I. Tổng Quan về Kế Toán Chuyển Giá Góc Nhìn Doanh Nghiệp FDI
Chuyển giá (TP) gây ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế quốc gia, đặc biệt qua việc giảm nguồn thu. Doanh thu chuyển từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác ở các quốc gia có thuế suất cao, lợi nhuận dồn về nơi thuế suất thấp (Suandy, 2011). Các giao dịch thương mại quốc tế của các tập đoàn đa quốc gia ngày càng phức tạp, không chỉ là hàng hóa mà còn cả vốn, bất động sản và các dấu hiệu trốn thuế, bằng cách tăng giá mua hoặc giảm giá bán (Rosa et al., 2017). Điều này tạo ra sự bất công cho quốc gia nhận đầu tư khi không thu được đủ thuế. Kế toán chuyển giá (TPTA) là chính sách của doanh nghiệp trong việc ghi nhận và xác định giá chuyển nhượng cho dù là hàng hóa, dịch vụ, tài sản vô hình hay các giao dịch tài chính (Setiawan, 2014). Chính sách định giá được sử dụng giữa doanh nghiệp với các bên liên quan (Barker et al., 2017).
1.1. Bản chất của Giao Dịch Chuyển Giá Liên Kết Doanh Nghiệp
Giao dịch chuyển giá trong các doanh nghiệp đa quốc gia cần thiết để đảm bảo giao dịch với các doanh nghiệp liên kết nước ngoài hiệu quả, và theo dõi hoạt động của các bộ phận (Rugman & Eden, 2017). Sự khác biệt về thuế suất khiến doanh nghiệp có xu hướng chuyển lợi nhuận sang quốc gia có thuế suất thấp (Baroroh et al., 2021).
1.2. Tác Động Của Chuyển Giá Đến Tính Minh Bạch Thông Tin Kế Toán
Kế toán chuyển giá ảnh hưởng đến tính minh bạch thông tin, tính trung thực trên báo cáo tài chính (BCTC). Cần kiểm soát giao dịch chuyển giá bởi các công cụ nhà nước (Susanti & Firmansyah, 2018; Rizkya & Isnalita, 2020; Liana et al., 2020; Solikhah et al., 2021). Xây dựng chính sách thuế để tăng cường giám sát, theo dõi thực hiện nghĩa vụ thuế là cần thiết.
II. Vấn Đề Chuyển Giá Tại Bình Dương Thách Thức Quản Lý Thuế
Tại Việt Nam, vấn đề chuyển giá trở nên cấp bách trong quá trình hội nhập. Chuyển giá là hiện tượng kinh tế phổ biến do toàn cầu hóa thúc đẩy, tạo ra xung đột lợi ích giữa doanh nghiệp FDI và quốc gia nhận đầu tư. Nếu quốc gia tiếp nhận FDI chưa có giải pháp hiệu quả kiểm soát chuyển giá, lợi ích thu hút FDI bị ảnh hưởng nghiêm trọng (Nguyễn Hữu Ánh et al., 2018). Việc nghiên cứu mức độ quyết liệt của hoạt động chuyển giá và các nhân tố quyết định có ý nghĩa rất lớn. Điều này cần thiết với cơ quan quản lý nhà nước trong việc phát hiện các doanh nghiệp thực hiện thao túng giá chuyển nhượng, từ đó tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng.
2.1. Ảnh Hưởng Của Chuyển Giá Đến Ngân Sách Nhà Nước Việt Nam
Các doanh nghiệp FDI góp phần thúc đẩy kinh tế Việt Nam tăng trưởng và phát triển. Bên cạnh nâng cao hiệu quả, các doanh nghiệp FDI áp dụng kế toán chuyển giá như một phương pháp tránh thuế, tăng tổng lợi ích, gây thất thu cho ngân sách (Lê Huy Bình, 2016). Kiểm soát chuyển giá là hoàn toàn cần thiết vì hậu quả gây ra nhiều tác động tiêu cực trên phạm vi rộng (Bùi Thị Minh Hải, 2018).
2.2. Giải Pháp Của Cơ Quan Quản Lý Nhà Nước Về Chuyển Giá
Bộ máy quản lý nhà nước về chuyển giá cần hướng tới mô hình chuyên trách, cần biên chế riêng bộ phận chống chuyển giá (Nguyễn Tuấn Anh, 2020). Cơ quan quản lý nhà nước đã ban hành các quy định pháp lý liên quan đến chuyển giá như Nghị định 132/2020/NĐ-CP và Thông tư 45/2021/TT-BTC.
III. Cách Xác Định Nhân Tố Ảnh Hưởng Kế Toán Chuyển Giá FDI Bình Dương
Tỉnh Bình Dương với môi trường đầu tư thuận lợi, tổng vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu từ nước ngoài đạt 2,62 tỷ đô la Mỹ trong quý III năm 2022. Lũy kế đến ngày 05/10/2022, Bình Dương đứng thứ 2 cả nước về thu hút vốn đầu tư nước ngoài sau thành phố Hồ Chí Minh với tổng số vốn đăng ký đầu tư đạt 39,6 tỷ đô la Mỹ (Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bình Dương, 2022). Luận văn tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến kế toán chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI ở Bình Dương trong giai đoạn 2018-2020.
3.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu và Phạm Vi Nghiên Cứu Kế Toán Chuyển Giá
Luận văn xác định các nhân tố và mức độ ảnh hưởng đến kế toán chuyển giá tại doanh nghiệp FDI Bình Dương, từ đó đề xuất một số gợi ý chính sách giúp cơ quan quản lý nhà nước tăng cường kiểm soát. Cần xác định các nhân tố và mức độ ảnh hưởng đến kế toán chuyển giá, và đề xuất một số gợi ý chính sách.
3.2. Phương Pháp Nghiên Cứu Định Lượng và Phân Tích Dữ Liệu Chuyển Giá
Phương pháp nghiên cứu định lượng được sử dụng chủ yếu để kiểm định những nhân tố ảnh hưởng đến kế toán chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI Bình Dương. Luận văn sử dụng phần mềm Eviews 10 để phân tích phương pháp hồi quy bình phương bé nhất (Pooled OLS), mô hình tác động cố định (FEM), mô hình tác động ngẫu nhiên (REM).
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Nhân Tố Tác Động Kế Toán Chuyển Giá FDI
Các kết quả thống kê mô tả, phân tích ma trận tương quan và phân tích hồi quy đa biến được sử dụng để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến kế toán chuyển giá. Phân tích kết quả hồi quy với mô hình Pooled OLS, FEM và REM được thực hiện. Kiểm định F-test và Hausman test cũng được sử dụng. Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến và kiểm định phương sai phần dư thay đổi được thực hiện.
4.1. Phân Tích Hồi Quy Đa Biến và Kiểm Định Mô Hình Kế Toán
Phân tích kết quả hồi quy với mô hình Pooled OLS, FEM và REM được thực hiện để so sánh và đánh giá các nhân tố ảnh hưởng. Kiểm định F-test và Hausman test được sử dụng để lựa chọn mô hình phù hợp nhất.
4.2. Đánh Giá Độ Tin Cậy và Tính Hiệu Quả Mô Hình Nghiên Cứu
Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến và kiểm định phương sai phần dư thay đổi được thực hiện để đảm bảo độ tin cậy và tính hiệu quả của mô hình nghiên cứu. Các biện pháp khắc phục cũng được đề xuất nếu phát hiện các vấn đề.
V. Kiểm Soát Kế Toán Chuyển Giá Gợi Ý Chính Sách Quản Lý FDI
Kết luận về các nhân tố ảnh hưởng và gợi ý chính sách được đưa ra để giúp cơ quan quản lý nhà nước kiểm soát kế toán chuyển giá tại doanh nghiệp FDI Bình Dương. Các gợi ý chính sách liên quan đến thuế suất, lợi ích ngầm và tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu được đề xuất. Hạn chế của luận văn và hướng nghiên cứu trong tương lai cũng được thảo luận.
5.1. Gợi Ý Chính Sách Đối Với Thuế Suất và Lợi Ích Ngầm
Các gợi ý chính sách liên quan đến thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp và lợi ích ngầm được đề xuất để giảm thiểu hành vi chuyển giá và tối đa hóa nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
5.2. Giải Pháp Kiểm Soát Tỷ Suất Sinh Lời Vốn Chủ Sở Hữu
Các giải pháp kiểm soát tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu được đề xuất để đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp FDI.
