Tổng quan nghiên cứu

Đói nghèo là vấn đề xã hội cấp bách toàn cầu, trong đó khoảng 25% dân số thế giới đang sống trong cảnh thiếu thốn. Tại Việt Nam, công tác xóa đói giảm nghèo được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, nhằm tạo điều kiện cho người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tỉnh Bình Định, thuộc vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, với dân số khoảng 440.419 người, có tỷ lệ nghèo đa chiều 9,04% (39.827 hộ), trong đó hộ nghèo chiếm 4,5% (19.805 hộ) và hộ cận nghèo chiếm 4,54% (20.022 hộ) theo số liệu năm 2022. Quỹ Vì người nghèo trên địa bàn tỉnh đã vận động được hàng trăm tỷ đồng, hỗ trợ xây dựng nhà ở, phát triển sản xuất, chăm sóc sức khỏe và giáo dục cho người nghèo, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo và nâng cao an sinh xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý Quỹ Vì người nghèo tại Bình Định giai đoạn 2018-2022, xác định những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý quỹ trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn tỉnh Bình Định, sử dụng số liệu và tài liệu thu thập trong giai đoạn 2018-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý quỹ, góp phần thúc đẩy công cuộc xóa đói giảm nghèo bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về nghèo đói và xóa đói giảm nghèo, bao gồm:

  • Khái niệm nghèo: Theo Hội nghị ESCAP 1993, nghèo là tình trạng không được thỏa mãn các nhu cầu cơ bản theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội. Ngân hàng Thế giới định nghĩa nghèo dựa trên ngưỡng thu nhập và khả năng chi trả cho nhu cầu lương thực tối thiểu 2.100 calo/người/ngày.
  • Xóa đói giảm nghèo: Là quá trình nâng cao mức sống của người nghèo, giúp họ thoát khỏi tình trạng thiếu thốn về vật chất và dịch vụ xã hội cơ bản, hướng tới giảm nghèo bền vững.
  • Giảm nghèo bền vững: Quá trình cải thiện đời sống vật chất, tinh thần, nâng cao năng lực tự thoát nghèo và tránh tái nghèo, đảm bảo người nghèo tiếp cận đầy đủ các dịch vụ y tế, giáo dục, việc làm, thông tin.
  • Quỹ Vì người nghèo: Theo Quyết định số 901/QĐ-TMTW-BTT ngày 25/9/2011, quỹ được thành lập dựa trên sự vận động tự nguyện của cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, hỗ trợ người nghèo theo chuẩn nghèo của Nhà nước.

Các khái niệm chính bao gồm: nghèo đa chiều, chuẩn nghèo, quản lý quỹ xã hội, vận động nguồn lực, và chính sách an sinh xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp sau:

  • Thu thập tài liệu, số liệu thứ cấp: Sử dụng các báo cáo của UBND tỉnh Bình Định, các văn bản pháp luật, tài liệu khoa học, số liệu thống kê giai đoạn 2018-2022.
  • Phương pháp so sánh: So sánh số liệu thu, chi quỹ qua các năm để đánh giá sự biến động và hiệu quả quản lý.
  • Phân tích - tổng hợp: Đánh giá thực trạng, xác định hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các báo cáo, văn bản liên quan đến Quỹ Vì người nghèo tỉnh Bình Định và các cấp trong giai đoạn 2018-2022. Phân tích dữ liệu được thực hiện theo chuỗi thời gian nhằm phản ánh xu hướng và hiệu quả quản lý quỹ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu Quỹ Vì người nghèo tỉnh Bình Định tăng trưởng ổn định: Tổng thu quỹ giai đoạn 2018-2022 đạt khoảng 8.887 triệu đồng, trong đó năm 2022 tăng đột biến với sự kiện Lễ phát động vận động ủng hộ thu được 18,247 tỷ đồng từ 161 đơn vị, doanh nghiệp. Thu từ các địa phương như thành phố Quy Nhơn, thị xã An Nhơn, thị xã Hoài Nhơn chiếm tỷ trọng lớn, trong khi các huyện miền núi như Vân Canh, Vĩnh Thạnh, An Lão có mức thu thấp hơn do điều kiện kinh tế hạn chế.

  2. Cơ cấu chi tiêu quỹ đa dạng và tập trung vào các hoạt động thiết yếu: Quỹ chi hỗ trợ xây dựng mới và sửa chữa nhà ở, hỗ trợ sản xuất, học sinh nghèo, khám chữa bệnh, cứu đói đột xuất và các hoạt động an sinh xã hội khác. Mức chi hỗ trợ xây dựng nhà “Đại đoàn kết” tối đa 40 triệu đồng/căn, hỗ trợ sản xuất tối đa 15 triệu đồng/hộ, hỗ trợ khám chữa bệnh tối đa 3 triệu đồng/người.

  3. Bộ máy quản lý quỹ được tổ chức chặt chẽ, có sự phối hợp liên ngành: Ban vận động Quỹ tỉnh do Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh làm Trưởng ban, phối hợp với các sở, ngành liên quan và các tổ chức chính trị - xã hội. Tổ giúp việc hoạt động theo chế độ kiêm nhiệm, đảm bảo công tác vận động, quản lý và giám sát quỹ.

  4. Hạn chế trong quản lý và vận động quỹ: Một số địa phương miền núi còn khó khăn trong huy động nguồn lực do điều kiện kinh tế và số lượng doanh nghiệp hạn chế. Công tác kiểm tra, giám sát chưa đồng đều, một số khoản chi chưa thực sự minh bạch, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng quỹ.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng nguồn thu quỹ phản ánh hiệu quả của công tác vận động và sự quan tâm của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và nhân dân. Việc tập trung chi cho các hoạt động thiết yếu phù hợp với mục tiêu hỗ trợ người nghèo ổn định cuộc sống và phát triển kinh tế. Bộ máy quản lý quỹ được tổ chức theo mô hình đa ngành, đa cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp và giám sát.

Tuy nhiên, hạn chế về nguồn lực và năng lực quản lý tại các địa phương miền núi là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả vận động và sử dụng quỹ. So sánh với các tỉnh như Quảng Ngãi và Quảng Bình, Bình Định cần tăng cường phối hợp điều tra, xây dựng cơ sở dữ liệu chính xác về hộ nghèo, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, vận động để phát huy truyền thống tương thân tương ái. Việc minh bạch trong quản lý và công khai các khoản thu chi sẽ nâng cao niềm tin của người dân và nhà tài trợ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu quỹ theo năm, bảng phân bổ chi tiêu theo nội dung và bản đồ phân bố nguồn thu theo địa phương để minh họa rõ nét hơn thực trạng quản lý quỹ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động đóng góp quỹ: Đẩy mạnh truyền thông về ý nghĩa, mục đích của Quỹ Vì người nghèo, đặc biệt tại các huyện miền núi và vùng khó khăn nhằm nâng cao nhận thức và huy động nguồn lực. Thời gian thực hiện: hàng năm, chủ yếu trong tháng cao điểm “Vì người nghèo”. Chủ thể: Ban vận động Quỹ các cấp phối hợp với MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội.

  2. Hoàn thiện cơ chế quản lý, giám sát quỹ minh bạch, hiệu quả: Xây dựng quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ, công khai các khoản thu chi, tăng cường trách nhiệm giải trình của Ban vận động Quỹ các cấp. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Ủy ban MTTQ tỉnh, Sở Tài chính, các cơ quan liên quan.

  3. Phát triển cơ sở dữ liệu hộ nghèo chính xác, cập nhật thường xuyên: Phối hợp với các ngành liên quan điều tra, rà soát, xây dựng hệ thống dữ liệu đầy đủ, làm cơ sở cho việc phân bổ nguồn lực hợp lý. Thời gian: trong vòng 1-2 năm. Chủ thể: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Ban vận động Quỹ.

  4. Đa dạng hóa hình thức hỗ trợ người nghèo: Ngoài hỗ trợ nhà ở, sản xuất, cần phát triển các mô hình sinh kế bền vững, đào tạo nghề, hỗ trợ tiếp cận thị trường và dịch vụ y tế, giáo dục. Thời gian: kế hoạch dài hạn 3-5 năm. Chủ thể: Ban vận động Quỹ, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp.

  5. Khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp và nhà hảo tâm trong và ngoài tỉnh: Tạo điều kiện thuận lợi, minh bạch trong tiếp nhận tài trợ, xây dựng các chương trình hợp tác xã hội có mục tiêu rõ ràng. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban vận động Quỹ, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về an sinh xã hội và giảm nghèo: Nghiên cứu giúp hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý quỹ và vận động nguồn lực tại địa phương.

  2. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Áp dụng các giải pháp vận động, quản lý quỹ, phối hợp tổ chức các hoạt động hỗ trợ người nghèo.

  3. Nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý kinh tế, chính sách công: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý quỹ xã hội tại địa phương.

  4. Doanh nghiệp, nhà tài trợ và các tổ chức phi chính phủ: Hiểu rõ cơ chế vận động, sử dụng quỹ, từ đó tham gia hiệu quả vào các chương trình an sinh xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quỹ Vì người nghèo được vận động từ những nguồn nào?
    Quỹ được vận động từ đóng góp tự nguyện của cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước, viện trợ quốc tế, tài trợ có mục đích, và các khoản thu hợp pháp khác như lãi tiền gửi ngân hàng.

  2. Ai là đối tượng được hỗ trợ từ Quỹ Vì người nghèo?
    Đối tượng chính là người nghèo, hộ nghèo, người cận nghèo, hộ cận nghèo, người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn và cộng đồng nghèo theo chuẩn nghèo của Nhà nước.

  3. Cơ cấu chi tiêu quỹ tập trung vào những hoạt động nào?
    Chi chủ yếu cho xây dựng, sửa chữa nhà ở, hỗ trợ sản xuất, học sinh nghèo, khám chữa bệnh, cứu đói đột xuất, tặng quà dịp lễ tết và xây dựng công trình thiết yếu phục vụ cộng đồng.

  4. Làm thế nào để đảm bảo tính minh bạch trong quản lý quỹ?
    Thông qua việc công khai các khoản thu chi, kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất của các cơ quan chức năng, đồng thời Ban vận động quỹ các cấp chịu trách nhiệm trước pháp luật.

  5. Tại sao một số địa phương miền núi khó khăn trong vận động quỹ?
    Nguyên nhân chính là điều kiện kinh tế hạn chế, số lượng doanh nghiệp ít, nhận thức về vận động quỹ chưa cao và khó khăn trong việc huy động nguồn lực xã hội.

Kết luận

  • Quỹ Vì người nghèo tỉnh Bình Định đã vận động được nguồn lực hàng trăm tỷ đồng trong giai đoạn 2018-2022, góp phần quan trọng vào công tác xóa đói giảm nghèo.
  • Bộ máy quản lý quỹ được tổ chức chặt chẽ, phối hợp đa ngành, đảm bảo vận động và sử dụng quỹ hiệu quả.
  • Hạn chế chủ yếu là ở các địa phương miền núi về năng lực vận động và quản lý, ảnh hưởng đến hiệu quả quỹ.
  • Cần tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện cơ chế quản lý, phát triển cơ sở dữ liệu và đa dạng hóa hình thức hỗ trợ người nghèo.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý quỹ trong thời gian tới, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững của tỉnh.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và Ban vận động Quỹ cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và tham khảo tài liệu, quý độc giả và các nhà nghiên cứu có thể liên hệ với Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định.