Nghiên Cứu Phương Pháp Thu Hồi Đồng Kim Loại Từ Dung Dịch Ăn Mòn

• Tác giả: Kiều Quang Phúc
• Người hướng dẫn: TS. Dương Ngọc Bình
• Trường học: Đại học Bách Khoa Hà Nội
• Chuyên ngành: Khoa học vật liệu
• Đề tài: Nghiên Cứu Thu Hồi Đồng Kim Loại Từ Dung Dịch Ăn Mòn
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CÁM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• 1. CHƯƠNG 1: Nguồn gốc phát sinh chất thải đồng clorua từ sản xuất mạch điện tử
• 1.1. Sơ lược về mạch in và quá trình chế tạo
• 1.2. Quá trình ăn mòn mạch in và đặc điểm dung dịch ăn mòn thải
• 1.3. Chất thải ăn mòn mạch in ở nước ta
• 1.4. Các phương pháp thu hồi đồng từ dung dịch đồng clorua
• 1.4.1. Phương pháp xi măng hóa
• 1.4.2. Phương pháp kết tủa
• 1.4.3. Phương pháp điện phân trực tiếp
• 1.4.4. Phương pháp chiết – điện phân (Solvent extraction – Electrowinning)
• 1.5. Cơ sở lý thuyết phương pháp chiết – điện phân. Các loại chất chiết sử dụng trong thu hồi đồng
• 1.6. Cơ sở lý thuyết của phương pháp chiết – điện phân thu hồi đồng
• 1.7. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước
• 1.7.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
• 1.7.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
• 1.8. Nguyên vật liệu nghiên cứu
• 1.9. Quy trình nghiên cứu thu hồi đồng từ dung dịch đồng clorua thải
• 1.10. Thiết bị dùng cho nghiên cứu
• 2. KẾT QUẢ VÀ BÌNH LUẬN
• 2.1. Nghiên cứu chiết tách đồng từ dung dịch CuCl2 thải
• 2.1.1. Ảnh hưởng của pH dung dịch
• 2.1.2. Ảnh hưởng của tỉ lệ chất chiết trong pha hữu cơ
• 2.1.3. Ảnh hưởng của nồng độ đồng trong dung dịch tới quá trình chiết
• 2.1.4. Ảnh hưởng của thời gian khuấy tiếp xúc
• 2.2. Nghiên cứu giải chiết đồng từ pha hữu cơ vào dung dịch axit H2SO4
• 2.2.1. Ảnh hưởng của nồng độ H2SO4 trong dung dịch giải chiết
• 2.2.2. Ảnh hưởng của tỷ lệ dung dịch H2SO4/pha hữu cơ tới giải chiết
• 2.2.3. Ảnh hưởng của thời gian khuấy tiếp xúc tới giải chiết
• 2.3. Thử nghiệm ứng dụng công nghệ chiết để chế tạo dung dịch điện phân đồng sunfat
• 2.4. Nghiên cứu ứng dụng các thông số công nghệ hợp lý cho quá trình điện phân thu hồi đồng kim loại
• 2.4.1. Xác định các thành phần của dung dịch điện phân
• 2.4.2. Thử nghiệm điện phân thu hồi đồng từ dung dịch đồng sunfat chế tạo bằng phương pháp chiết
• 2.4.3. Thử nghiệm trên hệ thống thiết bị chiết – điện phân tuần hoàn liên tục
• 2.4.4. Xây dựng hệ thống thiết bị chiết – điện phân tuần hoàn
• 2.4.5. Thử nghiệm trên hệ thống thiết bị chiết – điện phân tuần hoàn
• 2.5. Nghiên cứu định hướng xử lý chất thải, thu hồi sản phẩm phụ
• 2.5.1. Tiền xử lý tách tạp chất
• 2.5.2. Nghiên cứu thu hồi sản phẩm phụ CaCl2
• 2.6. Tóm tắt các kết quả nghiên cứu thu hồi đồng từ dung dịch đồng clorua ăn mòn mạch thải
• 2.7. Quy trình công nghệ
• 2.8. Sơ bộ tiêu hao nguyên vật liệu
• 2.9. Định hướng áp dụng và phát triển kết quả nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Phương Pháp Thu Hồi Đồng Từ Dung Dịch

Nghiên cứu về thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn ngày càng trở nên quan trọng do sự gia tăng của chất thải điện tử và nhu cầu tái chế đồng. Các dung dịch etching thải ra từ quá trình sản xuất bảng mạch in (PCB) chứa một lượng đáng kể đồng kim loại, cùng với các axit như axit sulfuric. Việc xả thải trực tiếp các dung dịch này gây ra ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Do đó, việc phát triển các phương pháp thu hồi kim loại hiệu quả không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn mang lại giá trị kinh tế từ việc tái chế đồng và các kim loại khác. Quá trình thu hồi đồng góp phần vào kinh tế tuần hoàn và giảm sự phụ thuộc vào khai thác tài nguyên tự nhiên.

Theo nghiên cứu của Đại học Bách Khoa Hà Nội, dung dịch đồng clorua thải từ sản xuất bảng mạch in chứa hàm lượng cao đồng và axit HCl dư. Việc tách đồng và tái sử dụng các thành phần khác trong dung dịch mang lại nhiều lợi ích.

1.1. Nguồn Gốc Dung Dịch Ăn Mòn Đồng Từ Sản Xuất PCB

Dung dịch thải chứa đồng clorua phát sinh chủ yếu từ công đoạn ăn mòn trong quy trình sản xuất PCB. Trong quá trình này, lớp đồng không cần thiết trên bề mặt phíp đồng bị hòa tan bằng các hóa chất ăn mòn. Dung dịch ăn mòn phổ biến bao gồm CuCl2 và HCl, tạo ra dung dịch thải chứa nồng độ cao Cu2+ và axit dư. Lượng dung dịch thải ra phụ thuộc vào kích thước và độ dày của mạch in, cũng như hiệu quả của quá trình ăn mòn. Các nhà máy sản xuất PCB ở Việt Nam thải ra hàng nghìn mét khối dung dịch này mỗi năm.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Việc Thu Hồi Đồng Kim Loại

Việc thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn mang lại nhiều lợi ích. Thứ nhất, nó giảm thiểu ô nhiễm môi trường do các kim loại nặng và axit gây ra. Thứ hai, nó cung cấp nguồn đồng tái chế, giảm nhu cầu khai thác đồng từ quặng, tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên. Thứ ba, các phương pháp xử lý nước thải hiệu quả có thể thu hồi các sản phẩm phụ có giá trị, góp phần vào kinh tế tuần hoàn. Cuối cùng, việc áp dụng công nghệ thu hồi đồng tiên tiến giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam.

II. Thách Thức Trong Thu Hồi Đồng Từ Dung Dịch Ăn Mòn PCB

Mặc dù việc thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn mang lại nhiều lợi ích, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua. Các dung dịch etching thường chứa nhiều tạp chất, ảnh hưởng đến hiệu quả của quá trình tách đồng và tinh chế đồng. Ngoài ra, chi phí đầu tư và vận hành các hệ thống xử lý nước thải và thu hồi kim loại có thể khá cao, đòi hỏi các giải pháp công nghệ hiệu quả về chi phí. Một thách thức khác là việc tìm kiếm các hóa chất thu hồi đồng thân thiện với môi trường và có khả năng tái sử dụng. Cuối cùng, cần có các quy định pháp luật và chính sách hỗ trợ để thúc đẩy việc áp dụng rộng rãi các công nghệ tái chế đồng.

2.1. Thành Phần Phức Tạp Của Dung Dịch Ăn Mòn Thải

Dung dịch ăn mòn thải không chỉ chứa CuCl2 và HCl, mà còn có thể chứa các kim loại khác như sắt, niken, chì và các hợp chất hữu cơ từ quá trình sản xuất PCB. Sự hiện diện của các tạp chất này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của các phương pháp thu hồi đồng, như điện phân, chiết xuất dung môi, hoặc hấp phụ. Cần có các bước tiền xử lý để loại bỏ hoặc giảm thiểu các tạp chất này trước khi tiến hành tách đồng.

2.2. Tính Khả Thi Kinh Tế Của Các Phương Pháp Thu Hồi

Chi phí đầu tư và vận hành các hệ thống thu hồi đồng có thể là một rào cản đối với nhiều doanh nghiệp sản xuất PCB, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cần phải phân tích kỹ lưỡng tính khả thi kinh tế của các phương pháp thu hồi kim loại, bao gồm chi phí hóa chất, năng lượng, nhân công, và khấu hao thiết bị. Các giải pháp công nghệ hiệu quả về chi phí, như sử dụng hóa chất thu hồi đồng rẻ tiền và tối ưu hóa quy trình vận hành, là rất quan trọng.

III. Top 3 Phương Pháp Thu Hồi Đồng Kim Loại Từ Dung Dịch Hiệu Quả

Hiện nay có nhiều phương pháp thu hồi kim loại từ dung dịch ăn mòn thải, mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng. Ba phương pháp phổ biến nhất là điện phân, chiết xuất dung môi và kết tủa. Điện phân là phương pháp truyền thống, sử dụng dòng điện để tách đồng kim loại từ dung dịch. Chiết xuất dung môi sử dụng các hóa chất thu hồi đồng đặc biệt để chọn lọc tách đồng khỏi dung dịch. Kết tủa sử dụng các chất phản ứng hóa học để tạo ra các kết tủa chứa đồng, sau đó được lọc và xử lý.

3.1. Điện Phân Phương Pháp Thu Hồi Đồng Truyền Thống

Điện phân là một phương pháp lâu đời và được sử dụng rộng rãi để thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn. Quá trình này dựa trên việc sử dụng dòng điện để khử ion Cu2+ trong dung dịch thành đồng kim loại tại cực âm (catot). Phương pháp này có ưu điểm là đơn giản, hiệu quả và có thể thu được đồng với độ tinh khiết cao. Tuy nhiên, điện phân cũng có một số nhược điểm, như tiêu thụ năng lượng cao và yêu cầu nồng độ đồng trong dung dịch phải đủ lớn để đảm bảo hiệu quả kinh tế.

3.2. Chiết Xuất Dung Môi Tách Đồng Chọn Lọc Hiệu Quả Cao

Chiết xuất dung môi là một phương pháp hiện đại và hiệu quả để thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn, sử dụng hóa chất thu hồi đồng (chất chiết) để chọn lọc tách đồng từ dung dịch. Quá trình này bao gồm việc trộn dung dịch ăn mòn với dung môi hữu cơ chứa chất chiết, sau đó tách pha để thu được dung môi chứa đồng. Tiếp theo, đồng được giải chiết từ dung môi vào dung dịch axit sulfuric, tạo ra dung dịch đồng sunfat thích hợp cho quá trình điện phân. Acorga M5640 là một trong những chất chiết được sử dụng trong luận văn của Đại học Bách Khoa Hà Nội.

3.3. Kết Tủa Phương Pháp Đơn Giản Cho Dung Dịch Nồng Độ Thấp

Kết tủa là một phương pháp đơn giản để thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn, sử dụng các chất phản ứng hóa học, như hydroxit hoặc sunfua, để tạo ra các kết tủa chứa đồng. Các kết tủa này sau đó được lọc, rửa và xử lý để thu được đồng kim loại hoặc các hợp chất đồng. Phương pháp này thích hợp cho các dung dịch có nồng độ đồng thấp và có thể được sử dụng để xử lý nước thải chứa kim loại nặng. Tuy nhiên, kết tủa có thể tạo ra lượng lớn bùn thải và khó thu được đồng với độ tinh khiết cao.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Kết Quả Nghiên Cứu Thu Hồi Đồng

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để ứng dụng các phương pháp thu hồi kim loại vào thực tế. Một số nhà máy sản xuất PCB đã triển khai các hệ thống xử lý nước thải và tái chế đồng, giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tiết kiệm chi phí. Các nghiên cứu cũng tập trung vào việc phát triển các hóa chất thu hồi đồng thân thiện với môi trường và có khả năng tái sử dụng. Kết quả cho thấy rằng việc thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn là khả thi về mặt kỹ thuật và kinh tế.

4.1. Thử Nghiệm Chiết Điện Phân Tuần Hoàn Liên Tục

Luận văn của Đại học Bách Khoa Hà Nội đã thử nghiệm quy trình thu hồi đồng từ dung dịch đồng clorua thải trên hệ thống thiết bị liên tục quy mô nhỏ. Kết quả cho thấy quy trình này có hiệu quả kinh tế và dễ dàng triển khai vào thực tế ở Việt Nam. Dự án sản xuất thử nghiệm thu hồi đồng kim loại từ dung dịch ăn mòn bảng mạch thải đã được đăng ký với Bộ Công Thương và tiến hành thử nghiệm vào năm 2020. Hệ thống chiết – điện phân tuần hoàn cho thấy tính ổn định và hiệu quả khi vận hành liên tục.

4.2. Thu Hồi Sản Phẩm Phụ Canxi Clorua CaCl2 Từ Dung Dịch Thải

Nghiên cứu cũng tập trung vào việc xử lý chất thải sau khi tách đồng, thu hồi sản phẩm phụ CaCl2. Dung dịch sau khi tách đồng chủ yếu chứa CaCl2, được khử tạp chất, cô bay hơi và kết tinh, sau đó nung ở 400oC để thu hồi sản phẩm phụ là canxi clorua khan. Việc tái chế và sử dụng các sản phẩm phụ từ quá trình thu hồi đồng góp phần giảm thiểu lượng chất thải và tăng tính bền vững của quy trình.

V. Bí Quyết Tối Ưu Hiệu Quả Thu Hồi Đồng Kim Loại

Để tối ưu hóa hiệu quả thu hồi, cần xem xét nhiều yếu tố như pH, nhiệt độ, nồng độ hóa chất, thời gian phản ứng và thiết kế hệ thống. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào thành phần và nồng độ của dung dịch ăn mòn, cũng như yêu cầu về độ tinh khiết của đồng thu được. Cần có các nghiên cứu và thử nghiệm để xác định các thông số tối ưu cho từng ứng dụng cụ thể.

5.1. Tối Ưu Hóa pH Dung Dịch Để Tăng Hiệu Quả Chiết Xuất

pH của dung dịch ăn mòn có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả của quá trình chiết xuất dung môi. Thường thì, pH cần được điều chỉnh để đảm bảo các hóa chất thu hồi đồng hoạt động tốt nhất. Ví dụ, chất chiết Acorga M5640 cho hiệu quả cao nhất ở pH lớn hơn hoặc bằng 1,5. Việc kiểm soát và duy trì pH ổn định là rất quan trọng.

5.2. Lựa Chọn Chất Chiết Thích Hợp Với Từng Loại Dung Dịch

Việc lựa chọn hóa chất thu hồi đồng (chất chiết) phù hợp là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả thu hồi cao. Các chất chiết khác nhau có khả năng chọn lọc và ái lực khác nhau đối với đồng. Cần xem xét thành phần của dung dịch ăn mòn và yêu cầu về độ tinh khiết của đồng thu được để lựa chọn chất chiết thích hợp. Các yếu tố khác cần xem xét bao gồm giá thành, tính ổn định và độc tính của chất chiết.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Phát Triển Phương Pháp Thu Hồi

Việc thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn là một giải pháp hiệu quả để bảo vệ môi trường và tái chế tài nguyên. Các phương pháp như điện phân, chiết xuất dung môi và kết tủa đã được chứng minh là khả thi về mặt kỹ thuật và kinh tế. Tuy nhiên, cần có các nghiên cứu và phát triển hơn nữa để tối ưu hóa các quy trình và giảm chi phí. Các hướng nghiên cứu tiềm năng bao gồm phát triển các hóa chất thu hồi đồng thân thiện với môi trường, sử dụng các vật liệu hấp phụ mới, và tích hợp các phương pháp khác nhau để tăng hiệu quả thu hồi.

6.1. Nghiên Cứu Hóa Chất Chiết Xuất Thân Thiện Môi Trường

Một hướng nghiên cứu quan trọng là phát triển các hóa chất thu hồi đồng (chất chiết) thân thiện với môi trường, có khả năng phân hủy sinh học và ít độc hại. Các chất chiết sinh học có thể là một lựa chọn tiềm năng thay thế cho các chất chiết hóa học truyền thống.

6.2. Ứng Dụng Keo Tụ Hấp Phụ Để Xử Lý Nước Thải Thu Hồi Đồng

Các phương pháp keo tụ và hấp phụ có thể được sử dụng để xử lý nước thải sau khi thu hồi đồng bằng các phương pháp khác. Các vật liệu hấp phụ có khả năng loại bỏ các kim loại nặng còn lại trong nước thải, giúp đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường. Việc phát triển các vật liệu hấp phụ hiệu quả và tái sử dụng được là rất quan trọng.

Tổng quan nghiên cứu

Sản xuất bảng mạch điện tử (PCB) tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, chiếm khoảng 2% tổng giá trị sản phẩm toàn cầu và đứng thứ 8 thế giới. Quá trình ăn mòn mạch in trong sản xuất PCB tạo ra lượng lớn dung dịch thải chứa đồng clorua với nồng độ đồng từ 100 đến 170 g/l và axit HCl tự do từ 2 đến 3 M. Mỗi mét vuông mạch in thải ra trung bình 1,5 đến 3,5 lít dung dịch ăn mòn, dẫn đến hàng chục nghìn mét khối dung dịch thải mỗi năm tại Việt Nam. Việc xử lý dung dịch thải này hiện còn nhiều hạn chế do công nghệ chưa tối ưu, chi phí cao và chưa thu hồi triệt để đồng kim loại có giá trị, đồng thời gây ô nhiễm môi trường.

Mục tiêu nghiên cứu là phát triển công nghệ thu hồi đồng kim loại từ dung dịch ăn mòn đồng thải bằng phương pháp chiết lỏng – lỏng kết hợp điện phân, nhằm nâng cao hiệu quả thu hồi đồng, giảm thiểu ô nhiễm và tạo ra sản phẩm đồng kim loại chất lượng cao. Nghiên cứu tập trung vào dung dịch thải từ các nhà máy sản xuất mạch điện tử tại Việt Nam, với phạm vi thời gian thực hiện từ năm 2019 đến 2020.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp giải pháp công nghệ thân thiện môi trường, tiết kiệm chi phí và có khả năng ứng dụng thực tiễn cao, góp phần phát triển ngành công nghiệp vật liệu và công nghiệp điện tử trong nước. Các chỉ số hiệu suất thu hồi đồng đạt trên 96% trong chiết tách và hiệu suất dòng điện trên 94% trong điện phân, đảm bảo chất lượng đồng thu hồi đạt 99,95% Cu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: phương pháp chiết lỏng – lỏng (solvent extraction) và phương pháp điện phân thu hồi kim loại (electrowinning).

• Phương pháp chiết lỏng – lỏng dựa trên nguyên lý hấp thụ chọn lọc ion đồng (Cu²⁺) từ dung dịch ăn mòn vào pha hữu cơ chứa chất chiết Acorga M5640, một hợp chất chứa nhóm chức oxime có khả năng hấp thụ đồng cao. Quá trình chiết diễn ra trong môi trường pH từ 1,5 trở lên, với sự phân tách pha hữu cơ và pha nước rõ ràng, cho phép tách đồng hiệu quả.

• Phương pháp điện phân sử dụng dung dịch đồng sunfat thu được sau quá trình giải chiết để điện phân thu hồi đồng kim loại tinh khiết. Quá trình điện phân được thực hiện ở nhiệt độ khoảng 50°C, mật độ dòng catot 300 A/m², điện áp bể 2,1 V, với anot làm bằng hợp kim chì và catot bằng thép không gỉ 316L. Các phản ứng điện cực đảm bảo đồng được kết tủa với độ tinh khiết cao, đồng thời hạn chế sự hòa tan trở lại của đồng.

Các khái niệm chính bao gồm: chiết tách đồng, giải chiết đồng, hiệu suất chiết, hiệu suất giải chiết, hiệu suất dòng điện, nồng độ bão hòa đồng trong dung dịch H2SO4, và các yếu tố ảnh hưởng như pH, tỉ lệ pha hữu cơ, thời gian khuấy trộn.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là dung dịch đồng clorua thải lấy từ dây chuyền sản xuất mạch điện tử của Công ty cổ phần sản xuất điện tử Thành Long, Bắc Ninh. Mẫu dung dịch có nồng độ Cu khoảng 102 g/l và HCl tự do 60,22 g/l, cùng các tạp chất kim loại khác với hàm lượng thấp dưới 50 mg/l.

Phương pháp nghiên cứu gồm các bước:

1. Chuẩn bị pha hữu cơ: hòa tan Acorga M5640 trong dầu hỏa với tỉ lệ từ 5% đến 35% thể tích, khuấy trộn ở nhiệt độ thường trong 30 phút.

2. Nghiên cứu chiết tách đồng: điều chỉnh pH dung dịch ăn mòn bằng bột CaCO3 đến khoảng 1,5; khuấy trộn dung dịch và pha hữu cơ theo tỉ lệ 1:1 với tốc độ 300 vòng/phút, thời gian từ 10 đến 90 giây; phân tích nồng độ đồng sau chiết để tính hiệu suất.

3. Nghiên cứu giải chiết đồng: pha hữu cơ giàu đồng được khuấy trộn với dung dịch H2SO4 có nồng độ từ 150 đến 250 g/l, tỉ lệ thể tích dung dịch/pha hữu cơ từ 1/3 đến 2/1, thời gian khuấy từ 10 đến 90 giây; xác định lượng đồng giải chiết vào dung dịch.

4. Điện phân thu hồi đồng: sử dụng dung dịch đồng sunfat thu được sau giải chiết, điện phân trong bể 3 lít với anot chì và catot thép không gỉ, dòng điện 9 A, điện áp 2,1 V, nhiệt độ 50°C, thời gian điện phân từ 2 đến 14,5 giờ; đánh giá hiệu suất dòng điện và chất lượng đồng thu hồi.

5. Thử nghiệm hệ thống chiết – điện phân liên tục: xây dựng thiết bị tuần hoàn khép kín với công suất xử lý 60 lít dung dịch đồng clorua thải mỗi giờ, vận hành liên tục để đánh giá hiệu quả công nghệ trên quy mô nhỏ.

Cỡ mẫu thí nghiệm mỗi lần là 100 ml dung dịch ăn mòn và pha hữu cơ, lựa chọn phương pháp phân tích hóa học ICP và chuẩn độ axit-bazơ để xác định thành phần. Phương pháp chọn mẫu dựa trên lấy mẫu đại diện từ dây chuyền sản xuất thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của pH dung dịch đến hiệu suất chiết: Khi pH dung dịch đồng clorua thải được điều chỉnh từ 1,0 đến 3,0, hiệu suất chiết đồng đạt trên 96%, với nồng độ đồng hấp thụ vào pha hữu cơ khoảng 10,6 g/l. Ở pH < 1, hiệu suất chiết rất thấp (dưới 10%). Việc sử dụng bột CaCO3 để điều chỉnh pH đến 1,5 là tối ưu, tránh kết tủa đồng hydroxyt không mong muốn.

2. Ảnh hưởng của tỉ lệ chất chiết trong pha hữu cơ: Tăng tỉ lệ Acorga M5640 từ 5% đến 25% thể tích làm tăng lượng đồng hấp thụ tuyến tính, đạt tối đa 10,62 g/l đồng ở 25%. Tỉ lệ cao hơn không cải thiện đáng kể hiệu suất và làm tăng thời gian tách pha. Thời gian tách pha luôn dưới 30 giây, đảm bảo tính khả thi trong vận hành.

3. Ảnh hưởng của nồng độ đồng trong dung dịch: Khi nồng độ đồng trong dung dịch tăng từ 5 đến 20 g/l, lượng đồng hấp thụ vào pha hữu cơ tăng nhanh và đạt bão hòa khoảng 10,6 g/l từ 20 g/l trở lên. Điều này cho thấy pha hữu cơ chứa 25% chất chiết có năng lực hấp thụ đồng tối đa khoảng 10,6 g/l.

4. Ảnh hưởng của thời gian khuấy tiếp xúc: Quá trình chiết diễn ra nhanh, với 70% đồng được hấp thụ chỉ trong 10 giây, đạt 96,4% hiệu suất chiết khi khuấy 60 giây trở lên. Thời gian khuấy 60 giây được chọn làm điều kiện tối ưu.

5. Quá trình giải chiết đồng: Hiệu suất giải chiết tăng theo nồng độ H2SO4, đạt 87,24% ở 225 g/l H2SO4. Tỉ lệ thể tích dung dịch H2SO4/pha hữu cơ 1/1 cho hiệu suất giải chiết cao nhất và tiết kiệm năng lượng bơm. Thời gian khuấy tối ưu là 90 giây để đạt hiệu suất giải chiết trên 87%.

6. Điện phân thu hồi đồng: Dung dịch đồng sunfat thu được có nồng độ Cu 42,09 g/l, H2SO4 160 g/l, tạp chất Fe và Mn dưới ngưỡng ảnh hưởng. Điện phân trong 12 giờ cho đồng catot chất lượng 99,95% Cu, hiệu suất dòng điện đạt 94,37%. Quá trình điện phân ổn định, bề mặt đồng mịn, không có dấu hiệu quá độ khi nồng độ đồng trong dung dịch trên 27 g/l.

7. Thử nghiệm hệ thống chiết – điện phân liên tục: Hệ thống thiết bị tuần hoàn khép kín với công suất 60 lít/h vận hành ổn định, thu hồi đồng hiệu quả, chứng minh tính khả thi và tiềm năng ứng dụng công nghệ trong thực tế sản xuất.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy phương pháp chiết – điện phân là giải pháp hiệu quả để thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn đồng clorua thải. Việc điều chỉnh pH bằng CaCO3 giúp duy trì môi trường thích hợp cho chất chiết Acorga M5640 hấp thụ đồng tối ưu, tránh hiện tượng kết tủa không mong muốn. So với các nghiên cứu trước đây, hiệu suất chiết đạt trên 96% và hiệu suất giải chiết trên 87% là mức cao, phù hợp với yêu cầu công nghiệp.

Nồng độ đồng bão hòa trong pha hữu cơ và dung dịch giải chiết được xác định rõ, giúp tối ưu hóa quy trình vận hành. Thời gian khuấy tiếp xúc ngắn giúp tăng năng suất và giảm chi phí vận hành. Dung dịch đồng sunfat thu được có thành phần phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo hiệu quả điện phân và chất lượng đồng thu hồi cao.

So sánh với các phương pháp khác như xi măng hóa, kết tủa hay điện phân trực tiếp dung dịch đồng clorua, phương pháp chiết – điện phân vượt trội về hiệu suất, chất lượng sản phẩm và thân thiện môi trường. Hệ thống thiết bị liên tục được thiết kế phù hợp với quy mô sản xuất vừa và nhỏ tại Việt Nam, có thể mở rộng ứng dụng trong các nhà máy sản xuất mạch điện tử.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện mối quan hệ giữa pH và hiệu suất chiết, tỉ lệ chất chiết và lượng đồng hấp thụ, thời gian khuấy và hiệu suất chiết/giải chiết, cũng như bảng so sánh thành phần dung dịch điện phân và chất lượng đồng catot.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng công nghệ chiết – điện phân trong xử lý dung dịch ăn mòn đồng thải tại các nhà máy sản xuất mạch điện tử: Triển khai hệ thống thiết bị chiết – điện phân tuần hoàn với công suất phù hợp, nhằm thu hồi đồng hiệu quả, giảm chi phí xử lý và ô nhiễm môi trường. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: các doanh nghiệp sản xuất PCB và đơn vị xử lý chất thải.

2. Nâng cao hiệu quả điều chỉnh pH bằng bột CaCO3: Tối ưu hóa quy trình điều chỉnh pH để duy trì pH ≥ 1,5, tránh kết tủa không mong muốn, đảm bảo hiệu suất chiết cao. Thời gian: liên tục trong quá trình vận hành; Chủ thể: kỹ thuật vận hành nhà máy.

3. Tối ưu hóa tỉ lệ chất chiết Acorga M5640 trong pha hữu cơ: Sử dụng tỉ lệ 25% thể tích để cân bằng giữa hiệu suất chiết và khả năng tách pha, giảm chi phí hóa chất và tăng tính ổn định pha hữu cơ. Thời gian: áp dụng ngay trong vận hành; Chủ thể: bộ phận nghiên cứu và phát triển công nghệ.

4. Kiểm soát chất lượng dung dịch điện phân và điều kiện điện phân: Duy trì nồng độ Cu khoảng 40 g/l, H2SO4 160-225 g/l, mật độ dòng catot 300 A/m², nhiệt độ 50°C để đảm bảo hiệu suất dòng điện trên 94% và chất lượng đồng thu hồi đạt trên 99,9%. Thời gian: liên tục; Chủ thể: kỹ thuật vận hành.

5. Phát triển hệ thống thiết bị chiết – điện phân quy mô công nghiệp: Thiết kế, chế tạo và thử nghiệm hệ thống công suất lớn hơn, phù hợp với quy mô sản xuất của các nhà máy lớn, đồng thời nghiên cứu tự động hóa và kiểm soát quá trình. Thời gian: 2-3 năm; Chủ thể: viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà sản xuất bảng mạch điện tử (PCB): Nắm bắt công nghệ xử lý và thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn thải, giảm chi phí xử lý chất thải và tăng hiệu quả kinh tế.

2. Doanh nghiệp xử lý chất thải công nghiệp: Áp dụng công nghệ chiết – điện phân để nâng cao hiệu quả thu hồi kim loại quý, giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

3. Các viện nghiên cứu và trường đại học chuyên ngành vật liệu và công nghệ môi trường: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, quy trình công nghệ và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài liên quan.

4. Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường và công nghiệp: Đánh giá công nghệ xử lý chất thải mới, xây dựng chính sách hỗ trợ áp dụng công nghệ thân thiện môi trường trong ngành công nghiệp điện tử.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp chiết – điện phân có ưu điểm gì so với các phương pháp khác?
   Phương pháp này cho hiệu suất thu hồi đồng cao (>96%), sản phẩm đồng tinh khiết (>99,9%), ít phát sinh chất thải độc hại, có thể tự động hóa và áp dụng linh hoạt cho quy mô nhỏ đến lớn.

2. Tại sao cần điều chỉnh pH dung dịch ăn mòn trước khi chiết?
   pH thấp (<1) làm giảm khả năng hấp thụ đồng của chất chiết, gây kết tủa không mong muốn. Điều chỉnh pH lên ≥1,5 giúp tăng hiệu suất chiết và ổn định quá trình.

3. Chất chiết Acorga M5640 có đặc điểm gì nổi bật?
   Acorga M5640 chứa nhóm oxime, có khả năng hấp thụ đồng cao, tốc độ chiết nhanh, thời gian tách pha ngắn (<30 giây), phù hợp với dung dịch ăn mòn sạch như dung dịch đồng clorua thải.

4. Hiệu suất dòng điện trong quá trình điện phân ảnh hưởng thế nào đến chất lượng đồng thu hồi?
   Hiệu suất dòng điện cao (>94%) đảm bảo lượng đồng thu hồi tối đa, giảm tiêu hao năng lượng và tạo ra đồng catot có bề mặt mịn, độ tinh khiết cao.

5. Công nghệ này có thể áp dụng cho các nhà máy quy mô nhỏ không?
   Có, hệ thống thiết bị chiết – điện phân được thiết kế linh hoạt, phù hợp với quy mô vừa và nhỏ, dễ dàng vận hành và mở rộng khi cần thiết.

Kết luận

• Phương pháp chiết lỏng – lỏng kết hợp điện phân là giải pháp hiệu quả, thân thiện môi trường để thu hồi đồng từ dung dịch ăn mòn đồng clorua thải.
• Điều chỉnh pH dung dịch đến ≥1,5 bằng bột CaCO3 giúp nâng cao hiệu suất chiết đồng lên trên 96%.
• Tỉ lệ chất chiết Acorga M5640 tối ưu là 25% thể tích trong pha hữu cơ, cho năng lực hấp thụ đồng khoảng 10,6 g/l.
• Dung dịch đồng sunfat thu được có nồng độ Cu ~42 g/l, phù hợp cho quá trình điện phân với hiệu suất dòng điện trên 94% và đồng catot đạt độ tinh khiết 99,95%.
• Hệ thống thiết bị chiết – điện phân tuần hoàn liên tục quy mô nhỏ đã được thử nghiệm thành công, mở ra hướng ứng dụng thực tế tại các nhà máy sản xuất mạch điện tử trong nước.

Tiếp theo, cần triển khai thử nghiệm quy mô công nghiệp, hoàn thiện thiết bị tự động hóa và đánh giá kinh tế kỹ thuật toàn diện để đưa công nghệ vào sản xuất đại trà. Các doanh nghiệp và viện nghiên cứu được khuyến khích hợp tác phát triển và ứng dụng công nghệ này nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường.

Hành động ngay hôm nay để áp dụng công nghệ thu hồi đồng hiệu quả, tiết kiệm và bền vững cho ngành công nghiệp điện tử Việt Nam!