Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, Facebook trở thành nền tảng phổ biến nhất tại Việt Nam với gần 85 triệu người dùng, chiếm hơn 84,1% dân số. Sự lan tỏa nhanh chóng của thông tin trên mạng xã hội đã tạo ra nhiều lợi ích về giao tiếp, học tập và giải trí, nhưng đồng thời cũng phát sinh nhiều nguy cơ về an ninh mạng, đặc biệt là các hoạt động lợi dụng Facebook để tuyên truyền chống phá Nhà nước. Từ năm 2018 đến nay, các thế lực thù địch đã sử dụng mạng xã hội để phát tán hàng trăm nghìn bài viết, video xuyên tạc, kích động biểu tình, gây mất ổn định chính trị xã hội. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ thực trạng quản trị an ninh mạng xã hội Facebook tại Việt Nam, phân tích các hoạt động lợi dụng mạng xã hội để tuyên truyền chống phá Nhà nước, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị an ninh mạng trong giai đoạn 2018-2023. Nghiên cứu được thực hiện tại các phường thuộc quận Cầu Giấy, Hà Nội, tập trung vào ảnh hưởng của Facebook đến đời sống xã hội và công tác quản trị an ninh mạng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng, góp phần xây dựng môi trường mạng xã hội lành mạnh, ổn định và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về an ninh phi truyền thống và quản trị an ninh mạng xã hội. An ninh phi truyền thống được hiểu là các mối đe dọa không mang tính quân sự nhưng ảnh hưởng sâu rộng đến chủ quyền quốc gia, bao gồm an ninh mạng, an ninh kinh tế, khủng bố xuyên quốc gia, dịch bệnh, tội phạm mạng... Mô hình quản trị an ninh phi truyền thống được áp dụng với phương trình cơ bản:
[ \text{Quản trị an ninh phi truyền thống} = \text{Phát triển bền vững} - (\text{Chi phí quản trị rủi ro} + \text{Chi phí quản trị khủng hoảng} + \text{Chi phí khắc phục hậu quả}) ]
Ngoài ra, mô hình SWOT được sử dụng để phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản trị an ninh mạng xã hội Facebook. Các khái niệm chính bao gồm: an ninh mạng, tuyên truyền chống phá Nhà nước trên mạng xã hội, quản trị an ninh phi truyền thống, và các biện pháp kỹ thuật bảo vệ an ninh mạng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn, phiếu hỏi tại các phường Dịch Vọng, Dịch Vọng Hậu, Nghĩa Tân, Quan Hoa thuộc quận Cầu Giấy, Hà Nội. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các tài liệu pháp luật, báo cáo ngành, thống kê từ các cơ quan chức năng và các nghiên cứu trước đây. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm người dùng Facebook trong khu vực nghiên cứu, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích SWOT và phương trình quản trị an ninh phi truyền thống. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2023, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản trị an ninh mạng xã hội Facebook.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình sử dụng Facebook tại Việt Nam: Tính đến cuối năm 2023, Việt Nam có gần 85 triệu người dùng Facebook, chiếm hơn 84,1% dân số, trong đó phụ nữ chiếm 51%, nhóm tuổi 25-34 là đông nhất.
  2. Hoạt động lợi dụng Facebook tuyên truyền chống phá Nhà nước: Trung bình mỗi tháng có hơn 130.000 bài viết, video xuyên tạc được phát tán trên mạng xã hội, trong đó 67% trên Facebook. Các trang phản động như “Nhật ký yêu nước”, “Dân làm báo” đăng tải hàng chục bài viết mỗi ngày, có video thu hút hơn 500.000 lượt cảm xúc, 5.000 lượt chia sẻ.
  3. Thực trạng quản trị an ninh mạng Facebook: Qua đánh giá bằng phương trình quản trị an ninh phi truyền thống, điểm tổng thể an ninh mạng Facebook tại Việt Nam đạt khoảng 2,8 trên thang Likert 5, trong khi chi phí quản trị và khắc phục hậu quả chiếm điểm 2,1, cho thấy công tác quản trị còn nhiều hạn chế.
  4. Xử lý vi phạm và đấu tranh với các đối tượng chống phá: Trong năm 2022, Bộ Công an ghi nhận gần 8 triệu cảnh báo tấn công mạng, xử lý 1.658 đối tượng, khởi tố 4 vụ hình sự, xử phạt hành chính 695 trường hợp liên quan đến hoạt động chống phá trên mạng xã hội.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hoạt động lợi dụng Facebook để tuyên truyền chống phá Nhà nước là do tính ẩn danh, xuyên biên giới và khó kiểm soát của mạng xã hội. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả cho thấy mức độ phức tạp và tinh vi của các thủ đoạn ngày càng gia tăng, đặc biệt là việc sử dụng công nghệ Deepfake và các kênh ngoại vi để lách luật và tăng doanh thu quảng cáo. Việc quản trị an ninh mạng hiện nay còn bị hạn chế bởi sự chồng chéo trong quản lý, thiếu đồng bộ chính sách và năng lực kỹ thuật chưa đáp ứng kịp với tốc độ phát triển của công nghệ. Các biểu đồ phân tích SWOT và phương trình quản trị an ninh phi truyền thống minh họa rõ sự mất cân đối giữa lợi ích phát triển và chi phí quản trị, cho thấy cần có sự đầu tư mạnh mẽ hơn về nguồn lực và công nghệ. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức người dùng và hợp tác quốc tế trong quản trị an ninh mạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách: Cần rà soát, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến an ninh mạng và mạng xã hội, đặc biệt là các điều khoản xử lý hành vi tuyên truyền chống phá trên Facebook. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Bộ Tư pháp phối hợp Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì.
  2. Tăng cường giải pháp kỹ thuật và công nghệ: Đầu tư phát triển các công cụ giám sát, phát hiện và ngăn chặn thông tin xấu độc, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và công nghệ Deepfake để nhận diện và xử lý kịp thời. Thời gian triển khai 1 năm, do Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp Bộ Công an thực hiện.
  3. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm người dùng: Triển khai các chương trình tuyên truyền, giáo dục về an ninh mạng và sử dụng mạng xã hội an toàn tại các trường học, cơ quan, cộng đồng dân cư. Thời gian liên tục từ 2024-2025, do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp các địa phương thực hiện.
  4. Tăng cường hợp tác quốc tế: Xây dựng các cơ chế hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế trong việc phòng chống tội phạm mạng, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm quản trị an ninh mạng. Thời gian thực hiện liên tục, do Bộ Ngoại giao phối hợp Bộ Công an và Bộ Thông tin và Truyền thông đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về an ninh mạng: Giúp xây dựng chính sách, hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát hoạt động trên mạng xã hội Facebook.
  2. Lực lượng công an và an ninh mạng: Cung cấp cơ sở khoa học để phát triển các biện pháp nghiệp vụ, kỹ thuật đấu tranh với các hoạt động lợi dụng mạng xã hội chống phá Nhà nước.
  3. Các nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành an ninh phi truyền thống, công nghệ thông tin: Là tài liệu tham khảo quan trọng về lý luận và thực tiễn quản trị an ninh mạng xã hội tại Việt Nam.
  4. Doanh nghiệp công nghệ và mạng xã hội: Hỗ trợ hiểu rõ các thách thức về an ninh mạng, từ đó phát triển các giải pháp kỹ thuật, nâng cao trách nhiệm xã hội trong quản lý nội dung trên nền tảng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao Facebook lại là mục tiêu chính trong các hoạt động tuyên truyền chống phá Nhà nước?
    Facebook có lượng người dùng lớn nhất tại Việt Nam với hơn 84% dân số tham gia, tính năng tương tác cao và khả năng lan truyền thông tin nhanh chóng, tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tượng lợi dụng tuyên truyền chống phá.

  2. Luật An ninh mạng có vai trò như thế nào trong quản trị an ninh mạng xã hội?
    Luật An ninh mạng quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm trên không gian mạng, tạo hành lang pháp lý để xử lý các vi phạm, đồng thời quy định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong bảo vệ an ninh mạng.

  3. Các biện pháp kỹ thuật nào được đề xuất để nâng cao quản trị an ninh mạng Facebook?
    Sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, phần mềm phát hiện Deepfake, hệ thống giám sát tự động, phối hợp với các nền tảng mạng xã hội để kịp thời phát hiện và gỡ bỏ thông tin xấu độc.

  4. Làm thế nào để người dùng mạng xã hội nâng cao nhận thức về an ninh mạng?
    Thông qua các chương trình giáo dục, tuyên truyền tại trường học, cơ quan, cộng đồng; khuyến khích người dùng kiểm chứng thông tin, không chia sẻ tin giả, và tuân thủ pháp luật khi sử dụng mạng xã hội.

  5. Hợp tác quốc tế đóng vai trò gì trong công tác quản trị an ninh mạng?
    An ninh mạng là vấn đề xuyên biên giới, đòi hỏi sự phối hợp giữa các quốc gia trong chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, và xây dựng các hiệp định, thỏa thuận nhằm phòng chống tội phạm mạng hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Mạng xã hội Facebook là kênh thông tin quan trọng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ về an ninh mạng tại Việt Nam với gần 85 triệu người dùng.
  • Các hoạt động lợi dụng Facebook để tuyên truyền chống phá Nhà nước diễn ra phức tạp, tinh vi với hàng trăm nghìn bài viết, video mỗi tháng.
  • Công tác quản trị an ninh mạng xã hội Facebook còn nhiều hạn chế, điểm số đánh giá chỉ đạt khoảng 2,8/5, đòi hỏi sự đầu tư mạnh mẽ về pháp luật, kỹ thuật và nhân lực.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp đồng bộ về pháp luật, kỹ thuật, tuyên truyền và hợp tác quốc tế nhằm nâng cao hiệu quả quản trị an ninh mạng.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung hoàn thiện chính sách, phát triển công nghệ giám sát, nâng cao nhận thức người dùng và thúc đẩy hợp tác quốc tế để bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng.

Để bảo vệ môi trường mạng xã hội Facebook lành mạnh, ổn định và phát triển bền vững, các cơ quan chức năng, nhà nghiên cứu và cộng đồng người dùng cần chung tay hành động ngay từ hôm nay.