Phân Tích Yếu Tố Tác Động Đến Tình Trạng Thừa Cân và Béo Phì Ở Trẻ Em Từ 7 Đến 11 Tuổi

• Tác giả: Nguyễn Thị Hồng Như
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Hoàng Bảo
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP.HCM
• Chuyên ngành: Kinh Tế Phát Triển
• Đề tài: Phân Tích Yếu Tố Gây Thừa Cân và Béo Phì Ở Trẻ Em Từ 7 Đến 11 Tuổi
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: TP.Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THỪA CÂN – BÉO PHÌ
• 1.1. Các thể béo phì và tiên lƣợng
• 1.2. Đánh giá tình trạng thừa cân – béo phì
• 1.3. Mô hình cơ sở
• 1.4. Lƣợc khảo các nghiên cứu trƣớc
• 1.5. Đặc điểm cá nhân của trẻ
• 1.6. Yếu tố di truyền tình trạng TC-BP
• 1.7. Môi trƣờng gia đình
• 1.8. Lối sống và các yếu tố hành vi
• 1.9. Khung phân tích của đề tài
• 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tƣợng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian nghiên cứu và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3.2. Kỹ thuật lấy mẫu
• 2.4. Xử lý và phân tích số liệu
• 3. CÁC LÝ THUYẾT LIÊN QUAN ĐẾN QUÁ TRÌNH XỬ LÝ DỮ LIỆU
• 3.1. Mô hình phân tích thực nghiệm
• 3.2. Mô hình hồi quy Binary logistic
• 3.3. Mô hình OLS (phƣơng pháp bình phƣơng nhỏ nhất)
• 3.4. Các biến trong mô hình
• 3.4.1. Biến phụ thuộc
• 3.4.2. Biến độc lập
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Phân tích thống kê mô tả
• 4.1.1. Thuyết minh mẫu
• 4.1.2. Thống kê mô tả và kiểm định phi tham số
• 4.1.3. Kiểm định thống kê các nhân tố ảnh hƣởng đến tình trạng TC – BP của trẻ
• 4.1.3.1. Đặc điểm cá nhân của trẻ
• 4.1.3.2. Yếu tố di truyền
• 4.1.3.3. Tình trạng hôn nhân của cha mẹ và tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ
• 4.1.3.4. Mức sống của gia đình và tình trạng thừa cân béo phì của trẻ
• 4.1.3.5. Số trẻ dƣới 18 tuổi trong gia đình và tình trạng TC – BP
• 4.1.3.6. Lối sống, yếu tố hành vi của trẻ và tình trạng TC-BP
• 4.2. Phân tích ảnh hƣởng của môi trƣờng gia đình đến lối sống và yếu tố hành vi
• 4.3. Kết quả ƣớc lƣợng mô hình hồi quy bội
• 4.3.1. Mối quan hệ giữa yếu tố di truyền, môi trƣờng gia đình với lƣợng thực phẩm giàu năng lƣợng trẻ tiêu thụ
• 4.3.2. Mối quan hệ giữa yếu tố di truyền và môi trƣờng gia đình với thời gian hoạt động tĩnh của trẻ
• 4.3.3. Mối quan hệ giữa yếu tố di truyền và môi trƣờng gia đình với hành vi vận động của trẻ
• 4.4. Mô hình hồi quy Binary logit
• 4.5. Kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Thừa Cân Béo Phì Ở Trẻ 7 11 Tuổi Bức Tranh Toàn Cảnh

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xem béo phì như một đại dịch toàn cầu, xếp hàng đầu trong nhóm các bệnh của nền văn minh. Trên thế giới, thừa cân - béo phì là yếu tố nguy cơ tử vong thứ năm, gây ra gần 2,8 triệu ca tử vong mỗi năm (WHO, 2014). Đáng lo ngại, trẻ em cũng trở thành nạn nhân, ảnh hưởng đến chất lượng dân số. Năm 1997, WHO nhận định tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ là một vấn đề cần quan tâm vì những đe dọa sức khỏe lâu dài. Béo phì ở trẻ còn làm ngừng tăng trưởng sớm, gây ảnh hưởng tâm lý như tự ti, nhút nhát. Nếu không được quan tâm, béo phì có thể trở thành thảm họa sức khỏe trong tương lai. Theo số liệu của WHO năm 2014, trên toàn thế giới số người từ 18 tuổi trở lên bị thừa cân lên đến hơn 1,9 tỷ người. Trong đó hơn 600 triệu người béo phì và chiếm 13% dân số thế giới. Ở trẻ em, thống kê của WHO vào năm 2010 cho thấy có khoảng 10% trẻ từ 6 đến 17 tuổi bị thừa cân và từ 2-3% trẻ bị béo phì. Đến năm 2013, khoảng 42 triệu trẻ em dƣới 5 tuổi bị thừa cân béo phì (WHO, 2015).

1.1. Định Nghĩa Thừa Cân và Béo Phì Theo Tiêu Chuẩn Quốc Tế

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2006), thừa cân - béo phì là tình trạng tích tụ mỡ cao hoặc bất thường trong cơ thể có khả năng gây ảnh hưởng sức khỏe. Quá trình nghiên cứu thừa cân – béo phì được ghi nhận từ thời Hy Lạp – La Mã cổ. Nhưng những hiểu biết khoa học về béo phì mới bắt đầu từ thế kỷ XX. Béo phì còn được xem là một rối loạn phức tạp liên quan đến việc cơ thể chứa một lượng chất béo quá nhiều. Béo phì không chỉ là mối quan tâm về mặt thẩm mỹ, nó còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh và các vấn đề liên quan đến sức khỏe như bệnh tim, tiểu đường và cao huyết áp (Mayo Clinic, 2014).

1.2. Phân Loại Các Thể Béo Phì Trung Tâm Vùng Thấp Ngoại Vi

Béo phì trung tâm: mô mỡ tập trung chủ yếu ở vùng bụng, thường gặp ở nam giới, nguy cơ với sức khỏe thường cao do mỡ tập trung ở phủ tạng nhiều. Béo phì vùng thấp: mô mỡ tập trung ở bụng dưới và đùi, thường gặp ở nữ giới, nguy cơ với sức khỏe tương đối ít hơn so với béo phì trung tâm. Béo phì ngoại biên: mô mỡ tập trung ở các vùng ngoại biên như tay chân, nách, ngực và thường gặp ở trẻ em, nguy cơ với sức khỏe không nhiều và có thể phục hồi nếu can thiệp đúng cách. Tụ mỡ bất thường: thường gặp trong bệnh lý tuyến nội tiết, hoặc tai biến do dùng nội tiết tố. Mô mỡ tập trung bất thường ở vùng gáy và cổ làm hình dáng mất cân đối.

II. Top 5 Yếu Tố Nguy Cơ Gây Thừa Cân Ở Trẻ 7 Đến 11 Tuổi

Nguyên nhân gây béo phì chủ yếu do mất cân đối giữa cung cấp năng lượng từ ăn uống với mức tiêu hao năng lượng qua lao động và các hoạt động sống. Các chất dinh dưỡng được cung cấp quá nhiều mà sự tiêu hao lại quá ít dẫn đến tình trạng tích lũy mỡ. Thói quen ăn nhiều thức ăn có chứa lượng đường cao. Hoàn cảnh làm việc tĩnh tại, ít vận động hoặc lười thể thao cũng là nguyên nhân của béo phì. Thời gian xem tivi, đọc báo, làm việc bằng máy tính, sử dụng điện thoại để giao tiếp nhiều hơn thay vì vận động. Những người hoạt động thể lực thường ăn thức ăn giàu năng lượng, khi họ thay đổi lối sống, hoạt động giảm đi nhưng vẫn giữ thói quen ăn nhiều cho nên cơ thể tăng trọng lượng. Thói quen ăn vặt, ăn nhiều bữa trong ngày cũng làm tăng nguy cơ béo phì. Yếu tố di truyền có vai trò nhất định đối với những trẻ béo phì thường có cha mẹ béo phì.

2.1. Chế Độ Ăn Uống Giàu Năng Lượng và Nguy Cơ Béo Phì Trẻ Em

Thói quen ăn uống đóng vai trò quan trọng. Việc tiêu thụ quá nhiều thức ăn chế biến sẵn, đồ ngọt, đồ uống có đường và thức ăn nhanh chứa nhiều calo nhưng lại ít chất dinh dưỡng có thể dẫn đến tình trạng dư thừa năng lượng. Đặc biệt, việc thiếu kiểm soát khẩu phần ăn và ăn uống vô độ càng làm tăng nguy cơ béo phì ở trẻ. Theo nghiên cứu của Viện Dinh Dưỡng, trẻ em thành phố có xu hướng tiêu thụ nhiều đồ ăn nhanh và nước ngọt hơn so với trẻ em nông thôn, góp phần làm tăng tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em thành thị.

2.2. Lối Sống Ít Vận Động Tác Động Đến Trẻ Thừa Cân Béo Phì

Ngày nay, trẻ em thường dành nhiều thời gian cho các hoạt động tĩnh như xem TV, chơi điện tử, sử dụng thiết bị di động thay vì tham gia các hoạt động thể chất ngoài trời. Việc thiếu vận động không chỉ làm giảm lượng calo tiêu thụ mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển cơ bắp và hệ xương khớp, làm tăng nguy cơ tích tụ mỡ thừa. Hoạt động thể chất thường xuyên giúp trẻ duy trì cân nặng khỏe mạnh, cải thiện sức khỏe tim mạch và tăng cường sự tự tin. Cần khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể thao, vui chơi ngoài trời hoặc đi bộ, đạp xe để tăng cường vận động.

2.3. Yếu Tố Di Truyền và Tiền Sử Gia Đình Béo Phì

Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong nguy cơ béo phì. Trẻ em có cha mẹ hoặc người thân trong gia đình bị béo phì có nguy cơ cao hơn mắc bệnh. Gen di truyền có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, sự thèm ăn và khả năng đốt cháy calo của cơ thể. Tuy nhiên, di truyền không phải là yếu tố quyết định hoàn toàn. Lối sống và môi trường sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định cân nặng của trẻ. Ngay cả khi có yếu tố di truyền, trẻ vẫn có thể duy trì cân nặng khỏe mạnh thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và vận động thường xuyên.

III. Hướng Dẫn Đánh Giá Thừa Cân Béo Phì Ở Trẻ 7 11 Tuổi Tại Nhà

Đánh giá tình trạng béo phì là một bước quan trọng trong việc quyết định chế độ can thiệp đối với bất kỳ bệnh nhân nào. Sự phát triển cơ thể thay đổi theo tuổi, vì lí do đó không thể áp dụng một chuẩn chung để đánh giá tình trạng thừa cân – béo phì cho mọi lứa tuổi. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2007) chia nhóm tuổi để đánh giá tình trạng dinh dưỡng: dƣới 5 tuổi, từ 10-19 tuổi và trên 19 tuổi. Ở trẻ em, hai chỉ số thường dùng nhất để đánh giá tình trạng thừa cân – béo phì của trẻ là chỉ số cân nặng/chiều cao (CN/CC) và chỉ số BMI theo tuổi và giới.

3.1. Sử Dụng Chỉ Số BMI Body Mass Index Cho Trẻ 7 11 Tuổi

Chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index: BMI) theo tuổi và giới được sử dụng để đánh giá thừa cân – béo phì theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới. BMI còn được gọi là chỉ số Quetelet, là một phương pháp thống kê so sánh cân nặng và chiều cao của một người. BMI đã được sử dụng bởi các tổ chức y tế thế giới như là một phương pháp thu thập số liệu thống kê béo phì từ đầu những năm 1980. Nó được định nghĩa là trọng lượng cơ thể của cá nhân chia cho bình phương chiều cao của mình: BMI = Cân nặng (kg) / (Chiều cao (m))^2.

3.2. Đọc Bảng Bách Phân Vị BMI Xác Định Nguy Cơ Thừa Cân

Đối với trẻ em từ 5-19 tuổi có thể đánh giá tình trạng dinh dưỡng dựa trên BMI theo tuổi, giới và đánh giá theo percentile (bách phân vị). Tính theo bách phân vị, trẻ thừa cân khi BMI ≥ 85 bách phân vị và béo phì khi BMI ≥ 95 bách phân vị. Sử dụng Body Mass Index để tính chỉ số BMI của trẻ. Sau đó, tìm các chỉ số BMI và tuổi của trẻ trên các bảng xếp hạng (theo CDC) dành cho bé trai để xem nếu chỉ số BMI cao hơn ngưỡng 85th percentile hoặc 95th percentile thì bé trai được xác định là thừa cân, béo phì (theo CDC, 2000).

IV. Bí Quyết Cải Thiện Chế Độ Ăn Cho Trẻ Thừa Cân 7 11 Tuổi

Để cải thiện chế độ ăn cho trẻ thừa cân béo phì, cần tập trung vào việc cung cấp đủ chất dinh dưỡng, hạn chế đồ ngọt, đồ ăn nhanh, tăng cường rau xanh, hoa quả. Điều chỉnh khẩu phần ăn hợp lý, không ép trẻ ăn quá nhiều. Tạo thói quen ăn uống lành mạnh cho cả gia đình. Tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn phù hợp với từng trẻ.

4.1. Xây Dựng Thực Đơn Lành Mạnh Giảm Đường Tăng Chất Xơ

Thực đơn lành mạnh cho trẻ thừa cân béo phì nên tập trung vào việc cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết, hạn chế đường, đồ ngọt, đồ ăn chế biến sẵn. Tăng cường rau xanh, hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt. Đảm bảo cung cấp đủ protein, vitamin và khoáng chất. Tránh các loại đồ uống có đường như nước ngọt, nước ép trái cây đóng hộp. Thay vào đó, khuyến khích trẻ uống nước lọc, sữa không đường hoặc trà thảo dược.

4.2. Kiểm Soát Khẩu Phần Ăn Giúp Trẻ Thừa Cân Giảm Cân An Toàn

Kiểm soát khẩu phần ăn là một yếu tố quan trọng trong việc giúp trẻ thừa cân giảm cân an toàn. Chia nhỏ bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, tránh để trẻ quá đói. Sử dụng bát đĩa nhỏ hơn để giảm lượng thức ăn. Khuyến khích trẻ ăn chậm, nhai kỹ để cảm nhận hương vị và no lâu hơn. Tránh ép trẻ ăn quá nhiều, lắng nghe cơ thể của trẻ và cho trẻ dừng lại khi đã no.

4.3. Tạo Thói Quen Ăn Uống Lành Mạnh Cùng Gia Đình

Tạo thói quen ăn uống lành mạnh cho cả gia đình là một cách hiệu quả để giúp trẻ thừa cân béo phì thay đổi lối sống. Cùng nhau lên kế hoạch cho bữa ăn, đi chợ mua thực phẩm tươi ngon. Chuẩn bị bữa ăn tại nhà thay vì ăn ngoài hàng quán. Cùng nhau ăn uống tại bàn ăn, tránh vừa ăn vừa xem TV hoặc sử dụng thiết bị di động. Tạo không khí vui vẻ, thoải mái trong bữa ăn.

V. Vận Động Thể Chất Cho Trẻ Thừa Cân Béo Phì Hướng Dẫn Chi Tiết

Vận động thể chất đóng vai trò quan trọng trong việc giảm cân và duy trì cân nặng khỏe mạnh cho trẻ thừa cân béo phì. Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể thao, vui chơi ngoài trời, đi bộ, đạp xe. Đảm bảo trẻ vận động ít nhất 60 phút mỗi ngày. Lựa chọn các hoạt động phù hợp với sở thích và khả năng của trẻ.

5.1. Lựa Chọn Môn Thể Thao Phù Hợp Giúp Trẻ Vận Động Thích Thú

Lựa chọn môn thể thao phù hợp với sở thích và khả năng của trẻ là một yếu tố quan trọng để giúp trẻ vận động thích thú và duy trì hoạt động thường xuyên. Khuyến khích trẻ thử nghiệm nhiều môn thể thao khác nhau để tìm ra môn thể thao mà trẻ yêu thích. Tham khảo ý kiến của huấn luyện viên hoặc chuyên gia thể thao để lựa chọn môn thể thao phù hợp với thể trạng và sức khỏe của trẻ. Đảm bảo trẻ được trang bị đầy đủ dụng cụ bảo hộ khi tham gia các hoạt động thể thao.

5.2. Tăng Cường Vận Động Hàng Ngày Đi Bộ Leo Cầu Thang

Tăng cường vận động hàng ngày là một cách đơn giản và hiệu quả để giúp trẻ thừa cân béo phì đốt cháy calo và cải thiện sức khỏe. Khuyến khích trẻ đi bộ đến trường, leo cầu thang thay vì đi thang máy. Cho trẻ tham gia các hoạt động vui chơi ngoài trời như đá bóng, nhảy dây, bơi lội. Giới hạn thời gian xem TV, chơi điện tử và sử dụng thiết bị di động.

5.3. Vận Động Cùng Gia Đình Tạo Động Lực Cho Trẻ Tập Luyện

Vận động cùng gia đình là một cách tuyệt vời để tạo động lực cho trẻ tập luyện và tăng cường mối quan hệ gia đình. Cùng nhau đi bộ, đạp xe, bơi lội hoặc tham gia các lớp thể dục nhóm. Tạo không khí vui vẻ, thoải mái khi vận động. Khen ngợi và động viên trẻ khi trẻ đạt được thành tích. Vận động cùng gia đình không chỉ giúp trẻ giảm cân mà còn cải thiện sức khỏe tim mạch và tinh thần.

VI. Hậu Quả Giải Pháp Phòng Ngừa Thừa Cân Béo Phì Ở Trẻ Em

Thừa cân béo phì ở trẻ em có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe thể chất và tinh thần. Để phòng ngừa, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng trong việc giáo dục về dinh dưỡng, khuyến khích vận động và tạo môi trường sống lành mạnh cho trẻ.

6.1. Tác Hại Của Thừa Cân Béo Phì Đến Sức Khỏe và Tâm Lý Trẻ

Thừa cân béo phì có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe như tiểu đường tuýp 2, bệnh tim mạch, cao huyết áp, rối loạn lipid máu, các vấn đề về xương khớp và một số bệnh ung thư. Ngoài ra, trẻ thừa cân béo phì còn có nguy cơ cao bị các vấn đề về tâm lý như tự ti, mặc cảm, bị bắt nạt và trầm cảm. Tình trạng này ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ.

6.2. Biện Pháp Can Thiệp Sớm Ngăn Ngừa Thừa Cân Béo Phì Hiệu Quả

Can thiệp sớm là chìa khóa để ngăn ngừa thừa cân béo phì hiệu quả. Bắt đầu từ việc nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời. Khi trẻ lớn hơn, cho trẻ ăn dặm đúng cách, đảm bảo đủ chất dinh dưỡng và hạn chế đồ ăn chế biến sẵn. Khuyến khích trẻ vận động thường xuyên và tạo thói quen sinh hoạt lành mạnh cho cả gia đình. Giáo dục trẻ về dinh dưỡng và khuyến khích trẻ tự lựa chọn thực phẩm lành mạnh.

Tổng quan nghiên cứu

Tình trạng thừa cân và béo phì ở trẻ em đang trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2014), hơn 1,9 tỷ người trưởng thành bị thừa cân, trong đó có hơn 600 triệu người béo phì, chiếm khoảng 13% dân số thế giới. Ở trẻ em, tỷ lệ thừa cân và béo phì cũng gia tăng nhanh chóng, với khoảng 10% trẻ từ 6 đến 17 tuổi bị thừa cân và 2-3% bị béo phì (WHO, 2010). Tại Việt Nam, tỷ lệ thừa cân - béo phì ở trẻ em tiểu học tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh lần lượt đạt 28-30% và 38,5% (Viện Dinh dưỡng, 2012).

Nghiên cứu tập trung vào phân tích các yếu tố tác động đến tình trạng thừa cân và béo phì ở trẻ em từ 7 đến 11 tuổi tại quận Gò Vấp, TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ tháng 11/2014 đến tháng 4/2015. Mục tiêu chính là đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố di truyền, môi trường gia đình, đặc điểm cá nhân và lối sống đến nguy cơ thừa cân - béo phì nhằm đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc kiểm soát và giảm thiểu tỷ lệ thừa cân - béo phì, góp phần nâng cao chất lượng dân số và giảm gánh nặng kinh tế do các bệnh mãn tính liên quan đến béo phì gây ra.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình sinh thái các nhân tố ảnh hưởng đến tình trạng thừa cân - béo phì ở trẻ em, trong đó môi trường gia đình được xem là yếu tố trung tâm tác động đến hành vi ăn uống và hoạt động thể chất của trẻ (Davison và Birch, 2001). Hai lý thuyết kinh tế được áp dụng gồm:

• Hàm thỏa dụng hộ gia đình (Douglas, 1983): Hộ gia đình là đơn vị tiêu dùng quyết định chi tiêu cho các nhu cầu, trong đó có dinh dưỡng và sức khỏe của trẻ.
• Hàm sức khỏe của Michael Grossman (1972): Sức khỏe là một dạng vốn con người, chịu ảnh hưởng bởi các đầu vào như dinh dưỡng, hoạt động thể chất và các yếu tố môi trường.

Các khái niệm chính bao gồm: chỉ số khối cơ thể (BMI) theo tuổi và giới, yếu tố di truyền (cha mẹ thừa cân - béo phì), môi trường gia đình (tình trạng hôn nhân, thu nhập, số trẻ dưới 18 tuổi trong gia đình), lối sống và hành vi (thói quen ăn uống, thời gian hoạt động tĩnh, vận động thể chất).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang với cỡ mẫu 373 trẻ em từ 7 đến 11 tuổi tại hai khu phố thuộc phường 11, quận Gò Vấp, TP. Hồ Chí Minh. Mẫu được chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện và đồng nhất về môi trường xã hội. Dữ liệu được thu thập qua đo lường nhân trắc (cân nặng, chiều cao) và bảng câu hỏi khảo sát cha mẹ về môi trường gia đình, thói quen ăn uống và hoạt động của trẻ.

Phân tích dữ liệu sử dụng mô hình hồi quy bội (OLS) để đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố đến thói quen ăn uống, thời gian hoạt động tĩnh và vận động thể chất của trẻ. Mô hình hồi quy binary logistic được áp dụng để phân tích các yếu tố tác động đến nguy cơ thừa cân - béo phì (biến nhị phân: có hoặc không thừa cân - béo phì). Các kiểm định đa cộng tuyến, Wald test và kiểm định Omnibus được thực hiện để đảm bảo tính hợp lệ và phù hợp của mô hình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ thừa cân - béo phì cao ở trẻ em 7-11 tuổi: 41,3% trẻ trong mẫu nghiên cứu bị thừa cân hoặc béo phì, tăng so với mức 38,5% của năm 2012 tại TP. Hồ Chí Minh. Tỷ lệ này phân bố không đồng đều theo tuổi, với nhóm 7 tuổi có tỷ lệ cao nhất (48%).

2. Giới tính ảnh hưởng đến nguy cơ thừa cân - béo phì: Trẻ nam có nguy cơ thừa cân - béo phì cao hơn trẻ nữ (chi-square=9,234, p=0,002). Nguyên nhân có thể do trẻ nam được cung cấp khẩu phần ăn giàu năng lượng hơn mặc dù hoạt động thể chất cũng cao hơn.

3. Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng: Trẻ có cha hoặc mẹ thừa cân - béo phì có nguy cơ cao gấp nhiều lần so với trẻ có cha mẹ bình thường (chi-square=69,398, p<0,001). Điều này phản ánh ảnh hưởng gene và thói quen ăn uống gia đình.

4. Môi trường gia đình tác động rõ rệt: Tình trạng hôn nhân của cha mẹ (ly hôn hoặc sống riêng) làm tăng nguy cơ thừa cân - béo phì ở trẻ (chi-square=35,150, p<0,001). Mức sống gia đình trung bình và khá cũng liên quan đến tỷ lệ thừa cân - béo phì cao hơn (chi-square=26,042, p<0,001). Số trẻ dưới 18 tuổi trong gia đình càng nhiều thì nguy cơ thừa cân - béo phì càng giảm (p<0,05).

5. Lối sống và hành vi ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng: Trẻ tiêu thụ nhiều calo từ thực phẩm phụ giàu năng lượng, có thời gian hoạt động tĩnh cao và ít vận động thể chất có nguy cơ thừa cân - béo phì cao hơn (p<0,01).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về vai trò của yếu tố di truyền và môi trường gia đình trong việc hình thành thói quen ăn uống và hoạt động thể chất của trẻ. Tỷ lệ thừa cân - béo phì tăng nhanh phản ánh xu hướng chuyển đổi dinh dưỡng và lối sống đô thị tại Việt Nam. Việc trẻ nam có nguy cơ cao hơn có thể do quan niệm gia đình ưu tiên dinh dưỡng cho con trai, trong khi trẻ sống trong gia đình có cha mẹ ly hôn hoặc thu nhập cao thường thiếu sự giám sát và kiểm soát thói quen ăn uống, dẫn đến mất cân bằng năng lượng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thừa cân - béo phì theo nhóm tuổi và giới tính, bảng phân tích hồi quy logistic thể hiện các hệ số tác động của từng yếu tố, cũng như biểu đồ đường thể hiện mối quan hệ giữa số trẻ trong gia đình và nguy cơ thừa cân - béo phì.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục dinh dưỡng cho cha mẹ và gia đình: Triển khai các chương trình tập huấn về dinh dưỡng hợp lý, kiểm soát khẩu phần ăn cho trẻ, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của cha mẹ trong việc hình thành thói quen ăn uống lành mạnh. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Sở Y tế, trường học, các tổ chức cộng đồng.

2. Khuyến khích hoạt động thể chất cho trẻ em: Xây dựng các sân chơi, khu vui chơi vận động trong khu dân cư, trường học; tổ chức các hoạt động thể thao phù hợp với lứa tuổi nhằm giảm thời gian hoạt động tĩnh. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: UBND địa phương, trường học.

3. Hỗ trợ tâm lý và chăm sóc trẻ em trong gia đình có cha mẹ ly hôn: Cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý, hỗ trợ gia đình để giảm thiểu tác động tiêu cực đến thói quen sinh hoạt và dinh dưỡng của trẻ. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Trung tâm y tế, tổ chức xã hội.

4. Chính sách hỗ trợ gia đình có thu nhập thấp: Tăng cường tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục dinh dưỡng và hỗ trợ thực phẩm lành mạnh nhằm giảm nguy cơ thừa cân - béo phì do thiếu kiến thức và điều kiện chăm sóc. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: Bộ Y tế, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách y tế công cộng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chương trình phòng chống thừa cân - béo phì phù hợp với đặc điểm dân cư đô thị.

2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực dinh dưỡng và phát triển trẻ em: Tham khảo phương pháp nghiên cứu và kết quả phân tích để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về yếu tố môi trường và hành vi.

3. Giáo viên và cán bộ y tế trường học: Áp dụng kiến thức để tư vấn, giáo dục học sinh và phụ huynh về dinh dưỡng và vận động thể chất.

4. Phụ huynh và người chăm sóc trẻ em: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ, từ đó điều chỉnh thói quen ăn uống và sinh hoạt gia đình nhằm phòng ngừa thừa cân - béo phì.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao trẻ nam có nguy cơ thừa cân - béo phì cao hơn trẻ nữ?
   Trẻ nam thường được cung cấp khẩu phần ăn giàu năng lượng hơn do quan niệm gia đình, trong khi hoạt động thể chất không đủ để cân bằng năng lượng, dẫn đến nguy cơ thừa cân cao hơn.

2. Yếu tố di truyền ảnh hưởng thế nào đến tình trạng thừa cân - béo phì ở trẻ?
   Trẻ có cha hoặc mẹ thừa cân - béo phì có nguy cơ cao hơn do di truyền gene và thói quen ăn uống, sinh hoạt trong gia đình ảnh hưởng trực tiếp đến trẻ.

3. Môi trường gia đình nào làm tăng nguy cơ thừa cân - béo phì?
   Gia đình có cha mẹ ly hôn, thu nhập trung bình hoặc khá, ít trẻ em dưới 18 tuổi thường có nguy cơ cao do thiếu sự giám sát và thói quen sinh hoạt không lành mạnh.

4. Lối sống nào góp phần làm giảm nguy cơ thừa cân - béo phì?
   Thói quen ăn uống cân đối, hạn chế thực phẩm giàu năng lượng, tăng cường vận động thể chất và giảm thời gian hoạt động tĩnh như xem tivi, chơi game giúp giảm nguy cơ thừa cân.

5. Làm thế nào để can thiệp hiệu quả tình trạng thừa cân - béo phì ở trẻ?
   Can thiệp cần tập trung vào giáo dục dinh dưỡng cho gia đình, khuyến khích vận động thể chất, hỗ trợ tâm lý cho trẻ trong gia đình có hoàn cảnh đặc biệt và chính sách hỗ trợ kinh tế cho các gia đình khó khăn.

Kết luận

• Tỷ lệ thừa cân - béo phì ở trẻ em 7-11 tuổi tại quận Gò Vấp đạt 41,3%, cho thấy mức độ gia tăng đáng báo động.
• Yếu tố di truyền, môi trường gia đình (tình trạng hôn nhân, mức sống, số trẻ trong gia đình) và lối sống (ăn uống, hoạt động thể chất) là những nhân tố chính ảnh hưởng đến tình trạng thừa cân - béo phì.
• Mô hình hồi quy binary logistic xác định sáu biến có ý nghĩa thống kê trong việc dự báo nguy cơ thừa cân - béo phì ở trẻ.
• Các giải pháp can thiệp cần tập trung vào gia đình, trường học và cộng đồng nhằm thay đổi hành vi và môi trường sống của trẻ.
• Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để đánh giá hiệu quả các biện pháp can thiệp, đồng thời nâng cao nhận thức xã hội về phòng chống thừa cân - béo phì.

Hành động tiếp theo là triển khai các chương trình giáo dục dinh dưỡng và vận động thể chất tại địa phương, đồng thời khuyến khích các nhà nghiên cứu và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện các chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm giảm thiểu tình trạng thừa cân - béo phì ở trẻ em.