Tổng quan nghiên cứu

Làng nghề bún Thanh Lương, xã Bích Hòa, huyện Thanh Oai, Hà Nội, với lịch sử gần 100 năm, là một trong những địa phương cung cấp lượng bún lớn cho thị trường Hà Nội, trung bình từ 25 đến 30 tấn bún mỗi ngày. Tuy nhiên, quy mô sản xuất chủ yếu là hộ gia đình nhỏ lẻ, áp dụng máy móc bán công nghiệp chưa đồng bộ, dẫn đến nhiều lãng phí trong quy trình sản xuất, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và hiệu quả kinh tế. Theo số liệu khảo sát tại 55 cơ sở sản xuất, chiếm khoảng 60% tổng số hộ sản xuất trong làng, năng suất lao động và chất lượng sản phẩm chưa được tối ưu, trong khi áp lực cạnh tranh từ các làng nghề khác ngày càng gia tăng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm nhận diện các loại lãng phí trong hoạt động sản xuất bún tại làng nghề Thanh Lương và đề xuất các giải pháp quản trị tinh gọn (QTTG) phù hợp để nâng cao năng suất, giảm chi phí và cải thiện chất lượng sản phẩm. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hộ gia đình áp dụng máy móc bán công nghiệp trong giai đoạn từ năm 1991 đến nay, giai đoạn đánh dấu sự chuyển đổi từ sản xuất thủ công sang bán công nghiệp. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống, đồng thời góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững cho các cơ sở sản xuất bún tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết quản trị tinh gọn (Lean Management), bắt nguồn từ mô hình sản xuất Toyota (TPS) với các nguyên lý cốt lõi: tạo giá trị từ quan điểm khách hàng, nhận dạng chuỗi giá trị, tạo dòng chảy sản xuất liên tục, kéo dòng chảy theo nhu cầu và cải tiến liên tục hướng tới sự hoàn hảo. Các công cụ quản trị tinh gọn được áp dụng gồm:

  • Phương pháp 5S: Sàng lọc, Sắp xếp, Sạch sẽ, Săn sóc (chuẩn hóa), Sẵn sàng (tâm thế) nhằm tạo môi trường làm việc hiệu quả, giảm lãng phí.
  • Kaizen (Cải tiến liên tục): Khuyến khích mọi thành viên tham gia đề xuất cải tiến nhỏ, liên tục để nâng cao năng suất và chất lượng.
  • Quản lý trực quan (Visual Management): Sử dụng bảng biểu, chỉ dẫn hình ảnh để theo dõi tiến độ, chất lượng, giảm thời gian tìm kiếm và tăng tính minh bạch trong sản xuất.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu là: lãng phí trong sản xuất (Muda), chuỗi giá trị (Value Stream) và tâm thế (Spirit) – yếu tố quan trọng trong việc duy trì và phát triển quản trị tinh gọn tại các cơ sở sản xuất truyền thống.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp chứng thực kết hợp phân tích tổng hợp lý thuyết, quan sát trực tiếp và khảo sát thực tế tại 55 hộ gia đình, cơ sở sản xuất bún tại làng nghề Thanh Lương. Cỡ mẫu khảo sát chiếm khoảng 60% tổng số cơ sở sản xuất trong làng, đảm bảo tính đại diện.

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Từ các báo cáo, tài liệu lưu trữ của UBND xã Bích Hòa, các công trình nghiên cứu liên quan đến quản trị tinh gọn và sản xuất bún truyền thống.
  • Thu thập dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn cá nhân trực tiếp với 2-3 người phụ trách từng công đoạn sản xuất tại mỗi cơ sở; điều tra nhóm chuyên đề với 3-4 người có kinh nghiệm; quan sát hiện trường (Genchi Genbutsu) để ghi nhận thực trạng sản xuất.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp, phân loại các hoạt động tạo giá trị và không tạo giá trị trong chuỗi sản xuất, xác định nguyên nhân gốc rễ của các lãng phí. Dữ liệu khảo sát được xử lý thống kê mô tả để đánh giá mức độ nhận thức và áp dụng các công cụ quản trị tinh gọn.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, bao gồm giai đoạn khảo sát thực địa, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận diện lãng phí trong sản xuất bún: Qua phân tích chuỗi giá trị và quan sát thực tế, có khoảng 7 loại lãng phí chính tồn tại gồm: sản xuất dư thừa, chờ đợi, vận chuyển không cần thiết, tồn kho lớn, thao tác thừa, gia công thừa và lỗi sản phẩm. Ví dụ, khâu ngâm gạo và ép bột có tỷ lệ lãng phí thời gian chờ đợi lên đến 20-25%, trong khi tồn kho nguyên liệu và bán thành phẩm chiếm khoảng 15% tổng chi phí sản xuất.

  2. Thực trạng áp dụng công cụ 5S: Kết quả khảo sát cho thấy chỉ khoảng 40% các cơ sở thực hiện tốt bước Sàng lọc và Sắp xếp, trong khi các bước Sạch sẽ, Săn sóc và Sẵn sàng được áp dụng chưa đồng đều, đặc biệt “Tâm thế” – yếu tố quan trọng nhất – chỉ đạt mức nhận thức khoảng 30%. Điều này dẫn đến môi trường làm việc chưa thực sự hiệu quả, gây lãng phí về thời gian và công sức.

  3. Khả năng cải tiến liên tục (Kaizen): Chỉ có khoảng 25% cơ sở có hoạt động cải tiến nhỏ thường xuyên, phần lớn còn mang tính hình thức hoặc chưa có sự tham gia tích cực của người lao động. Việc thiếu sự cam kết từ lãnh đạo và thiếu chính sách khuyến khích là nguyên nhân chính.

  4. Quản lý trực quan còn hạn chế: Việc sử dụng bảng biểu, thẻ Kanban và các chỉ dẫn hình ảnh chưa phổ biến, chỉ khoảng 35% cơ sở áp dụng, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát tiến độ và chất lượng sản xuất, tăng nguy cơ sai sót và lãng phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các lãng phí được xác định là do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu quy hoạch và đồng bộ trong dây chuyền sản xuất, cùng với nhận thức và kỹ năng quản trị tinh gọn còn hạn chế. So sánh với các nghiên cứu trong ngành sản xuất tinh gọn tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở các nước Đông Nam Á cho thấy mức độ áp dụng công cụ quản trị tinh gọn tại làng nghề còn thấp, đặc biệt về yếu tố con người và văn hóa làm việc.

Việc áp dụng phương pháp 5S chưa triệt để làm giảm hiệu quả của các công cụ quản lý trực quan và cải tiến liên tục. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng từng bước 5S và biểu đồ tròn phân bổ các loại lãng phí theo từng công đoạn sản xuất, giúp minh họa rõ ràng các điểm cần cải thiện.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức và xây dựng “tâm thế” quản trị tinh gọn trong cộng đồng sản xuất truyền thống, đồng thời cần có sự hỗ trợ kỹ thuật và chính sách phù hợp để thúc đẩy áp dụng các công cụ quản trị tinh gọn hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về quản trị tinh gọn: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về 5S, Kaizen và quản lý trực quan cho người lao động và chủ cơ sở trong vòng 6 tháng tới, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hành. Chủ thể thực hiện là UBND xã phối hợp với các chuyên gia quản trị tinh gọn.

  2. Xây dựng chính sách khuyến khích và khen thưởng: Thiết lập hệ thống khen thưởng cho các hộ gia đình và cá nhân có thành tích cải tiến sản xuất, giảm lãng phí rõ rệt trong vòng 1 năm, nhằm thúc đẩy sự tham gia tích cực của người lao động.

  3. Triển khai áp dụng đồng bộ phương pháp 5S: Định kỳ kiểm tra, đánh giá và duy trì thực hiện 5S tại các cơ sở sản xuất, tập trung vào việc xây dựng “tâm thế” làm việc nghiêm túc và bền vững. Thời gian thực hiện liên tục, có sự giám sát của Ban quản lý làng nghề.

  4. Phát triển hệ thống quản lý trực quan: Thiết kế và áp dụng các bảng biểu, thẻ Kanban phù hợp với quy mô sản xuất tại làng nghề trong vòng 9 tháng, giúp kiểm soát tiến độ và chất lượng sản phẩm hiệu quả hơn. Chủ thể thực hiện là các cơ sở sản xuất phối hợp với chuyên gia kỹ thuật.

  5. Khuyến khích hoạt động cải tiến liên tục (Kaizen): Thành lập các nhóm cải tiến nhỏ tại các cơ sở, tổ chức các buổi họp định kỳ để chia sẻ ý tưởng và giải pháp cải tiến, thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo trong sản xuất. Thời gian triển khai bắt đầu ngay và duy trì lâu dài.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ cơ sở sản xuất và hộ gia đình tại làng nghề truyền thống: Nhận biết các lãng phí trong sản xuất, áp dụng công cụ quản trị tinh gọn để nâng cao hiệu quả và chất lượng sản phẩm.

  2. Nhà quản lý và cán bộ kỹ thuật trong lĩnh vực sản xuất thực phẩm truyền thống: Áp dụng các mô hình quản trị tinh gọn phù hợp với đặc thù sản xuất nhỏ lẻ, tăng năng suất và giảm chi phí.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý sản xuất: Tham khảo phương pháp nghiên cứu thực tiễn, ứng dụng lý thuyết quản trị tinh gọn trong môi trường sản xuất truyền thống.

  4. Cơ quan quản lý địa phương và tổ chức hỗ trợ phát triển làng nghề: Xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo nhằm phát triển bền vững các làng nghề truyền thống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị tinh gọn là gì và tại sao cần áp dụng trong sản xuất bún?
    Quản trị tinh gọn là phương pháp quản lý nhằm loại bỏ tối đa lãng phí trong sản xuất để nâng cao hiệu quả và chất lượng. Áp dụng trong sản xuất bún giúp giảm thời gian chờ đợi, tồn kho, lỗi sản phẩm, từ đó tăng năng suất và giảm chi phí.

  2. Các công cụ quản trị tinh gọn nào phù hợp với làng nghề nhỏ lẻ?
    Phương pháp 5S, Kaizen và quản lý trực quan là những công cụ thiết thực, dễ áp dụng trong quy mô hộ gia đình, giúp cải thiện môi trường làm việc, thúc đẩy cải tiến liên tục và kiểm soát tiến độ sản xuất.

  3. Làm thế nào để xây dựng “tâm thế” quản trị tinh gọn trong cộng đồng sản xuất?
    “Tâm thế” được xây dựng qua đào tạo, tuyên truyền, tạo môi trường làm việc tích cực và chính sách khuyến khích, giúp người lao động nhận thức được lợi ích của quản trị tinh gọn và tự nguyện thực hiện.

  4. Những lãng phí phổ biến nhất trong sản xuất bún tại làng nghề là gì?
    Bao gồm sản xuất dư thừa, chờ đợi giữa các công đoạn, tồn kho nguyên liệu và bán thành phẩm lớn, thao tác thừa và lỗi sản phẩm do quy trình chưa đồng bộ và thiếu kiểm soát.

  5. Làm sao để duy trì và phát triển quản trị tinh gọn lâu dài tại các cơ sở sản xuất?
    Cần có sự cam kết từ lãnh đạo, đào tạo liên tục, xây dựng nhóm cải tiến, áp dụng hệ thống đánh giá và khen thưởng, đồng thời duy trì văn hóa cải tiến và trách nhiệm cá nhân trong sản xuất.

Kết luận

  • Luận văn đã nhận diện rõ các loại lãng phí hữu hình và vô hình trong sản xuất bún tại làng nghề Thanh Lương, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm.
  • Áp dụng quản trị tinh gọn với các công cụ 5S, Kaizen và quản lý trực quan là giải pháp hiệu quả để cải thiện hoạt động sản xuất tại các cơ sở nhỏ lẻ.
  • Nâng cao nhận thức và xây dựng “tâm thế” quản trị tinh gọn là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công và bền vững trong áp dụng phương pháp này.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể, có thể triển khai trong vòng 6-12 tháng nhằm giảm lãng phí, tăng năng suất và cải thiện môi trường làm việc.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý địa phương và các tổ chức hỗ trợ phối hợp triển khai đào tạo, chính sách khuyến khích để phát triển làng nghề bền vững.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo, xây dựng hệ thống quản lý trực quan và nhóm cải tiến tại các cơ sở sản xuất trong năm tới.

Call to action: Các chủ cơ sở sản xuất và nhà quản lý làng nghề cần chủ động tiếp cận và áp dụng quản trị tinh gọn để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.