Nghiên Cứu Quy Trình Nhân Nuôi, Cứu Hộ và Tái Thả Cầy Vòi Hương Tại Trung Tâm Cứu Hộ Động Vật Hoang Dã Sóc Sơn

Cứu hộ động vật hoang dã là hành động can thiệp phục hồi chức năng sống, đảm bảo điều kiện tái thả. Nhân nuôi động vật hoang dã là nuôi dưỡng, chăm sóc ngoài khu phân bố tự nhiên, phục vụ nhiều mục đích. Tái thả động vật hoang dã là đưa chúng trở lại nơi sinh sống tự nhiên. Quá trình này nhằm bảo tồn, luân chuyển hoặc trả lại nơi phân bố trước kia.

Trên thế giới, động vật hoang dã đối mặt với nhiều mối đe dọa, chủ yếu do con người. Mất sinh cảnh, chia cắt sinh cảnh và săn bắt quá mức làm suy giảm quần thể. Phục hồi chức năng và chăm sóc cá thể bị thương là rất cần thiết để tái thả. Nhân nuôi mang lại hiệu quả kinh tế và là giải pháp bảo tồn nguồn gen nguy cấp. Conway (1998) ước tính vườn động vật trên thế giới nuôi khoảng 500.000 động vật có xương sống đại diện cho 3000 loài.

Ở Việt Nam, đa dạng sinh học và động vật hoang dã đang bị suy thoái do các hoạt động của con người. Nhu cầu cứu hộ, nhân nuôi và tái thả là rất lớn. Nghề chăn nuôi động vật hoang dã đã có từ lâu, đang trở thành một nghề kinh doanh có thu nhập cao. Các cơ sở cứu hộ, nhân nuôi chủ yếu là tự phát, chưa có quy trình chuẩn.

Cầy vòi hương có chiều dài thân khoảng 480-700 mm, đuôi dài 400-660 mm, trọng lượng 3-5 kg. Lông màu xám hoặc hung mốc, có vệt đen trên lưng và đốm đen hai bên thân. Mặt có vệt đen quanh mắt và mõm. Vuốt sắc giúp leo trèo dễ dàng. Tên khoa học Paradoxurus hermaphroditus là do cả hai giới đều có tuyến xạ dưới đuôi giống tinh hoàn.

Cầy vòi hương phân bố rộng rãi ở Nam và Đông Nam Á. Sự phân bố của loài được ghi nhận ở Trung Quốc bị hạn chế, có ghi nhận sự phân bố của loài từ đảo Hải Nam đến Nam Quảng Đông nhưng nguồn gốc có thể là động vật buôn bán; ghi nhận Cầy vòi hương ở Tây Nam Quảng Tây, phần lớn các tỉnh Vân Nam và Tây Nam Tứ Xuyên. Có phân bố trên các đảo nhỏ Bawean (Indonesia), Côn Sơn (Việt Nam), Koh Samui (Thái Lan), Koh Yao (Thái Lan), và Telebon (Thái Lan).

Cầy vòi hương thường sống ở rừng nguyên sinh, rừng cây gỗ, rừng ngập nước ven biển và rừng tràm. Thức ăn chủ yếu là quả (sung, vả, dứa, đa, dẻ) và côn trùng. Chúng sinh sản quanh năm, chủ yếu vào các tháng 10, 11 và 12, mỗi lứa 2-4 con. Cầy con sinh trưởng nhanh.

Phương pháp quan sát được sử dụng để theo dõi hành vi, tập tính, sinh trưởng và phát triển của Cầy vòi hương trong quá trình nhân nuôi. Dữ liệu thu thập bao gồm: thức ăn, khẩu phần ăn, khả năng sinh sản, bệnh tật, kỹ thuật bắt và thả. Mục tiêu là ghi nhận các yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công của quy trình.

Nghiên cứu xác định các loại thức ăn phù hợp và khẩu phần ăn hàng ngày cho Cầy vòi hương trong điều kiện nuôi nhốt. Mục tiêu là đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ để chúng sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh. Các loại thức ăn được ghi chép và đánh giá mức độ ưa thích.

Khả năng sinh trưởng của Cầy vòi hương được theo dõi định kỳ bằng cách cân đo, ghi lại các chỉ số về chiều dài thân, chiều dài đuôi và vòng ngực. Mục tiêu là đánh giá tốc độ tăng trưởng và phát triển của chúng trong quá trình nhân nuôi, từ đó điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và chăm sóc phù hợp.

Chuồng nuôi Cầy vòi hương tại Trung tâm cứu hộ ĐVHD Sóc Sơn được thiết kế đảm bảo các yêu cầu về diện tích, ánh sáng, thông gió và vệ sinh. Chuồng có khu vực ngủ, khu vực ăn uống và khu vực vận động. Vật liệu xây dựng chuồng phải an toàn, không gây hại cho Cầy vòi hương. Cần có hệ thống thoát nước tốt để đảm bảo vệ sinh.

Thức ăn cho Cầy vòi hương cần đa dạng, bao gồm trái cây, rau xanh, thịt và côn trùng. Chế độ dinh dưỡng cần cân đối, đảm bảo cung cấp đủ protein, vitamin và khoáng chất. Khẩu phần ăn cần điều chỉnh theo độ tuổi, trọng lượng và tình trạng sức khỏe của Cầy vòi hương. Cần cung cấp nước sạch thường xuyên.

Kỹ thuật chọn giống Cầy vòi hương cần dựa trên các tiêu chí về sức khỏe, ngoại hình và khả năng sinh sản. Ghép đôi sinh sản cần thực hiện khi Cầy vòi hương đạt độ tuổi sinh sản và có biểu hiện động dục. Cần theo dõi quá trình giao phối và chăm sóc đặc biệt cho con cái mang thai.

Địa điểm tái thả Cầy vòi hương cần đáp ứng các yêu cầu sau: có môi trường sống phù hợp (rừng nguyên sinh hoặc rừng thứ sinh), có nguồn thức ăn dồi dào, ít nguy cơ bị săn bắt, không có dịch bệnh và được sự đồng ý của chính quyền địa phương.

Trình tự tái thả Cầy vòi hương tại Trung tâm cứu hộ bao gồm các bước: chọn cá thể đủ điều kiện tái thả (khỏe mạnh, có kỹ năng sống), chuẩn bị chuồng vận chuyển, vận chuyển đến địa điểm tái thả, thả vào môi trường tự nhiên và theo dõi sau khi thả.

Sau khi tái thả, cần giám sát và đánh giá khả năng thích nghi của Cầy vòi hương bằng cách theo dõi dấu vết, phỏng vấn người dân địa phương và sử dụng các thiết bị theo dõi (nếu có). Mục tiêu là đánh giá tỷ lệ sống sót, khả năng tìm kiếm thức ăn và hòa nhập vào quần thể Cầy vòi hương tự nhiên.

Quy trình nhân nuôi Cầy vòi hương hiện tại còn tồn tại một số hạn chế, như: thiếu không gian vận động cho Cầy vòi hương, chế độ dinh dưỡng chưa hoàn toàn phù hợp, kỹ thuật ghép đôi sinh sản chưa hiệu quả và tỷ lệ sống sót sau tái thả còn thấp.

Để nâng cao hiệu quả cứu hộ và tái thả Cầy vòi hương, cần thực hiện các giải pháp sau: cải thiện chuồng trại, điều chỉnh chế độ dinh dưỡng, áp dụng kỹ thuật ghép đôi sinh sản tiên tiến, tăng cường theo dõi sau tái thả và phối hợp với các tổ chức bảo tồn.

Cần xây dựng và thực hiện các chính sách và chương trình bảo tồn Cầy vòi hương hiệu quả, như: tăng cường kiểm soát săn bắt, buôn bán trái phép, bảo vệ môi trường sống tự nhiên của chúng, nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của Cầy vòi hương và hỗ trợ các hoạt động nhân nuôi và tái thả.