α-Pinene và phản ứng đồng phân hóa
• 2.4. Phản ứng đồng phân hóa α-pinene
• 2.5. Thu hồi các mẫu cây ngập nước thuộc đồng bằng sông Cửu Long
• 2.5.1. Tiêu chí thu hồi mẫu
• 2.5.2. Vị trí thu hồi mẫu
• 2.6. Chế tạo than hoạt tính từ các mẫu cây ngập nước
• 2.7. Dụng cụ và thiết bị
• 2.8. Quy trình tổng hợp than hoạt tính
• 2.9. Xác định đặc trưng của than sinh học và than hoạt tính từ các loại cây ngập nước
• 2.9.1. Phương pháp phân tích nhiệt khối lượng (Thermogravimetric Analysis, TGA) và nhiệt lượng quét vi sai (Differential Scanning Calorimetry, DSC)
• 2.9.2. Phương pháp đo quang phổ hồng ngoại biến đổi Fourier (Fourier transform infrared spectroscopy, FT-IR)
• 2.9.3. Phương pháp phổ tán sắc năng lượng tia X (Energy-dispersive X-ray spectroscopy, EDX)
• 2.9.4. Phương pháp kính hiển vi điện tử quét (Scanning Electronic Microscopy, SEM)
• 2.9.5. Phương pháp BET (Brunauer-Emmett-Teller)
• 2.10. Khảo sát hoạt tính xúc tác của các mẫu than hoạt tính trong phản ứng đồng phân hóa α-pinene
• 2.10.1. Dụng cụ và thiết bị
• 2.10.2. Quy trình phản ứng đồng phân hóa α-pinene sử dụng chất xúc tác là than hoạt tính
• 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Than hoạt tính từ cây Sậy (Phragmites australis)
• 3.1.1. Đặc trưng
• 3.1.2. Hoạt tính xúc tác của than hoạt tính từ cây Sậy (Phragmites australis)
• 3.2. Than hoạt tính từ cây Lục bình (Eichhornia crassipes)
• 3.2.1. Đặc trưng
• 3.2.2. Hoạt tính xúc tác của than hoạt tính từ cây Lục bình (Eichhornia crassipes)
• 3.3. Than hoạt tính từ cây Thủy trúc (Cyperus involucratus)
• 3.3.1. Đặc trưng
• 3.3.2. Hoạt tính xúc tác của than hoạt tính từ cây Thủy trúc (Cyperus involucratus)
• 3.4. Than hoạt tính từ cây Ráng đại (Acrostichium aureum Linn)
• 3.4.1. Đặc trưng
• 3.4.2. Hoạt tính xúc tác của than hoạt tính từ cây Ráng đại (Acrostichium aureum Linn)
• 3.5. Than hoạt tính từ cây Bèo cái (Pistia stratiotes)
• 3.5.1. Đặc trưng
• 3.5.2. Hoạt tính xúc tác của than hoạt tính từ cây Bèo cái (Pistia stratiotes)
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Than Hoạt Tính Từ Cây Ngập Nước Là Gì

Than hoạt tính là một vật liệu hấp phụ quan trọng, được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Từ việc xử lý nước đến ứng dụng xúc tác, than hoạt tính thể hiện tính linh hoạt cao. Nghiên cứu gần đây tập trung vào việc sử dụng nguyên liệu sinh khối từ cây ngập nước để điều chế than hoạt tính. Mục tiêu là tạo ra một quy trình bền vững và thân thiện với môi trường hơn so với các phương pháp truyền thống. Việc sử dụng cây ngập nước như một nguồn nguyên liệu sinh khối hứa hẹn mang lại lợi ích kinh tế và môi trường đáng kể. Than hoạt tính có khả năng hấp phụ các chất ô nhiễm, làm sạch nước và không khí một cách hiệu quả. Điều này góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Theo tài liệu, "Việc sử dụng nguyên liệu tái tạo như cây ngập nước có thể giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường trong quá trình sản xuất than hoạt tính".

1.1. Cấu Trúc và Tính Chất Đặc Biệt Của Than Hoạt Tính

Cấu trúc than hoạt tính là yếu tố then chốt quyết định khả năng hấp phụ. Vật liệu này có diện tích bề mặt lớn, nhiều lỗ xốp, tạo điều kiện cho các phân tử bám dính. Tính chất than hoạt tính như kích thước lỗ xốp, diện tích bề mặt, và thành phần hóa học có thể được điều chỉnh thông qua quy trình điều chế. Các phương pháp hoạt hóa khác nhau (hóa học, vật lý) sẽ tạo ra các loại than hoạt tính có đặc tính khác nhau. Việc hiểu rõ cấu trúc than hoạt tính giúp tối ưu hóa ứng dụng xúc tác và hấp phụ. Tính chất than hoạt tính cũng ảnh hưởng đến khả năng tái sử dụng của vật liệu.

1.2. Vai Trò Của Cây Ngập Nước Trong Sản Xuất Than Hoạt Tính

Cây ngập nước là nguồn nguyên liệu sinh khối dồi dào, đặc biệt ở các khu vực đầm lầy ngập mặn. Việc sử dụng cây ngập nước góp phần giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường do chúng hấp thụ các chất ô nhiễm từ nước và đất. Quy trình chuyển đổi cây ngập nước thành than hoạt tính bao gồm các bước như thu hoạch, sấy khô, nhiệt phân và hoạt hóa. Việc lựa chọn cây ngập nước phù hợp và tối ưu hóa quy trình điều chế sẽ tạo ra than hoạt tính chất lượng cao. Ứng dụng môi trường của việc này rất lớn.

II. Thách Thức Tìm Vật Liệu Xúc Tác Xanh Thay Thế Chất Độc Hại

Trong lĩnh vực xúc tác, việc tìm kiếm các vật liệu thay thế cho các chất xúc tác truyền thống, vốn thường độc hại và gây ô nhiễm môi trường, là một thách thức lớn. Phản ứng đồng phân hóa α-Pinene là một ví dụ điển hình, đòi hỏi chất xúc tác hiệu quả và thân thiện với môi trường. Than hoạt tính từ cây ngập nước đang nổi lên như một giải pháp tiềm năng. Tuy nhiên, việc tối ưu hóa hiệu suất xúc tác và chọn lọc xúc tác vẫn còn nhiều khó khăn. Cần có những nghiên cứu sâu hơn về cấu trúc than hoạt tính và cách nó tương tác với các phân tử phản ứng. Tài liệu nhấn mạnh: "Việc phát triển chất xúc tác xanh là một ưu tiên hàng đầu trong hóa học xanh và kinh tế tuần hoàn."

2.1. Giới Thiệu Về Phản Ứng Đồng Phân Hóa α Pinene

α-Pinene là một monoterpen quan trọng, được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp hóa chất và dược phẩm. Phản ứng đồng phân hóa α-Pinene có thể tạo ra các sản phẩm có giá trị cao hơn, nhưng đòi hỏi chất xúc tác phù hợp. Các chất xúc tác truyền thống thường sử dụng kim loại nặng, gây ô nhiễm môi trường. Than hoạt tính từ cây ngập nước có thể là một lựa chọn thay thế, nhưng cần cải thiện hiệu suất xúc tác.

2.2. Rào Cản Trong Việc Sử Dụng Chất Xúc Tác Truyền Thống

Các chất xúc tác truyền thống thường chứa kim loại nặng hoặc các chất độc hại khác, gây ra những vấn đề nghiêm trọng về môi trường và sức khỏe. Việc xử lý và thải bỏ các chất xúc tác này đòi hỏi chi phí lớn và quy trình phức tạp. Ứng dụng môi trường của các chất xúc tác này bị hạn chế do tác động tiêu cực đến hệ sinh thái. Việc tìm kiếm các giải pháp thay thế xanh và bền vững là vô cùng quan trọng.

III. Giải Pháp Quy Trình Tổng Hợp Than Hoạt Tính Tối Ưu Cho Xúc Tác

Để giải quyết các thách thức trên, cần phát triển quy trình tổng hợp than hoạt tính tối ưu, đặc biệt chú trọng đến ứng dụng xúc tác. Điều này bao gồm việc lựa chọn cây ngập nước phù hợp, tối ưu hóa các điều kiện điều chế, và cải thiện cấu trúc than hoạt tính. Các phương pháp hoạt hóa khác nhau (ví dụ: sử dụng hóa chất hoạt hóa, nhiệt độ cao) có thể được áp dụng để tạo ra than hoạt tính có tính chất mong muốn. Việc tối ưu hóa quy trình sẽ giúp tăng hiệu suất xúc tác và chọn lọc xúc tác trong phản ứng đồng phân hóa α-Pinene. Theo nghiên cứu, "Việc kiểm soát các thông số trong quá trình nhiệt phân có thể tạo ra than hoạt tính với diện tích bề mặt và kích thước lỗ xốp tối ưu cho ứng dụng xúc tác".

3.1. Các Bước Quan Trọng Trong Quy Trình Tổng Hợp

Quy trình điều chế than hoạt tính từ cây ngập nước bao gồm các bước chính: thu hoạch và chuẩn bị nguyên liệu sinh khối, sấy khô để giảm độ ẩm, nhiệt phân để chuyển đổi nguyên liệu thành than, và hoạt hóa để tạo ra cấu trúc than hoạt tính có độ xốp cao. Các bước này cần được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo chất lượng than hoạt tính.

3.2. Ảnh Hưởng Của Các Yếu Tố Đến Chất Lượng Than Hoạt Tính

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tính chất than hoạt tính, bao gồm loại cây ngập nước được sử dụng, nhiệt độ và thời gian nhiệt phân, loại hóa chất hoạt hóa (nếu sử dụng), và áp suất. Việc điều chỉnh các yếu tố này cho phép tạo ra than hoạt tính với cấu trúc và tính chất phù hợp cho ứng dụng xúc tác.

IV. Ứng Dụng Than Hoạt Tính Xúc Tác Hiệu Quả Đồng Phân Hóa α Pinene

Nghiên cứu thực nghiệm cho thấy than hoạt tính từ cây ngập nước có tiềm năng lớn trong ứng dụng xúc tác phản ứng đồng phân hóa α-Pinene. Các kết quả cho thấy hiệu suất xúc tác và chọn lọc xúc tác có thể được cải thiện thông qua việc tối ưu hóa quy trình tổng hợp và điều chỉnh tính chất than hoạt tính. Than hoạt tính có thể tái sử dụng nhiều lần mà không làm giảm đáng kể hiệu suất xúc tác, góp phần vào kinh tế tuần hoàn. Ứng dụng xúc tác này mang lại lợi ích kinh tế và môi trường đáng kể. Theo tài liệu, "Than hoạt tính từ cây ngập nước có thể là một giải pháp thay thế bền vững cho các chất xúc tác truyền thống trong phản ứng đồng phân hóa α-Pinene".

4.1. Kết Quả Nghiên Cứu Về Hoạt Tính Xúc Tác Của Than Hoạt Tính

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng than hoạt tính từ cây ngập nước có thể xúc tác hiệu quả phản ứng đồng phân hóa α-Pinene. Hiệu suất xúc tác phụ thuộc vào diện tích bề mặt, kích thước lỗ xốp, và thành phần hóa học của than hoạt tính. Việc tối ưu hóa các yếu tố này có thể cải thiện đáng kể hiệu suất xúc tác.

4.2. So Sánh Với Các Chất Xúc Tác Truyền Thống

Than hoạt tính từ cây ngập nước có ưu điểm vượt trội so với các chất xúc tác truyền thống về tính thân thiện với môi trường và khả năng tái sử dụng. Mặc dù hiệu suất xúc tác có thể chưa cao bằng, nhưng việc tiếp tục nghiên cứu và cải tiến quy trình tổng hợp sẽ giúp thu hẹp khoảng cách này.

V. Triển Vọng Phát Triển Than Hoạt Tính Xúc Tác Cho Năng Lượng Tái Tạo

Tương lai của than hoạt tính từ cây ngập nước trong lĩnh vực xúc tác rất hứa hẹn, đặc biệt trong bối cảnh năng lượng tái tạo và hóa học xanh. Việc sử dụng than hoạt tính như một chất xúc tác trong phản ứng đồng phân hóa α-Pinene có thể góp phần sản xuất các hợp chất có giá trị, phục vụ cho các ngành công nghiệp khác nhau. Hơn nữa, khả năng tái sử dụng của than hoạt tính giúp giảm thiểu chất thải và tiết kiệm chi phí. Việc tiếp tục nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực này sẽ mở ra những cơ hội mới. Tài liệu kết luận: "Than hoạt tính từ cây ngập nước là một vật liệu tiềm năng cho các ứng dụng môi trường và năng lượng tái tạo".

5.1. Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng Ứng Dụng Than Hoạt Tính

Nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc cải thiện hiệu suất xúc tác của than hoạt tính thông qua việc điều chỉnh cấu trúc than hoạt tính và sử dụng các phương pháp hoạt hóa mới. Mở rộng ứng dụng của than hoạt tính sang các phản ứng xúc tác khác cũng là một hướng đi tiềm năng.

5.2. Tiềm Năng Phát Triển Kinh Tế Tuần Hoàn Từ Than Hoạt Tính

Than hoạt tính từ cây ngập nước phù hợp với mô hình kinh tế tuần hoàn nhờ tính tái tạo của nguyên liệu sinh khối và khả năng tái sử dụng của vật liệu hấp phụ. Việc phát triển quy trình tổng hợp hiệu quả và thân thiện với môi trường sẽ góp phần xây dựng một nền kinh tế bền vững.

Tổng quan nghiên cứu

Than hoạt tính là vật liệu carbon có cấu trúc xốp đặc trưng, được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như xúc tác, lọc khí, lưu trữ năng lượng và xử lý môi trường. Theo ước tính, việc sản xuất than hoạt tính từ sinh khối nông nghiệp và các loại cây ngập nước không chỉ giúp tận dụng nguồn nguyên liệu tái tạo, chi phí thấp mà còn góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường do rác thải hữu cơ. Đồng bằng sông Cửu Long là vùng có nguồn sinh khối cây ngập nước phong phú như cây Sậy (Phragmites australis), Lục bình (Eichhornia crassipes), Thủy trúc (Cyperus involucratus), Ráng đại (Acrostichium aureum Linn) và Bèo cái (Pistia stratiotes). Việc tổng hợp than hoạt tính từ các loại cây này và ứng dụng làm chất xúc tác cho phản ứng đồng phân hóa a-pinene là một hướng nghiên cứu mới, có ý nghĩa kinh tế và môi trường lớn.

Phản ứng đồng phân hóa a-pinene là quá trình chuyển hóa monoterpene có công thức C10H16, tạo ra các sản phẩm có giá trị như limonene và camphene, được ứng dụng trong dược phẩm, hương liệu và chất tẩy rửa. Mục tiêu nghiên cứu là tổng hợp than hoạt tính từ một số cây ngập nước tại đồng bằng sông Cửu Long, khảo sát đặc trưng vật liệu và đánh giá hoạt tính xúc tác trong phản ứng đồng phân hóa a-pinene nhằm nâng cao hiệu suất và độ chọn lọc sản phẩm, đồng thời giảm thiểu tác động môi trường so với các phương pháp xúc tác đồng thể truyền thống.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào thu hồi mẫu cây ngập nước tại các vị trí khác nhau trong đồng bằng sông Cửu Long, tổng hợp than hoạt tính bằng phương pháp nung nhiệt và xử lý acid phosphoric 4M, khảo sát đặc trưng vật liệu bằng các kỹ thuật TGA-DSC, FT-IR, EDX, SEM và BET, và đánh giá hoạt tính xúc tác qua phản ứng đồng phân hóa a-pinene trong điều kiện không dung môi, nhiệt độ 135°C trong thời gian 2-4 giờ. Nghiên cứu góp phần phát triển vật liệu xúc tác dị thể thân thiện môi trường, tận dụng nguồn sinh khối tái tạo, đồng thời mở rộng ứng dụng than hoạt tính trong tổng hợp hữu cơ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu sau:

• Lý thuyết về than hoạt tính: Than hoạt tính là vật liệu carbon có cấu trúc xốp đa dạng, diện tích bề mặt lớn, được tổng hợp qua quá trình nhiệt phân sinh khối trong môi trường khí trơ. Các đặc tính vật lý và hóa học của than hoạt tính phụ thuộc vào nguyên liệu thô, nhiệt độ nung, thời gian nung và phương pháp biến tính bề mặt.

• Mô hình biến tính than hoạt tính bằng acid phosphoric: Acid phosphoric 4M được sử dụng để hoạt hóa than sinh học, tạo ra các nhóm chức oxygen như carboxyl, phenol, lactone trên bề mặt than, đồng thời tăng diện tích bề mặt và thể tích lỗ xốp, từ đó nâng cao hoạt tính xúc tác.

• Khái niệm phản ứng đồng phân hóa a-pinene: a-Pinene là monoterpene đa vòng, phản ứng đồng phân hóa tạo ra các sản phẩm vòng đơn (limonene, terpinene, p-cymene) và vòng kép (camphene, tricyclene). Chất xúc tác dị thể giúp tăng độ chuyển hóa và độ chọn lọc sản phẩm, giảm phát thải hóa chất độc hại.

• Khái niệm về xúc tác dị thể: Xúc tác dị thể có tính chọn lọc cao, dễ thu hồi và tái sử dụng, thân thiện với môi trường, phù hợp cho các phản ứng tổng hợp hữu cơ trong công nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Mẫu cây ngập nước gồm Sậy, Lục bình, Thủy trúc, Ráng đại và Bèo cái được thu hồi tại nhiều vị trí khác nhau trong đồng bằng sông Cửu Long. Mỗi loại cây thu 5 mẫu từ các vị trí khác nhau, được rửa sạch, phơi khô, cắt nhỏ, sấy ở 100°C trong 3 ngày và xay nhỏ.

• Quy trình tổng hợp than hoạt tính: Mẫu bột cây được nung nhiệt ở 500°C trong môi trường khí nitơ trong 2 giờ để tạo than sinh học (BC). Than sinh học sau đó được ngâm trong dung dịch H3PO4 4M trong 24 giờ, rửa đến pH=7, sấy khô và nung lại ở 500°C để tạo than hoạt tính (AC).

• Phương pháp phân tích đặc trưng vật liệu:

  • TGA-DSC xác định nhiệt độ nung phù hợp và quá trình phân hủy sinh khối.
  • FT-IR xác định các nhóm chức trên bề mặt than.
  • EDX phân tích thành phần nguyên tố.
  • SEM khảo sát hình thái bề mặt và kích thước hạt.
  • BET đo diện tích bề mặt riêng và kích thước lỗ xốp.

• Khảo sát hoạt tính xúc tác: Phản ứng đồng phân hóa a-pinene được thực hiện trong bình cầu 3 cổ, sử dụng 10 g a-pinene và 0.4 g than hoạt tính, khuấy từ ở 135°C trong 2-4 giờ, không sử dụng dung môi. Mẫu phản ứng được lấy định kỳ, lọc qua cột silica gel và phân tích thành phần bằng GC-FID để xác định độ chuyển hóa và độ chọn lọc sản phẩm.

• Timeline nghiên cứu: Thu mẫu và xử lý mẫu trong 2 tháng, tổng hợp than hoạt tính và phân tích đặc trưng trong 3 tháng, khảo sát hoạt tính xúc tác và phân tích kết quả trong 3 tháng tiếp theo, tổng hợp báo cáo và hoàn thiện luận văn trong 2 tháng cuối năm 2023 đến đầu 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc trưng vật liệu than hoạt tính từ cây Sậy: Qua phân tích TGA, mẫu cây Sậy mất khoảng 75% khối lượng khi nung đến 550°C, chủ yếu do phân hủy cellulose và lignin. Diện tích bề mặt riêng của than sinh học (Caysay-BC) là 0.70 m²/g với kích thước lỗ xốp trung bình 3.75 nm (mesopores). Sau xử lý acid phosphoric và nung lại (Caysay-AC), diện tích bề mặt tăng lên 61.13 m²/g với lỗ xốp micropore 0.99 nm, phù hợp cho phân tử a-pinene (đường kính ~0.6 nm) khuếch tán vào.

2. Hoạt tính xúc tác trong phản ứng đồng phân hóa a-pinene: Mẫu than hoạt tính từ cây Sậy (Caysay-AC) đạt độ chuyển hóa a-pinene 70.0% sau 4 giờ phản ứng, cao hơn nhiều so với than sinh học chưa xử lý acid (Caysay-BC). Độ chọn lọc limonene giảm từ 39.5% xuống còn khoảng 16% theo thời gian, trong khi các sản phẩm vòng đơn khác như terpinene và 3-carene tăng lên, cho thấy sự biến đổi sản phẩm theo thời gian phản ứng.

3. Ảnh hưởng của nhóm chức trên bề mặt than hoạt tính: Phân tích FT-IR cho thấy mẫu Caysay-AC có các nhóm carboxyl (~1576 cm⁻¹), hydroxyl (~3500-3300 cm⁻¹) và nhóm phosphorous đặc trưng của acid phosphoric, góp phần tăng hoạt tính xúc tác. Sự gia tăng nhóm chức oxygen làm tăng khả năng hấp phụ và xúc tác phản ứng.

4. So sánh với các loại cây ngập nước khác: Các mẫu than hoạt tính từ Lục bình, Thủy trúc, Ráng đại và Bèo cái cũng cho thấy sự gia tăng diện tích bề mặt và hoạt tính xúc tác sau xử lý acid phosphoric, với độ chuyển hóa a-pinene dao động trong khoảng 60-75%, độ chọn lọc sản phẩm tương tự. Điều này khẳng định tính khả thi của việc sử dụng các loại cây ngập nước làm nguyên liệu sản xuất than hoạt tính xúc tác.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc xử lý than sinh học bằng acid phosphoric 4M và nung lại ở 500°C làm tăng đáng kể diện tích bề mặt và thể tích lỗ xốp, tạo điều kiện thuận lợi cho phân tử a-pinene tiếp cận bề mặt xúc tác. Sự xuất hiện các nhóm chức oxygen và phosphorous trên bề mặt than hoạt tính làm tăng tính acid và khả năng xúc tác phản ứng đồng phân hóa.

So với các nghiên cứu trước đây sử dụng than hoạt tính biến tính bằng acid nitric hoặc sulfuric, phương pháp sử dụng acid phosphoric trong nghiên cứu này có ưu điểm giảm thiểu phát thải môi trường và chi phí xử lý thấp hơn. Phản ứng đồng phân hóa a-pinene không sử dụng dung môi cũng góp phần giảm ô nhiễm và đơn giản hóa quy trình tách sản phẩm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường đẳng nhiệt hấp phụ/giải hấp N2 (BET) thể hiện sự gia tăng diện tích bề mặt, biểu đồ FT-IR so sánh các nhóm chức trên bề mặt than, và bảng số liệu độ chuyển hóa, độ chọn lọc sản phẩm theo thời gian phản ứng. Các kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành về vật liệu carbon và xúc tác dị thể, đồng thời mở ra hướng phát triển vật liệu xúc tác thân thiện môi trường từ nguồn sinh khối tái tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Mở rộng nghiên cứu tổng hợp than hoạt tính từ các loại cây ngập nước khác: Khuyến nghị thực hiện khảo sát thêm các loài cây ngập nước phổ biến khác tại các vùng sinh thái khác nhau nhằm đa dạng hóa nguồn nguyên liệu, nâng cao hiệu quả sản xuất than hoạt tính xúc tác.

2. Tối ưu hóa quy trình biến tính than hoạt tính: Đề xuất nghiên cứu các loại acid khác nhau hoặc kết hợp acid để tăng cường nhóm chức oxygen trên bề mặt than, đồng thời giảm thiểu phát thải và chi phí xử lý, hướng tới quy trình thân thiện môi trường và công nghiệp hóa.

3. Phát triển ứng dụng than hoạt tính xúc tác trong các phản ứng tổng hợp hữu cơ khác: Khuyến khích mở rộng ứng dụng than hoạt tính xúc tác cho các phản ứng chuyển hóa monoterpene khác hoặc các phản ứng hữu cơ có giá trị cao, nhằm tăng giá trị kinh tế và đa dạng hóa sản phẩm.

4. Xây dựng quy trình sản xuất than hoạt tính xúc tác quy mô pilot và công nghiệp: Đề xuất phối hợp với các doanh nghiệp để thử nghiệm quy trình tổng hợp than hoạt tính xúc tác trên quy mô lớn, đánh giá hiệu quả kinh tế và môi trường, chuẩn bị cho việc thương mại hóa sản phẩm.

5. Tăng cường đào tạo và hợp tác nghiên cứu: Khuyến nghị tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về tổng hợp và ứng dụng than hoạt tính, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế để cập nhật công nghệ mới và nâng cao chất lượng nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Hóa học vật liệu và Hóa vô cơ: Luận văn cung cấp dữ liệu thực nghiệm chi tiết về tổng hợp và biến tính than hoạt tính từ sinh khối, phương pháp phân tích đặc trưng vật liệu và ứng dụng xúc tác, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy chuyên sâu.

2. Doanh nghiệp sản xuất vật liệu carbon và xúc tác: Các công ty có nhu cầu phát triển vật liệu xúc tác thân thiện môi trường có thể áp dụng quy trình tổng hợp than hoạt tính từ cây ngập nước, giảm chi phí nguyên liệu và nâng cao hiệu quả xúc tác.

3. Chuyên gia môi trường và quản lý tài nguyên sinh khối: Luận văn cung cấp giải pháp xử lý rác thải sinh khối cây ngập nước, góp phần giảm ô nhiễm môi trường và phát triển kinh tế tuần hoàn, hỗ trợ hoạch định chính sách và dự án bảo vệ môi trường.

4. Sinh viên và học viên cao học ngành Hóa học, Khoa học vật liệu, Công nghệ môi trường: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc học tập, nghiên cứu luận văn, đề tài tốt nghiệp liên quan đến vật liệu carbon, xúc tác dị thể và ứng dụng trong tổng hợp hữu cơ.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao chọn cây ngập nước làm nguyên liệu tổng hợp than hoạt tính?
   Cây ngập nước có nguồn sinh khối phong phú, phát triển nhanh, dễ thu hoạch tại đồng bằng sông Cửu Long. Việc sử dụng chúng giúp tận dụng nguồn tài nguyên tái tạo, giảm thiểu rác thải hữu cơ và chi phí nguyên liệu thấp, phù hợp cho sản xuất than hoạt tính thân thiện môi trường.

2. Phương pháp biến tính than hoạt tính bằng acid phosphoric có ưu điểm gì?
   Phương pháp này tăng diện tích bề mặt và thể tích lỗ xốp, tạo thêm nhóm chức oxygen trên bề mặt than, nâng cao hoạt tính xúc tác. Đồng thời, acid phosphoric ít gây ô nhiễm hơn so với acid nitric hoặc sulfuric, giảm chi phí xử lý và thân thiện với môi trường.

3. Phản ứng đồng phân hóa a-pinene có ứng dụng thực tiễn nào?
   Sản phẩm của phản ứng như limonene và camphene được sử dụng trong ngành dược phẩm, hương liệu, chất tẩy rửa và sản xuất thuốc trừ sâu. Việc sử dụng than hoạt tính xúc tác giúp tăng hiệu suất và độ chọn lọc sản phẩm, giảm phát thải hóa chất độc hại.

4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả xúc tác của than hoạt tính?
   Hiệu quả được đánh giá qua độ chuyển hóa a-pinene và độ chọn lọc sản phẩm chính bằng phương pháp sắc ký khí GC-FID. Ngoài ra, các đặc trưng vật liệu như diện tích bề mặt, kích thước lỗ xốp và nhóm chức trên bề mặt cũng được phân tích để liên hệ với hoạt tính xúc tác.

5. Có thể áp dụng quy trình này cho quy mô công nghiệp không?
   Quy trình tổng hợp than hoạt tính từ sinh khối cây ngập nước và biến tính bằng acid phosphoric có tiềm năng áp dụng quy mô lớn do nguyên liệu sẵn có, chi phí thấp và quy trình đơn giản. Tuy nhiên, cần nghiên cứu thêm về tối ưu hóa quy trình và đánh giá tác động môi trường trước khi triển khai công nghiệp.

Kết luận

• Đã tổng hợp thành công than hoạt tính từ năm loại cây ngập nước phổ biến tại đồng bằng sông Cửu Long, với diện tích bề mặt riêng tăng từ khoảng 0.7 m²/g lên đến hơn 60 m²/g sau xử lý acid phosphoric.
• Than hoạt tính sau biến tính thể hiện hoạt tính xúc tác cao trong phản ứng đồng phân hóa a-pinene, đạt độ chuyển hóa lên đến 70% và độ chọn lọc sản phẩm có giá trị như limonene và terpinene.
• Phương pháp biến tính bằng acid phosphoric giúp tăng nhóm chức oxygen trên bề mặt than, nâng cao hiệu quả xúc tác đồng thời giảm thiểu ô nhiễm môi trường so với các acid mạnh khác.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển vật liệu xúc tác dị thể thân thiện môi trường từ nguồn sinh khối tái tạo, góp phần xử lý rác thải hữu cơ và phát triển kinh tế tuần hoàn.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng khảo sát các loại cây ngập nước khác, tối ưu hóa quy trình biến tính, phát triển ứng dụng xúc tác trong các phản ứng hữu cơ khác và thử nghiệm quy mô pilot để chuẩn bị cho thương mại hóa.

Mời quý độc giả và các nhà nghiên cứu quan tâm liên hệ để trao đổi, hợp tác phát triển các dự án ứng dụng than hoạt tính xúc tác trong tổng hợp hữu cơ và xử lý môi trường.